voor wie te maken heeft met (demente) bejaarden, fysiek en mentaal gehandicapten en met alle andere hulpbehoevenden die hun weg niet vinden in het doolhof van de sociale voorzieningen
01-04-2010
Moeilijke beslissingen... en regeltjes, regeltjes, regeltjes
Met mijn schoonmoeder in het ziekenhuis met beginnende dementie en een schoonbroer met een serieuze mentale achterstand en een negatief saldo van meer dan 6000 euro, moesten er op korte termijn moeilijke beslissingen genomen worden. Dit is dan ook het eerste deel van het verhaal over de dingen waar ik al heel snel tegenaan liep, zowel in praktische als in emotionele zin.
De eerste afspraak die ik had, was die met de sociaal assistente van het ziekenhuis. Teneinde haar een zo volledig mogelijk zicht te bieden op de totale problematiek waarmee we geconfronteerd werden, wilde ik absoluut dat niet alleen mijn man en schoonzus bij dit onderhoud zouden aanwezig zijn, maar ook mijn schoonbroer...ook al wist ik met zekerheid dat hij vrij agressief uit de hoek zou komen. Maar net dáárom was het belangrijk dat hij bij dit onderhoud aanwezig was. En zo zaten we in die eerste week van juni - enkele dagen nadat mijn schoonmoeder was opgenomen in het ziekenhuis - met vijven rond de tafel: mijn man en ik, mijn schoonzus en schoonbroer en de sociaal assistente. Doelstelling van de bijeenkomst: ervoor zorgen dat mijn schoonmoeder en schoonbroer de nodige hulp kregen zowel in het huishouden als op financieel vlak. Voor het eerste - de hulp in het huishouden - wist ik uit ervaring dat ik 'het systeem' eigenlijk een beetje moest misbruiken. Het is namelijk zo dat als je als particulier en vanuit een thuissituatie een aanvraag bij het OCMW indient voor poets- of gezinshulp, dat je dan meestal voor onbepaalde duur op een wachtlijst terecht komt. Wordt diezelfde vraag echter gesteld vanuit de sociale dienst van het ziekenhuis, dan moet het al heel erg raar lopen wil je niet de nodige hulp kunnen krijgen bij thuiskomst uit het ziekenhuis. Eigenlijk vraagt dit systeem dus bijna om 'misbruik', wat in de praktijk dus ook vaak gebeurt... en daardoor versterkt het zichzelf jammer genoeg ook. Wie de weg kent, krijgt... en de anderen - wellicht de meest hulpbehoevenden die de weg naar de sociale dienst van het ziekenhuis niet eens weten te vinden - vangen bot. En dat is iets wat dus eigenlijk écht niet kan. Maar op het moment dat je zelf hulp nodig hebt, ben je natuurlijk wel blij dat je gebruik kan maken van het systeem.
Enfin... toen ik aan de sociaal assistente in korte bewoordingen had duidelijk gemaakt welke situatie we hadden aangetroffen, kwam ze al snel zélf met het voorstel van poets- of gezinshulp via het OCMW. Iets waar zowel mijn man als mijn schoonzusje meteen op reageerden dat moeder dat zeker niet zou willen. En dan besef je dat het als buitenstaander - want dat blijf je als schoondochter toch altijd een beetje - toch net iets makkelijker is om dergelijke beslissingen te nemen. Je dringt mensen toch iets op wat ze niet willen en waarvan ze zelf niet zién dat ze eigenlijk niet zonder kunnen. Maar dan is het dus echt een kwestie van 'hard' zijn en handelen naar wat het beste is voor hen. Dat is ook altijd mijn uitgangspunt geweest, wat absoluut niet wil zeggen dat ik niet vaak met pijn in het hart en de nodige schuldgevoelens beslissingen moest nemen die niemand anders aandurfde.
Maar goed... poets- of gezinshulp dus. Stel je je natuurlijk meteen de vraag wat het verschil is EN... hoeveel het allemaal gaat kosten. Het verschil tussen poets- en gezinshulp werd me al snel uitgelegd. Bij poetshulp mogen de 'verzorgenden' die aan huis komen enkel poetsen. Bij gezinshulp mogen ze slechts de helft van de tijd (en dat wordt naar mijn gevoel heel letterlijk toegepast) poetsen. De andere helft moet dan worden ingevuld met taken zoals wassen, strijken, koken, boodschappen doen, gaan wandelen... Omdat we inmiddels ook hadden vastgesteld dat het koken meer niét dan wel gebeurde, was de keuze snel gemaakt. De sociaal assistente zou contact opnemen met het plaatselijke OCMW en zorgen voor gezinshulp van zodra mijn schoonmoeder terug thuis zou zijn. Want dat is namelijk ook één van de 'regeltjes'... de persoon op wiens naam de hulp wordt aangevraagd, moét zélf thuis zijn. Enfin, dat was dus al geregeld. Ook het aanvragen van dagelijkse verpleeghulp voor de persoonlijke hygiëne, zou de sociaal assistente regelen. Restte alleen nog de vraag wat het allemaal zou gaan kosten en wat ik kon ondernemen om de financiële situatie onder controle te krijgen. Voor de kostprijs van de gezinshulp moest ik zelf maar even contact opnemen met de sociaal assistente van het OCMW en voor het financiële luik werd ik verwezen naar de bank. En op dat moment ben je ook alweer blij dat je toch weer vérder kan. Stapje voor stapje, en telkens zélf heel veel vragend, want de informatie wordt je maar zelden 'zomaar' aangereikt. Opnieuw hetzelfde probleem dus: wie onmondig is, krijgt maar zelden waar ie recht op heeft. Terwijl het mijn inziens toch zo zou moeten kunnen zijn dat wie in de problemen komt - of het nou op sociaal, psychisch, medisch of financieel vlak betreft - zo gecentraliseerd mogelijk zou moeten kunnen beschikken over de nodige informatie. Maar dat schijnt in ons overgereglementeerd Belgenlandje dan niet te kunnen. De wereld (en de centen) is in de praktijk nog altijd aan de 'durvers'.
Volgende afspraak: de bank. Eerst maar even die waar mijn schoonbroer een doorlopend krediet (wat eigenlijk een persoonlijke lening is aan een intrestvoet van plus minus 15% mét nog bijkomende kosten voor verzekering en dergelijke) had van maar liefst 6500 euro. Wat ik maar niet kon begrijpen, was - los nog van de hoogte van het bedrag - dat men aan zo'n jongen überhaupt een dergelijk doorlopend krediet had toegekend... en dat dan nog in een plaatselijk bankfiliaal waar hij wel degelijk gekend was. Echt onbegrijpelijk, want iedereen die ook maar vijf minuten met mijn schoonbroer praat, moét gewoon doorhebben dat hij een mentale achterstand heeft. Ik was dan ook vastbesloten om dat aan te kaarten bij de bank. Stel je mijn verbazing voor toen de bankdirecteur laconiek zei dat hij vond dat mijn schoonbroer het niet slecht deed. Dat hij nog slechts enkele weken of zelfs dagen verwijderd was van het niet meer kunnen betalen van de verplichte maandelijkse aflossingen deed blijkbaar niet ter zake. Verder maakte de bankdirecteur mij ook snel duidelijk dat hij mij, zonder de toestemming van mijn schoonbroer - zelfs geen enkele informatie mocht geven over diens rekeningen. Het was pas toen ik fijntjes en min of meer tussen de regels liet verstaan dat ik onze klandizie bij dezelfde bank wel eens zou kunnen herzien, dat hij wat inschikkelijker werd en min of meer bereid was om samen naar een oplossing te zoeken. Inmiddels kookte ik vanbinnen van ingehouden frustratie. Maar ik had de hulp van de man nodig, dus beet ik op mijn tong. Het uiteindelijk resultaat was dat mijn schoonbroer ermee instemde geen geld meer te zullen opnemen van het doorlopend krediet en dat hij snapte dat men hem dat ook zou weigeren mocht hij er toch om vragen. Nadien - toen mijn man al met mijn schoonbroer naar de auto was en ik nog even enkele dingen met de man alleen wou bespreken - kreeg ik wel te horen dat men een dergelijke weigering dus nooit kon hardmaken. Mijn schoonbroer was en bleef meester van zijn geld en wat hij ermee deed. Men wou me (uiteindelijk) wel terwille zijn en zo veel mogelijk 'ontradend' werken, maar echt wéigeren... dat zat er dus niet in. Enfin... zolang mijn schoonbroer maar gelóófde dat het niet meer kon en mocht, zou het misschien wel goed gaan. Daar probeerde ik op te vertrouwen. En nu hij niet meer over zijn bankkaart beschikte - want die had ik hem, weliswaar met heel veel tegenwerking en kabaal, aan mij laten overhandigen - hoopte ik dat zijn ongeremde uitgaven beperkt zouden gaan blijven.
Voor die dag had ik er ook schoon genoeg van. De volgende dag zou ik naar de bank van mijn schoonmoeder gaan en contact opnemen met het OCMW ivm de kosten voor de gevraagde gezinshulp. Daarover - en over BEL-score, zorgkas, tegemoetkoming hulp aan bejaarden en voorlopig bewindvoering - lees je in mijn volgende blog.
De laatste tijd kan je de TV niet aanzetten of je ziet wel één of ander kookprogramma. Ze lijken de plaats te hebben ingenomen van de vele verschillende programmas over de meest onwaarschijnlijke levensomstandigheden die schuilgaan achter de gesloten deuren van Vlaamse huisgezinnen. Een tijd geleden vonden de televisiemakers het immers nodig om de rommel waarin sommige gezinnen leven, zo sensationeel mogelijk in beeld te brengen. En dan denk je: dit kan toch niet dit moet toch opgemerkt worden door buren, vrienden, familie tot je er zelf mee geconfronteerd wordt.
3 juni 2008, 4 uur s nachts. Voor de vierde maal in evenveel dagen worden we s nachts uit bed gebeld door mijn schoonbroer, die een vijftal kilometer verderop woont samen met zijn moeder (mijn schoonmoeder dus). De jongen of eigenlijk zou ik man moeten zeggen, want hij was toen 46 heeft een mentale leeftijd van een jongetje van zeven. Voor de zoveelste keer kregen we hetzelfde verhaal: moeder is aan het stikken, dat ene rode pilletje wat ze s avonds moet innemen, blijft in haar keel steken en ze krijgt geen adem meer. Nu heeft mijn schoonmoeder sinds het overlijden van haar echtgenoot 20 jaar geleden wel een historiek van regelmatige aanvallen van hyperventilatie en paniekaanvallen, maar omdat ze nu toch telkens over slikproblemen klaagde, was er voor diezelfde 3e juni reeds een onderzoek in het ziekenhuis gepland om toch een eventuele fysieke oorzaak uit te kunnen sluiten. Ik probeerde mijn schoonbroer dan ook duidelijk te maken dat er op zich weinig was wat we zo midden in de nacht konden doen en dat hij maar moest proberen om moeder te kalmeren. Tot ik haar opeens op de achtergrond hoorde ademhalen op een manier die zelfs mij door merg en been ging en besefte dat ik van deze jongen eigenlijk het onmogelijke verlangde. Niet langer getwijfeld dus snel aankleden, de auto in en de situatie zélf gaan evalueren. Bleek er ook geen kalmeren meer aan te zijn, dus toch maar een ziekenwagen gebeld. Het was het begin van een lange lijdensweg, op vele vlakken.
Toen we mijn schoonmoeder diezelfde avond gingen bezoeken in het ziekenhuis waren we getuige van hoe onvoorstelbaar groot haar angst voor het innemen van dat ene pilletje wel was. Echt nooit gezien zoiets. Had men een revolver tegen haar hoofd gehouden, haar reactie zou niet heftiger geweest zijn dan bij de gedachte dat pilletje te moeten innemen. En toch bleek er fysiek niets mis te zijn. Opmerkelijk. Wat me bij het afscheid ook opviel, was dat ze vrij verward was in haar uitdrukkingen en dat ze na ons vertrek de neiging had om een verkeerde kamer binnen te gaan. Kleine tekens dat er méér aan de hand was en waarvan we later zouden beseffen dat ze samenhingen met beginnende dementie.
Nu vaststond dat mijn schoonmoeder toch wel meerdere dagen zou opgenomen blijven in het ziekenhuis, moest er natuurlijk ook gezorgd worden voor de nodige nachtkledij, ondergoed en toiletgerei. Dus gingen we de volgende dag naar het huis van mijn schoonmoeder om daar het nodige bij elkaar te proberen sprokkelen. Enkele spulletjes wist ik wel liggen in de kast in de woonruimte, maar er was toch wel één en ander waarnaar ik op zoek moest. Dus trok ik voor het eerst in de 22 jaar dat ik met mijn man gehuwd was, want zoiets was not done als schoondochter - enkele kasten open op zoek naar handdoeken en toiletgerei. En toen deed ik een eerste schokkende ontdekking. Alle kasten en dan bedoel ik ook ALLE kasten, uitgezonderd die ene in de woonruimte puilden uit van de papieren. Rekeninguittreksels, oude betaalde rekeningen, brieven allerhande, weekbladen, alles door elkaar. Iedere kast proppensvol. Stilaan begon ik te begrijpen wat de onderliggende oorzaak was van mijn schoonmoeders slikproblemen. Eigenlijk kon het lieve mensje het allemaal niet meer slikken.
Op dat moment begon ik me natuurlijk ook zorgen te maken over de financiële toestand en of er misschien ook onbetaalde rekeningen en/of aanmaningen tussen die hele papierberg lagen. En toen begon ook het schuldgevoel te knagen. Hoe was het mogelijk dat we dit nooit hadden gemerkt? Je kan jezelf wel voor de kop slaan op zon moment. Het enige wat me de laatste tijd was opgevallen, was dat het poetsen niet meer zo goed leek te lukken. Maar meer ook niet. Dit had ik nooit kunnen vermoeden. Oppervlakkig leek alles immers in orde. Maar nu zo duidelijk gebleken was dat dat helemaal niét zo was, sloeg de angst me toch wel enigszins rond het hart bij de gedachte wat we nog allemaal zouden vinden.
Nog diezelfde dag vroeg ik mijn schoonbroer om de bankkaart van moeder zodat ik minstens de rekeninguittreksels zou kunnen inzien en me vergewissen van de financiële toestand. En die bleek eveneens dramatisch. Nét geen schulden, maar daarmee was ook alles gezegd. Bovendien bleek dat er kortelings twee zware rekeningen zouden moeten betaald worden waar ze eenvoudigweg het geld niet meer voor had. Het werd dan ook snel duidelijk dat we hier drastisch zouden moeten ingrijpen.
Het eerste wat ik vervolgens deed, was telefonisch contact opnemen met de sociale dienst van het ziekenhuis om een dringende afspraak te regelen. Want dat ik dit niet alleen aankon, was me al snel duidelijk. Verder moest die hele papierberg zo snel mogelijk uitgezuiverd worden. En dan maar hopen dat we de meest belangrijke documenten zoals het aanslagbiljet van de belastingen het eerste document waarnaar gevraagd wordt bij alles wat je vraagt van sociale hulp zouden terugvinden. Tegen de tijd dat alle kasten leeg waren, was onze auto tot de nok toe gevuld. Zowel in de kofferbak als op de achterbank lagen de papieren opgestapeld in dozen en wasmanden.
Thuisgekomen begon ik meteen met het proberen uitzuiveren van deze hele chaos. En daarbij stond mijn hart nog twee keer bijna stil. De eerste keer toen ik een contract vond dat mijn schoonbroer ondertekend had voor de installatie van een draadloze modem voor digitale TV én voor internet, terwijl ze niet eens een computer hebben nota bene. De volgende nog grotere schok kreeg ik toen ik ontdekte dat mijn schoonbroer een doorlopend krediet had van 6500 euro waarvan hij ruim 6100 euro had opgenomen.
Gelukkig werden me verdere dergelijke verrassingen bespaard en twee dagen en twee slapeloze nachten later hield ik nog exact twee dikke klasseermappen over met de meest belangrijke documenten. Eentje voor mijn schoonmoeder en eentje voor mijn schoonbroer. Drie grote verhuizersdozen waren gevuld met de rest. Twintig jaar aan papieren, zo was gebleken. En achteraf bekeken, was het eigenlijk nog een groot geluk dat ze alles systematisch in de kasten gepropt had en niet gewoon had weggegooid, want dan was het allemaal nog veel moeilijker geweest.
Enfin zover waren we. De ernst van de toestand helemaal ontbloot (of zo dachten we toen toch), vastbesloten om een oplossing te vinden. De eerste afspraken met de verschillende banken waar ze klant waren en met een sociale assistente van het ziekenhuis waren geregeld. Ik voelde me klaar voor de strijd en had er in tegenstelling tot mijn man en mijn (8 jaar jonger) schoonzusje alle vertrouwen in dat het uiteindelijk allemaal wel goed zou komen. Leve de positieve naïviteit want ze heeft me uiteindelijk door alles wat hierna volgt heengeholpen. Wordt vervolgd.
Voorlopig bewindvoering, BEL-score, KATZ-schaal, arbeidszorgproject, wachtlijst CRZ, tehuis werkenden of niet werkenden, WOP, MMSE-test, VAPH, Als je deze termen regelmatig in de mond neemt en er een klare kijk op hebt, dan ben jij misschien straks wel dé persoon die mij kan helpen om mijn doel te bereiken: een soort van systeem ontwikkelen waardoor ook de meest hulpbehoevenden en kansarmen van onze maatschappij zij voor wie het leven te snél gaat hun weg vinden in het doolhof van alle verschillende sociale voorzieningen in België.
Niettegenstaande ik zelf méér dan 15 jaar als ambtenaar in de sociale sector gewerkt heb en mijn echtgenoot van bij de geboorte fysiek mindervalide is, klonken de meeste van voormelde termen ook mij tot twee jaar geleden als Chinees in de oren. Daar kwam echter snel verandering in toen mijn schoonmoeder begon te dementeren en de zorg voor mijn schoonbroer (die mentaal gehandicapt is) vroeger dan verwacht bij ons kwam te liggen.
Nu had ik het geluk dat ik als mondige burger al snel de weg wist te vinden naar de meest gekende instanties zoals de verschillende sociale diensten van ziekenhuis en mutualiteit en dat ik ook totaal geen drempelvrees had om bijvoorbeeld ook het OCMW aan te spreken. En toch leerde de ervaring al snel dat er veel méér bestond dan ik ooit had kunnen vermoeden, MAAR al snel bleek ook dat de weg tot het verkrijgen van alle mogelijke tegemoetkomingen en beschikbare hulp een echte Calvarietocht werd. En dat terwijl al deze instanties toch net supertoegankelijk zouden moeten zijn voor de meest hulpbehoevenden onder ons. Niet dus!
De voorbije twee jaar kwam ik door omstandigheden ook steeds vaker in contact met deze groep van mensen voor wie het leven eigenlijk te snel gaat en telkens opnieuw probeerde ik zo veel en zo snel mogelijk al mijn ervaringen te delen. Maar dergelijke individuele interventies zijn natuurlijk niet de oplossing om de steeds groter wordende groep van mensen die verstoken blijven van de meest essentiële hulp bij het dagelijkse leven, datgene te geven waar ze gewoon récht op hebben.
Vandaar dus deze blog, waar ik in eerste instantie mijn ervaringen van de afgelopen twee jaar wil gaan delen in de hoop dat mijn gedrevenheid in deze materie misschien wel aanstekelijk werkt. Want alleen kan ik het natuurlijk niet oplossen.
