Bij gebruik van gegevens van deze blog wordt naamsvermelding op prijs gesteld.

Let op!  Let op!

Blog gewijzigd. In linker kolom diverse nieuwe links

Klik op bijlage voor een toelichting op Hylpen Likje Stea oen it Yselmor.

Bijlagen:
Toelichting.pdf (164.3 KB)   

Vooraf: Dit artikel is in Hindelooper dialect geschreven. (Mogelijk komt nog eens een Nederlandse versie)

                             Streetnemmen yn Hylpen

Hylpen he frûger in eigen pagina yn de Blakster Courant. Yn 1980 ferseke de redakje fan de Balkster Gosse Blom, die go thús is yn de geskiedenis fan Hylpen, om de streetnemen fan Hylpen te beskriuwen. Yn in serie fan 7 ôfleaveringen het hy dé de streetnemmen yn Hylpen beskrient. Yk hewwe mént dòt, deze krante artikels van Gosse, naat ûntbrekke môchten yn dit boek oer Hylpen.

Krante artikels fan Gosse Blom

(Gosse Blom is 02-11-2014 overleden)

Fôr 1950 wied fôr de postadressen Hylpen indeald yn tré wyken, b.v. A50, B100 of C34. Dot beteakent naat dot de streetnemen ûnbekent wieden. Yn de argyven fan de gemeente binne genoch nemmen te fynden, mar om’t jyn naat offisyeel wieden feroaren er wol gaeris nemmen fan (fôral steagers). It kôm ek fôr dot der mear as een nemme fôr desolde strete brûkt waart. Yn 1950 ys de Hylper ree der tô oer geenzen de streetnemmen offisyeel fest te stellen. Fôr de nemmen búten de beboude kóm barde dot fiiuw jier letter . B en W heeën advys ynwond fan it bestier fan de Hidde Nijlandstichting en op nii waarden alle advysen tróch de ree oernómd. Der waard beslúten twaataelige nemboardjes yn te foeren. Dr.B.de Boer, dy’t in prûfskrift skrient het oer de Hylper taal, fersurge it Hylper oendeal.

Nó it kómôf fan in tal nemmen:

Boerren (Buren) Der wot tôt dot de Boerren it éaldste gedealte fan Hylpen ys.Bûren ys synóniem mei it Fryse buoren, het mestal de kern fan in dörp oentiat.Oent ‘t eend fan de strete steat de Greatserke en de strete óm de serke heet Serkstrete.

Serkstrete (Kerkstraat) De Sytúaesje fan nó wykt ôf fandy fôr 1950. Dê wied de stret wur 0t nó de Spinhusstrete ys de Serkstrete. De buert óm ‘e serke henne waard Kerkbuurt en ek wol Kerkhof nemme. De Kerkstraat ys yn éalk gefal in aalden nemme. In 1590 steat der al een Kerckestraete yn ‘e boken.

Toenen (Tuinen) Dy neffens de Tegenwoordige Staat “eertyds gebruikt werd om’r keukenvruchten te zaaien en planten”

Klinten .Dizze nemme mûte ferklaerjen as de fôrige. De gelearden binne it er naat oer eens. De Tegenwoordige Staat haalt it op in soarte fan skaansen, “dienende om de stad voor ’t geweld van vijandelijke aanvallen te dekken”.Oaren tynke oen it Fryse word “klinte” het in soarte hut betait. Misskien hewwe der frûgerearst hutten steenzen.

Frûger waard de strete fan de Thomasbrêge oen de Aest to Klinten nêmme. Dot soed beteakenje dot de Thomasbrêge en de Skoelestrete jûnge nemmen binne.

De Kalestrete (Kalverstraat) Die ys wierskienlyk nei de bekende Amsterdamse Kalverstraat nême, ken yk naat fôr 1900 yn ‘e boken fende en T.v.d.Kooy het nemme selfs naat op ‘e kaarte fan synbook “DeTaal van Hindeloopen” sotten.

De Skoelestrete (Schoolstraat) waard frûger wolris brûkt fôr de strete fan de Wipbrege ôf nei de Toenen. Mar dê wied de skoele oars syteweare.

Aalde Weide De weide wied destiids een fan de meenskarren. Dê’t yn de 17^de iea de Niie Weide beboud waard krige de strete fan de Thomas brêge ôf de nemmen Aalde Weide.

Galge Polle Yn 1980 het dizze strete syn nemme krigen. Derfôr hearde it by de Toenen. Yn 1950 heeën B&W al de nemme Galgepolle fôrsteld, mar yn de reedsfergaedering staakten de stemmen en it fôrstel waard ynlûkt. Der binne gin oenwizingen wenne ‘t de nemme ûntsteenzen ys. De kronyken tynke oen de tiid fan Schier en Fet ómdot it dé in ûnrestigeperooade wied. Der kin ek tôt worde oen de 80 jierige ôrloch. De skermutselingen binne Hylpen dé naat ferby geenzen. Lykwols binne gin gegeavens fôrhenden dot der oait daafônnissen yn us stea te’n utfoer brôt waarden en de nemme kómt pas let yn ‘e proklamaesjeboken fôr (bgl.Yn 1732 as Galgeeilandt), dot sódwaende ys it ûnwis hó ot de nemme yn gebrûk rekke ys.

Niie Wei En it Gemeenteferslach fan 1852 steat it folgjende: “In 1852 zijn twee stegen vervloerd, is het zgn dominés steegje uitgenomen en inplaats daar van een weg gemaakt, loopende, regt uit de steeg, die begint bij Nieuwe Weide en over de Oude Weide en Jollingbrug gaat naar het kerkhof.” Omdot de grätste feroaringen yn ‘e buert fan de Galgepolle oenbrôt waarden, meie wy oennimme dot de nemme Nii Wei by dy geleagenheid fôr it earst fôrkôm.

Spinhusstrete Oen de wei dy’t nó Spinhússtrete heet het frûger in spinhus steenzen. It waard yn 1879 opheft, ómdot der dé mear wörk fôrhenden kôm as yn de tiden derfôr. Selfs kôm it fôr dot it Spinhús fôr de wörkgeleagenheid it enichste plak fan belang wied. Deróm ys it te begripen dot men de nemme Spinhússtrete fôrsteld het, ûndanks dot de nemme naat yn ‘e boken fôrkôm en de strete altyten as Serkstrete oentiat wied. De fôrstep óm in spinbaen op te richten waard nómt troch in kómmisje út it steedsbestier, de Herformde en de Menniste Gemeente (1786). It geeng der óm de fonsen fan de êrmsurch het te sparjen. Ek waard der oproep deend óm de meensken jin’t bêdelen te ferwizen nei de spinbaen. Dê ‘t de tiden tige min waarden, wied it spinhus sóms de enichste útkômst. De fôrstep óm in spinbaen op te richten waard nómt troch in kómmisje út it stedsbestier, de Herformde en de Menniste Gemeente (1786). It geeng der óm de fonsen fan de êrmsurch het te sparjen. Ek waard der in oproep deend óm de meensken jin 't bêdelen te ferwizen nei de spinbaen. D ê 't de tiden tige min waarden, wied it spinhus sóms de enichste útkómst fôr de workgeleagenheid. It dêptepunt krygen wy yn 1848 de 't HyIpen in tiid lang gin hemp oenfoerd kryge en dê hee men yn 'e Serkstrete ek niks mear te dwaen. It stedsbestier nôm in dramaetyse beslissing. It sotte yn twaa deiblodden in advertensie óm bydregen te freegjen fôr de ermesurch.Letter kôm der wur work (naat allonnich de spinbaen) en faend men dot it spinhus oerboadich waard.

Dykwei En ‘e trytiger jieren ys de Dykwei oenleid. De nemme sol gineen swierricheaden jôn óm de ferklearing derfan te fynden. Miiskyn hee de nemme oars west as de advyseurs wetten heeën dot oent en mei de 18de eau der ek in strete wied en de nemme “Noordeg (erder “Oorig”) hee.

Toenensteager For 1950 wied der in oare nemme oerleavere dy't sommige fan us jitte wol bekend ys, tynkt my. Op 't Hylper wied dot de Brak; op it Hollaanse steat yn 'e boken Barok. De nemme mut ôfkómstich weze ut 'e Fraanse tiid dê 't wy der in barak kreeën.

Monlestrete Yn 'e buert fan dizze wei het frûger (oen 1815 tó) in monle steenzen. As wy de gegeavens fan de ferskillende jin't der yn 'e ron fan de tud ferskynd binne, leauwe meie (en dat kenne wy restich dwaen) den het de monle op fèuwer ferskillende plakken yn HyIpen steenzen: It Fondelingeplein, de Saalterii op 'e Klinten, op de Aesterdyk yn 'e buert wur't nó it parkearterrein ys en oen de westkaant fan Hylpen. Fôr 1950 steat it Molenpad só nó en den yn 'e boken (1910 en 1918) mar den wol op in oer plak as de Monlestrete. Yk hew fan in Hylper es opkrygen dot dot It Hyngstepad wol es wêze kôst. Yk soe ús lezers jin't der meer fan wette, freegje wolle óm my jerre gegeavens troch te jaen.

Van Meekerensteager Der ys mar‚ één strete dy't ferneme ys nei in persoan en der binne wy no belande. Frederik (Frits) van Meekeren (1872-1958) wied turfskipper en het ek wol oen'e hansjoawerfiskerii meideend. Hy is bekend worden as skipsmódelbouwer. Workstikken binne û.o. te sên yn 'e Hidde Nyland Stichting.

Burensteager Frûger hee de steager mestentiids gin nemme. Hobma's Steeg komt wol es yn 'e argyven for.

Niinste (Nieuwstad) Sót ut de nemme blyken dweit, binne wy nó by in jûnger gedealte fan de stead oenkómd. Yn it earste part fan de 17e. iuw geeng it ynwennertal yn Hylpen ómhaich, fôral tróch de tónaime fan de Oastseahandel. It gefolch wied, dot der rûmte fôr ûtbreiding fan de stea noadich wied. Hó't dot tó stand kôm kenne wy lêze yn de Tegenwoordige Staat van Friesland: ,,De (...) Stad (…), welke in 1638 en volgende jaaren, is uitgelegd en vergroot met dat gedeelte, welk aan den Zuidkant der Zylroede ligt, en bestaat uit de Nieuwe Stad, Nieuwe Weide en ,Dubbelstraat. Den grond, waarop hier de huizen staan, als ook dien van de Molenaarsvaart, heeft de Magistraat, by verdrag voor Kommissaris uit den Hove, aangehandeld van de eigenaars, voor de somme van 2510 Kar. Guld. 8 st. en 8 p. (. .). De Magistraat, dus eigenaar van den grond zynde, liet denselven allereerst afdeelen in zo veele vakken, om huizen op te bouwen, als de ruimte toeliet, en verkocht dezelve vervolgens by Strykgeld aan de Meestbiedenden, wanneer ze zoveel opbragten, dat de Stad in staat gesteld wierd, om met de overwinst de geheele Kerk (Graetserke G.B.) te betaalen, die in den jaare 1632 gebouwd was, en over de 14000 guld. gekost had.

" It ken best wêze dot yn dy tijd it gehele gebyd twiske de Sylroede en de Meenskarwyken as ,,Nieuwe Stad" oentiat waard want yn 'e boken komme ek wol es oare nemmen fôr, bgl. Yn 1647 ,,Sinte Pijtersstraet". Yn 'e fôrige iuw kómt só nó en den , ,Schippersstraat" fôr en it soed best wêze kenne dot der yn dy strete in sôd skippers wenne hewwe. By de Yndyks brêge leit in pleintjen dot ,,Vondelingenplein" heet. De ree het kortlyden syn fiat oen de nemme jûnd (De nemme ys naat ,,offisyeal"). Op 'e kaarte fan Schotanus (1664) steat ,,'t Kerkhof voor de vondelingen". Yn it proklamaesjebook fan 1647 steat in oaren nemme: Nieuw Kerckhof. Van Paulus van der Kooi (1871-1948) hewwe wy Nii Serkhof oerleavere krygen en it soed my naat ferwûnderje as der jitte Hylpers binne jin't dy nemme frûger woles heard hewwe.

Wipbrêgesteager. Dy strete rónt fan 'e Nyste ôf oer de Wipbrêge (of Skoelbrêge), oen de Toenen tó. Nó wette wy meieen wur't de nemme weikómd. Der binne wol twaa nemmen fôr de brêge yn ómloap ,,Skoelbrêge” ys jûnger as ,,Wipbrêge”.

Wiedestraat. Hylpen hee frûger nougen skarren ( deeleen gemeenschappelijke weide). Een fan de skarren wied de Weide. In 1950 binne der trê streten nei dy skar ferneme. Yn it utbreidings plan dy't een de Greft tó reeks binne twaa streten mei ,,Weide" betôt, t.w. Weidestraat en Stadsweide.

Stadsweide Lik os Weidestraat

Meenscharsweg De Meenskarswei wied lykas de Weide in skar. De Meenskarswei ys syteweare yn plan Sud wylst de skar oen 'e oare kaant fan de Yndyk laei (Van der Kooy nê met yn syn book it laand der't nó it niie fûtbalféald leit: Earste Meansker). Lykwol faend it gemeentebestier it naat beswierlik om de Meenskar yn plan Sud te fernêemjen.

Hanzestraat Yn dit ferband betiat ,,Hanze" it ferbónd fan de Dútse en Noardeuropease handelssteaden (fan de l3de oant de 18de eau) der't, Hylpen in tiid mei te kriien hênd het.

Kreilerstraat De mesten fan ús solle wol es lêsd of heard hewwe fan it bosk ,,Kreil” dot fruger bestooch. Neffens de Encycilopedie van Friesland (1958) laei it bosk twiske Ynkhuzen, Stearum en Tessel. By it unstaen fan 'e Súddersea geeng it bosk ferlórnd. Lete wy es sên het deroer yn de Tegenwoordige Staat van Friesland steat:
,,(…..) De Koningen en Prinsen. Van Friesland, oudtyds hun hof houdende te Stavoren, (plagten) zich met de jagt te verlustigen in het Bosch de Kreil, gelegen ten Westen en Noordwesten van Hindeloopen, doch van overlang in Zee veranderd, (…..). 'Dewyl nu in 't gemelde Bosch zich veele Herten en Hinden ophielden, zal men aan die plaats en dus aan deeze Stad, by vervolg den naam van Hindeloopen gegeeven hebben".
Dot is neffens dit boek mear den toezen jier lyden. De tiid dê 't éalkeneen de geavens út 'e kronyken (der't it leste ferhael út úntlêndê ys) fôr wier oenn“m, ys fôrby. Wy hewwe te min gegeavens fôrhenden, om krekt te wetten hó’t de sytewaesje der dê krekt henne laei. Itsolde jéaldt ek, fôr de nemme ,,Hindeloopen". De gelearden binne oer It kómôf derfan, it lang naat meiïnerm ees. Der binne minstens fiuw teoryen jin't serieus besiend worde kenne. Yn éalk gefal, It bósk Kreil (het neffens prof. Buma te kriien het mei ,,rijshoutt") het besteezen en de nemme ys teròcht betôt by de streetnemmejouwing.

No gaene wy nei het fôr streetnemmen der west hewwe jin't joo- de-dei naat mear brukt worde. De meste nemmen kenne wy fynde yn it- gemeente~argyf of ‘e proklamaesjeboken jin't yn Leauwert bewarre worde. Teavens kômme we yn it book fan T. van der Kooy nemmen fôr jin’t naat mear yn gebrûk binne. Fôrdot der offysyeale nemmen wieden waarden streten, fôral steagers, nême nei meensken jin't der wennen. Ferhuze dy man (nemmen fan froulied he'k naat fonden by de streetnemmen, wol by brêgenemmen), den feroare de nemme nei ferrón fan tijd.

Earst besêne wy inkele‚ nemmen fan streten der't wy naat krekt fan wette wur't dy wied (twiske haikjes it jiertal neffens it fyndplak yn de boken).

Hering geerts steyger (1624)

Sasker Palses hoek (2e helt 18e eau). Yn de tegenwoordige staat van Friesland kenne wy hiroer het te wetten kômme: ,,wanneer…… in 1775 en 1776 de vloeden der zee zo hoog liepen dat de molen (Dy stooch de op 'e dyk by it perkearterrein, G.B.) en 't molenaars huis, daarby, niet weinig leeden, en in merkelyk gevaar raakten, werd dezelve…. verzet in sasker palseshoek.... en waar toe de grond aan de eigenaaren van den Molen door de stad is geschonken”. Hirút dweit blyken dot Sasker Palseshoek syteweare wied yn 'e buert fan de Monlestrete

Saling Douwes steeg (1748). Dit mut in part fan de steager dy't nó likje Weide heet, west hewwe.

Luitjesstraat (1819)

Pieter wiebesweg (begôn dizze eau). De wei ys nême nei Peter Wybes (1707-1781) skipper fan de , ;,Sint Petersburg".

Kaspers steeg (1782). In steager dy't wierskynlik fan de Bûren nei de‚ Noordeg rôn.

Der binne ek streten jin't wy nei wissichheid te plak brynge kenne:

Hobma's steeg (1881), Nó Bûrensteager. By T. v.d. K. steat Sierke Steeger. Misskyn ys by beide brónen de steager nei desolde persoan fernóme.

Andries Bakker-steager (neffens v.d.K) nó de steeger by bakker de Jong. (Achtfutten steager)

Douwe mottenssteager (neffens v.d. K.) Nó Stutsteager.

Kattebrêgesteager (1937). De steager rôn fan de Kattbrêge ôf oen de krúsing mei it Hyngstepad tó. Dizze opgaive kômt .allônnich for yn it book fan van der Kooy.

Dominé steeg (1852). In steager yn'e buert fan de graetserke.

Wolkammersteeg(1854). Dot wied de Likje Weide fan de Nije weide ôf oen 'e brêge tó. Yn 'e fôrige eau stooch der in wolkammerii op de nijste; de wolkammer wenne op de tjiantwordige Likje Weide.

Wewersstraet (atlas schotanus,1664) Lykas de twaa forgeande nemmen het dizze strete te kriien mei in beroop. Wierskynlyk het der frûger in weaver wenne, Yn ,,Merkwaardigheden van Hindeloopen wordt de strete ek eaven nême: ,,In het begin der achttiende eeuw bedroeg het getal huizen 530, waarvan er ten jare 1708 reeds 78, en daaronder de gansche Weverstraat bewesten de kerk, waren afgebroken". Dot ken klopje want yn 'e proklamaesje boken kômt de leste fermelding fan ,,Weversstraat" fôr yn 1771.

Yn in listjen mei toponymen út 1727 steat in neisgierige nemme:

De Jode breestraat. De Weaversstrete wordt der naat yn nême en de moaglikheid besteat dot desolde strete der mei bedoeld wordt.

Dubbelstraat. Lôi frûger twiske de Nije Weide en de Brouwerswyken en rôn der eavenwidich mei. De leste kear dot wy de strete op in kaarte oenjúnd sêne ys op'e kadasterkaarte fan 1888.

Tot sofier het os Oosse ien 1980 ien de Balkster Courant skrient het oer de streetnemmen ien Hylpen. For sofier yk neigoon ken het Gose de Stutsteager, Hynstepad, Achtfutten, Wiltjes Klinten, Nije Weide, Likje Weide en de Weidesteager dee naat beskrient.

Stutsteager Oer de Stutsteager, twisken de Nijste en het Achtfutten, ys my niks bekend.

Hynstepad Ek oer de herkomst van de nemme fan het Hynstepad doer yk niks te fertollen. Nei alle gedachten sol it te maikjen he mij in hingst (hingst = paard). Mar dot wet uk naat seker dus waigje yk my naat oen in ferklaering.

Achtfutten Bij it Achtfutten leit it makkelijker. Dit pad langs de Sylroede het sien nemme te dankjen oen sien breedte. Dit pad iis acht voet breed. (1 voet is 28,2 cm) Dus iis dit pad ongeveer 2 meter en 26 cm breed. It skient dot er iin in fier ferleden meerdere sokke paden iin Hylpen fest hewwe. Of jin ek fan de solde breedte wieden iis mii naat dudelijk. Eén son pad, efter it aalde gemeenthus, iis iin de jieren sechtich wur iin ere herstelt. Ooit met dit pad, so ii mii ‘s fertolt trog roont he nei de Westerdijk. De hokjes en skoertje jin in paer meter fan de slaet staen sodden dot ferhael ondersteune. Mar orren sizze wur dot dot pad er nooit fest het.

Wiltjes Klinten Dizze steager leit iin it ferlengde fan de Klinten. De nemme Wiltjes sol nei iik oennem te maikjen he mei in persoon dii ot der wenne.

Niie weide en Likje weide Ek hir sol it solde ferhael fan topassing wezze den het ot Gosse fertolt het fan de Aalde Weide. Jin nemmen solle allegear te maikjen he mei de Meenskarren.

Nest dizze streten en steagers mei nemmen wieden er froeger jitte in oental openbôre paden jin't trochgaens nei ut wetter leiden. In oental jin't bij mii bekent binne sol jik for folleadigheit ek beskriuwe.

Ferdwynde padden

1. Fan ôf de Nije Weide (twisken husnummer 14 en 16) wied in pad nei it wetter efter it Schaatsmuseum (de Brouwerswiik). It schaatsmuseum iis no oer dit pad henne bout.

2. Fan ôf it Hynste pad wied nest it hus Hynstepad 4 in pad nei it wetter de Houwswiik. Dit pad kruste de Wiltjes Klinten.

3. Fan ôf de Boerren staeger flak bij it bregjen ront jitte pad nei Boerrensteager nummer 4. Dit pad wied froeger in openboor pad en rôn langs it soneamde petroleumhus (nu in likhus) nei de krusing Toenen­-Hynstepad.

4. Nest de wenning Kalestrete nummer 4 iis in padje nei de Sylroede. It pad iis jitte in takt mar iis no ôfsluten troch in hekjen.

5. Ek de no privesteager twisken Boerren 17 en 19 wied froeger in openboor pad. En iik nem oen dot ek dit pad heel froeger endige bii de der efterlangs ronende slaet. Moglik betreft dit “Kasperstaeger” wur Gosse het oer het.

6. De Toenenstaeger ront jitte altijd troch tot de Siilroede. Allonig wied forheen op it end van deze steager in los en led plak. Tot de jieren viiftig wied dit it feste lisplak fan de beurtvaarder W.Amsterdam.

7. Oen de Aalde Weide nest de Thomesbrege iis in lik paed nei it wetter. Froeger wied dit it los en led plak fan de gemeentelike husjepraim (praam voor toilettonnen). It pad iis jitte in takt mar wod naat meer brukt os sodonig.

8. Nest de Kattebregge wied/iis ek jitte zo’n los en’led plak. Ek op ’t end van de Niie Weide (bii de Yndiiks brege) is ’n los en led plak dot meer de form het van een steppe

Moglik binne der jitte mer fan sokke paden fest. Mar jin binne naat bij mii bekend. Dus hir leet iik it het de ferdwynde padden oen geet den maar bii.

Mar krekt os yn de meste plakken gebad binne der ek ien Hylpen nije huzen bout en streten bij komt. So waad ien de twadde helt fan de naugentiger jieren ‘t so neme "plan Indijk" fol bout. Hir kômen ek twa nije streten.

Nôling De nemme de Nôling waad yn 1996(?) troch de ree feststeld. De nemme komt fan ut stik laand wur de strete op leit. Nôling betekent soks os (?)

Munnik Ek de Munnik kryge yn 1996 (?) offisyeel sien nemme. De Munnik komt fan in saandplaet die yn de aalde Sudersee ten westen (?) fan Hylpen lôi.

Firder het Gosse sich destiids yn sien artikels yn de Friso beperkt tot de streenemmen binnen de bebouwde kom. It Likke my wol aerdig ek it ien en ‘t ore te fertollen oer de nemmen búten Hylpen. Dus by dizze in poging om het to fertollen oer dizze nemmen.

Westerdyk Dòt de Westerdyk oen de westkaant fan Hylpen leit blykt tôt yk wol út de nemme. De Westerdyk begont offisyeel by de Spinhússtrete. Mar sûnt ‘r by de Monlestrete onderbrekt wot troch beplanting likket it dòt dizze wei by de hook Mònlestrete- Aalde Weide begont. De Westerdyk wied forhenne in ,,eigen weg” fan it wetterskip Yn 1995(?) geeng dizze wei oer nei de gemeente). De seadyken wôden destiids mei fee beweide. Om it fee te keren stoongen er ferskillende hekken op dizze wei ( De soneemde ,,earste witte hekke” wied by de kruzing mei de Niie Weide).Yk tink dot de leste hekken so rônt 1950 ferfangt binne troch rösters. Jo de dei (1999) lizze dizze rösters er jitte mar hewwe gin funksje meer. Ynmiddels steat er langs de hele seadyk un stek om it fee fan de riidwei ôf te halden. Yn de folksmond wot de Westerdyk ek faik de Badsdyk nemme. By Skulenburg geet de Westerdyk oer yn de Skullenburgerwei.

Oasterdyk It ken hest naat oers, den het de nemme al seit, dòt dizze wei oen de oastkaant fan Hylpen leit. De Aesterdyk begont, so bekent wizze sòl, by ‘t Oast en ront troch tot oen de Lange Laene nei Workum. Dit het echter naat altyd so west. Tot 1955 rôn de Oasterdyk mar tot it Dykshusjen. Fanôf it Dykshusjen heette it dé Stasjonswei. Ut leste stik tjentwodige , Oasterdyk, fanôf de spôrbomen tot de Lange Laene, heette dé ????. Kerkt os oen de Westerdyk waad ek de Oasterdyk frûger onderbrekt troch hekken om ‘t fee te keren. Wenneer jin ferdwynt binne ys my naat bekent. Un aald Hylper sizwize die jitte nei dizze hekken ferwiist ys; ,,Hy het jitte nooit búten de hekken west”. (Hij is nog nooit van huis geweest)

Súdersaewei Frûger moast men altyd troch Hylpen om fan de Oasterdyk nei de Westerdyk te kommen. Yn 1984 kreeg Hylpen eindlik sien rûntwei. Dizze verbinding twisken de beide saedyken wied in winsk die al jieren libbe in Hylpen. Dé de Weidestrete en de Stadsweide bebouwt waaden geeng men er fanut om ooit us un keer fia de Stadsweide en oer it earste stik laand (no foetbal terrein) de Oasterdyk en Westerdyk meienem te ferbinden.

Letter dé men oen de ôre kaant fan de Grêft geeng bouwen hold men er rekkening mei om de de wei die no Meenscharweg heet ooit ‘s een keer troch te lûken nei de Oasterdyk. Dit fôrnemen ys jitte dúdlik te sein oen de rûmte twisken it serkhof en it earste hûs. Yn 1984 waad de Rûntwei eindelyk realisere yn ruilferkavelings ferbant op it plak wur‘t no leit. Sient it feit dòt dizze wei de beide aalde súdersaedyken ferbint ys de nemme Súdersaewei ‘n zeer topaslike.

Túnboulaand Dit stikjen wei leit no nest de Súdersaewei en het min of meer de funksje fan fentwei en/of kuierpad. Frûger wied dit un púnpad en en tenne os ûntslutingspad fôr ferskillende stikken laand en de Kaampplaets. Fanôf ut Túnboulaand wied er ‘n likje brege (praktisch op ‘t solde plak wur ot no de rûntwei brege leit) nei de Oasterdyk. Dit wied de soneemde ,,Earste Witte Brege”. Sient ut feit dot er oen dit pad (feitelyk ys it gin strete) jitte altyd folkstúntjes binne ys dizze nemme jitte altyd aktueel. Ek waad ‘t Túnboulaand frûger wol oentiid mei ,,de Bouwshuzen”. Dit nei it sekstal húzen jin der yn de tritiger (?) jieren bouwt binne en no inmiddels al wur sloapt binne.

Stationswei Dizze nemme sprekt fôr sich. By de Oasterdyk he yk al fertolt dot dizze wei frûger tot oen ut Dykshusjen to rôn. Ut adres fan ’t Dykshusjen wied tot haelwei de tachtiger jieren Stationwei. No heet allonich ‘t stikjen wei fanôf de spôrboamen tot de Lieuwe Klaases Laene jitte Stationswei.

De Môdelaene (Madenlaan) Made of maden beteakend gemeenschappelijk. Hirmei ys de nemme fan dit pad tôt ‘k al ferklaere. Yk tink dot de hele westelijke helft fan de Wiskepolder (de polder wur de Môdelaene troch henne rônt) oer de Môdelaene mut om by it land to komen. Frûger rôn dit pad naat firder dan effen fôr wur’t no it fietspad troch de Haanmeer nei Koldum leit. Fôr de ôrloch 40-45 wied dit pad/strete of laene, ho men it ek mar nemje wol, in modderpad. So rúnt 1950 waad dit pad os in soneme makaede wei ferhade (makaede = macadam = wegverharding van twee lagen steenslag op een ondergrond van keien) Yn de tachtiger jieren waad dit pad yn ruilferkavelingsferband ‘n betonpad.

Fietspad door de Haanmeer Dit fietspad waad yn 1997 ûnleit troch de gemeente (Nijefurd). De oenleiding fôr de oenleg fan dit pad wied ‘n rekonstrutie fan de provinciole wei (N359) nei Koldum. Dit stik wei fan de Hylperhook nei Koldum wied jitte altiid gin autowei. (Ek trekkers e.d. mochten oer dizze wei). Nest dizze wei lôi in fietspad (de frûgere wei nei Koldum òftewòl de Koldumer Laene) Dé yn 1993 de graette wei autowei waad moasten oer ‘t fietspad ek trekkers en bestemmingsferkeer. Dit wied fôr Plaetselijk Belang fan Hylpen en Koldum oenleiding jim sterk te meikjen fôr un fietspad troch de Haanmeer het al jieren yn de planning seet mar jitte nooit utfoerd wied. Nei ‘n heel sôd fiiuwen en saanen kôm dit pad yn 1997 klaer. In echte nemme het dit paad naat.

De Lieuwe Klazes leane Yn 1624 waad ‘t Workumer Niilaand drûch mekke. Tydens de der òp fòlgjende oenliz fan paden en slaeten ys yk de Lieuwe Klazes Leane oenleit. Er ys my fertolt dot deze leane dé ferneme ys nei ‘n uitfoerder fan het wurk der. Of dit echt ek so ys doer yk naat te garanderjen. Wol ys my fan Siep Klaaren bekent dòt dizze nemme yn 1825 al forkomt yn geskriften. En op in aalde karte ut begon 1700 fond yk de nemme Maags Leane. Firder ys ’r feitelijk naat fulle oer de Lieuwe Klazes Leane te fertollen. Hir ys yn feite it sòlde ferhael fan topassing os dòt fan de Môdenlaen. It enige ferskil ys dòt hir de ferskillende soorten ferharding, jin yn de loop der tiiden brûkt binne, jitte dúdlyk te sên binne. It leste stik, by de seadyk ys jitte onferharde. It middenstik ys ferhade mei pún terwiel ut fôrste stik, krekt os de Môdenlaen, yn de ruilferkafeling betonpad wôden ys. Op ‘t eend fan de Lieuwe Klazes Leane komt men òp ‘e seadyk fan Hylpen nei Workum.

De spoorlijn

Rond 1862 kwam de spoorlijn Leeuwarden-Harlingen klaar. Daarna werden al snel een discussie gevoerd om ook de spoorlijn Leeuwarden-Stavoren aan te leggen. Maar dit ging, net als altijd bij dergelijk projecten, niet zonder slag of stoot. Het duurde ongeveer dertig jaar voor deze lijn ook daadwerkelijk zou worden aangelegd. Het uiteindelijk doel van deze lijn was om in combinatie met een boot een spoorverbinding te realiseren tussen Friesland (Leeuwarden) en Amsterdam.Toen rond 1862 de discussie over de lijn Leeuwarden-Stavoren op gang kwam installeerde de Nederlandse regering een comité om de plannen uit te werken. Zij kwamen met voorstellen om deze lijn via Sneek-Workum-Hindeloopen naar Stavoren aan te leggen.Maar zoals zo vaak gebeurt werd er ook een tegen comité gevormd. Zij kwamen met voorstellen om de lijn via Sneek-Bolsward naar Hindeloopen aan te leggen.En van daar met een boot naar Enkhuizen. Na vele jaren van discussie besloot de Tweede kamer om de lijn via Sneek-Bolsward naar Hindeloopen aan te leggen. De Eerste kamer draaide dit besluit echter terug. Vervolgens werd rond 1890 de Hollands IJzeren Spoorweg Maatschappij in het leven geroepen. Zij hebben uiteindelijk de spoorlijn naar Stavoren aangelegd.

Bron van bovenstaande:
Op 5 juli 2002 vertelde iemand voor Radio Frylan over de Friese spoorwegen. Boven staande gegevens kwamen in dit verhaal naar voren. Uit een andere bron heb ik begrepen dat de lijn Leeuwarden- Stavoren rond 1938 zou zijn aan gelegd.

N.B.
Ik zou me kunnen voorstellen dat de keuze al of niet via Bolsward veel te maken zal hebben gehad met de (economisch) belangen van Bolsward. Mogelijk heeft de aanleg van de tramlijn (later goederenlijn) Sneek-Bolsward als compensatie gediend dat Bolsward niet kwam te liggen aan de doorgaande lijn. Dat de afgewezen keuze via Bolsward een heel serieuze optie is geweest zou te maken kunnen hebben met de gesteldheid van de grond van de verschillende tracé’s. Van Sneek naar Stavoren zou men tussen Workum en Sneek te maken hebben met veel water en weinig draagkrachtige grond. Door de lijn via Bolsward met als eindpunt Hindeloopen zou men dit probleem omzeilen. Wat nu uiteindelijk de reden is geweest om toch te keizen voor het trace Sneek-Workum-Hindeloopen naar Stavoren is niet duidelijk.

De verlegde Oostervaart

Dat een klein gedeelte van de Oostervaart bij Hindeloopen anders heet is bij weinigen bekend. Toen de spoorlijn werd aangelegd, werd om haaks de Oostervaart te kunnen kruizen , de Oostervaart enigszins verlegd. Dit stuk heet, althans bij de spoorwegen, de “Verlegde Oostervaart”. Een zelfde situatie heeft zich voorgedaan bij het kruisen van de IJndijk. Of dit stukje Indijk ook officieel “Verlegde IJndijk” heet is me niet bekend.

Dit station werd rond 1970 gesloopt en vervangen door een klein glazen wachthokje

Goederen per spoor

Naast het personen vervoer was ook het vervoer van goederen ook van belang.  Voor het laden en lozen van deze goederen ( kolen, vee enz enz) werd een apart los en laad perron aangelegd. Hieronder een ruwe schets van de situatie.

De spoorbrug

In een ver verleden had Koudum een vaar verbinding, door de Wiskepolder en via een sluis In huidige Oosterdijk kwam men in de voormalige Zuiderzee. Vermoedelijk door de droogmaking van het Workumer Nieuwland was men via de Oostervaart aangewezen op sluis van Hindeloopen. Om Koudum via deze vaarroute goed bereikbaar te houden  werd de brug, die een 100 m vanaf het station richting Stavoren ligt, oorspronkelijk gebouwd als een beweegbare brug ( Bij Workum is ook een soortgelijke brug die in tegenstelling tot de brug bij Hindeloopen wel draaibaar is gemaakt.) Vermoedelijk is het idee van die vaar verbinding naar Koudum  tijdens de aanleg van  de spoorlijn losgelaten en is er op die plaats een vaste spoorbrug gekomen. Vlak naast deze brug stond een dubbele wachtpost (2 woningen). Dit zou dit verhaal van de brug ondersteunen. Waarschijnlijk waren deze twee woningen oorspronkelijk bedoelt voor de brugwachters. Dit alles geeft wel aan dat men de keuze van vaste brug vrij laat is gemaakt.

Verdwenen gebouwen langs  de spoorlijn

Verdwenen gebouwen

1 Koestal met schuur (Napjes)
2 Wachtpost
3 Boerenbedrijfje met woning (Alkema)
4 Wachtpost 50 m verder een molen (Kievits molen)
5 Dubbele wachtpost
6 Het station is er nog steeds. Is nu een klein glazen wachthokje. Vroeger een groot markant gebouw. ( Zie foto)

Zwarte streepjes zijn verdwenen spoorweg overgangen

De Aanleg of de Hindelooper hoek

De Aanleg (Oenleg) of de Hindelooper (Hylper hook) waren (zijn) twee namen die vaak door elkaar werden (worden) gebruikt maar in feite twee verschillende locatie’s waren (zijn). De driesprong Hindeloopen -Workum-Koudum werd Hindelooper hoek genoemd. Maar ook had men het vaak over de Aanleg. Deze naam behoorde in feite bij het 50 meter verder gelegen huis met schuur en veestalling. Dit voormalige boerenbedrijfje was in vroeger jaren een stopplaats voor rijtuigen. In deze voorloper van de huidige wegrestaurants konden de paarden gevoederd, gedrenkt of verwisseld worden voor verse paarden. De gasten en koetsiers konden in die tussentijd bij het tussenstation het één en ander nuttigen. Dit etablissement uit de tijden van de paardentrekkracht heette “de Aanleg” of ook wel “de Nieuwe Aanleg”.

Bijgaand twee schetsen anno 1950-2000 van “De Aanleg” “ Hindelooper hoek”.

Situatieschets Hindelooper hoek de aanleg anno 2000

Situatieschets Hindelooper hoek de aanleg anno 1950


N.B. Als men het tegenwoordig (1999) over de Hindelooper hoek heeft wordt doorgaans de huidige kruising N359 - Oosterdijk bedoeld. De naam de Aanleg wordt weinig meer gebruikt.

Officieel behoorde “de Aanleg” nog de “Hindelooper hoek” tot de gemeente Hindeloopen. Maar gezien de naam en het feit dat de bewoners daar in de omgeving algemeen georienteerd waren op Hindeloopen behoorde deze gehele omgeving gevoelsmatig bij Hindeloopen.

De Slaperdijk

Na “De Aanleg” loopt de huigdige N359 richting Koudum over de z.g.n. “Slaperdijk“. Deze dijk deed echter nooit als waterkering dienst Deze dijk werd ooit gemaakt voor het geval andere dijken zouden doorbreken. Vandaar de naam "slaperdijk". In een oude Leeuwarder Courant vond ik een artikel over het ontstaan van deze dijk. Dit verhaal over deze dijk wil ik u niet onthouden.

Langs de kust van Hylpen

Langs, bij en in de buurt van de zeedijk, zo de zeewering van het ijselmeer nog altijd wordt genoemd, zijn vele dingen veranderd en verdwenen. Bepaalde namen van diverse punten langs de dijk raken hoe langer hoe meer in onbruik. Ook de herkomst van namen die nog wel gebruikt worden is vaak minder bekend. Aan de hand van het kaartje wil ik een poging doen de namen van locatie’s langs de zeedijk, die bij mij bekend zijn, te beschrijven.

Opmerking vooraf: De dijk vanaf Workum tot Hindeloopen is een vrij jonge dijk. Deze werd aangelegd in 1624 toen men het Workumer Nieuwland drooglegde.(zie kaart Workumer Nieuwland) De min of meer bij de dijk horend basalt glooiing is echter van latere datum. Voorheen werd de dijk ondersteund door een hoge dubbele palenrij. Tijdens de oorlogsjaren 40-45 zaagde de plaatselijk bevolking echter vele van deze palen weg voor gebruik in de kachel. Dit was kort na de oorlog mede aanleiding de palen te vervangen door een basalt glooiing. Opmerking: de palen en nu ook de glooiing lopen niet overal evenwijdig aan de dijk.

         

1. Ut Tontjen Een woninkje met een klein vierkant torentje boven op de dijk. Deed oorspronkelijk dienst al baken (vuurtoren?) voor de invaart van het Workumer Soal. In de oorlog 40-45 was dit een post voor de Duitse bezetter.

2. De Twadde Plasse Een inham in de rietkraag. Deze plasse of inham moet een restant zijn van een vroeger vaarwater dat via de grote Wiske, klûns en de Haanmeer naar Koudum liep. (Zie kaartje Haanmeer) Deze plas is nog redelijk in tact maar is al veel kleiner dan b.v. 20 jaar geleden. Het helemaal dichtgroeien van deze plas is mij dunkt een kwestie van tijd. Voor deze plas is op de kaart een klein eilandje te zien. Dit is ontstaan toen men in de zeventiger jaren een gasbuis door het IJselmeer bracht. In de begin broeden daar vele meeuwen. Het werd dus ook wel het vogeleiland genoemd.

3. Gat Hier brak de dijk in 1825 door. (zie kaartje Workumer Nieuwland.) Om snel in te kunnen grijpen bij nieuwe calamiteiten heeft nabij de plaats van de doorbraak lange tijd een hokje met een voorraadje dekkleden gestaan waarmee men in geval van nood de dijk mee kon afdekken. Tevens braken tijdens diezelfde nacht ook elders in Friesland diverse dijken. Naar mij is verteld liepen er die bewuste rampnacht grote gedeelten van Friesland onder water. De plaats waar de dijk doorbrak is nog duidelijk als zodanig te herkennen. Daar is aan de binnenkant van de dijk de rietkraag, die elders langs de dijk aanwezig is, weggespoeld. Ook is de put ter plaatse, door de kracht van het instromende water, veel dieper dan elders. Dit stuk dijk wordt dan ook de “Gatsdijk” genoemd. Langs deze dijk waren, net als overal in de tijd van de Zuiderzee, z.g.n.hoofden oftewel golfbrekers. Daar is echter niets meer van terug te vinden in de huidige geaën.

4. Putten Aan de binnen kant van de de Gatsdijk is een rietkraag en veel water. Deze worden de “Putten” genoemd. Ze zijn, zo te begrijpen valt, ontstaan door daar grond voor de dijk weg te graven.

5. Geaën Dit zijn de z.g.n Geaën (gea is laag land) In de tijd van de Zuiderzee waren dit een soort kwelders welke regelmatig onder water stonden en zeer schaars begroeit was. Na de aanleg van de afsluitdijk ontstond er meer begroeiing en werden in 43-44 al snel plannen gemaakt om deze grond in cultuur te brengen: Vermoedelijk heeft de oorlog 40-45 deze plannen vertraagd. In de begin vijftiger jaren werd de huidige sloten gegraven in het kader van het werk gelegenheid programma “D.U.W.” (dienst uitvoering werken).Na het in cultuur brengen werd het als landbouwgrond gebruikt. Eind tachtiger jaren kreeg het beetje bij beetje de status van natuurgebied en werd uiteindelijk aangewezen als staatsnatuurmonument.

6. De Earste Plasse Deze plas water deed in vroegere jaren min of meer dienst als de ijsbaan van Hindeloopen. Op deze plas, beschut gelegen tussen het riet, was het ijs doorgaans in 1 à 2 nachten sterk. Tot het moment dat het ijs ook op de grotere waters sterk waren beoefende Hindeloopen hier de wintersport. Deze plas is ontstaan door het uitstromen van het achterliggend land.( zie 5) Nu anno 2000 is deze plas nagenoeg dicht gegroeid.

7. Stoeckherne Stoenck = stank. Herne = inspringende hoek. In de tijd van de Zuiderzee spoelde met storm daar het kroes en ander afval tegen de palen. Na enkele dagen gaf dit dan een onwelriekende geur af zodat het de naam “de Stoenckherne” kreeg. Nadat de palen echter vervangen werden door de basaltgloooiing kreeg men te maken met een nieuw probleem. Bij hoogwater, storm en een hoge vloed spoelde kroes,wier en ander afval uit het IJselmeer tegen de dijk. Om verspreiding tegen te gaan werd een betonmuur als vangnet gebouwd. Wie echter goed oplet zal het opvallen dat deze betonmuur uit twee gedeelten bestaat. Het eerst gedeelte, tegen de schuinte van de dijk, is vrij licht en overal even dik. Het onderste gedeelte is veel zwaarder en loopt min of meer taps af. Oorspronkelijk was echter de hele muur van de constructie zoals tegen de dijk. De onderkant kreeg echter bij zwaar weer zoveel kroes en water te verwerken dat het de druk niet kon weerstaan en op zeker moment bezweek. Toen heeft men onderaan de dijk een veel zwaardere muur gemaakt.

8. Diikshusjen Nu een particuliere woning. Behoorde vroeger aan het waterschap. Bewoner had een soort wachter/beheerder functie.

9. Earste spui Uit overlevering weet ik dat ook hier een spui moet zijn geweest: Heb dit echter niet gekend. Dus geen bijzonderheden. Opmerking: De grond tussen dijk en de glooiing behoorde tot in de tachtiger jaren toe aan het waterschap. Nu is het eigendom van jachthaven Hindeloopen. Het wordt echter nog wel steeds agrarisch gebruikt. En qua bestemming mogen er ook geen andere activiteiten plaatsvinden.

10.Twadde spui Op de meeste plaatsen loopt de gloeiing langs de zeedijk. Op enkele plaatsen is dit niet het geval. Ook hier ligt de stenen gloeiing (stippellijn) een eind van de dijk verwijderd. (glooiing is niet meer te zien maar nog wel aanwezig, is weggewerkt onder de grond).Het land tussen dijk en gloeiing liep echter bij storm en extreem hoog water onder. Om dit dan weer af te voeren werd daar een spui sluisje gemaakt. Anno 2000 zijn de restanten van dit spui nog te zien maar allang niet meer in functie omdat het sinds het IJselmeer niet meer onder water loopt. Het regenwater wordt indien nodig nu afgevoerd door een windmolentje.

11.De Kösse Klein stukje grond tussen Hielper haven en IJselmeer. Waar de naam de Kösse wegkomt is mij onbekend. Daar deze de Kösse is ontstaan met de aanleg van de haven is deze grond, in tegenstelling tot wat velen denken, geen eigendom van het waterschap maar van de gemeente. Ook is bij weinigen bekend dat het stukje glooiing voor de Kösse langs eigendom is van de gemeente.

12.Ids sien hooft Deze naam van dit hoofd (golfbreker) wordt nog algemeen gebruikt. De naam komt waarschijnlijk van een bewoner daar in de buurt.

13.De Hon = uitstekende hoek(?). De naam de Hon wordt nog regelmatig gebruikt. Minder bekend is dat daar vroeger, in de tijd van Zuiderzee, er een peilschaal stond. (zijn nog wel foto’as van). Nu anno 2000 wordt er wel over gepraat deze peilschaal weer in ere te herstellen. Of dit er ook van komt is nog een vraag.

14.Earste hooft Deze golfbreker is nog steeds in tact.

15.Aalde voetbalveld Hier was vroeger het voetbalveld van Hindeloopen. Nu wordt deze grond vaak nog aangeduid als het “Aalde voetbalveld”.

16.Twadde hooft In tegenstelling tot het Earste hoofd was dit hoofd van houten palen (met daartussen steen) gemaakt. Hier was vroeger, voor een IJselmeerstrand, een vrij groot strand. Maar doordat dit zand niet meer nat werd met eb en vloed kreeg men te maken met stuifzand wat op en over de dijk waaide. Gezien het hoofd inmiddels zijn oorspronkelijke functie als golfbreker had verloren werd het hoofd er in de zeventiger jaren weggehaald waardoor het strand verdween en het overwaaiende zand tot het verleden behoorde. Dit tot spijt van vele Hindeloopers en toeristen.

17.

18.Trodde hooft Ook bij dit was een hooft van palen was een klein strand. Ook dit werd de zeventiger jaren verwijderd. Omdat het strand toch als een gemis werd gezien werd in de tachtiger jaren een poging ondernomen om rond het bad en het voormalige Trodde hooft weer nieuw strand te maken. Er werden van kleine palen met daartussen gevlochten wilgentenen een soort zand kering gemaakt. Daarachter werd zand opgespoten wat vrijkwam uit de laatste uitbreiding van de jachthaven Hindeloopen. Helaas de zandkering bleek te licht en het strand was maar een kort bestaan toebedeeld.

19.Ut Bad Werd in 1912 gebouwd als badhotel. Eerst stond er een houten gebouw. Werd al vrij snel tot huidige staat verbouwd.

20.Spuisluisje Ook hier was een spuisluisje zoals bij 5 en 6 beschreven. Voor die gene die het weet is er nog iets van te herkennen. In dien men niet op de hoogte is zal niemand de nog aanwezige restanten als een ex spuisluis herkennen.

21.Skulenburg (Schuilenburg)Herkomst naam onbekend. Was vroeger een waterschapshuis.

Werd bewoond door opzichter. (o.a Ypema) Ook was er een vergaderkamer waar de heren

bestuurders af en toe vergaderden. Rond vijftiger jaren verkocht aan particulier.

22.Haigsaand Haig = hoog. Ten tijde van de Zuiderzee een zandplaat met enige begroeiing. Na aanleg van de afsluitdijk steeds meer begroeiing. In de negentiger jaren legde het Fryske Gea voor dit Haigsaand een soort kunstmatige dijk/eiland aan zodat er voor de vogels een meer beschermde omgeving ontstond. Ook werd er toen een vogel kijkhut gemaakt (zie ook verhaaltje modernaarshooft elders in dit boek)

W.Wurmenstraand Wurmen = wormen. Hier is nu de jachthaven Hindeloopen. Vroeger was dit echter een drassig rietachtig veld en werd het wurmenstraand genoemd. Dit uiteraard naar de wormen die men daar kon vinden.

Links een schets van H.Smid van de z.g.n  Earste wytte brêge (zie beschrijving hier onder)





De Brêgen yn Hylpen

Slúsbrége De brug over de schutsluis van de haven. Dit is een z.g.n. klapbrug.  

Weeshusbrége Brug tussen Nieuwstad en 't Oost. Genoemd naar het weeshuis (in de volksmond kosthuis) wat vroeger stond op plaats van "t Oost nr 14.

Meenscharbrége Brugje tussen voetbalterrein en de Meenscharsteeg. Ook werd dit brugje vroeger wel domineebrége of 't Irene brégjen genoemd. Dit naar aanleiding van de nabij gelegen domineeswoning en gebouw Irene. In de tachtiger jaren deed dit brugje dienst als z.g.n. hangplaats voor de jeugd. Zij noemden dit toen kortweg " Ut Brégjen”.

Via dit brugje was een algemeen looppad naar de “Bouwhúsbrége of  Earste wytte botte ". Dit pad werd vrij algemeen gebruikt van en naar de volkstuinen aan het Tuinbouwland.

Yndyksbrége Brug tussen Nieuwstad en Nieuwe Weide. Genoemd naar het vaarwater de Indijk waar de brug overheen loopt

Wolkammersbrége Het brugje in de Kleine Weide nabij het huidige schaatsmuseum. In vroegere jaren werd dit brugje ook wel “de Hillebrége" genoemd. Dit uiteraard naar aanleiding van het echtpaar Hille-Matje die nabij deze brug woonden.

De naam wolkammersbrug zal te maken hebben met het feit dat daar een “Wolkammer” heeft gewoond. Zie ook verklaring van Gosse Blom over  “Wolkammersteeg”

Stoffelsbrége Deze brug tussen de Nieuwe weg en Oude weide is vernoemd naar Stoffel van Meekeren die woonde in het huis Nieuweweg 2.

Houwsbrége Deze brug op het westeinde van de Buren heeft zijn naam te danken aan het water de Houwwijk waar de brug over heen loopt.

Syrkesbrége Dit brugje in Burensteeg werd genoemd naar Syrke Hobma. Syrke Hobma woonde in het pand Burensteeg 5. Zie ook uitleg “Hobma’s steeg”

Kattebrégjen Dit brugje tussen de Tuinen en de Galgepole is vernoemd naar de familie Kat die daar woonden

Thomasbrége Deze brug ligt tussen de Oude Weide en de Schoolstraat. Herkomst naam niet bekend. Maar vermoedelijk zal dit te maken hebben met iemand die daar ergens woonde.

Smidbrége Dit is het kleine brugje tussen de Kalverstraat en het 't Oost. Ook hier is de aanleiding van deze naar niet bekend. Maar vermoedelijk net als vele namen van bruggen zal dit te maken hebben met een of andere Smid die daar woonde. Tevens word dit brugje veelal naar aanleiding van zijn formaat “Ut Likje brégjen " genoemd.

Skoelebrége De skoelebrége over de "Sylroede” heeft zijn naam te danken aan de school die daar stond (hoek WipbrugsteegSchoolstraat). Vroeger werd deze brug ook wel "Wipbrug" genoemd. Het schijnt dat daar op de plaats van deze wipbrug vroeger een platte brug moet zijn geweest.

Eeltje Fokkesbrége Deze brug in de Tuinen nabij 't Oost is genoemd naar Eeltje Fokkes die woonde in de naast gelegen woning met koestal Tuinen 31.

Bouwhusbrége of Earste wytte brége Deze brug lag voorheen op de plaats waar nu de Oosterdijk de Súderseewei kruist. Deze naam was te danken aan een zestal huizen (de Bouwshúzen) die daar vlakbij aan het huidige Tuinbouwland stonden. Ook werd deze brug wel de "Earste wytte brége" genoend. Deze naam zal alles met zijn kleur te maken hebben gehad. Sinds deze brug een onderdeel van de Súderseewei uitmaakt wordt de naam Bouwhúsbrége  of  Earste wytte brége " niet meer gebruikt. De iets verder gelegen brug naar de Madelaan was de z.g.n Twadde wytte brégge. Ook deze naam word zelden meer gehoord.

Zie ook schets Earste wytte brége boven.

Piet Kleine brégjen Dit is het kleine brugje in het schelpenpad achter het voetbalterrein. Dit brugje kreeg deze naam na 1997. De aanleiding voor deze naam was dat ter hoogte van dit brugje de schaatser Piet Kleine daar tijdens de elfstedentocht van 1997 de stempelpost voorbij reed en daardoor gediskwaliseerd werd.Iets verderop in dit schelpenpad zijn nog twee brugjes. Deze hebben echter nooit een naam gekregen.

Roentweibrége In de zeventiger jaren werd de Súderseewei aangeleqd. In deze weg kwam een brug over de Indijk. Doorgaans wordt deze brug de Roentweibrége genoemd. Officieel heeft deze brug echter nooit een naan gekregen.

Greftsbregjen Dit zelfde geld voor het kleine hoge brugje over de Greft. Ook deze verbinding tussen de Stadsweide en Meenscharweg is nooit officieel benoemd. Maar als men in Hindeloopen over de Greftsbrége praat weet een ieder over welk brugje het gaat. 

De botten Dit waren een viertal houten brugjes aan de Westerdijk. Dit waren eigen brugjes van de betreffende boeren die een boerderij of land aan de andere kant van Westervaart hadden. Zij werden in vol gorde vanaf Hindeloopen de Earste, Twadde  Tródde en Férde botte genoemd. De Earste botte lag ongeveer 150 meter vanaf Hindeloopen. Deze is echter gedeeltelijk gesloopt De Twadde botte is de brug naar camping Hindeloopen. Kort na de tweede wereld oorlog werd deze oorspronkelijke houten botte vervangen door een betonnen constructie. De Tródde botte lag een 100 meter voor Schuilenburg. Praktisch tegenover de boerderij nabij de spoorlijn. Ook dez botte werd later van beton gemaakt. In de negetigerjaren is deze botte echter helemaal verdwenen. De Férde botte was vlak voor Schuilenburg. Ook deze is helemaal verdwenen.Ter vervanging van deze Tródde- en Férde botte werd, om de boerderijen daar toch te ontsluiten, tussen deze beide z.g.n. botten in in ruilverkavelings verband een nieuwe brug gemaakt.Een naam is echter nooit aan deze nieuwe brug aan de Westerdijk gegeven.

Bron: Naar aanleiding van enige discussie in Hindeloopen over bepaalde namen van bruggen maakte Jan Douwe Zoethout een lijst met namen van bruggen en waar deze namen weg kwamen.Veel van deze gegevens had hij op zijn beurt weer van Hieke Amsterdam-Borneman. Tot en met de Eeltje Fokkesbrége  heb ik dankbaar gebruik gemaakt van deze gegevens.