Salomon Levy de premiere.
Gisteravond was het dan eindelijk zo ver. Maanden lang had ik de voorbereidingen voor het openluchtspel in Burgum kunnen volgen. Het stuk wordt geregiseerd door Tineke Broers die daarin trouw wordt bijgestaan door mijn eega Rita Wijnsma. Toen het door Gerrit Hoekstra geschreven script vorig jaar bij ons op de keukentafel lag en door de beide dames breed werd besproken kreeg ik al een eerste indruk.
( Tineke Broers) Salomon Levy zou een spectakelstuk moeten worden waarin het Kollumer Oproer en de geest van de Westereen als armoedig heideorp in de 18e eeuw, de leidende elementen zouden zijn. De verhalen over dit dorp, dat naar men zegt zoveel eigenheid heeft en eigenzinnigheid kent dat zelfs de Duitsers er in de tweede wereldoorlog geen vat op kregen, zijn roemrucht. Het harde heide leven uit de 18e eeuw van de Westereender Keaplju, hun gezinnen en hun omgeving is al in veel boeken geromantiseerd maar het openluchtspel zou het verhaal puur brengen met de armoe, de emotie, de eigenzinnigheid en vooral de puurheid van dit heidevolkje.
(Rita Wijnsma) Bij alle voorbesprekingen aan de keukentafel had ik al een indruk gekregen van het openluchtspel zonder er ook nog maar één scene van te hebben gezien. Toen ik gisteravond tijdens de premiere vanaf het bankje achter het cultureel centrum de Pleats in Burgum het spektakel volgde, bleek het toch anders dan ik had gedacht. De sfeer van een openluchtspel ervaar je zo heel anders dan dat van een toneelstuk in een zaaltje. De lucht was helder, de temperatuur wat laag en het openluchttheater achter de Pleats sfeervol. Het openluchttheater ligt in de luwte van hoge bomen en de grote oude boerderij de Pleats. Het toneel was op een professionele wijze opgebouwd met voldoende elementen die de achtergrondsfeer van het stuk iets extra,s gaven.
Vanaf het begin bleek dat de tientallen spelers hun rol beheersten en dat uitdrukten in hun spel en wat nog belangrijker is, zich in hun rol hadden ingeleefd. De vanuit Duitsland geemigreerde Jood, Salomon Levy,(gespeeld door Ale Hoekstra) de hoofddpersoon, zette zijn rol goed neer. Vanaf het begin tot het einde speelde hij een sterke rol waarin de Keapman uit de Westereen, de sluwheid, de emoties en de 18e eeuwse leefwijze op de heide goed uitbeelde. Ook de vrouw van Salomon, Fokje Teunis,(Gespeeld door Marijke Tuinenburg) werd sterk neergezet. De Franse Overheersing in de vorm van de Franse soldaten en de opstandige oranje gezinde patriotten, gespeeld door het Westereinder heidevolk, kregen een prachtige uitbeelding waarbij veel zich afspeelde op het plein waar de bewoners van de heide hun emoties, achterklap en meningen vrij konden ventileren. De uit die emoties ontstane uitingen tegen het onrecht kregen door de vele bewegingen waarbij groepen gebruik maakten van het middenpad tussen de zitplaatsen van het theater een extra demensie. Daarbij gaven de achtergrond geluiden zoals het luiden van kerkklokken of tromgeroffel, de toeschouwers een beetje de indruk dat ze midden in het spektakel terecht was gekomen.
Het is natuurlijk altijd leuk als je ziet dat je eega betrokken wordt in de waardering van zo,n spel. Dat kreeg zij deze premiere avond in de vorm van een groot bos bloemen van alle spelers en een presentje van de voorzitter van de Stichting Iepenloftspul Burgum, Baukje de Boer, dat vergezeld ging van lovende woorden. Het feit dat twee van mijn kennissen in dit spektakel meespeelden, Hendrik Veenstra als de Franse legeraanvoerder Douwe van Glins en Frits Bouwens als de Franse arts Gerard de Foville is natuurlijk ook bijzonder. Vooral de sterfscene van de laatste in dit spektakel was prachtig. Een aanrader voor wie van dit soort spektakel in de openlucht houdt.
Leven Salomon Levy in iepenloftspul
dinsdag 29 januari 2008 Burgum
Het leven van Salomon Levy uit Zwaagwesteinde zal in 2009 centraal staan in het iepenloftspul van Burgum. Levy leefde in het begin van de 18e eeuw en er gaan over hem vele verhalen de ronde. De koopman kwam uit Duitsland naar Zwaagwesteinde en had nogal wat op zijn kerfstok. Hij werd later ter dood veroordeeld voor zijn aandeel tijdens het Kollumer oproer in 1797. Het Burgumer iepenloftspul heeft besloten om het leven Levy in een theaterstuk te vertolken.
Het stuk wordt geschreven door Gerrit Hoekstra uit Winsum.
BURGUM
De hang en drang nei frijheid komt fuortendaliks oan bar yn it iepenloftspul Levy.
As hûnderten minsken harren deljouwe yn it iepenloftteater efter De Pleats yn Burgum komt haadrolspiler Salomon Levy (Alle Hoekstra) op om op de foarste rige middenmank it publyk yn sliep te fallen.
By de première freedtejûn waard hjirmei direkt dúdlik dat dit stik in hiel aparte en frisse oanpak kende. Geandewei bemerkt men dat it publyk geef yn it ferhaal sit: it boeit. Dêrmei is it klear dat de kar foar it oppakken fan in moai stikje regionale skiednis treflik west hat. It ferhaal rûn Levy, fan komôf in man fan Hessen, gûnzet noch altyd rûn. Hy waard keapman en slachter yn De Westereen, mar waard foaral bekend fanwegen syn grutte neiteam by ferskate froulju en syn aksje tsjin de Frânske oerhearskers dy't him úteinlik de kop kostte.
Yn de frije ynterpretaasje fan syn libbensrin komt eins alles oan bod: syn (roal-)hannel en slûchslimmens as keapman, syn relaasjes mei de froulju op de heide oant de barones fan in state en ek syn haadrol yn de pikoarder by it heidefolk. De rol waard sterk spile troch de betûfte Alle Hoekstra. Syn libbensfreondinne Fokje Theunis (Marijke Tuinenburg) stie him en dat is mei gjin toanielûnderfining fan betsjutting gewoanwei bysûnder knap te neamen. Fan ûnwennigens is der ek by harren soan Theunis niks te merkbiten. Hy spile as in jongkeardel fan de heide dy't even maklik in farsk oansketten pyk ploiket as in delsketten knyn oppakt úte hân fan syn heit. It aardige is dat de ferhaalline opgeand is: wat groeit der út de soan fan san heit?
De opgeande ferhaalline sit ek yn de ûntwikling fan Levy: in man mei leafde foar froulju, mar ek mei hert foar it heidefolk dat yn him in lieder sjocht. Op tal fan mominten komt syn liedersrol oan bar as kloften minsken mei messen, swurden en sels heafoarken harren folk befrijde wolle. Bysûnder yn de frisse oanpak fyn ik ek de bining mei it publyk dat oerein moat as Wichardus Sibrandy as rjochter (Gerrit Jan Polderman) in saak tsjin Levy en syn maat oanbringt en letter it fonnis útsprekt. De klimaks komt as de Westereenders de finzenis bestoarmje foar it befrijen fan in heideman en der nei in hiel tûk úttochte technyske konstruksje in kanon troch de Frânske oerhearsket yn aksje komt. Alle messen, swurden en heafoarken moatte it ôflizze tsjin in hânfol kûgels fanút Frânske gewearen en in Frânsk kanon.
Oer alle bûgen is dit stik fan skriuwer Gerrit Hoekstra, ek ien fan it grutte neiteam fan Salomon Levy, ien fan werkenning en erkenning. De werkenning leit foaral yn de regionale histoarje, de erkenning yn de kwaliteiten fan sawol regisseuse Tineke Broers as yn de kohesy en kwaliteiten fan dizze spilersploech. It totaal is kleurryk, sfearryk en hat in djip gefoel foar nuânses yn de wrâld fan leafde en yn de wrâld fan earmoede, eangsten, dreamen en deugden. Foar it iepenloftspul Burgum, dat har 50ste jier yngien is, in boppeslach mei in oproerig karakter dat ek no noch altyd hiel aktueel is. It oproer hat alles te krijen mei de foaroanmannen fan de Achterreed fan De Westereen dy%u2019t in eigen taal sprekke mei it rjocht fan de reed en de regels fan de reed. De fûleinigens fan harren wurdt tûk ûnderbrutsen troch by koarte dialogen de oare spilers soartefan stand still komedian rol te jaan. (Tekst en foto: Jelle Raap)
|
