Adam Smith wordt vaak gezien als de hogepriester van de vrije-markteconomie. Laat vraag en aanbod hun gang maar gaan, dan komt alles wel goed. Een eenzijdige visie.

Adam Smith werd geboren in 1723 in het Schotse Kirkcaldy. Hij werd opgevoed door zijn moeder, die al vroeg weduwe was geworden. Op vierjarige leeftijd schijnt hij door zigeuners gekidnapt te zijn, maar, op hun vlucht achtervolgd, lieten de schurken de kleine Adam achter. Bijna was de economie één van haar grootste beoefenaars ontvallen. Toen hij zeventien was, schreef hij zich in aan de universteit van Oxford en op 28-jarige leeftijd werd hem een professoraat in de logica aan de universiteit van Glasgow aangeboden. Later werd hij benoemd als professor in de moraalfilosofie, een soort sociale filosofie.

Smith was een echte verstrooide professor. Talloos zijn de anekdotes over wandelingen door de stad in pyjama of onduidelijk glimlachen tijdens kerkdiensten. Intussen maakte hij kennis met de rijke Charles Townshend, die belangstelling voor het werk van Adam Smith had opgevat. Smith had namelijk in 1759 The Theory of Moral Sentiments gepubliceerd, een boek dat hem in één klap beroemd maakte. Townshend was van plan zijn zoon een 'Grand Tour' door Europa te laten maken, ter afronding van zijn opvoeding, en vroeg Smith de jonge hertog te begeleiden.

Het was een financieel zeer aantrekkelijk aanbod en Smith ging erop in. Deze reis, die in 1764 begon, is van veel belang voor de economie geweest. In de eerste plaats ontmoette Smith in Frankrijk de fysiocraten, onder wie de hofarts Quesnay, met wie hij veel gesprekken voerde. In veel opzichten waren ze het eens, zoals over het laissez-faire- beginsel. Maar dat alleen de landbouw waarde kon scheppen, wilde er bij Smith niet in. In de tweede plaats waren er niet altijd interessante gesprekspartners voorhanden (de jonge hertog schijnt een tamelijk saai heerschap te zijn geweest) en sloeg de verveling herhaaldelijk toe. Om deze te verdrijven begon Smith te schrijven aan wat later An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations zou worden, het boek waarmee de economische wetenschap als zelfstandige discipline begon.

In de The Wealth of Nations , zoals Smith's bekendste werk meestal wordt afgekort, zet hij o.a. zijn beroemde theorie van de Invisible Hand uiteen. Als iedereen zijn eigen belang nastreeft, zullen alle inspanningen, als geleid door een onzichtbare hand, aan de gehele samenleving ten goede komen.Het lijkt een vrijbrief voor een ongeremd liberalisme. Toch was het dat niet. Al eerder, in The Theory of Moral Sentiments , had Smith er blijk van gegeven oog te hebben voor de versplinterende werking van het egoïsme van de onzichtbare hand. Gelukkig bestaat er een tegenwicht. Iedereen kent bepaalde morele gevoelens, door Smith sympathy genoemd: het vermogen je in te leven in de ander en je te interesseren voor de ander, zonder er zelf beter van te worden. Een boodschap die tijdens de huidige kapitalisme-rivival vergeten lijkt.

In 1766 eindigde de Grand Tour abrupt. De jongere broer van Smith's leerling, die inmiddels het gezelschap had versterkt, stierf plotseling. Zelfs de haastig ontboden Quesnay kon niets meer doen. Smith keerde terug naar Schotland en ging bij zijn moeder wonen om zijn boek af te maken, dat uiteindelijk in 1776 verscheen.

Hoewel Smith tot zijn dood (in 1790) een teruggetrokken vrijgezellenbestaan leed, werd hij nog beroemder dan hij al was. Veel staatslieden en geleerden kwamen hem opzoeken om zijn advies in te winnen. Volgens een anekdote stonden zijn gesprekspartners aan het begin van één van deze bijeenkomsten op toen Smith binnenkwam. Toen de bejaarde filosoof hen verzocht te gaan zitten, antwoordde één van hen: “Nee, wij zullen blijven staan totdat u zit, want wij zijn allen uw leerlingen”.

An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations Een onderzoek naar de aard en oorzaken van de rijkdom der naties) is het magnum opus van Adam Smith, gepubliceerd in 1776 aan de vooravond van de Industriële revolutie. Het wordt veelal beschouwd als het eerste moderne werk op het gebied van de economie. In de boeken worden ook de principes van de vrijemarkteconomie voor het eerst systematisch verdedigd. Het bestaat uit vijf boeken en twee delen.

The Wealth of Nations wordt dikwijls verkeerd gekenschetst en gepolitiseerd. Er zijn veel meningen over de schrijver, het werk en het thema, niet zelden afkomstig van mensen die de boeken nog nooit hebben gelezen. Het boek werd voor een gemiddeld geschoolde burger van de 18de eeuw geschreven en niet speciaal voor deskundigen en wiskundigen. Daardoor blijft het boek toegankelijk, zelfs voor de moderne lezer

The Wealth of Nations kwam uit in 1776, tijdens de Verlichting. Het werk beïnvloedde niet alleen auteurs en economen, maar ook regeringen en organisaties. Zo werd bijvoorbeeld Alexander Hamilton deels beïnvloed door The Wealth of Nations toen hij zijn Report on Manufactures schreef, waarin hij vele van Smiths conclusies bestreed. Het is interessant dat Hamilton veel van zijn Report baseerde op het gedachtegoed van Jean-Baptiste Colbert en voor een deel was The Wealth of Nations ook als reactie op Colbert bedoeld.

Veel auteurs werden beïnvloed door The Wealth of Nations en gebruikten het als uitgangspunt voor hun werk. Jean-Baptiste Say, David Ricardo, Thomas Malthus en later ook nog Karl Marx en Ludwig von Mises zijn de belangrijkste auteurs die de invloed van Smiths boek ondergingen.

The Wealth of Nations betekende een grote sprong vooruit in de economie. Het is in dat opzicht vergelijkbaar met wat Sir Isaac Newtons Principia Mathematica voor de fysica betekende, of Antoine Lavoisiers Traité élémentaire de chimie voor de chemie

Elf jaar voor The Wealth of Nations publiceerde de Zweeds-Finse priester en econoom Anders Chydenius Den Nationnale Winsten. Finland hoorde destijds bij Zweden. Chydenius bespreekt in zijn werk enkele sleutelbegrippen van het liberalisme, de vrije markt en de vrije economie. Veel hiervan is ook terug te vinden in The Wealth of Nations. Velen beweerden dan ook dat The Wealth of Nations niet aan de wieg stond van de economie, maar eigenlijk als tweede kwam.

Het is met zekerheid vast te stellen (en Smith geeft dat ook zelf toe) dat The Wealth of Nations gedeeltelijk een samenstelling is van bestaande syntheses en analyses van politieke en economische theorieën. Dit geldt vooral voor het standpunt betreffende het mercantilisme en het protectionisme. Smith ontleende veel over dergelijke onderwerpen aan bijvoorbeeld de fysiocratie (zie: François Quesnay).

Dat neemt niet weg dat Den Nationnale Winsten en vergelijkbare werken internationaal veel minder invloed hebben gehad dan The Wealth of Nations. De invloed van Smiths werk was en is groot in vergelijking tot die van Den Nationale Winsten, dat helemaal geen invloed had buiten Chydenius' geboorteland.

Hoewel het boek dus niet met recht het eerste moderne werk over economie en de invloed van de staat op de economie kan worden genoemd, is The Wealth of Nations toch veruit het belangrijkste en meest fundamentele werk op het gebied van de economie: als geen ander is het de grondslag geweest van bijna alle economische theorieën. De situatie is enigszins vergelijkbaar met de invloed die De oorsprong der soorten van Darwin heeft gehad op de antropologie. Darwins werk was ook niet het eerste werk waarin de evolutietheorie werd verkondigd, maar het blijft het belangrijkste en origineelste werk op het gebied van de antropologie. Chydenius mag dan wel de eerste geweest zijn in de letterlijke betekenis, maar Smith was de eerste die grote internationale invloed verwierf.

 
Bedankt Amorreken!
VOLGENDE VRAAG VAN DE DAG:
Wat is de naam van een vrouwelijke ezel? 


Tot morgen?bij leven en welzijn!