Wigginton Eliot. The Foxfire Book. New york: Anchor Books, Doubleday and Company. 1972.

Will Christoph. International Basketry. 1983..

Willow Bim. Making Gypsy Willow Furniture.. 1998. 64pg.

Wright Dorothy.  The complete Book of Baskets and basketry. Totnes 1983.David and Charles 1978. GB. 1992  208 pg.

Hugger Paul. Der Korbflechter. Basel 1968

Jakobsen Sine. Wilgentenen in en om het huis.

James George Wharton. Indian Basketry. New York Dover publication.1972  Heruitgave van 1909.van Henry Malkan.

Janssens E. Mandenvlechten. B-Revue 1972 NMBS 

Jaoul Martine. La Vannerie Francaise. Musee National des Arts et Tradition Popuilaire.1990.

Jellison Debbie. The ways of Willow. 1³992. 22pg.

Jenkins John Geraint. Some country basketmakers. Journal of folklife Cardiff 3 1961

Jones Joan. The art and style of western indian basketry. Blaine Hancock House1982.

Kamminga. Geschiedenis van Noordwolde en de rotanmeubelindustrie. Lavermans Drachten

Kataloog. Prag-Rudniker Korbwaren 1906

Kataloog.Société Coopérative Agricole de Vannerie. Villaines-les-Rochers.

Kataloog. La vannerie industrielle.

Ketchum William C.  American Basketry and Wooden Ware. 1974  New york, London Macmillan Publishing Co.

Kissell Mary Lois, Basketry of the Papago and Pima,Anthropological Papers of the American Museum of Natural History, vol 17 deel  4 New york 1916.

Kissling Werner. Country creels and baskets. Scotlands magazine Edenburgh 57 1961

Klamkin Marian. Hands to work: Shaker folk art and industries. New york Dod,Mead and Co. 1972

Klein Brabant 8.1969 Mandenmakerij, een wissen korfje: Klein Brabants souvenir.. Auteur onbekend

Klein Brabant  8 1969  Verdwenen ambachten van Klein-Brabant in de Zilverreiger te Weert. –

Klingeleers Sam. Wissenteelt. PCOB LA-E 11O88 1987 Eigen gestencileerde uitgave.

Knock A.G. Willow Basket Work. Leicester 1946;.Dryad 197O GB.  1979. 51 pg.

De korverij. Uit Stokkem Vroeger. Uitgave van de Braderie. Auteur onbekend.

Laduz; L’Art de la Vannerie.

Lamb DR. Frank W. Indian Baskets of North America. Riverside museumpress 1972 California.

Lamb George. Basket Willow Culture. U.S.D.A. Farmers Bulletin no 622. 1925. 32pg.

Lambrechts R. Houtdragers naar 't Hageland.  Ons Nieuws informatieweekblad 84 1974. Manden gebruikt door eierkooplui en kiekenkremers in de streek van Heist op den Berg.

Lane Robert F. Basketry an apprication. The Bookmark Londen.

Lantinga P. Rietvlechten. Handleiding voor het vervaardigen van voorwerpen van pietriet. Amsterdam 1953

Laplatz  Shereen. Twill baskets.

Lasansky Jeannette. Willow, Oakand Rye, basket tyraditions in Pennsylvania. 1979.

Laufer Berthold. Chinese baskets.

Law Rachel Nash. Appalachian white oak basketmaking.

Leasman Nancy. Traditional German Baskets. 1991; 50 pg.

Long Ashton Research Station, Engeland; verschillende publicaties over de teelt en het gebruik van wilg

Long Jim. Tea and Cakes under the Trellis. 1991. 26pg.

Long Jim. How to make Romantic Bentwood Garden Trellis. 1996. 32pg.

Long Jim. Making Bentwood Trellises, Arbors, Gates and Fences. 1998. 155pg.

Lonning Kari. The art of basketry.

Looman Edwin. Mensen die men niet vergeet. Mandemakerij in Schellebelle en omstreken.

Leftwich, Rodney L. Arts and Crafts of the Cherokees. Cullowhee N.C. Land of the sky press 1970.

Legg Evelyn. Country Baskets. Mills and Boon 196O.GB  Wild verzameld materiaal.

Lehmann J Systematik und geographische verbreitung der geflechtarten. Abhandlungen und berichte des Konigl. Zoolog. Und Anthrop.-Ethnogr. Museums Zu Dresden  Deel 11 1907.

               Flechtwerke aus dem malayischen Archipel. Veroffentlichungen aus dem Stadtischen Volker-Museum, Frankfurt am Main. Deel 4 ,1912.

Lemstra Pien. Mooie manden zelf bekleden. 1994.

Leroi- Gourhan A. L’homme et la matiere. Paris, Albin Michel, 1943.

Leroux E. Osiériculture. Librairie Baillière Paris

Lismer Marjorie. Seneca Splint Basketry. Chilocco Okla. Education Division, U.S. Office of Indian Affairs 1941.

Louradour A. La vannerie creusoise. Bul. Ethn. Limousin 35 1969

Luiken Johannes en Caspaar. Het Menschelijke Bedrijf. 1694 D 9052  BB

Luyken Jan . Afbeelding der Menselijke Bezigheden. D 9011 BB

Lyford, Carrie A. The Craft of the Ojibwa. Phoenix, Ariz. Education Division, U.S. Office of Indian Affairs. 1943.

Mack Daniel. Making Rustic Furniture. 1992. 160 pg.

Mack Daniel. The Rustic Furniture Companian. 1996. 144 pg.

Mc Farland Jeannie. Advanced pattern book for pine needle raffia basketry.

Mc Guire John. Basketry.

Mc Mullen. A key of the language of woodsplint baskets

Maguire Mary. Sticks and Stones; New crafts 1998; 95 pg.

Mallow Judy. Pine needle.

Mandenvlechten. Uitgeverij Cantecleer, De Bilt.

Manners J.E. The last of the trug baskets? Country Life 151 1971

Mason, Otis Tufton. Aboriginal American Basketry. Annual Report of the  Smith Ist.US National museum. Washington DC 19O2

    American indian basketry

Matthews J. Merritt, The Textiles Fibers, New York John Wiley 1924

Maynard Barbara. Modern Basketry from the start. Batsford London 1973

Maynard Barbara. Modern basketry techniques. 192 pg.

Meilach Dona Z. A modern approach to basketry with fibers and grasses. New york Crown Publishers 1974.

Mellory Afschaf tolgelden 1880

Meulemans A. Leuvense ambachten: hoveniers, fruiteniers en mandenmakers. Eigen Schoon en de Brabander 37 195

Miles Charles and Bovis Pierre. American  Indian and Eskimo Basketry: A key to identification. New york Bonanza Books, division of Crown Publishers 1969.

Miner H. The  Importance of textiles in the archaelogiy of the Eastern US. Am. Antiquity, vol 1 N° 3, 1936.

Montandon G. Traité d’Ethnologie cuclo- culturelle, Paris Payot 1934.

Morris E. H. Anasazi basketry. Carnegie inst. Of Washington, publ. 533, 1941

The national list of Basket specifications1956., 1989 130pg GB²

Navajo school of Basketry. Indian Basket weaving New york Dover Publications. Herdruk van 1903

Newman Sandra Corrie. Indian Basketweaving: how too weave Pomo, Yurok, Pima and Navajo Baskets Flagstaff Ariz. Northland Press 1974.

Noorlander H. Goed gereedschap is het halve werk; het maken is een heel werk. B en M 31 1968.

Notes and querries on Anthropology. London 1951.

Oakey Thomas. An introduction to the art of basketmaking. London 1932.

Oakey Thomas  The Art of Basketmaking. Herdruk door The Basketmakers Association 1986 Handleiding 158 pg.

O’Neal Lila, Yurok-Karok Basket weavers. University of California publications in Amarican archaeology and ethnology vol 32 no 1 , Berkeley;University of California press 1932.

Peesch R. en Rudolph W. Schweden als begrunder einer Kleinindustrie in Norddeutschland.Ethnologia Europaea 4 1970. over spanenmandjes

Pichonnet Michèle, Barbier guy. La vannerie rotin et osier.

Pieroni Marie. La vannerie; techniques et realisation.

Pijzel-Dommisse Jet. Het Hollandse pronkpoppenhuis; interieur en huishouden in de 17^de en 18^de eeuw

Pittoors J. De eendenmand OH 28 1974

Porter Frank . De art of native american basketry. Greenwood press. 1990.

Prival Marc. La fabrication des paniers en noisetier dans le Cantal. Bul. Soc. Ethn. Limousin 1968

Research Station Long Ashton, England; verschillende publicaties over de teelt en gebruik van wilg.

Reesema  E.S. van. Contribution to the early history of textile technics, Amsterdam 1926.

Reichert Donald. American Indian Basketwork. 1975.

Reinert Guy F. Pennsylvania German Splint and Straw Baskets. Home CraftCourse 1974.

Robacker Earl F. Touch of the Dutchland. New york A.S. Barnes and Co. 1965.

Robacker Earl F. Old stuff in up-Country Pennsylvania. Barnes and Co. New york; Thomas yoseloff London 1973

Robert Maurice. Etude d'une communauté artisanale et d'une technique traditionelle; la vannerie en Limousin. Limoges 1967 Soc. Ethno.

Robert Maurice.  Vanniers et vannerie du Limousin et de la Marche. Du temps passé au temps present. Limoges Soc. Ethno. 1964

Robinson Bert. The Basket Weavers of Arizona. University of New Mexico Press 1954.

Rodney L. Arts and Crafts of the Cherokee. 1970

Roelofsen Janny en Stol Truus. Decoreren met wilgentenen. 2002.

Roemhild Hans.  Beiseforth, das Korbmachersdorf Hessens. Hessische Heimat 12 1962

Rosbach Ed. Baskets as Textile Art. Studio Vista 1974. Mandenvormen over de wereld. GB

Roth W.E. String, and other forms of strand: basketry, wovenbag, and net-wrk. North queensland Ethnography. Bull. 1 Brisbane, 1901.

        An Introductiory study of the arts, crafts and customs of Guiana Indians. 38 ste annual Rep. Of AM. Ethno. Washington 1916.

Rousson M Les dessus et dessous du panier.Massin Paris 1999

Rueckriegel Erwin. Herstelling und Vertrieb von Mahnen und Korben im Grundautal. Hessische Blatter fur Volkskunde 61 1970

Ruoff Abby. Making Twig Furniture and Household Things. 1995. 243pg.

Ruoff Abby. Making Twig Garden Furniture. 1997. 219pg.

Ruprecht Joanna. Korbflechten; paedagogische und kulturele aspekt.

Salaman  Dictionnary of Tools GB ISBN 0 684 14535 9.

Saussus Raymond. L'Artisanat de la vannerie à Saint Mard Pays Gaumais 1981-82.

Schanz Joanna. Willow Basketry of the Amana Colonies, 1986, 96 pg

Schanz Joanna. Willow Basketry for the very Beginner. 1996. 64 pg..

Schmidl M. Altagyptische Techniken an afrikanischen Spiralwuslstkorben. Koppers, Festschrift, 1928.

Seeler Katherine Nantucket Lightship Baskets. Nantucket  Mass. The Deermouse Press 1972.

Sentance Bryan; basketry, a  world wide guide to tradional techniqeus.

Shaw Robert. American baskets. A cultural history of a traditional domestic art.

Siccema Fernande Hora; Pien Lemstra; Manden. ISBN 90-6255-476-8

Siler lyn. The Basket book.  Sterling blandford 1988. Amerikaanse manden Plaiting en framework.

Smyth Patrick. Osier Culture and Basketmaking. 1991. 72 pg.

Spieringhs Piet-Hein. Van wilg naar mand. plus dvd vlechttechnieken.

Stone Joseph. Willow Chair; how to build your very own. 1992. 94 pg.

Stuyver P. Wilgen, wijmen en mandenvlechters te Erpe. Mere 13 1973

Sudduth Billie Ruth. baskets

Sutherland David. Traditional basketmaking in Kentuckey. Kentucky Folklore Record 18 1977.

Tanner clara. Prehistoric southwestern craft arts. 1976.

Taylor Robin. Splint woven baskets.

Teleki Gloria. The Baskets of Rural America. E.P.. Dutton New York 1975 ISBN 0-525-0614O-1  0-525-47 409-9

Terbeest Char. Wisconsin Wilow Adventures of a Basketmaker. 1985, 45 pg.

Thiadens Mac.  Mandewerk: moderne toepassingen van traditionele vlechttechnieken. Vertaling uit het Amerikaans van Virginia Harvey's The techniques of basketry. bijgevoegd deel over Nederlands vlechtwerk in wilg.

Thompson Frances. Antique baskets and basketry. 1977.

Tod Osma Gallinger. Earth Basketry. Bonanza Books; Crown Publishers 1972.

Tréfois C.V. Kleine huisnijverheid in de stad. Het vervaardigen van grove manden. OVZ 12 1937

Tuinzing W.D.J. Griendhout en ander hakhout. B en M 41 1978

La Vannerie Francaise. Muséé des Arts et Tradition Populaire. ISBN 2-7118-2288-5. Inventaris

Van der Hilst-Hansma. Vormen van wilgentenen. Cantecleer.

Vanderlinden Renaat. Reuzen. OVZ 1969

Van Halder Dorine;  Het mandenbedrijf. Met gansen Trou. 23 1973 Nieuwkuijk Gebieden in NL waar manden gemaakt worden; oorzaken van verval.

Van Kessel Raymundus. Manden en mandenmakers. Met gansen Trou; 11 1961

Nieuwkuijk

Van Nisselrooij J. De Drielse mandenmakerij en zijn producten. Tussen de Voorn en Loevestein 12 1976

Van Terheyden-0udenhuysen C. Dorpsfiguur uit Nispen; de mandenmaker. Spycker 31 1974

Van Hoogstraeten M.  Een riethaak en een slootmes. OH 25 1971

Vannerie et Manifactures. Ed. Saint Michel.

Van 't Hoog Arie. Het vlechten van ovale manden met teen. Stichting Wilg en Mand.

Van 't Hoog Arie. Het vlechten van ronde tenen manden. Stichting  Wilg en Mand.

Van ’t Hoog Arie. Bulletins van de stichting wilg en mand.

Vaughan Susie. Handmade Baskets. 1994, 80 pg.

Verbeeck A. Het havermandje. Drie rozen 12 1978

Verdet Bernard en Regula Fierz. Anleitung zum flechten mit Weiden. ISBN 3-258-O4626-3

Verdet-Fierz Bernard and Regula. Willow Basketry. 1993 335 pg.

Verleysen W. Mandenmaken, een uitstervend huisberoep. Schakel 4 1974

Verlinde A.D. Een veertiende eeuwse wan uit Dalfsen, vergeleken met recentere wannen. B en M 4O 1977

Verlinde A.D. Eine Wanne aus dem vierzehndert gefunden in Dalfsen. Berichten van de Rijksdienst voor het Oudkundig Bodemonderzoek. 26/1976

Verlonge Wilfried. Het mandenvlechten: nederzettting, bedrijf, ambacht. Referaat

Verlonge Wilfried. Mandenvlechten. Schrift 3 van de bond van W-Vl Volkskundigen.

Vermeulen G. Het mandemakersambacht . Een volkskundige studie. Kupu 15 1973

Viaene A. Brootkorf. Biek. 71 1970

Viaene A. Cleermande. Biek. 71 197O

Viaene A. Coolmande. Biek. 66 1965

Viaene A. Scuetelcorf. Biek. 73 1972

Viaene A. Sluutcorf. Biek. 71 1970

Viaene A. Top. Biek.73 1972

Viaene A Wyte  Biek. 71 1970

Vogt E. Geflechte und Gewerbe der Steinzeit. Monographien zur Ur und Fruhgeschichte der Scheiz. Deel1 Bale, 1937.

Vos Paul. Panorama van Mol. E 9O1O BB

Walpole Lois. Creative Basketmaking. London Collins 1989. 160 pg.

Walpole Lois. Weave, Coil and plait Crafty Containers from Recycled Materials. 1997. 80 pg

Wharton James. The Classic Indian Basketry. 1909, 1972.

Washburn Dorothy. Hopi Kachina spirit of life.

Weaving, The arts of the Maori, Instructionel Booklet, Department of Education, Art and Craft Branch, Wellington New Zealand 1968

Weltfisch G. Prehistoric north American basketry techniques and modern distributions. Am. Anthropologist, vol, 32, 1930.       .

Wheat Margaret ; Survival Arts of the Paiutes, Reno, Nevada, University of nevada press 1967.

Wheeler Clark. Addicted to baskets.

Whiteford Andrew. Southwestern indian baskets. 198

Terminologie: Nederlands, Frans, Engels, Duits

Mandenmaker

Vanier

osier basket maker

korbflechter

Manden maken

faire de la vannerie

to make baskets

korbflechten

Wis

brin d'osier 

osier rod

weidenrute

Wistop

pointe du brin

top of the rod

rutenspitze

Wisbout

pied du brin

butt of the rod

stammende

merg

moelle

pitch

mark

Boerenwissen

brins des saules que les paysans coupent dans les arbres et des haies

willow twigs collected by farmer from trees and hedges

weidenruten die von den bauern aus baumweiden und hecken geschnitten werden

Waterwilg

saules d'eau

twigs from waterwillow

wasserweide

Gekweekte Wissen

brins d'osier cultivé

rods of cultivated osier

kulturweiden

Stek

bouture d'osier

willow set

weidensteckling

Planten van stekken

planter d'osier

to plant willowsets

das pflanzen der stecklingen

Wissestruik

osier arbuste

osier bush

weidenstrauch

Wissestronk

pied d'osier

osier stool

weidenstock

Wissenakker

oseraie

willow coppice

weiden anlage

Wissenkweker

osiériculteur

willow grower

weidenanbauer

Wissen afdoen

couper l'osier

to cut rods

ruten schneiden

Kaptijd

epoque ou l'on coupe l'osier

osier harvesting period

weideernte zeit

Wissemes

serpette à l'osier

harvesting hook

erntemesser

Overjarige wissen

osiers de plusieurs années

rods of several years growth

mehrjarige schosslinge

Inschoven van wissen

botteler l'osier

to bundle osier

weidenzweige bundeln

Wissenschoof

botte d'osier

osier bolt

weidenbundel

Schovenbinder

botteleur d'osier

binder of osier

weidenbinder

bindtoestel

chevalet pour le bottelage

bindinghorse

bindegestell

Schoofkabel

cable pour le bottelage

binding cord

bindeseil

Bindwis

brin d'osier servant de lier

willow band

bindeweide

Wissenmijt

meule d'osier

osier stack

weidenstapel

Stapel Wissen binnen

tas d'osier sous un abri

indoor pile of osier

weidenstapel in trockenlager

Sorteren van wissen

trier l'osier selon la longueur

to sort rods according to size

ruten nach der lange sortieren

Sorteerton

tonneau pour le triage

sorting barrel

sortierfass

Sorteerder

trieur d'osier

osier sorter

sortierer von ruten

Grauwe wis

osier gris

grey osier, dried unstripped

grauwe weide getrocknet, nicht geschalt

Grauw werk

vannerie en osier gris

basketry in grey osier

gtrauarbeit

Ontschorste wissen

brin d'osier écorcé

stripped osier rod

geschalte weidenrute

Koken van wisen

cuire l'osier

to boil osier

flechtweiden kochen

Kookketel voor wissen

marmite servant à la cuisson de l'osier

boiler for making brown osier

kessel zum kochen von flechtweiden

Pellen van bufwissen

peler l'osier cuit; pelage à la main

to strip boiled osier manually

rot gekochte flechtweiden mit der hand entrinden

Buf

osier brun, coloré par cuisson

buff willow

rot gekochte weidenruten

Bufwis

brin d'osier

buff rod

rot gekochte weidenrute

Bufwerk

vannerie en osier brun

basketry in buff willow

geflecht in rotgekochter weiden

Blekbussel

botte d'osier prete pour la mise à l'eau

bundle of pitting willow

schalbundel

Planten van blekbussels

mettre les bottes d'osier à l'eau

to pit willow

schalbundel einsetzen

Uittrekken van blekbussels

sortir les bottes d'osier de l'eau

to remove pitted willow from waterpit

schalbundel aus der wassrgrubbe heraus ziehen

Blekken

écorcer l'osier

to withen rods by stripping the bark

flechtweiden schalen

Wissenschors

écorce de l'osier

willow bark

weidenrinde

Blekker

écorceur d'osier

willow stripper

weidenschaler

Blektijd

époque ou l'on écorce l'osier

willow strippng period

weidenschalzeit

Van de struik af blekken

écorcer l'osier aussi tot la coupe terminée

to strip osier immediately after willow harvesting

weiden sofort nach der ernte schalen

Blekijzer

peloir

brakes

weidenschalklemmen

Blekstaak

chevalet sur leqeul le peloir est fixé

uprigth wooden frame in which brakes are set

gestell fur weidenschalklemmen

Blekmachine

peleuse, machine à écorcer

peeling machine

weidenschalmachine

Wit gemaakte wis

brin d'osier blanchi

white osier rod

weise weidenrute

Maatstok

mesure

measuring stick

masstock

Werkvloer

établi

plank working floor

werksitzbank

Werkplank

sellette

lapboard

werkbrett

Weken van wissen

tremper l'osier dans l'eau

to soak osier

das einweicken der ruten

Weekput

puits pour le trempage

osier soaking pit

einweicchgrube

 Weekbak

cuve pour le trempage

osier soaking tank

einweichbassin

Snoeischaar

sécateur

shears

rebschere

Scherpen van wissen

effiler des brins

to sharpen rods

das zuspitzen der rutten

Mandenmakersmes

couteau du vannier

shop knife

korbmachermesser

Plooiijzer

fer pour plier les batons

commander

biegeisen

Bodem van een mand

fond de panier

basket base

korbboden

Bodemstok

baton de fond

base stake

bodenstock

Kruismaken

faire une croisée à l'aide de batons fendus

to make a grooved slath

ein bodenkreuz aus gespalteten und dorchgeschobenen stocken aufstecken

Witte Wissen

brin d'osier blanchi

white osier rod

weise weidenrute

Witwerk

vannerie en osier blanc

basketery in white osier

weisarbeit

Klieven van wissen

fendre l'osier

to cleave rods

das spalten der ruten

Kliefhoutje

fendoir

cleaver

spalter

Schaven van wissen

planer l'osier fendu

to shave off cloven rods

das hobelen de ruten

Wissenschaafje

planette

shave

schienenhobel

Kantschaafje

outil pour calibrer en largeur

schmalerhobel

Schaafmachine

machine pour planer l'osier

machine plane

hobelmachine

Scheen

éclisse d'osier

skein

weidenschiene

Vlechten

tresser des brin d'osier

to weave with osier

flechten with ruten

Vlechtwerk

vannerie

basketery

geflecht

Vlechttoer

tour de tresage

a weaving round

flechtrunde

Vlechtwis

brin à tresser

weaving rod

flechtrute

Priem

poinçon

bodkin

pfriem

Bodembindwis

brin pour ligaturer la croisée

binding rod for slath

rute zum binden des bodemkreuzes

Beginnen van bodem

commencer à tresser le fond

to start weaving the base

met dem bodenflechten beginnen

Openwerken

écarter les batons de croisèe

to make the base stakes radiate

das aufbrecken der bodenstocke

Bijsteker

foux bayton, foux montant

bye stake

beisteckling

Staander, staak

montant

side frame stake

steller

Insteken van staken

enfoncer les montants

to insert stakes

das einstecken der steller

 Inkepen van staken

encocher les montants

to notch stakes

das einkerben der steller

Opstaken

munir de montants

to provide with stakes

aufstaken

Oprichten van de staken

couder les montants et les dresser

to bend up side frame stakes

das hochbiegen der steller

Mesje voor inkepen

couteau pour encocher les montants

notching knife

kerbmesser

Hoepel

cercle pour tenir les montants

willow hoop

haltereisen

Kim bodem

torche de base

upset

bodenkimme

Kimmen

tresser la torche

to weave the upset

die bodenkimme flechten

Kim

torche, torsade

wale

kimme

Kimwis

brin pour tresser la torche

upsetting rod; wale rod

rute zum flechten der bodenkimme; kimrute

Een kim vlechten

faire un torche

to weave a wale

eien kimme flechten

Volvlechten

cloturer

to close weave

ausflechten

Wand volvlechten

cloturer le corps du panier

to close weave the sides of a

der korbrumpf ausflechten

Wand van een mand

corps du panier

side frame of basket

seitenwand des korbes

Inzetten van wissen

remplacer un brin

insertion of rods

das einstecken der ruten

Inzet van een wis

remplacement d'un brin

insertion of rods

rutenansatz

Top inzet

ajoutage pointe sur pointe

top to top insertion

ansatz mit den spitzen

Bout inzet

ajoutage pied sur pied

butt to butt insertion

ansatz mit stammenden

Valse slag

coque

false stroke

falscher schlag

Slagijzer

batte

beating iron; commander

schlageisen

Aanslaan van het vlechtwerk

resserrer le tressage en frappant

to beat the weace into place

das zusammenschlagen des geflechts

Uitwijden

s'évaser

to widen

sich ausweiten

Boord

bordure

border

korbrand

Afboorden

border un panier

to edge a basket

den korb mit einen rand versehen

Boordwis

brin de bordure

border rod

korbrandrute

Vast zetten van boordwissen; Afpinnen

mettre l'extrémité des brins de bordure dans le tressage

to push borderrodends in the weave

das verankern der randrutenenden im geflecht

Voet

pied

korbfuss

Versterkingswis

brin d'enroulement pour renforcer bordures et anses

winding rod for strengthening borders and handles

ueberwickelungsrute fur kordrande und henkel

Oor

poignée

small handle

eine der beide kleinen henkel

Oorwis

brin pour tresser les poignées

rod for weaving handles

henkelrute

Beugel voor oor

arceau d'anse ou de poignée

handle bow

bugel im henkel

Beugelwis

brin d'arceau

bow rod

bugelrute

Hengel

anse

large handle

grosser henkel

Getorste wis

brin tordu

twisted rod

gedrehte rute

Sluitlus

bouclette de fermeture

closing loop

schliesnasse

Zuiveren

curer le panier à la fin du travail

to trim finished baskets

das verputzen des fertigen korb

Uitkuisen

couper les bouts restants

to pick off exposed rod ends

das abschnieden hervorstekender rutenenden

Kuismes

couteau pour curer

picking knife

seitenschneider

Bodemlatten

lattes de renforcement clouées contre le fond

laths to reinforce the base

bodenverstarkerungslatten

Zwavelen

soufrer

to sulphurize

schwefeln

Zwavelkot

soufroir

sulphuring room

schwefelstube

Stapelen

empiler les paniers

to stack baskets

korbe stapeln

Stapel

pile de paniers

stack of baskets

korbstapel

Dammen

cloturer en damier

to weave in draught board pattern

wurfeln

Dicht gevlochten

tressé en plein

close woven

eng geflochten

Open werk

travail de trace

fitched

fitzarbeit

Fitsring

trace dans un panier à jour

fitched round in open baskets

gefitster kreis an gestabten korben

Rondwerk

vannerie de forme ronde

round basketry

rundarbeit

Rechthoekigwerk

vannerie de formr rectangulaire

rectangular basketry

viereckige arbeit

Fantasiewerk

vanerie de fantasie

decorative basketwork

zierarbeit

Bodem en dekselstaak

cote de fond et de coucercle

stake for base and lid

boden und deckelstaken

Korte zijwand

petit coté

short side

kopfseite

Voorzijde

le devant

frontside

Hallo,
We zijn  niet erg vertrouwd met pc-gebruik.
We zullen trachten een blog aangaande mandenvlechten te maken; alhoewel een blog er niet het geschikte middel voor is. Een website zou er beter voor zijn, maar zover zijn wij  nog niet.
Ook kunnen we manden herstellen of op maat maken, eventueel ontwerpen uitvoeren.
Alle info dienaangaande, maar ook vragen, mag gestuurd naar

eddy.vos.vos@gmail.com

Maatwerk en herstellingen
Vogelbroedkorfjes op maat
plukkorven

enige beknopte uitleg.

Inleiding

Als mensen je aan het werk zien, dan hoor je ze steeds spreken over riet. Je kunt uit hun opmerkingen afleiden dat ze eigenlijk niet weten welk materiaal je verwerkt en dat ze een aantal verschillende materialen als het zelfde aanzien. De mensen staan zo ver van productieprocessen en materialen af dat hun alle logica dienaangaande ontgaat en dat ze dikwijls zo zeker zijn van hun “begripsverwarring” dat ze er discussies over aan gaan. Deze verwarring wordt dan ook nog verder onderhouden door life-style en mode tijdschriften die uitpuilen van onjuiste benoemingen van materialen en technieken.

De term riet, gebruikt in de vlechterij, is een verward begrip. Strikt genomen is riet een waterplant, die gebruikt wordt als dakbedekking of als tuin afscheiding, aaneengestikte mat, een moderne toepassing om wat discretie.

‘Met riet vlecht men niet’ Het is recent taalgebruik dat etymologisch niet klopt.

Riet is een vernederlandse overname van het Engelse “reed” of "pithreed" , dat op delen van de rotanplant slaat; schors of kern die op verschillende diktematen getrokken, in de handel verkocht worden. Men spreekt in het engels ook van “center-cane”.

Rotan is een subtropische slingerplant, waarvan vele variëteiten bestaan, en die hier reeds vanaf de 17 de eeuw, maar vooral in de 19de en 20ste eeuw veel is ingevoerd en verwerkt.

Pitriet is slechts één van de vele materialen waarmee kan gewerkt worden. Zo zijn er verder grassen, stro, bladeren, bladnerven, bamboe, schors, dennennaalden enz.

Men is zo vervreemd van de materialen waarmee gevlochten wordt, dat men ze niet meer herkent en alles onder de term riet klasseert. Net zoals men tegen margarine boter zegt.

Het materiaal waar hier in de lage landen traditioneel mee gevlochten werd is de éénjarige scheut van de wilg (Salix)

In de ardennen werd ook wel hazelnoot gebruikt. Hier wordt een heel andere techniek voor gebezigd en werd meestal slechts toegepast voor eigen gebruik.

Er bestaan wel enige honderden soorten wilg die gemakkelijk kruisen en hybriden vormen. In de vlechterswereld worden zij genoemd naar de kleur van de schil, de vorm, het gebruik, of de herkomst. Zo spreekt men van Belgisch Rood, Duits rood, Weda, Leerband, Petite Grissette, Gele, Groene, Krakers, Kletters, Noire de Villaine, Amerikaantjes slanke twijgen, Bindwis, Duitse Dot gedrongen bouw, Sarda, katwilg, kat, amandelwilg ook wel beuk of grauw genoemd, zwarte driebast, Hengelaarsgrauw, Frans geel, enz.

De soorten gebruikt om te vlechten dienen zeer soepel, buigzaam en toch taai te zijn. Zij mogen bij allerhande manipulaties zeker niet breken en liefst niet knikken.

De geteelde wissen zijn variëteiten die meestal tot volgende soorten of kruisingen ervan behoren:

Salix Triandra; Noire de Villaine; harde soort

Salix Viminalis wordt gemakkelijk lang en zwaar; katwilg, kat, groene Rijsenburgse kat,     
    Deventer kat

Salix Fragilis kraakwilg; Belgisch Rood nr. 582; vertakt graag bij grotere lengte; Frans Geel.

Salix Purpurea bitterwilg; wordt gemakkelijk lang en zwaar

Wissen in de natuur verzameld zijn slechts bruikbaar voor zeer ruwe manden. Mooi werk krijgt men daar niet van.

De teelt

geschiedt meestal op vruchtbare, vochthoudende bodem, dikwijls alluviale gronden langs rivieren, die niet geschikt zijn voor landbouw:
Schelde, Bornem, Weert

Maas, Stokkem, Hoei

Durme, Waasland Eksaarde.

Teelt op plateau levert echter betere vlechtkwaliteit op/

De stekken worden op rijen geplant; Naargelang de soort variëren de tussen afstanden van 30 tot 60 cm en in de rij van 2O tot 25 cm. De ene soort groeit dikker en langer een andere korter en dunner. Hierop kan men inspelen door de plantafstand aan te passen.

Door dit dicht plantverband schieten de twijgen hoog op. Zij rekken zich als het ware naar het licht toe. Aldus bekomt men materiaal van grotere lengte dat niet te vlug van dikte verloopt en dat eventueel in het tweede groeiseizoen weinig zijtakken vormt. Op de plaats waar een zijtak ontspringt is de rechtlijnige structuur van het hout gestoord. De teen gaat bij verwerking op deze plaats breken.

Om ze klein en fijn te houden worden ze dikwijls, na het uitschieten eind mei terug afgemaaid.

Vroeger werden wissen geteeld op lage knotten. Dit bemoeilijkt mechanisatie. Deze teeltwijze is dan ook zo goed als verdwenen.

De Wissenteelt is een specialiteit op zich, net als fruit- of groenteteelt.

De verzorging

De wissenakker of de griend (NL) dient onkruidvrij gehouden te worden, met gevoel bemest en desgevallend van schadelijke insecten ontdaan.

De bemesting is een controverciele zaak. Een stevige bemesting geeft gulzige groei en dus veel kilo's wissen. De wens van de teler.

Gulzige groei geeft materiaal met veel merg, minder veerkracht en taaiheid; eigenschappen waarop de vlechter niet zo gesteld is.

De teler heeft graag een goede opbrengst en neigt tot een stevige bemesting, terwijl de vlechter een sober gewonnen wis verkiest. Wissen op een plateau gewonnen zijn daarom door de tragere groei dikwijls veel harder dan deze die komen van vochtige bodems of rivierkanten.

De plagen

Insecten kunnen de bladeren aanvreten, wat op zich niet zo erg is, doch ook het hout aantasten. Bij het afvreten van de topknop krijgt men vertakte wissen. Deze zijn moeilijk te gebruiken. Dit is ook het geval bij inwendige houtvraat door larven.
De ene soort is er gevoeliger voor dan de andere.

Er zijn heel wat verschillende soorten insecten (wilgen haantje, schuimcicade) die bij voldoende aanwezigheid een bedreiging kunnen zijn voor de latere bruikbaarheid.

Zware hagelbuien kunnen eveneens erge schade berokkenen aan de teelt. De schors van de loten wordt gekwetst door de hagelkorrels. De schorskwetsuren geven later lichte infecties gepaard met vergroeiingen in het hout. Het zijn slechts beschadigingen van minder dan één centimeter groot Na het schillen ziet men daar kleurverschillen, bruinzwart Op deze plaats gaat, bij verwerking, de teen breken.

De kwaliteit van de wissen verschilt van jaar tot jaar. Zoals men een goed wijnjaar heeft.....

Eveneens kan er na stockage van het materiaal insectenvraat optreden. Dit gebeurt vlugger bij brute dan bij geschilde wissen.

De oogst

Na de bladval in de vroege winter kapt men de éénjarige twijgen gelijk de grond of de stronk af. De snede dient zo zuiver mogelijk te zijn om het resterende gedeelte, dat volgend jaar voor nieuwe loten moet zorgen, zo weinig mogelijk te beschadigen en te behoeden voor invriezen en inrotten.

Ook de wisvoet moet gaaf zijn. Enige mislukte inkappingen of gespletenheid geeft een stuk verlies.

Het kappen is gemechaniseerd.

Een oud spreekwoord luidt als volgt: Sint Sebastiaan doet het sap al gaan en is het met kappen gedaan. Sint Sebastiaan valt eind januari.

De beste periode van kappen valt na de bladval in december en januari. Als we met het volksgeloof rekening willen houden dient de oogst te gebeuren bij afgaande maan. Later in het winterseizoen begint stilaan de sapstroom op gang te komen om in de botgroei te voorzien. Het hout wordt dan voedselrijker en nadien, bij opslag, vlugger vatbaar voor insectenvraat (memel)

Na de kap worden de zijscheuten eventueel afgedaan en sorteert men op lengte. Nu is het tijdstip gekomen waarop men het kleuruitzicht van de latere mand bepaalt.

Ofwel laat men de geoogste wissen indrogen met de schil op. Deze kunnen dan zo gebruikt worden voor brut werk.

Wil men gedroogde wissen schillen dan dienen ze gekookt te worden. Een bijkomend gevolg hiervan is dat de bruine kleurstof aanwezig in de schil, het witte hout bruin gaat verkleuren. Dit is een natuurlijke zaak die gebeurt zonder toevoegingen. deze wissen noemt men buff. Deze Engelse term wijst op het gebruik dat ontstond in Engeland eind achttienhonderd. Voordien kookte men niet. Het koken verspreide zich snel over europa.

ofwel houdt men de wissen verder levend tot het komende groeiseizoen. Hiervoor worden ze buiten in ondiepe bassins met de voeten in water gezet. Zodoende gaan zij in het voorjaar uitlopen, bladeren en wortels schieten. Omstreeks mei-juni, als de sapstroom goed op gang is gekomen, dan komt de schil tamelijk los te zitten en is het moment gekomen om ze te verwijderen..

ofwel stoomt men. Dit geeft erg donkere bastkleuren.

Witwerk is het meest duurzaam omdat een gedeelte van de aanwezige voedingsstoffen werden uitgespoeld of door de ontloken bladeren werden opgenomen. Wit materiaal is voedsel armer en daarom minder aantrekkelijk voor insecten en schimmels.

.

Het schillen

van de levend gehouden wissen dient te gebeuren op het juiste ogenblik. Dit situeert zich in mei-juni. Het is slechts een korte periode dat dit vlot gaat. Vroeger werkte men dan ook met man en macht om dit werk tijdig klaar te krijgen. Het was dikwijls vrouwenwerk dat per bussel betaald werd. Ook bleven kinderen nog al eens thuis van school om mee te helpen.

Het schillen gebeurde met een schil- of blekijzer.

Na het schillen worden ze liefst in de zon, rechtopstaand tegen een draadafrastering of een gevel, te drogen gezet en daarna ingebusseld.

Zo zijn ze klaar voor verkoop en/of stockage.

Voor het bekomen van bruine wissen (buf) is men niet aan een bepaalde periode gebonden. Men kookt, vers of reeds gedroogd (langere kooktijd) en men kan beginnen te schillen.

Men kan ook rechtstreeks van de struik schillen. Doch dit vermindert de duurzaamheid.

Alle varieteiten schillen of kleuren bij koken niet evengoed.

Stockage

Men kan pas aan de opberging denken als het materiaal goed droog is. Bij brute wissen kan dit zeer lang duren. Vandaar dat men deze dan ook verschillende maanden in de wind laat drogen. Vooral de kleine maten zijn zeer gevoelig voor verstikking en schimmelvorming.

Een goed luchtige ruimte, stofvrij en donker is aangewezen.

Donker omdat onder invloed van het licht verkleuringen optreden: witte wissen vergelen en vergrauwen en brute verschieten van kleur. Belgisch rood wordt ros..

Door een paar jaar te liggen worden de wissen beter en harder. Daarna moeten ze verwerkt worden anders worden ze langzaam prooi van de houtworm. Bij brute wissen kan dit soms vrij snel gaan.

De verwerking

Vooraleer men kan beginnen te vlechten is er reeds een jaar aan intensieve teeltzorg met veel handenarbeid gepasseerd. Dat maakt dan ook dat het materiaal niet goedkoop is.

Wissen mogen gerust enige jaren overliggen. Daar worden ze alleen harder, taaier, beter van. Brute wissen bewaren minder lang. Er komen vlugger insecten in. .

Er kan gewerkt worden met

-brute wissen (met de schil op)
-gestoomde met schil

-gebufte wissen (bruin, geschild na koken)

-witte wissen (geschild)

-gekloven wissen

-schenen; dit zijn gekloven wissen die vlak geschaafd en eventueel op breedte getrokken werden (voor fijn werk)

Een vlechter heeft een heel assortiment wissen in verschillende lengtes, diktes en soorten nodig.

Vooraleer men begint te vlechten, dient het materiaal te worden uitgezocht, passend naar lengte , dikte en soort voor

-staken voor de bodem

-vlechters voor de bodem

-staken voor de wand

-volvlechters voor de wand

-eventueel bijstekers, kimmen , cordons...

-voor oren onderhengel, hengel

Er wordt meestal een andere, betere soort gebruikt voor de staken van fijn werk, omdat hiermee ook de boord wordt gevlochten . De wissen hiervoor gebruikt, dienen meer manipuleerbaar en buigzamer te zijn dan deze gebruikt voor het volvlechten van de wand. Een boord met knikken of breuken oogt niet.

Het weken

Droge wissen worden slechts buigzaam na weken.

Brute wissen dienen al naargelang de dikte, de soort en de temperatuur een week tot veertien dagen in water te liggen Aan dit water wordt niets toegevoegd. Ze zijn dan enige dagen verwerkbaar.

Geschilde wissen hebben genoeg aan een paar uur water. Ze worden best s’avonds geweekt en nachts afgedekt in het gras of de dauw gelegd. Beschikt men niet over een waterbak dan volstaat een avondlijke begieting op gras soms ook wel. Ze dienen spoedig verwerkt te worden omdat ze zeer vlug terug uitdrogen en dan hun buigzaamheid verliezen.

Vandaar dat een witvlechter niet buiten werkt. Hij verkiest een eerder vochtige omgeving. Soms werkte men zelfs in kelders.

Oude foto's tonen dikwijls witvlechters buiten aan het werk. Dit zijn geposeerde opnamen die omwille van belichting enkel buiten konden doorgaan.

Het werk

is in te delen naar:

-grootte: groot; gemaakt op plank, fijn; meestal gemaakt op mal

-vorm: rond, ovaal, vierhoekig, rechthoekig, vierkant

-bodem; op kruis, op ring, met stokken voor het vierhoekige

-dichtheid: vol of à jour

-boord: gerold, vlecht, afgelegd, ander systeem

-materiaal: brut, buf of wit, al dan niet met inbreng van ander materiaal zoals stro, pietriet, linnen, touw, enz;

-gebruik: eiermand, linnenmand, wasmand, boterkorf, vismand , fuik...

Het zwavelen

van de gemaakte manden gebeurt om ondermeer het witte werk te bleken en om schimmelvorming bij het stapelen te voorkomen

De vers gemaakte manden bespuit men goed met water. Ze moeten druipnat zijn. Daarna plaatst men ze in een afgesloten ruimte. In deze ruimte verbrandt men dan een tas zwavel (geel poeder) Zwavelzuur dringt in de manden, bleekt ze en belet nadien de schimmelvorming. Men hoeft aldus niet meer zoveel aandacht te besteden aan de drogende stapel. Het zwavelkot dient zoveel mogelijk metaalvrij te zijn. Metalen worden enorm aangetast door zwavelzuur. Als er vocht druipt van metalen delen op de manden dan geeft dit blauwzwarte verkleuringen, wat op witwerk verschrikkelijk lelijk is. Manden met nagels of metalen delen worden best niet gezwaveld

Het gereedschap

-plank of soort van tafeltje, zeer laag, schuin afhellend, waarop het werk wordt vastgezet.

-priem, rechte, krommen of holle om het werk vast te zetten, om te ruimen

-gewichten om het werk te verzwaren; geeft stabiliteit

-klopijzers rechte en kromme om het vlechtwerk aan te kloppen of om traceringen op hun plaats te kloppen.

-messen, sikkel- en lancetvormige om wissen aan te scherpen, overlangs uit te snijden, te klieven en uit te kuisen.

-snoeischaar om wissen over te knippen en manden uit te kuisen

-veegmes om manden uit te kuisen.

-kliefhoutjes om wissen in drieën of vieren te klieven

-schaafje, al dan niet verstelbaar, om het merg te verwijderen en om gekloven wissen op dikte te trekken.

-breedte schaafje, al dan niet verstelbaar, om schenen op gelijke breedte te trekken.

-vormmateriaal

bodemmallen voor het maken van bodemringen

vormmallen uit één stuk voor open vallend werk; demonteerbaar voor versmallend werk

-spanringen ronde en ovale

-kruisen om bij hoekig werk de hoekstaanders op hun plaats te houden.

-rotule verstelbaar soort draaipoot om mallenwerk op te maken.

-schenenstel om materiaal van dikte en breedte te maken.

-trekbank om met snij- of haalmes latten en stokken aan te scherpen of bij te werken.

Geschiedenis

Dat vlechtwerk zeer oud is staat buiten twijfel. Door de vergankelijkheid van het materiaal is er zeer weinig van terug gevonden. Een mand van 100 jaar oud, is al heel respectabel. Toch zijn er enkele archeologische vondsten van enige duizenden jaren oud bekend. onder andere een fuik die technisch zeer perfect is. Ook is er keramisch materiaal gevonden met afdrukken van vlechtwerk op. Dit staaft de hypothese dat de eerste gebakken potten met klei besmeerde manden zouden kunnen geweest zijn. Het vlechtwerk verbrandde natuurlijk bij het bakken maar liet zijn afdruk na op het aardewerk. De prehistorische mens vlocht de wanden van zijn woningen (bandkeramiekers)

Hoe meer men zich vast vestigde en aan landbouw ging doen, hoe meer bevattende voorwerpen men nodig had.

Primitief vlechtwerk heeft ook geen werktuigen nodig. Een vak met ingewikkelde werktuigen kan nooit oud zijn.

Taalkundig heeft het woord vlechten in een aantal talen dezelfde stam wat ook een teken van grote ouderdom is.

Medisch

Wilgenschors

Hippocrates schreef reeds een afkooksel (thee) van wilgenbast als pijnstiller voor.

Reeds in de prehistorie zou dit middel gekend zijn.

Inderdaad de bast van de wilg (salix) bevat salicylzuur Dit zuur, nu scheikundig vervaardigt, de ontdekking ervan had plaats eind 19 de eeuw, wordt gebruikt in de moderne farmacologie als werkend bestanddeel voor eenvoudige pijnstillers zoals: dispril, aspirine, aspro... Ook heeft het een werking op hart en bloedvaten.

In voedingsmiddelen werd het gebruikt als conserveermiddel.

Iconografie

Van Geertgen tot Sint Jan (15 de eeuw) tot Salvator Dali werden duizenden manden geschilderd. Ze opsommen zou een ellenlange lijst opleveren.

Bij al deze schilders zijn er vooral Joachim Beukelaer en Frans Snijders die erg opvallen om de exacte weergave, tot in de technische details toe van allerhande mandenwerk dat zij in hun jacht-, keuken- en markttaferelen afbeeldde. Hij moet kennis gehad hebben van de mandenvlechterij.

Literatuur

In het Nederlands is er naast "hobbyboeken", enkel wat geschreven in heemkundige tijdschriften en life-style bladen over dit onderwerp. Deze artikelen zijn dikwijls zeer onvolledig en verraden de gebrekkige kennis van de auteurs.
Ondertussen verscheen er van de Nederlandse vlechter Piet-Hein Spieringhs: "Van wilg naar mand".

"De Mandenmakerij" van Guido Vermeulen in "Bachten de Kupe", heemkundig tijdschrift, is vermeldens waard.

De voormalige Nederlandse stichting “Wilg en mand” gaf in eigen beheer een vertaling uit van een Franse leerboek; La Vannerie van R. Duchesne, alsook enige kleine werkjes, bulletins.

Over de wissenteelt bestaat er een gestincileerde uitgave vanuit het Stokkemse van Meester Klingeleers.

Op taalkundig vlak is de uitgave van het Studiecentrum van de Vlaamse Dialecten de moeite waard.

In het Frans en het Duits bestaan er wel technische handboeken. Dit heeft te maken met de vlechtersscholen die daar waren

Ook de musea van de Gaume en van het Waalse leven publiceerden enige artikels over dit onderwerp.(Franstalig)

Gevlochten Verleden van Jos Winkelmans behandelt vrij uitgebreid de mandenvlechterij in een brede context. Het bevat vele oude foto's uit Klein Brabant. Aanbevolen en te verkrijgen in de Zilverreiger te Weert.

Zie alfabetische  lijsten.