DEN HAAG - Werkers in de jeugdzorg zijn nauwelijks lid van beroepsverenigingen, er is geen duidelijke beroepscode, een eigen tuchtrecht ontbreekt en de opleidingen maken te weinig uren vrij om hun studenten in te wijden in de complexe problematiek van de gedwongen hulpverlening.

Impliciet levert het gisteren gepresenteerde actieplan om de jeugdzorg te professionaliseren, forse kritiek op de volle breedte van de jeugdzorgsector. De jeugdzorg - variërend van preventieve zorg tot gedwongen hulpverlening - moet professioneler worden, en snel ook, is de teneur van het actieplan, dat door diverse organisaties in de jeugdzorg is opgesteld.

Minister Rouvoet waarschuwde gisteren overigens wel om niet te makkelijk mee te gaan in de slechte beeldvorming rond de jeugdzorg. ,,Na een gezinsdrama komen vaak verbijsterde buren in het Journaal die zeggen: 'Het was een heel normaal gezin'.'' Dat bewijst volgens de minister dat niet alle gezinsdrama's met jeugdzorg te maken hebben. Rouvoet: ,,Mij wordt wel eens gevraagd hoe ik gezinsdrama's ga voorkomen. Maar die vraag is te makkelijk. Er komt geen wettelijk verbod op gezinsdrama's.''

Natuurlijk spelen Savanna, Rowena en het 'Maasmeisje' - de vermoorde kinderen die symbool geworden zijn van een falende jeugdzorg - een rol, erkent Ella Kalsbeek, voorzitter van de stuurgroep die de kwaliteit van de jeugdzorg onder de loep neemt. Maar niet alleen daarom moet de jeugdzorg met spoed professioneler gaan werken. Het is simpelweg een jonge sector, en daardoor nog niet uitontwikkeld. ,,Kinderen die mishandeld worden, zijn er altijd al geweest, maar het is nog niet zo lang dat we dat onacceptabel vinden.''
Zo is het met de hele breedte van de jeugdzorg: kinderen die getuige zijn van huiselijk geweld worden pas sinds een aantal jaren als slachtoffer gezien en het verband tussen kinderen met een stoornis in het autistisch spectrum en hun moeilijke gedrag werd vroeger niet gelegd.
Eerst is het onderwijs aan zet: De problemen waar de werkers in de jeugdzorg mee te maken krijgen, worden steeds ingewikkelder, maar met name de hogescholen, die zeker zeventig procent van de werknemers in de jeugdzorg leveren, passen de inhoud van de lessen daar niet voldoende op aan. Gevolg is dat één op de acht mensen die in de jeugdzorg aan de slag gaan, er binnen een jaar weer mee stopt. Kalsbeek snapt dat wel: ,,Het komt voor dat een 22-jarige die net klaar is met zijn opleiding gezinsvoogd moet worden in een multiprobleemgezin. Dat kan niet. Het zou helpen als jonge mensen beter worden toegerust.’’

Beroepscode
Het verbeteren van de opleidingen is de vierde en laatste ‘poot’ van het actieplan om de jeugdzorg te professionaliseren. Meest in het oog springend zijn echter de plannen voor een beroepscode voor (ethisch) handelen, met daaraan gekoppeld een systeem van verenigingstuchtrecht, zodat de jeugdzorg zelf regels kan opstellen en handhaven. Een commissie beoordeelt of er goed gehandeld is en kan zo nodig waarschuwen, berispen of schorsen. De stuurgroep vindt dit zo dringend, dat zij een Tijdelijk Kwaliteitscollege Tuchtrecht in de Jeugdzorg wil instellen om jurisprudentie op te bouwen. De instelling hiervan moet er toe leiden dat zaken in de jeugdzorg minder snel bij de rechter komen. Een eigen tuchtrecht is mede ingegeven door de vervolging van de voogd van de in 2004 vermoorde peuter Savanna. De voogd moet voor de rechter verschijnen vanwege dood door schuld. ,,Het zal je gebeuren’’, zegt Kalsbeek, ,,word je opeens voor de strafrechter gedaagd. Dat geeft zoveel onveiligheid en slapeloze nachten. De vraag die een tuchtcollege kan beantwoorden is waar je een professional op kan aanspreken en wat er buiten de reikwijdte van zijn verantwoordelijkheid valt.’’

Minister Rouvoet van Jeugd en Gezin omarmt de instelling van een tuchtcollege. ,,Natuurlijk heeft het Openbaar Ministerie een eigen rol als het gaat om ernstige fouten, maar justitie moet niet de enige instantie zijn die zich bezighoudt met mogelijk verwijtbare fouten. Het is goed als de jeugdzorg zelfreinigend vermogen krijgt.’’
Een andere doelstelling van Kalsbeeks stuurgroep is om gedegen beroepsverenigingen van jeugdzorgwerkers van de grond te tillen. Op dit moment hebben werkers in de sociaal-agogische sector zich nauwelijks georganiseerd, terwijl een beroepsvereniging volgens Kalsbeek bij uitstek een mogelijkheid is om te professionaliseren. ,,Als je je niet organiseert, heb je ook minder invloed’’, zegt Kalsbeek. ,,Beroepsverenigingen houden het peil van de beroepsgroep hoog.’