De kans dat iemand in een leidinggevende functie trekken heeft van een psychopaat is even groot als voor iemand die in de gevangenis zit en dat is 21 percent. Dat is significant meer dan de 1 percent psychopaten elders. Onderzoeker Nathan Brooks zegt: “"Voor psychopaten is zakelijk succes een spel. Het maakt ze niet uit of ze grenzen overschrijden. Het gaat ze alleen om het bereiken van hun doelen en het domineren van anderen."” Het zijn niet noodzakelijk messentrekkers maar wel vaak opscheppers, en manipulators die diepgang missen en die, paradoxaal genoeg, onverantwoordelijk handelen.1
Er lijkt waarheid te zitten in het gezegde dat de wereld aan de 'durvers' is en uitgerekend deze categorie van mensen schrikken er dan ook niet voor terug om het monopolie te verkrijgen over het starten van een nucleaire oorlog: een enorme verantwoordelijkheid maar zij voelen het niet echt omdat het voor hen een spel lijkt.
Uiteraard zijn er graden van waanzin, ook onder onze leiders en politici maar blijkbaar jagen zij de mensen zoveel angst aan dat zij tijdens hun bewind door het volk en door hun tegenstanders vaak ontzien worden, zelfs als ze van de macht af zijn of allang overleden. De grote Vlaamse dramaturg Dirk Biddeloo schreef met betrekking tot die lui dat als hun misdaden maar groot genoeg zijn, men hen er gaat om eren. Zo blijken de grootste massamoordenaars die de geschiedenis opgeleverd heeft, op de sympathie van het volk te kunnen rekenen: Nero verrijst als stripfiguur en naar Napoleon Bonaparte worden bonbons genoemd, likeuren en tavernes.
Nero kreeg onderricht van de grote filosoof Seneca nadat hij werd geadopteerd door keizer Claudius die hij als achttienjarige opvolgde toen hij zijn rivaal Britannicus vergiftigd had. In feite regeerden Nero's leermeesters die hem aldus een godenstatus bezorgden maar hijzelf gaf zich over aan zijn passies: drank, seks, oorlog. Hij hield zichzelf voor een genie (onder meer als dichter), zag overal complotten tegen hem en moordde erop los, stak Rome in brand en gaf de schuld daarvoor aan de christenen die hij later in teer doopte en als levende fakkels gebruikte. Hij liet een luxe paleis bouwen en een 35 meter hoog standbeeld van zichzelf.
Dictator Napoleon Bonaparte stond op ten tijde van de Franse Revolutie die nog maar net de dictatuur van het Ancien Régime had neergeslagen met de absolute monarchen, de adel en de clerus die hem een usurpator noemden. Hij hervormde het recht en was tuk op oorlogen. Bij zijn veldtocht naar Rusland verloor hij vrijwel al zijn manschappen en hij eindigde als banneling. Napoleon gebruikte de religie om het volk eronder te houden. Voor hij zichzelf tot keizer uitriep (in aanwezigheid van Pius VII - die hem later in de ban sloeg), sloot hij een concordaat met de paus waarbij de eigendommen van de kerk werden aangeslagen en in ruil ging de clerus in loondienst bij de staat.
De Spaanse dictator en massamoordenaar Francisco Franco liet zich “leider van Spanje bij de Gratie Gods” noemen. Hij dronk noch rookte maar richtte een vreemdelingenlegioen op en ging zich te buiten aan moordpartijen en terreur, onder meer in de Spaanse Burgeroorlog. Hij smeedde samen met Mussolini en met Hitler, nog twee waanzinnigen met goddelijke status. En niet toevallig gaat het telkenmale om nationalisten. Dan zijn er nog Stalin, Mao, Pol Pot, Bouterse, Ceaușescu, Pinochet, Leopold II, Mobutu, Kagame en vele anderen.
Macht en waanzin, zij walsen met elkaar op de dansvloer van de geschiedenis, zij spelen met eenieders leven, verpersoonlijkt in monsters die er nooit genoeg kunnen van krijgen. Vroeger en nu.
Het Kerstekind en het badwater - Aflevering 4: het Kerstekind en koffie
Het Kerstekind en het badwater
Aflevering 4: het Kerstekind en koffie
Het maakt niet uit of de god met wie men een relatie heeft, al dan niet bestaat, ongeacht of hij zich geopenbaard heeft. Onze vermogens tot herinnering en verwachting maken het ons ook mogelijk om relaties te onderhouden met personen die niet meer of nog niet bestaan. Ook kunnen wij ons vergissen inzake degene met wie wij een relatie onderhouden in de zin dat wij dan zeggen dat iemand niet degene was die men dacht dat hij of zij was, terwijl er toch die relatie was. Dit brengt het probleem van de fictieve identiteiten naar voren en dat van de artificiële intelligentie. Uiteraard kan een robot geen bewustzijn hebben en blijft hij een louter instrument, een werktuig dat uiteindelijk door mensen bestuurd wordt. Maar uitgerekend dit feit roept de vraag op naar de echtheid van de mens zelf die immers in het kader van het geloof beschouwd moet worden als onbestaande zonder God en derhalve als een instrument in Gods handen. Met andere woorden: voor wie in een god geloven, is de mens even onzelfstandig als de robot dat in onze ogen is. Zoals de robot alles wat hij is, ontleent aan mensen en het ding dus altijd een ding blijft, zo ontleent voor wie geloven ook de mens zijn hele zijn aan God die hem in leven houdt en die hem bestuurt. Wie in een god geloven en derhalve aannemen dat zij alles wat zij zijn aan die god te danken hebben, zullen, als zij consequent zijn, de relatie tussen mens en god moeten vergelijken met die tussen robot en mens. Dat houdt in dat zij hetzij de mens degraderen tot een robot Gods, hetzij de robot verheffen tot een bewuste en zelfbewuste entiteit. Echter, omdat dat laatste onmogelijk is, lijkt ook het eerste niet te kunnen. Uit eigen ervaring weten wij dat wij, mensen, beschikken over bewustzijn en over zelfbewustzijn. Tegelijk echter moeten wij ervaren dat dit feit niet te danken is aan onze eigen wil omdat die eigenschappen ons op elk willekeurig ogenblik kunnen ontnomen worden door wat wij beschouwen als het lot. Ons bewustzijn en ons zelfbewustzijn geven ons het gevoel dat wij in onszelf gegrondvest zijn, ja, dat we zelf goden zijn, zoals dat beleden wordt in het Hindoeïsme en in nog andere religies. Is dat een zekerheid, dan is de dood een illusie. Maar is de dood een zekerheid, dan zijn het bewustzijn en het zelfbewustzijn illusoir zoals ook dromen dat zijn. De zaak is nu dat het niet lijkt uit te maken of het hier om illusies gaat ofwel om waarheden omdat vanaf dat punt elk mogelijk criterium ontbreekt om daaromtrent beslissingen te kunnen nemen.
Het geloof is derhalve een eindeloos wendbaar ding, op zich oneindig onbepaald maar niet onschuldig omdat religie functioneren kan zoals de verliefdheid en de liefde (die overigens ook nog eens zeer verschillende dingen zijn). Zoals liefde en verliefdheid de wereld van wie daaraan onderhevig zijn, kleuren, zo ook geeft religie een lading aan de dingen die zij op zichzelf niet hadden. Zoals verliefden hun verliefdheid uiteindelijk niet zelf beheren doch ontlenen aan fysiologische alsook psychosociale toestanden waaraan zij onderhevig zijn, is ook religie werkzaam in een onbepaalde richting. Haar essentie zit derhalve in haar uitwerking op ons: religie kleurt onze wereld precies zoals hormonen dat doen of - om maar iets te zeggen - koffie.
(J.B., 22 september 2025)
21-09-2025
Het Kerstekind en het badwater Aflevering 3: Puur badwater
Het Kerstekind en het badwater
Aflevering 3: Puur badwater
Zoals hoger gezegd zijn er maar weinig historische gegevens over de figuur van Jezus van Nazareth, al acht men het bijzonder onwaarschijnlijk dat Hij helemaal niet zou bestaan hebben. Maar laat ons dat nu eens veronderstellen en laat ons dus vertrekken van de hypothese dat Jezus van Nazareth helemaal niet bestaan heeft, dat het een fictief personage betreft, iemand die enkel leeft in de fantasie van welhaast de gehele wereldbevolking.
De veronderstelling is allerminst absurd want zij wordt door menigeen gemaakt met betrekking tot 'God'. In dat laatste geval is sprake van theïsme: God is een idee waarvan men al dan niet gelooft dat er iets of iemand aan beantwoordt in de werkelijkheid. Maar het christendom is - overigens samen met het jodendom en de islam - een openbaringsgodsdienst: het godsbegrip steunt daar niet op een idee maar op getuigenissen van de openbaring van God en derhalve is de vraag daar niet langer of er aan de idee 'God' een werkelijkheid beantwoordt maar wel of Gods getuigen de waarheid spreken. Zijn de mensen die zeggen dat ze Jezus over het water hebben zien lopen, geloofwaardig? Hebben zij gezonde ogen? Moeten hun beweringen letterlijk opgevat worden of spreken zij veeleer in beelden? En als het aannemelijk is dat zij een man ontmoet hebben die over zichzelf zegde dat hij de zoon van god was, sprak die man dan wel de waarheid? En als de mirakels die iemand verricht hem geloofwaardig maken, wat dan gezegd van getuigenissen over de vele andere wonderdoeners in de verhalen die ons ter ore komen?
Veronderstellen we dus dat Jezus helemaal niet bestaan heeft en dat hij een product is van de menselijke fantasie zoals ook de duivel, de engelen en al die andere sprookjesfiguren waarmee wij van kindsbeen af kennis maken. En stellen wij ons dan de vraag of het zin kan hebben om alsnog in zo'n fictief personage te geloven. En we maken onze veronderstelling met betrekking tot het bestaan van een geopenbaarde god aannemelijk door haar hetzelfde recht toe te kennen als de godsidee in het theïsme: de theïst gelooft in God op grond van eigen redeneringen en affecten en wie geloven in een geopenbaarde god doen op de keper beschouwd precies hetzelfde.
Onmiddellijk kan men inzien dat het helemaal geen verschil uitmaakt of Jezus van Nazareth al dan niet echt bestaan heeft. Dat er geen echt harde historische bewijzen zijn voor zijn bestaan, doet uiteindelijk niet ter zake omdat geloof hoe dan ook vereist wordt. Met andere woorden heeft het geloof op de keper beschouwd helemaal geen behoefte aan bewijzen en, meer nog dan dat, zijn bewijzen in geloofszaken totaal irrelevant want sowieso volstrekt krachteloos. En in dat opzicht is godsgeloof volkomen vergelijkbaar met bijvoorbeeld de trouw tussen geliefden. Er bestaat geen diepere grond voor de trouw dan de belijdenis zelf en zo ook is het geloof in wezen trouw en bevindt het zich in een domein waarin de waarheid alleen voor zichzelf kan spreken.
(Wordt vervolgd)
(J.B., 21 september 2025)
Het Kerstekind en het badwater - Aflevering 2: Ambivalent christendom
Het Kerstekind en het badwater
Aflevering 2: Ambivalent christendom
Theologen, historici en nog andere onderzoekers zijn het er bijna allemaal over eens dat er nauwelijks geschiedkundige gegevens bestaan over Jezus van Nazareth en men is pas tientallen jaren na zijn dood over Hem beginnen te schrijven. Dat Hij gekruisigd werd zoals het misdadigers betaamt, wordt in de interpretatie van Paulus1 gezien als door de Voorzienigheid zo bedoeld en op die manier is men gaan geloven dat Hij precies met die kruisdood de zonden van de mensheid heeft uitgeboet waardoor wij allen verlost worden ('Christus' betekent 'Verlosser'), op voorwaarde dat wij dat ook voor waar aannemen of belijden.
Als respons op de zondeval wordt de mensheid aldus door Christus vrijgekocht tegen de prijs van zijn (menselijk) leven dat dus geëist wordt door de duivel die de mens in zijn macht heeft sinds hij hem tot ongehoorzaamheid aan de Schepper heeft verleid.
Die idee kan vreemd lijken maar ze stamt uit de tijd van de slavernij waar lijfeigenen die bijvoorbeeld buit gemaakt werden in oorlogen, konden gekocht worden en dus ook konden vrijgekocht worden. De mens was door de duivel buit gemaakt in de oorlog tussen God en de duivel en kon pas terug vrij worden als hij vrijgekocht werd door God, wat gebeurde middels de tol van het leven van Gods Zoon, Christus, die daarom geldt als de Verlosser van de mensheid.
Jezus was een jood en de joden verwierpen uiteraard zijn optreden, Hij noemde de joodse Schriftgeleerden immers 'witgekalkte graven' en zijn kruisiging werd geëist door de joden die liever de moordenaar Barabbas de vrijheid gaven dan de door Pontius Pilatus onschuldig bevonden Jezus. Hij had wel volgelingen onder de joden maar terwijl de joodse christenen zich als uitverkoren volk de nieuwe religie toe-eigenden, verkondigt Paulus dat Christus er is voor alle mensen, waardoor het christendom een wereldreligie kon worden, een universele religie: katholiek betekent namelijk universeel; het katholicisme is het Paulinische christendom.
Het christendom was weliswaar rebels maar wat het katholicisme daarvan gemaakt heeft, is dat allerminst en dat zal wel de reden zijn waarom deze godsdienst door de Romeinse bezetter vrij snel als staatsgodsdienst werd uitgekozen. In de interpretatie van Friedrich Wilhelm Nietzsche2 vertegenwoordigt het christendom de slavenmoraal, die allereerst moet beschouwd worden als een overlevingsstrategie: de slaaf dient zijn heer, niet uit liefde maar omwille van zelfbehoud. De in de slavenmoraal verkondigde altruïstische waarden zorgen ervoor dat de slaaf zich als het ware ongevoelig kan maken voor de belediging die zijn onderwerping betekent, met name door zichzelf voor te spiegelen dat hij zich uit vrije wil onderwerpt: hij heeft de dienstbaarheid aan anderen tot zijn edelste principe gemaakt en zo lijkt het alsof hij alleen maar het eigen principe volgt waar hij zonder tegenstand de bevelen van zijn overheersers uitvoert.
Die visie op het christendom is uiteraard die van de overheerser die de religie aldus te baat neemt maar het is niet noodzakelijk de visie van de gelovige en in geen geval die van Jezus zelf, die volgens Nietzsche de enige ware christen was. Deze ambivalentie is nogal complex, waar vandaan dan ook onze titel die er voor waarschuwt het Kerstekind niet met het badwater buiten te gooien.
(Wordt vervolgd)
(J.B., 21 september 2025)
1Paulus (Saulus) was aanvankelijk een christenenvervolger maar hij bekeerde zich nadat de verrezen Jezus aan hem verscheen toen hij van Jeruzalem naar Damascus reisde)
2Cf. F.W. Nietzsche, Jenseits von Gut und Böse (1886) en Zur Genealogie der Moral (1887).
20-09-2025
Het Kerstekind en het badwater - Aflevering 1: Het begin
Het Kerstekind en het badwater
Aflevering 1: Het begin
In de zesde eeuw voor het begin van onze tijdrekening (volgens de legende nog eerder met Romulus en Remus die door een wolvin werden gezoogd) begon zich vanuit Rome en niet toevallig onder het embleem van een roofvogel - de steenarend - middels gewelddadige onderwerping van steeds nieuwe gebieden een polytheïstisch imperium te vormen dat de hele Middellandse Zee omkringelde en dat meer dan duizend jaar zou standhouden, meer bepaald tot de vijfde eeuw: het (West-)Romeinse Rijk (dat nog eens duizend jaar werd voortgezet in het Oost-Romeinse of Byzantijnse Rijk) en dit onder keizers die zichzelf uitriepen tot goden. Het rijk bereikte zijn top rond het jaar 100 onder keizer Trajanus. Dat was zowat driekwart eeuw na de kruisiging van een predikende joodse Nazoreeër, een van de velen die zich keerden tegen de door de Romeinse keizer opgelegde wetten en waarden.
Nazareth was een gehucht in Galilea dat zich in Libanon situeert. 'Libanon' betekent 'wit (besneeuwde) berg' - reeds vermeld in het Gilgamesj-epos rond drieduizend jaar voor Christus; Galilea betekent 'land van de heidenen'. Een kleine eeuw na de dood van de Nazoreeër begon men over hem te vertellen en te schrijven omdat men geloofde dat hij de Messias was: de bij monde van de joodse profeten door Jahweh beloofde redder die aan de gevallen mensheid de onsterfelijkheid terug zou geven.1
Dat vroege christendom bracht vooral de onderdrukten en de slaven hoop waardoor het explodeerde en sinds 303 bloedig vervolgd werd door keizer Diocletianus. Maar toen men de beweging niet klein kreeg, werd zij in 308 erkend door de dictatoriale keizer Constantijn de Grote, die zich 'Augustus' of 'de verhevene' liet noemen. Volgens de legende zou Constantijn in 312 een visioen hebben gehad: een lichtend kruis boven de zon dat hem m.b.t. een veldslag de overwinning beloofde. Hij overwon en stopte de christenvervolgingen. In 381 werd het christendom de staatsgodsdienst in het Romeinse Rijk en later in heel Europa.
Reeds in het jaar 107 werd (namelijk in een brief van Ignatius van Antiochië aan de christenen van Smyrna2) de benaming 'katholieke kerk' gebruikt ('katholiek' betekent 'universeel') en zij dook weer op in het eerste concilie van Nicea in 325.
De eerste bisschop van Rome was de door Jezus aangeduide apostel Petrus3 (†64 door kruisiging onder Nero); Paulus († na 60 door onthoofding onder Nero) was toen bisschop in Klein-Azië en Griekenland. Petrus werd opgevolgd door Linus (67-†76) en dan volgen er tot op heden nog tweehonderdvijfenzestig.4 Pas in 384 liet Siricius zich 'paus' noemen en voor die titel wedijverde hij met 'tegenpaus' Ursinus die eveneens aanspraak maakte op de paustitel. Nota bene: in de kerkgeschiedenis duiken zo'n 39 tegenpausen op.
1Ter situering dient verwezen te worden naar de 'zondeval'. In zijn Lucifer verhaalt Joost van den Vondel hoe een deel van de engelen hun misprijzen niet onder stoelen of banken steken nadat God hen heeft opgedragen om de mensen te dienen. Weliswaar kunnen zij niet anders dan de menselijke schoonheid te loven maar zij keuren af dat een deels stoffelijk schepsel in de hiërarchie wordt geplaatst boven de zuivere geesten die zij vertegenwoordigen. Hun misprijzen betreft vooreerst de verordening van hun Schepper maar vervolgens richten ze hun pijlen op de mens zelf die zij gaan minachten en hun misprijzen gaat over in jaloezie en dan in wraak in de vorm van moord want door een list ontnemen zij aan de mens zijn onsterfelijkheid.
2Meer bepaald in de zin: "Waar Jezus Christus is, daar is de katholieke Kerk."
3Volgens Matteüs 16:18-19: “Jij bent Petrus, de rots waarop ik mijn kerk zal bouwen, en de poorten van het dodenrijk zullen haar niet kunnen overweldigen. Ik zal je de sleutels van het koninkrijk van de hemel geven [n.v.d.a.: waarmee bedoeld wordt de macht om de zonden te vergeven], en al wat je op aarde bindend verklaart zal ook in de hemel bindend zijn, en al wat je op aarde ontbindt zal ook in de hemel ontbonden zijn.”
De dood is dermate gruwelijk dat hij niet waar kan zijn. Hoezo!? - zo zegt u verbouwereerd en nu denkt u wellicht dat er een ongepaste grap gemaakt wordt. Maar u hebt het mis. En om te kunnen begrijpen wat hier uit de doeken moet worden gedaan, moet u zich de tijd trachten te herinneren dat geen mens eraan twijfelde dat de hel bestond. Wie durfde te beweren dat de hel dermate gruwelijk is dat ze niet kan bestaan, werd uitgescholden voor een ketter en hij of zij werd geëxcommuniceerd. De nieuwe generaties hebben die tijd niet meer beleefd maar dan moeten zij hoogst dringend eens hun licht opsteken bij hun grootjes en die zullen bevestigen dat toentertijd niemand twijfelde aan het bestaan van de hel. Niemand durfde het aan om daaraan te twijfelen.
Inmiddels is de angst voor de hel grotendeels verdwenen maar in de plaats daarvan is er nu de angst voor de dood. Want vroeger geloofde men in het hiernamaals, vandaag gelooft men in het hiernumaals. Vroeger was men niet bang voor de dood omdat men geloofde in het eeuwig leven: men was bang voor het oordeel van de alwetende Rechter en voor de straf. Nu men dat niet langer gelooft, moet men wel geloven in de dood. U begrijpt beslist deze logica.
Het credo van destijds was heilig, de paus, plaatsvervanger van God op aarde, zetelde in het Vaticaan en hield daar concilies die eeuwen konden duren en die waren derhalve degelijk, zij leverden dogma's op. Wie daaraan twijfelde was niet goed bij zijn hoofd; wie daaraan twijfelde, leed aan hoogheidswaanzin en soms werden twijfelaars op de brandstapel gezet. Maar dat credo is nu verleden tijd.
Het nieuwe credo is dat van de wetenschap. Ingewijden bogen op ronkende titels zoals destijds de clerici. Hetzelfde maar anders. Het loont beslist om eens na te denken over de term 'wetenschap', alsook over de manier waarop men in die religie ingewijd wordt. Het kost vele levensjaren, de beste jaren van een mens worden eraan opgeofferd om uiteindelijk wetenschapper te kunnen zijn. Terwijl anderen feesten en genieten van het leven, moeten de studerenden blokken.
Het blokken is een heruitgave van het bidden van weleer. Nu begrijpt men, zo zegt men, dat het gebed van toen een zinloos gedoe was. Er waren gebeden, litanieën, er was de Bijbel, de catechismus, er waren de boeken van de heiligen. Al die dingen hadden een eigen logica, men kon zich er warempel in bekwamen en dan werd men priester, bisschop, kardinaal, paus. Nu beweert men heel zelfzeker dat het allemaal inbeelding was. Niet één woord van al die geleerdheid kwam in de buurt van de waarheid. Zo zegt men nu en men begrijpt niet hoe het mogelijk was dat mensen dit ooit konden geloven. En dat ze er hun beste levensjaren konden aan opofferen om zich daarin te bekwamen. Edoch, de nieuwe religie is niet anders.
Wetenschappers leren vooral woorden aan. Woorden waarmee de dingen worden herbenoemd. Geleerde woorden, vaak Latijnse termen die niemand verstaat behalve wie gestudeerd hebben. Zoals destijds, het Kerklatijn, is er nu het Wetenschapslatijn. Wetenschappers beschrijven vooral de dingen, precies zoals de heiligen deden. Die laatsten beschreven zieleroerselen, de eersten beschrijven materiële dingen. Sinten hadden het over goed en kwaad, professoren hebben het over waar en onwaar. De zogenaamde Waarheid is een heruitgave van de Goedheid van destijds: een heruitgave én een simplificatie. Nu baseert men zich op de zintuigen, destijds verwijlde men in de geest en dat was in feite wat ingewikkelder, wat moeilijker. Nomenclatuur en classificatie van alles wat men ziet en hoort, is heden aan de orde van de dag. Destijds betroffen de nomenclatuur en de classificatie alles wat men denken kon. Het denken werd vervangen door de zintuiglijke waarneming, al de rest is gelijk gebleven.
Vroeger genas men mensen met handoplegging, met zegeningen en novenen, met relikwieën en met aanroepingen, voor elke kwaal was er een specialist, een heilige. De gewijde heilige hostie uit het tabernakel maakte ons weer gezond. Vandaag is dat de pil uit de apotheek. Baat het niet, dan schaadt het ook niet, zo zegde men destijds over de therapieën van de kerk en vandaag is het eender. Ooit ging men naar Lourdes, nu begeeft men zich naar het Universitair Ziekenhuis. Als men geneest, wijt men het aan de therapieën en als men sterft, kan men zeggen dat men tenminste alles geprobeerd heeft. Er is niets nieuws onder de zon.
Maar om terug te komen op ons onderwerp: nu de hel niet meer bestaat, komt de dood tot leven. En dat duurt totdat een ketter opstaat die zegt: de dood is dermate gruwelijk dat hij niet waar kan zijn. Geenszins verbergt zich de logica van deze zaken.
(J.B., 18 september 2025)
17-09-2025
Waarom politiek rechts verwerpelijk is - Aflevering 4: “Ben ik dan mijn broeders hoeder?”
Waarom politiek rechts verwerpelijk is
Aflevering 4: “Ben ik dan mijn broeders hoeder?”
Er mag zich geen wereld van de kunst en ook geen fragment daarvan losscheuren van het wereldgebeuren om zich afgezonderd te gaan vermaken in het plezier van muziek, kleuren en vormen alsof er helemaal niets aan de hand is: waar dit het geval is, heerst onverschilligheid en onverschilligheid is erger nog dan genocide, dixit Primo Levi.1 Hetzelfde geldt trouwens voor bijvoorbeeld de wetenschappen en daar spreekt het voor zich: zouden zij een vermaak op zichzelf zijn in het teken van de kennis omwille van de kennis2 en weigeren te investeren in geneeskundig onderzoek waar zekere ziekten massa's mensen treffen, dan zouden heel terecht alle belastingenbetalers wereldwijd in de protestmodus gaan.
En wat het geval is met betrekking tot bezigheden zoals de kunsten en de wetenschappen, geldt evenzeer voor bevolkingsgroepen: klassenvorming is een bijzonder geval van compartimentering3 die onrecht, moord en massamoord in de hand werkt. Het lijden en de ellende in de maatschappij ontvluchten door zich terug te trekken in een eigen klasse, hetzij een adelstand, hetzij eender welke stand of positie met garanties voor een vast inkomen, bescherming en welvaart, komt neer op de excommunicatie van alle ellendelingen en maakt dat wie weigeren zich daartegen te verzetten, medeplichtig worden aan het lot van alle slachtoffers. Idem dito voor partijen die een rechtssysteem verdedigen waarin voorrechten een eigen plekje hebben, wat het geval is voor de conservatieven die met een (rechts)systeem dat ongelijkheid promoot, de wegen naar verandering blokkeren. Het is een mentaliteit uitgedragen door woordvoerders in de rechtse politiek die regenboogzebrapaden in hun stad weigeren met als impliciete verantwoording dat zij zelf 'normaal' zijn.
Des te erger is de genoemde misdaad waar zij die hem verdedigen, zich uitgeven voor voorbeeldige christenen, wat het geval is in menig rechts kamp. Maar het is nu eenmaal een door tweeduizend jaar geschiedenis gestaafd feit dat het pact dat deze hypocrieten sluiten met de politieke machten, het gedrocht van het katholicisme heeft voortgebracht, een wereldwijd en de geschiedenis overspannend Faust-gebeuren.
(J.B., 16 september 2025)
1Primo Levi, Se questo è un uomo (1947), Nederlandse vertaling: Eens was ik een mens (1963)en Is dit een mens (1987).
2Cf. de kritiek van Rudolf Boehm die in deze waanzin de bron ziet van een historische malaise: Boehm, Rudolf. (1977). Kritiek der grondslagen van onze tijd, Het Wereldvenster, Baarn. (Oorspronkelijk: Kritik der Grundlagen des Zeitalters (1973)). Nederlandse vertaling door Willy Coolsaet met een taalkundige revisie d.d. 2011 van Guy Quintelier. De integrale tekst van het werk is beschikbaar op het internet op het volgende adres: https://www.marxists.org/nederlands/boehm/1977/kritiek/index.htm. Voor een synthese, cf.: J. Bauwens, Panopticum corona, pp. 946v. Zie: https://blogimages.seniorennet.be/tisallemaiet/attach/170161.pdf
3Zie: Abram de Swaan, The Killing Compartments. On genocidal regimes and their perpetrators, 2014. (Nederlandse vertaling: Compartimenten van vernietiging. Over
De Verenigde Staten van Amerika - Een zeer summiere historiek & Het antwoord van Seattle - tekst d.d. 2012 - herhaling
De Verenigde Staten van Amerika - Een zeer summiere historiek & Het antwoord van Seattle - tekst d.d. 2012 - herhaling
Waarom politiek rechts verwerpelijk is - Aflevering 3: willekeur onder de mom van vrijheid
Waarom politiek rechts verwerpelijk is
Aflevering 3: willekeur onder de mom van vrijheid
De door politiek rechts voorgewende vrijheid betreft in de eerste plaats de verwerping van de macht van de overheid die reguleert, herverdeelt en beschermt en op die manier verkapt het rechtse vrijheidsbegrip ordinaire willekeur. Onder meer Michel Foucault heeft erop gewezen dat een democratie die zonder meer de macht overlaat aan de meerderheid, de leugen voortbrengt op structurele gronden. "Hoe komt het dat het ware vertoog in de democratie machteloos is?", zo vraagt hij zich af en hij komt tot een bijzonder besluit: de democratie kan de goede van de slechte redenaar niet onderscheiden, zij moet hoe dan ook luisteren naar de meerderheid (de slechtsten) terwijl de besten in de minderheid zijn: het spreken van waarheid is in een democratie structureel onmogelijk.1 Komt daarbij dat de meerderheid bespeeld wordt door een minderheid van kapitaalkrachtigen die zoals een overheid regulerend en herverdelend optreedt maar dan uitsluitend in het eigen voordeel en dus niet beschermend maar verwoestend (voor mens, beschaving en milieu). Waar de geldelite erin slaagt om haar wil op te leggen aan het volk, keren de slaven terug als loonslaven in een heruitgave van de middeleeuwse feodaliteit. Het leenstelsel kent een bezittende klasse die vazallen middels plichten aan zich bindt: zij moeten onderdanig zijn en trouw zoals Europa aan de V.S., troepen leveren en zich gelden laten aftroggelen in ruil voor bescherming die zich de facto beperkt tot vrijblijvende beloften. Het systeem van straatbendes die vrede verkopen, het afdreigsysteem dat wij allen kennen van de cowboys:“Uw geld of uw leven!” en nu ook van de producten van Bill Gates en van de farmareuzen: “Uw geld of een virus!”
(Wordt vervolgd)
(J.B., 14 september 2025)
1Foucault, Michel, De moed tot waarheid. Het bestuur van zichzelf en de anderen II, Colleges aan het Collège de France (1983-1984), met woord vooraf en redactie door François Ewald en Alessandro Fontana. Situering en redactie door Frédéric Gros. Vertaling door Ineke van der Burg. Uitgeverij Boom, Amsterdam 2011, [Oorspronkelijk: Le courage de la vérité. Le gouvernement de soi et des autres II. Cours au Collège de France (1983-1984), Paris: Gallimard/Seuil 2009](2011), pp. 60-67. Zie ook onze bespreking daarvan in: J. Bauwens, Panopticum Corona (Serskamp 2021): De structureel verbannen waarheid, pp. 689v.
Waarom politiek rechts verwerpelijk is - Aflevering 2: De leugens van mammon
Waarom politiek rechts verwerpelijk is
Aflevering 2: De leugens van mammon
Politiek rechts beweert de orde te willen handhaven maar de bestaande orde is vaker die van het onrecht dat de bevoorrechten willen conserveren. Dat de armen mee profiteren van de rijken is om meer dan één reden klinkklare onzin. Om te beginnen hoeven wie gefortuneerd zijn, helemaal niet meer te werken omdat het kapitalistisch systeem garandeert dat iemands kapitaal voor hem werkt. Eenvoudig gesteld: wie meer geld bezitten dan zij nodig hebben, lenen het uit aan behoeftigen tegen rente. De behoeftigen moeten werken om de rente te betalen; de rijken niet: zij dwingen ze af met de rechtsmiddelen die ons kapitalistisch systeem hen ter beschikking stelt.
Gesteld dat de armen mee profiteerden van de rijkdom van de rijken, dan ging het om door de rijken gestolen goed omdat (abstractie gemaakt van schenking) rijkdom die niet uit arbeid voortkomt, alleen diefstal als bron kan hebben. Zo zijn werkloosheidsuitkeringen een gering deel van de opbrengst van de arbeid waarvan de werklozen werden beroofd. Die misdaad wordt verdonkeremaand door de arbeid voor te stellen als een plicht terwijl het vooreerst gaat om een recht, een heus mensenrecht. Politici dragen de verantwoordelijkheid voor het garanderen van werkgelegenheid voor iedereen maar onder druk van de bezittende klasse zweren zij met hen samen om een werklozenpopulatie in stand te houden welke dient als afschrikmiddel om de alsnog werkenden te kunnen uitpersen zoals citroenen.
Arbeid is een mensenrecht omdat het deel uitmaken van de gemeenschap dat is. Aan mensen het recht op arbeid ontzeggen maar ook het nalaten van de nodige inspanningen voor werkverschaffing, wat een taak is van politici, betekent niets minder dan excommunicatie. Er zijn mensen die mogen meedoen en anderen mogen dat niet. Jaap Kruithof: “De structurele werkloosheid wordt (…) als onoverkomelijk aanvaard. De duale samenleving is werkelijkheid: arbeidenden en werklozen, participanten en uitgeslotenen staan tegenover elkaar.”1 De bewering dat werklozen eten uit de handen van de rijken, is zonder meer misdadig: zij geeft de bestolenen de schuld van het tekort.
Vandaag worden praatbarakken gefinancierd om deze leugens rond te bazuinen, in de media en aan onze universiteiten. Literaire prijzen worden uitgereikt aan geschiedenisherschrijvers en wie doen wat zelfs Pilatus niet aandurfde, met name de veroordeling van onschuldigen, krijgen een leerstoel aan onze universiteiten. Het gouden kalf is beste maatjes met de leugenaars.
(Wordt vervolgd)
(J.B., 14 september 2025)
1Jaap Kruithof, Het neoliberalisme, Epo, Berchem 2000, pag. 66.
14-09-2025
Waarom politiek rechts verwerpelijk is
Waarom politiek rechts verwerpelijk is
De conservatieven maken zich sterk dat zij streven naar een samenleving zonder criminaliteit terwijl zij criminaliteit met progressiviteit identificeren. Hun beweegredenen moeten niet ver worden gezocht: wat conservatieven nastreven is het behoud en de beveiliging van hun voorrechten. Het bestaande maatschappelijke (rechts)systeem is daarop ook gebaseerd en het garandeert een status quo van het onrecht. Te beginnen met de erfenisrechten, die in feite onrechten zijn omdat niemand kiest in welk midden hij of zij geboren wordt: wat men als kind wordt toegeworpen of onthouden, is een lotto. In een wiegje bij de hoge burgerij ligt een kind dat goed doorvoed zal worden, zuivere lucht zal ademen, de verzorging en attentie zal krijgen waar elk kind recht op heeft, menswaardig zal behandeld worden, onderricht zal ontvangen van bekwame leraren in een degelijke school, bescherming zal genieten, comfort en welstand alsook een verzekering van de continuering daarvan want de poorten van de universiteiten wereldwijd staan open voor gezonde en gefortuneerde jongeren. Maar de kans is veel groter dat een kind terecht komt in een wiegje in de achterbuurten waar het ondervoed moet opgroeien tussen gefrustreerde, ruziënde, zieke, werkloze of uitgebuite mensen zonder toekomstperspectieven, die ook aan hun kinderen geen kansen kunnen schenken. Conservatieven willen dat het zo blijft. Progressieven willen dat veranderen, zij willen op meer rechtvaardigheid kunnen hopen en dat gaat nu eenmaal niet vanzelf. Wie beweren dat de armen sowieso van de rijkdom van de rijken mee profiteren, verbergen zich lafhartig achter uitvluchten en die vinden zij uiteraard in overvloed in een wereld die op het behoud van onrecht is georiënteerd.
Het is elf september. De moord van gisteren in Utah op de rechtse activist Charlie Kirk heeft van de republikein een held gemaakt en werd door zijn partijgenoten onmiddellijk aangegrepen voor de verdere polarisering van de Amerikaanse samenleving (maar met ook een weerslag op de rest van de wereld). Die polarisering was uiteraard al volop aan de gang en niet in het minst werd zij aangewakkerd door de medestanders van Kirk en door Kirk zelf, getuige de hele context welke zich centreerde rond een discussie waarvan de essentie zich laat vertalen in de van de pot gerukte stelling dat transgenders massamoordenaars zijn en in een meer uitgebreide zin, dat politiek links, dat door extreemrechts pertinent extreemlinks genoemd wordt, de te bestrijden aartsvijand nummer één is. Ter rechtzetting dient hierbij vooraf vermeld te worden dat weliswaar vijf transgenders betrokken waren bij dergelijke moordpartijen maar verhoudingsgewijs gaat het in de tientallen schietpartijen die de V.S. in de afgelopen jaren hebben geteisterd allerminst om een significant verschil met niet-transgenders. Vervolgens is het onwaarschijnlijk dat hier politieke tegenstanders in de moord betrokken zouden zijn omdat politici de effecten daarvan heel goed kennen en zij er uiteraard beducht voor zijn; men zal het veeleer moeten zoeken bij een geesteszieke, zoals dat het geval was bij de moord op John Kennedy in 1963. Bij het uit de weg ruimen van politieke tegenstanders hebben de daders er alle belang bij om de doodsoorzaak te verbergen, zoals bijvoorbeeld gezegd wordt m.b.t. de dood van de gewezen politieke rivaal van Poetin, Aleksej Navalny, vorig jaar of zoals dat het geval was met de moord op de Congolese Patrice Lumumba in 1961. Anderzijds is het ook een illusie om te geloven dat Kirk nu door iedereen als een held vereerd zou worden: zowel politiek rechts als politiek links hebben en koesteren elk hun eigen helden.
De tegenstelling van politiek rechts en politiek links is weliswaar een beetje achterhaald maar dat geldt in geen geval voor die tussen enerzijds de bezittende klasse of de 'heren' en anderzijds de 'slaven', ook al is er een breed overgangsgebied tussen de twee. Omdat de economie de politiek beheerst, zijn tegenstellingen tussen verschillende landen slechts voorwendsels voor conflicten die zich in feite nog steeds afspelen tussen de bevoorrechte klassen en de achtergestelden. De oorlogen die zich wereldwijd ontplooien tussen naties, etnieën of nog andere bevolkingsgroepen verkappen telkenmale een strijd tussen economische belangengroepen die zich ophouden buiten het vizier van de wereld terwijl zij zichzelf alsnog verraden door politieke statements, financieringen, allerlei boycots en wapenleveringen. Door de verregaande monopolisering van de grootmachten, zijn quasi alle lokale conflicten te herleiden tot proxy-oorlogen tussen die grootmachten en hun invloedssferen bepalen quasi feilloos het oordeel van het publiek, zoals door Chomsky en Herman overtuigend aangetoond, onder meer m.b.t. de Vietnamoorlog, in de publicatie Manufacturing Consent: The Political Economy of the Mass Media uit 1988.1
De polarisering bestaat tussen politieke grootmachten en de concerns die zij vormen, en die leveren oorlogen; ze bestaat ook binnen de naties zelf tussen degenen die voorrechten genieten en zij die het onderspit moeten delven en die leveren burgeroorlogen (zoals de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865) die ontstond rond voor- en tegenstanders van de slavernij). In de twee gevallen draait de strijd om het behoud en de uitbreiding van macht en positie.
Maar de polarisering bestaat ook binnenin elke burger: zoals de Nederlandse socioloog Abram de Swaan aantoont, werkt genocide bij de gratie van compartimentalisering en men kent het voorbeeld van de nazi die overdag zijn job doet welke bestaat uit het ombrengen van mensen: 's avonds keert hij terug naar zijn vredig gezinnetje en als hem gevraagd wordt hoe hij dat dan klaarspeelt, luidt zijn antwoord dat het ruilen van zijn werkuniform voor zijn burgerkledij aanvoelt als het verwisselen van zijn persoonlijkheid voor een andere, wat in feite de werking van compartimentalisering is.2 De polarisering binnenin elk individu ontketent een strijd die ter gelegenheid van de verkiezingen in het stemhokje resulteert in een stem welke uitgebracht wordt op die partij die binnenin het individu in kwestie de binnenpersoonlijke versie van de strijd wint.
Meestal gaat dit gepaard met de nodige twijfel: iemand stemt rechts terwijl hij de dag voordien nog van plan was om links te stemmen maar hij veranderde van gedacht door het compliment dat hij ontving van een lokaal politicus bij de ingang van het gebouw met de stemhokjes. De twijfel blijft ook na de verkiezingen bestaan en schept een toestand van hysterie die kan overgaan in massahysterie, een soort van vervreemding van de werkelijkheid onder de invloed van, in dit geval, politieke, economische en ideologische druk.
Het bestaan van politieke tegenstellingen gaat gepaard met dat van contrasten binnenin individuen en politieke onvrede kan gelinkt worden aan mentale onevenwichtigheid terwijl zij beiden zowel oorzaak als gevolg zijn van elkaar. Polarisering is in de eerste plaats splijting: wat één was, wordt twee, maar het ene duldt het andere niet want er is geen geduld meer, men is verwend, en daarom probeert het ene het andere uit te schakelen. Zoals gisteren het geval was op de universiteitscampus in Utah.
(J.B., 11 september 2025)
1Edward S. Herman en Noam Chomsky (1994). Manufacturing Consent: The Political Economy of the Mass Media. Londen: Vintage.
2Abram de Swaan, The Killing Compartments. On genocidal regimes and their perpetrators, 2014. (Nederlandse vertaling: Compartimenten van vernietiging. Over genocidale regimes en hun daders, Prometheus, 2014).
09-09-2025
Geen nepnieuws en geen pseudowetenschap
Geen nepnieuws en geen pseudowetenschap
Op 19 maart 2020 schreven wij het volgende, (hier weergegeven in groene kleur):
De oorlogsgriep
Wie Wikipedia raadpleegt - het kost amper vijf minuten - weet dat de gewone griep jaarlijks aan 250.000 tot 500.000 mensen het leven kost.1 Momenteel [n.v.d.a.: i.e. 19 maart 2020] hebben we drie maanden of dus een kwartaal van een jaar het coronagriepvirus gehad met wereldwijd ruim 6000 doden. Over een jaar zijn er dat dus vier keer meer ofwel vijfentwintigduizend - wereldwijd.
De coronagriep maakt vijfentwintigduizend doden per jaar en dat is tien tot twintig keer minder dan de gewone griepvirussen die ons jaarlijks treffen. Corona lijkt dus helemaal geen erge griep. Maar waarom dan al die heisa? Waarom die maatregelen die het leven grondig ontwrichten en die ons opzadelen met torenhoge schulden?
Het antwoord kon simpel zijn: zoals gewoonlijk wordt aan het volk de waarheid onthouden. Het lijkt erop dat de maatregelen die getroffen worden - ophokplicht op straffe van hoge boetes, isolering, gedwongen werkloosheid, sluiting van bedrijven, rantsoenering van voedsel binnenkort en zo meer -, niet anders kunnen geïnterpreteerd worden dan als voorbereidselen op een oorlogstoestand.
Iedereen weet intussen dat de gevechten in Syrië een oorlog zijn tussen de Russen en de Navo of moet men zeggen de Amerikanen. De Syrische president Assad wordt door Poetin gesteund en de Turken maken deel uit van de Navo. Een navenante vluchtelingenstroom verlamt Europa. Sinds Poetin in 2004 zonder veel moeite de Krim innam, is het westen bang dat hij hetzelfde zal doen met Oekraïne, Polen, Roemenië, de Baltische staten, Finland, Oost-Duitsland en noem maar op: de gewezen agent van de KGB wil de vroegere landen van het Oostblok terug. En Europa staat niet langer vijandig tegenover Rusland (en China) sinds het van het oosten afhankelijker werd voor gas en andere levensnoodzakelijke producten. Amerika ziet in Europa een overlopende klant.
De vijandschap tussen het communistische werelddeel en het zogenaamde vrije westen is niet nieuw: het gaat om twee levens- en wereldvisies die lijnrecht tegenover elkaar staan en die elkander radicaal uitsluiten. De daaruit voortspruitende conflicten bestaan onophoudelijk en wereldwijd. Nu en dan komt het tot een grote uitbarsting en het ziet er naar uit dat het binnenkort weer tot vuurwerk zal komen. Een andere verklaring voor de corona-gekte is er vooralsnog niet.
Dat China en Lombardije zoveel griepgevallen kennen, komt alleen hierdoor dat daar relatief weinig kinderen zijn. Die vormen namelijk een natuurlijke immuniteitsbron: zij krijgen het virus, worden niet ziek maar bouwen wel een groepsafweer op. In Afrika en in Zuid-Amerika zijn corona en andere vormen van griep eerder zeldzaam om diezelfde reden: de bevolking daar is arm en armen houden zoveel mogelijk kinderen omdat hun oude dag niet anders dan door het eigen kroost verzekerd wordt.2
Geen twee jaar later, meer bepaald op 24 februari 2022, zijn de Russen binnengevallen in Oekraïne en is na een vrede van zevenenzeventig jaar de oorlog in Europa uitgebroken.
Niemand had oren naar deze berichten, ze werden afgedaan als nepnieuws en als samenzweringstheorie. Nu ze zich in de werkelijkheid gerealiseerd hebben, herinnert men zich kennelijk niets meer van tevoren maar zo gaat het er altijd aan toe.
Hetzelfde geldt overigens voor de aankondiging dat onder allerlei voorwendsels de Europese jeugd naar het front gelokt zal worden om daar te gaan sneuvelen. Reeds is 'defensie' een vak in het middelbaar onderwijs in verschillende scholen en het initiatief van 'the emmer is full' blijkt zelfs succesrijk. Kinderen zijn nu eenmaal makkelijke prooien want zij zijn nieuw op de wereld, ze weten nog niet hoe het eraan toe gaat, ze hebben alle vertrouwen in hun opvoeders (hoe kan het ook anders, wie hebben ze ook anders?) en dat wordt keer op keer weer misbruikt. In de kerk (relieken, godbetert nu zelfs van kinderlijkjes) en in de politiek.
Met corona werd de knop verzet van vredesmodus naar oorlogsmodus en dat hebben onze reptielhersenen goed begrepen.3 Omdat wij, mensen, vegeteren op een dierlijk lichaam, zijn wij ook onderhevig aan wat ons reptielbrein ons dicteert. De hersenstam is ons oerbrein dat de hartslag controleert en de ademhaling en dat ook waakt over onze overleving in noodsituaties. Het werkt automatisch, wat wil zeggen dat we daarover helemaal geen zeg hebben.
Net zoals bij de bijen (en bij alle andere dieren en zelfs planten) is de overschakeling van de ene naar de andere modus geen sinecure: het moet met andere woorden ernst zijn, wil het gebeuren. Maar eenmaal overgeschakeld, is de terugschakeling naar de voorgaande toestand uitgesloten totdat de taken vervuld zijn die bij de eerdere modus horen. Met betrekking tot de oorlogsmodus wil dat zeggen dat eenmaal in die modus gekomen, wij eerst oorlog moeten voeren om naar de vredesmodus terug te kunnen keren. Met de hersenstam kan nu eenmaal niet gesold worden, men speelt er geen jojo mee. En dat is nu gaande.
De modus werd niet natuurlijkerwijze in gang gezet door een gevaar dat zulks rechtvaardigt: onze hersenstam werd gemanipuleerd van hogerhand, door wereldheersers, wie dat ook mogen zijn. Sinds verschillende jaren vervelen zich deze blasé figuren. Zoals ook de konijnenjagers van Blaise Pascal niet jagen om de honger te stillen maar enkel om hun moordlust bot te vieren, hebben ook deze lieden beslist een agenda vol uitvluchten terwijl hun eigenlijke doel nergens anders ligt dan in het naar zich toe trekken van het allergrootste genot op aarde en dat is de machtswellust. Er bestaat nota bene geen grotere macht dan de macht over het leven van andere mensen. Andermaal: dit is geen nepnieuws en dit is ook geen pseudowetenschap.
Humaniteit of menselijkheid verwijst naar vredelievendheid en naar de bereidheid tot samenwerking, de fundamenten voor de stichting en voor de ontwikkeling van maatschappijen en van de wereld. Het tegendeel van humaniteit is een gebrek eraan: het is onmenselijkheid, het is een tekort aan inzicht, het is immoraliteit, onverstand, egoïsme, opportunisme en vijandigheid. Hoog ontwikkelde maatschappijen cultiveren vrede en samenwerking en ook andersom zijn vredelievendheid en samenwerking essentieel voor de ontwikkeling van een gemeenschap.
Maar er zijn altijd mensen die niet mee zijn en zo zijn er gevangenissen om hen af te zonderen of nog andere instituten, want de maatschappij wil zich tegen hen beveiligen. Menselijke samenwerking vergt een hoge graad van vrijheid en wie met vrijheid niet kunnen omgaan en ze misbruiken, vormen belemmeringen.
Vredelievendheid en bereidheid tot samenwerking worden wel eens vrouwelijke eigenschappen genoemd en wellicht terecht want alle mensen danken hun leven aan een vrouw, een moeder. De moeder staat aan het hoofd van een gezin, zij brengt kinderen ter wereld en zij voedt en onderwijst hen: het is van hun moeder dat alle mensen de taal leren die daarom de moedertaal genoemd wordt. De moeders geven de cultuur van de gemeenschap aan hun kinderen door. Er is een verstandhouding onder alle moeders ter wereld en die beperkt zich niet tot mensen, zij overschrijdt de grenzen van de soort en zo bijvoorbeeld voelen moederkatten zich bij mensenmoeders veilig met hun jongen omdat zij op de een of andere manier begrijpen dat zij een gelijkaardig lot delen. Het moederschap lijkt daar zelfs belangrijker dan het behoren tot een welbepaalde soort.
Volgens sommigen zijn vaders in zekere zin (door hun echtgenoten) getemde mannen. Vooraleer zij huwen, zouden heel wat mannen immers ongetemd zijn of niet gedomesticeerd. Domesticatie is een begrip dat van toepassing is op dieren en op planten die door mensen thuis (in hun 'huis' of 'domus') geteeld worden maar in een bredere zin is domesticatie verwant met beschaving en zou men kunnen zeggen dat moeders hun kinderen domesticeren of beschaven alsook hun echtgenoten. Voordien vertonen mannen machogedrag; als zij vechten en winnen, kloppen zij zich op de borst zoals hun verre voorouders, de mensapen.
Machogedrag treedt vooral op bij wie er behoefte aan voelen om hun mannelijkheid te bewijzen en dat gebeurt vaker bij onvolwassenheid en dus in de puberteit. Het euvel steekt dikwijls een tweede keer de kop op als de groei zich omkeert en de ouderdomsdementie doorbreekt. In andere gevallen is machogedrag of overdreven mannelijkheid eerder lachwekkend, ongepast maar soms ook gevaarlijk. Het kan zich manifesteren als minachting voor vrouwen en voor vrouwelijke trekjes, vooral waar die optreden bij mannen. Zo bijvoorbeeld wordt in minder geëvolueerde culturen of in culturen die zich nog bij manier van spreken nog in hun puberteit bevinden (ofwel in de fase van dementie), studeren beschouwd als een zaak voor vrouwen; mannen daarentegen moeten als zij voor mannelijk willen doorgaan, vechten of met andere mannen concurreren.
Sommige mannen kunnen minder goed het onderscheid maken tussen vrouwelijkheid en beschaving en bij een aantal onder hen gebeurt het dat zij zich ongemakkelijk voelen bij mensen met al te beschaafde manieren of zelfs onder mensen die welbespraakt zijn, wat zij immers associëren met in hun opvatting 'taterende' vrouwen. Het gezegde 'harde bolster, blanke pit' toont aan dat zij het wel goed menen want eigenlijk is het de hypocrisie waartegen zij zich keren, de leugenachtigheid en de list. Edoch, er ontbreekt wat aan een man die denkt dat hij zich huishoudelijk onhandig moet gedragen om zich als man te laten gelden.
In extreme gevallen geloven macho's dat geweld hen boven anderen verheft en om die reden proberen zij situaties te creëren waarin geweld kan gelden als gerechtvaardigd of als wenselijk. Zij kijken daarom meer dan anderen uit naar leidinggevende functies en uiteraard zouden zij zich ten volle kunnen uitleven in de politiek, met vijanden die zij te bestrijden hebben voor het aanschouwen van een groot publiek dat dan in hun ziekelijke verbeelding onder hun bescherming leeft, hen dank verschuldigd is en hen eert. Maar macho's kunnen ook vrouwen zijn, men herinnere zich premier Margareth Tatcher die zichzelf als de enige man in het Britse parlement beschouwde en die in 1982 prompt de Falklandoorlog startte die aan bijna duizend mensen het leven kostte.
Hedendaagse voorbeelden van de aberratie van het machogedrag moet men niet ver zoeken, men ziet ze dagelijks op Tv, iedereen kent ze en is er getuige van maar niemand verbreekt het stilzwijgen erover uit angst omdat de personen over wie het hier gaat, allerminst ongevaarlijk zijn. Zij zijn degenen die de beschikking hebben over het gebruik van kernwapens.
(J.B., 6 september 2025)
05-09-2025
Verdeeldheid
Verdeeldheid
Als het de overtuiging is van onze politici dat men niet onpartijdig kan ingaan op de uitnodiging van China om daar de herdenkingsceremonie naar aanleiding van het einde van de Tweede Wereldoorlog bij te wonen, betekent dit (voor politici maar uiteraard ook voor alle burgers) een verplichting tot polarisatie. Men moet zich tot een kamp bekennen, of veeleer: niemands mening wordt gevraagd, men moet het bestaan van de kampen of dus de strijd als feit accepteren, men kan niet zomaar kiezen voor neutraliteit en onpartijdigheid wordt sowieso beschouwd als lafheid of als verraad.
Die druk tot partijdigheid staat uiteraard in functie van de rekrutering van troepen voor oorlogsdoeleinden. Men spreekt weliswaar over defensie maar de massa naar het front krijgen is geen sinecure en vergt tijd en geleidelijkheid.
Nu doen onze politici er zogezegd alles aan om polarisatie in de samenleving te bestrijden maar op internationaal vlak eisen zij die, zodat wij kampen met een beleid dat inconsistent is. En gehoorzamen aan inconsistente bevelen is uiteraard volstrekt onmogelijk: een trekpaard gehoorzaamt aan 'tuk' en aan 'jurt' maar de twee commando's tegelijk brengen het beest in de war.
Polarisatie gaat aan genocide vooraf zoals de Nederlandse socioloog Abram de Swaan uitlegt in zijn Compartimenten van vernietiging; over genocidale regimes en hun daders (2014).1 Elk regime, elke macht is in de kiem moorddadig omdat het tegenstanders heeft van wie het een vijandsbeeld creëert dat in alle stilte gaat behoren tot de 'mentaliteit', zo schrijft De Swaan.2“De staat is de grootste mensendoder in de moderne wereld maar zij wist de sporen van haar vernietiging samen met haar documenten uit. (…) De meeste slachtoffers (…) zijn ongewapende burgers” met als doelgroepen ras, etnie, geloof, nationaliteit, klasse of politieke overtuiging ofwel werd lukraak terreur gezaaid.3 M.b.t. bijvoorbeeld de Rwandese genocide geldt: “(...) de fanatiekste voorstanders van een erfelijk onderscheid tussen Tutsi en Hutu waren geobsedeerd door de mogelijkheid dat Tutsi zich als Hutu konden voordoen om zo verwarring en verdeeldheid te zaaien.”4“Velen werden gedwongen mee te doen om niet vermoord te worden.”5“Alles was erop gericht de kring van medeplichtigen uit te breiden.”6“Mensen zoeken bescherming voor de dreiging die het regime met zo veel succes heeft opgeroepen, en eisen dus drastische maatregelen tegen de boosdoeners die het regime zelf heeft aangewezen.”7"De ver doorgevoerde compartimentalisatie maakt het mogelijk dat mensen in andere domeinen van de samenleving kunnen blijven functioneren alsof er niets gebeurd is. (...) [zij] doen alsof er niets gebeurd was."8
De V.S. die de huidige Europese oorlog sturen, die een proxy-oorlog is tussen de V.S. en Rusland, voeren een polariserend beleid dat autochtonen opzet tegen allochtonen, hetero's tegen homo's, aanhangers van de milieupartijen tegen gewinzoekers en kortetermijndenkers, volgers van het mondiaal gezondheidsbeleid tegen ongehoorzamen en zo verder. Op die manier hebben wij twee meesters te gehoorzamen en zij vertellen elk een heel ander verhaal: de ene wil inclusie, de andere apartheid; de ene zegt 'tuk', de andere 'jurt'.
Uiteraard is de genoemde inconsistentie een vrucht van de hypocrisie die het Westen niet langer in staat is te verbergen voor de rest van de wereld welke het door de eeuwen heen pluimde onder het voorwendsel van christianisatie en beschaving. Dat zich heden alternatieve ontwikkelingsprojecten blijken te ontplooien en godbetert dan nog op initiatief van de meest beruchte dictators ter wereld, zaait ook in het Westen zelf een verdeeldheid die bijna niet anders meer kan gezien worden dan als een bestraffing voor een kwaad waarmee het sowieso niet eeuwig weg kan blijven komen.
2Abram de Swaan, The Killing Compartments. On genocidal regimes and their perpetrators, 2014. (Nederlandse vertaling: Compartimenten van vernietiging. Over genocidale regimes en hun daders, Prometheus, 2014), pag 16.
In het als een kortverhaal geschreven verslag getiteld De eekhoorn beeldt Primo Levi (die leefde van 1919 tot 1987) de wreedheid af, impliciet verklaard als een bijwerking van de arrogantie. Meer specifiek gaat het hier over de menselijke wreedheid tegenover dieren, gekoppeld aan de arrogantie van de zogenaamde wetenschappelijkheid. Met de hardnekkigheid van een ezel blijft die laatste echter het leven beschouwen op een middeleeuwse wijze, met name en paradoxaal genoeg als machinaal of dus als levenloos en hoe dan ook als zielloos. De materialistisch gefundeerde wetenschappen zien de geest immers als een louter bijwerking van de 'stoffelijke' hersenen, een beetje zoals de droom een bijwerking is van de slaap. Zij blijken hierbij echter over het hoofd te zien dat zij als geen andere instantie deze bijwerking belichamen terwijl zij daarvoor alle vrijheid en macht opeisen zodat zij eigenlijk handelen naar willekeur. Verbazing kan dan helemaal niet meer aan de orde zijn als wij samen met de auteur moeten vaststellen dat de droom die zij dan dromen, uitgemond is in een ware nachtmerrie.
In een onderzoeksinstituut treft de verteller, Primo Levi, een eekhoorn aan die in een elektrisch aangedreven tredmolentje verplicht wordt om te blijven rennen, een proef in het kader van een wetenschappelijk onderzoek naar de gevolgen van slaapdeprivatie. Liep men aan dat molentje gewoon voorbij dan kon men als consciëntieus persoon die nacht de slaap beslist niet vatten maar kennelijk missen de betrokken wetenschapslui het geweten dat hun onderzoeksdaden in de weg staat en wellicht heeft dat te maken met carrièrekansen en dus met geld en macht.
Dat de uitschakeling van het geweten in het kader van het toebrengen leed aan andere wezens zich niet beperkt tot dierenleed, daarvan kon Primo Levi meespreken want deze Italiaanse hoogbegaafde maar onder Mussolini in 1938 door de universiteit afgewezen en door navenante werkloosheid in depressies gedumpte joodse scheikundige werd in december 1943 gearresteerd en in februari 1944 naar Auschwitz III gedeporteerd, een werkkamp waar hij dwangarbeid verrichtte bij de productie van synthetisch rubber - maar Levi overleefde. Na de voltooiing van zijn levenswerk I sommersi e i salvati kwam de schrijver om door een val in een trappenhuis maar volgens onder meer zijn collega-auteur en vriend Ferdinando Camon1 betrof het een sprong.
Dat onder een dictatoriaal regime proeven op dieren worden uitgebreid naar de menselijke soort is niets nieuws en volgt ook uit de logica van de ongecontroleerde macht die zegt dat mensen niet alleen bereid zijn maar er tevens op gebrand om effectief ongeacht wat uit te voeren van zodra ze dat ook kunnen doen. Het 'mogen' verandert immers in een 'kunnen' waar een toelating niet langer wordt vereist, wat in de regel het geval is onder alleenheersers.
Dat alvast zekere sectoren binnen de wetenschappelijke wereld zich als autocraten zijn gaan gedragen sinds het Verlichtingsideaal de wind in de zeilen kreeg, werd ook onlangs nog op wereldschaal gedemonstreerd met de aanpak van de coronacrisis met medisch dubieuze en economisch desastreuze maar voor de betrokken firma's, onaantastbaar onder de paraplu van de wetenschappelijkheid, bijzonder lucratieve resultaten.
Het bestaan van een AFI, een Academic Freedom Index2of dus een meting en rapportering van de academische vrijheid wereldwijd kan hieraan maar weinig verhelpen, enerzijds wegens de zelfreferentieproblematiek omdat de AFI zelf resulteert uit academisch onderzoek en anderzijds omdat uitgerekend de genoemde vrijheid in toom moet worden gehouden met het oog op het voorkomen van ethisch verwerpelijke onderzoekshandelingen. Andermaal te verwijzen naar de coronacrisis blijken door de macht van academici de proefkonijnen reeds van de menselijke soort te zijn en nota bene bovendien ongevraagd - een onheil dat de nazi-praktijken van weleer beslist in haar schaduw zal stellen van zodra het autocratisch karakter van de machtigste staat ter wereld dat van zijn rivalen op mondiaal vlak zal overklassen. Van zijn machtsstrijd is tenslotte de mens zelf altijd onverhoopt doch gegarandeerd het slachtoffer.
1Ferdinando Camon (°1935) schreef onder meer Conversazione con Primo Levi (1989). In Nederlandse vertaling uitgegeven bij Meulenhoff in 1991 met mede-auteurs Germaine Greer en Primo Levi.
Wie midden in het leven staan, zouden kunnen denken dat er een wereld bestaat met daarin mensen maar dat is niet zo. Een wereld met veel of weinig mensen, een wereld met bekenden en met onbekenden, een wereld met alleen onbekenden, een wereld zonder mensen. Dat is een illusie en daarvan wordt men zich soms bewust en wel op het ogenblik dat zij met wie men innig is verbonden, wegvallen. Wat dan overschiet, is allesbehalve een wereld zonder hen. En men begrijpt dan dat er niet de wereld is met daarin al dan niet die mensen omdat, eenmaal zij er niet meer zijn, men kan zien dat wat men voor de wereld hield, alleen maar het decor was van die mensen. Mét die mensen, verdwijnt de wereld.
Men achtte de wereld denkbaar zonder hen maar dan ziet men dat, als zij er niet meer zijn, er helemaal niets meer overschiet. Eens al het water definitief weg is, is de emmer niet langer wat hij eenmaal was omdat hij zijn eigen wezen, zichzelf, ontleende aan het water. Aan wie nooit water zagen, kan men onmogelijk uitleggen wat het ding is dat de naam emmer draagt en ook als zij hem zien met de beide ogen, zien zij de emmer niet: zij zien een voorwerp dat tentoon staat en zij bekijken het maar zien doen zij het nimmer, de afwezigheid van water heeft hen blind gemaakt voor de wereld van het water. Het verdwijnen van het water heeft de wereld van het water doen verdwijnen. Tegelijk met zekere mensen, verdwijnt de wereld van die mensen omdat hij hun decor was, omdat het decor zichzelf aan hen ontleende.
Er is niet de wereld met daarin de mensen zoals er de doos is met daarin de knikkers of de staat met in de staat, de burgers. Zonder burgers is er geen staat omdat de staat niets meer is dan de eenheid van de burgers. Het burgerschap wordt ontleend aan het bestaan van de staat en andersom bestaat de staat bij de gratie van de burgers. Zonder burgers is er geen staat, ook geen lege staat: zonder burgers, rest er helemaal niets meer. Bij het wegvallen van zekere mensen, valt tevens hun decor weg, dat wij verkeerdelijk voor de wereld hielden. Verkeerdelijk, want in onze voorstelling was er de wereld met daarin die mensen, een wereld die ook denkbaar geacht werd zonder hen. Een schromelijke vergissing. Er is geen wereld zonder de mensen, er is geen staat zonder de burgers, er is geen emmer zonder het water, ook geen lege emmer, geen lege staat en geen lege wereld. Als zekere mensen gaan ontbreken, is er helemaal niets meer.
Als geliefden tegen elkaar zeggen hoeveel zij van elkander houden, zoals in de opera Einstein on the Beach van Philip Glass, zoals in Romeo and Juliet van Shakespeare, zoals in Dido and Aeneas bij Henry Purcell of in de Aeneis van Publius Vergilius Maro, liegen zij niet en zij overdrijven ook niet. Hun extase is geen begoocheling die hen van de wereld vervreemdt maar daarentegen een licht dat hen doorheen de schijn van alle dingen heen doet zien. De extase van de liefde toont hoe secundair de dingen zijn, hoe totaal afhankelijk van wat zogenaamd nuchtere figuren voor louter dromen houden. Zonder de mens, door de grote dichter Pindarus 'de schaduw van een droom' geheten - zonder die schaduw van een droom, nog minder dan een droom, is er geen wereld, verdwijnt wat men voor harde materie hield, in alfawetenschappen bestudeerd, in een zwart gat.
Als geliefden tot elkaar zeggen dat ze zonder elkaar niet kunnen leven, zoals in de opera Einstein on the Beach van Philip Glass, zoals in Romeo and Juliet van Shakespeare, zoals in Dido and Aeneas bij Henry Purcell of in de Aeneis van Publius Vergilius Maro, liegen zij niet en zij overdrijven ook niet. Geliefden kunnen zonder elkaar niet leven omdat zij elkanders wereld tot de hunne hebben gemaakt. Het lot van de ene is dat van de andere geworden en als Eurydice het leven laat ingevolge de beet van een adder, deelt Orpheus in haar lot en verwandelt zich zijn leven tot alleen nog maar een klaagzang die zijn pijn dermate uitstraalt doorheen alle dingen dat de ganse natuur erdoor bezwijkt en hij zijn eigen wetten overtreedt die immers in de schaduw staan van grote dromen.
De god van de doden wordt geraakt en buigt voor de heilige rechten waarop waarachtige geliefden bogen maar tegelijk weerhoudt hij zich ervan de wetten van de wereld te schofferen die immers ook zijn rechten opeist. De tweestrijd tussen de beide sferen wordt met een sluwe list beslecht zodat alle spelers van de ultieme tragedie aan hun trekken kunnen komen. Het verdict gebruikt de zwakte waaraan jammerlijk elke liefde lijden moet en maakt dat Hades eervol kan bekomen de meedogenloosheid van zijn koningschap ongerept te houden terwijl hij nochtans zijn belofte nakomt, afgedwongen door de diepste pijn van minnaars. Als Orpheus in de waanzin van zijn liefde omkijkt, maakt hij de vernietiging van zijn Eurydice met de zijne onomkeerbaar.
Over het leven dat Orpheus nadien slijt, doen allerlei verhalen de ronde maar een zaak staat vast: zonder zijn geliefde blijkt hij niet in staat te leven. Hij is verbitterd, wijst alle vrouwen voortaan af of wordt verscheurd, zijn hoofd wordt afgehakt, drijft in moerassige wateren weg en uit zijn mond wasemen orakels; de wereld waarin hij zich bevindt, is chaos en gelijkt in alles op de onderwereld.
Wie midden in het leven staan, zouden kunnen denken dat er een wereld bestaat met daarin mensen maar dat is niet zo. Eenmaal mensen met wie wij innig zijn verbonden, er niet langer zijn, begrijpt men soms dat wat men voor de wereld hield, alleen maar hun decor was.
(J.B., 1 september 2025)
30-08-2025
De Onzichtbare Hand of een Nieuwe Wereldorde?
De Onzichtbare Hand of een Nieuwe Wereldorde?
De U.S.T. of de United States of Trump is een feit maar in het verschiet is daar tevens de T.W. of, analoog aan Disney World, de Trump World want de slokop heeft naast de V.S. ook de rest van de planeet in het vizier. In het arsenaal van mimicry-systemen van deze hyperhypocriet zet Trumps ambitie om de Nobelprijs voor de vrede in de wacht te slepen de trage massa op het verkeerde been zodat hij ongehinderd kan doen wat ook zijn voorgangers deden, alleen doet de schaamteloze dictator het ten voeten uit apert: overal oorlogen initiëren om de elite van de U.S.T. die voornamelijk bestaat uit de aandeelhouders van de wapenhandel, te betalen voor hun steun aan zijn verkiezingscampagnes.
Want vandaag brengt in een democratie niet langer het volk haar 'leider' aan de macht maar wel het kapitaal dat immers de beschikking heeft over alle propagandamiddelen waarmee het zichzelf stuurt naar de mega-, giga- of tera-fortuinen en de kiezers richting nano, pico, atto of femto waarna de schulden hun intrede doen, alweer uit te drukken in mega-, giga- of tera-eenheden.
De Oekraïne is sinds langer dan een decennium een proxi-oorlogsgebied waar de Yankee en de Rus slag voeren, het is een buffergebied zoals ook Syrië, Korea, Vietnam, Laos en Cambodja, Afghanistan, Jemen en noem maar op. In oorsprong is Kiev de wieg van Rusland, ontstaan in de negende eeuw met de komst van de het volk de Roes, veroverd door Mongolen en door Russen. Na W.O.I werd met Kiev gepingpongd en het werd deel van Oekraïne, Polen en uiteindelijk van de Sovjet-Unie, met een onderbreking in W.O.II waar het ingepalmd werd door de nazi's die daar tienduizenden joden vermoordden. De U.S.S.R. viel uiteen in 1991 waarna Oekraïne onafhankelijk werd samen met nog veertien andere voormalige Sovjet-staten - in alfabetische volgorde: Armenië, Azerbeidzjan, Belarus, Estland, Georgië, Kazachstan, Kirgizië, Letland, Litouwen, Moldavië, Oezbekistan, Rusland, Tadzjikistan en Turkmenistan.
Het jaar 1991 waarin de U.S.S.R. uiteenviel, was meteen het begin van de huidige Europese oorlog. Onvermijdelijk, want zo bijvoorbeeld stonden in Oekraïne nog talloze kernkoppen uit het Sovjet-tijdperk opgesteld waarvan echter de lanceerknoppen zich nog steeds in Moskou bevonden, waarna onder internationale druk Oekraïne kernkoppenvrij gemaakt werd. Een gelijkaardig probleem stelde zich met de Sovjet-vloot in de Zwarte Zee. In 1991 werd Kravtsjoek Oekraïens president, hij werd in 1994 opgevolgd door Koetsjma, in 2005 volgde Joestsjenko, in 2010 achtereenvolgens Janoekovytsj, Toertsjynov en Porosjebnko totdat Zelensky aantrad: vanaf 2015 in een televisieserie en vanaf 2019 'in het echt'.
Het uiteenvallen van de U.S.S.R. geschiedde onder Gorbatsjov tegen wie toentertijd Poetin en zijn trawanten een mislukte coup pleegden. Poetin is een nationalist - noodgedwongen want de heimwee naar het machtige Russische rijk van weleer wakkert de sympathie voor de voormalige op het communisme georiënteerde U.S.S.R. weer aan en verklaart deels ook de toenaderingen met China alsook enkele tekenen die wijzen in de richting van het wereldcommunisme, met name waar zich een aantal economische grootmachten lijken te hergroeperen met in hun zog nieuwe politieke en ook het begin van militaire allianties.
Het onmiskenbaar dictatoriaal karakter van de nieuwe V.S. kan daarom misschien wel gezien worden als een wanhoopspoging om alsnog spoed te zetten achter de oprichting van een verdedigingssysteem tegen wat onmiskenbaar een nieuwe wereldorde zal gaan worden maar het lijkt er veeleer op dat improvisaties de boventoon voeren en dat de liberalen aan de macht dit laten betijen, zich blindelings vertrouwend op de Onzichtbare Hand: de door neoliberalen verspreide waanidee van Adam Smith dat egoïsme spontaan collectieve welvaart creëert. Een waanidee omdat kapitalisme wezenlijk suïcidaal is en arbeid uiteindelijk de enige bron van welvaart. Het doordrijven van de neoliberale waanzin leidt alleen tot slavernij en oorlog en dat is nu niet langer een ver-van-mijn-bed-show.
