Soms hoor je iemand zeggen: ‘Ik ben een tolerant mens’. Maar eigenlijk weet je dan nog niets van die persoon. Of je hoort iemand zeggen: ‘We moeten toleranter worden’. Ook dat zegt niets. Want tolerantie in z’n algemeenheid bestaat niet. Het is een leeg begrip. Tolerantie kan alleen in een bepaalde context worden gezien. Het gaat in alle gevallen om de vraag: tolerant ten opzichte van wie of wat?

Het hangt er maar vanaf

We kunnen heel tolerant zijn ten opzichte van vreemdelingen maar aan de andere kant kunnen we ten opzichte van criminelen voor een beleid van strenge straffen zijn. Mensen kunnen heel tolerant zijn ten opzichte van SGP aanhangers, die geen vrouwen als volwaardig lid van de partij verdragen, en tegelijkertijd intolerant zijn als het om kinderen gaat die hun autospiegel slopen.

Humeur

Ook is het zo dat onze tolerantie erg afhankelijk is van ons humeur. Wanneer we een bewering of daad de ene keer wel accepteren, accepteren we het een andere keer niet. Omstandigheden als tijd en plaats zijn daarnaast ook van invloed. Onze tolerantie ten opzichte van een Jehovagetuige die ons op zaterdagmorgen uit bed belt, is anders dan wanneer we deze persoon op een ouderavond ontmoeten. We kunnen twee soorten tolerantie onderscheiden, persoonlijke tolerantie en politiek-maatschappelijke tolerantie. Deze twee vormen staan niet zelden haaks op elkaar.

Persoonlijk en maatschappelijk

Stel: uw Irakese buurman wordt voortdurend lastig gevallen door een groep intolerante jongens. U tolereert het niet omdat u verdraagzamer bent dan die jongens. U trekt partij voor de Irakese buurman en vindt dat er moet worden opgetreden tegen onverdraagzaamheid. U gaat naar de politie of u belt het Anti Discriminatie Bureau in uw woonplaats. Dat is van u niet tolerant ten opzichte van de jongens. Als u optreedt tegen intolerantie accepteert u niet, en tolereert u dus niet, de onverdraagzaamheid. Als u de jongens gewoon hun gang laat gaan, tolereert u dus hun gedrag. Maar als u niets doet aan intolerantie, stimuleert u de  onverdraagzaamheid.

Onverschilligheid

Veel mensen beleven tolerantie als iets positiefs. Toch is het niet zo dat tolerant synoniem is aan goed. Een hoge mate van tolerantie, grenst aan onverschilligheid. Toelaten van geweld of het accepteren van armoede kan het gevolg zijn van machteloosheid. Persoonlijke tolerantie vanuit gemakzucht, onverschilligheid of machteloosheid (‘Het helpt toch niet’ of ‘Niemand reageert, waarom zou ik iets doen?’) leidt niet tot een samenleving waar mensen elkaar respecteren.

Persoonlijk en maatschappelijk

Persoonlijke tolerantie is meer het gevolg van de persoonlijkheid en karaktereigenschappen. De ene opvoeder kan veel meer hebben van kinderen dan een ander. De één wordt nu eenmaal sneller geïrriteerd dan de ander. Mensen die makkelijk overlast van hun buren accepteren en die veel geduld met hun kinderen hebben en dus in de omgang tolerant zijn, hoeven lang niet altijd in maatschappelijk opzicht voor tolerante politieke maatregelen te kiezen. Een keuze op politiek-maatschappelijk terrein is van een ander niveau dan de persoonlijke keuzen in de omgang met andere mensen.

Tolerantie: waar ligt de grens

Politieke en maatschappelijke tolerantie verschuift langzaam. Tolerantie is een gebeuren achteraf. Het voorval of de daad heeft plaats gevonden. Er worden maatschappelijke grenzen overschreden. De vraag dringt zich op: “Waar ligt uw grens?” Accepteert u dit nog of vraagt dit om ‘zero tolerance?’ Die grens kan werken als een balans die doorslaat of als druppel die de emmer doet overlopen. 
Een cabaretier balanceert tussen humor en belediging. En woorden van een imam zweven tussen vrijheid van meningsuiting en oproep tot discriminatie. De formulering luistert nauw.

 (uit: http://www.vredeseducatie.nl)