Van de paardentram naar de Dampoort tot de Hermelijn naar Flanders Expo
19-01-2008
O. vervoer Gent (287a)
Een rijtuig van lijn 3 overschrijdt de oude Bargiebrug. De terminus die zich aanvankelijk aan het Emilius Seghersplein rechtover de Sint-Jan-Baptistkerk bevond, werd op 14 december 1910 langs de huidige Bevrijdingslaan verlengd tot net voor het kruispunt met de Rooigemlaan. Pas na de Eerste Wereldoorlog, meer bepaald op 14 april 1923 zou de lijn verder doorgetrokken worden op de Brugsesteenweg tot aan "Het Zandeken" in Mariakerke. De brug in beeld werd door een moderne, vaste brug vervangen die in december 1934 voor het verkeer werd opengesteld, Reeds in mei 1940 echter werd ze vernield bij nieuw oorlogsgeweld.
Deze maal kunnen er geen problemen zijn met het dateren van de opname. We zijn andermaal in 1913, het jaar van de Wereldtentoonstelling in Gent. Een tram van het "Expo"-type bevindt zich in een zowaar verlaten Clementinalaan, waarvan het gedeelte rechts in beeld wordt ingenomen door de bijgebouwen van het "Flandria Palace", dat ook in de Astridlaan een grote oppervlakte in beslag nam. Het gedeelte van aan het tramrijtuig tot de rand rechts werd na de Eerste Wereldoorlog gesloopt en door woningen vervangen. Uiterst links de toren van het pas voltooide Sint-Pietersstation. In die periode liepen twee tramlijnen door de straat, welke vanaf de Kortrijksepoort tot aan de terminus in lusvorm aan "De Sterre" een gemeenschappelijk traject hadden: lijn 4 komende van de Muide en lijn 7 met vertrekpunt aan het Stapelplein. Met het oog op de drukte tijdens de periode van de Expo werd een lijn "4 barré" ingericht tussen "De Sterre" en de Korenmarkt via een lus rond de Sint-Niklaaskerk. Iets dergelijks geschiedde ook voor lijn "7 barré" via een lus rond het Van Arteveldeplein.
Deze opname dateert van 1913. Behalve de in maart voltooide torenspits van het Belfort bemerken we een rijtuig van het type "Expo" dat via lijn 1 naar de Korenmarkt bolt, terwijl rechts daarvan een "preekstoeltram" op lijn 3 zich in de richting van de Dampoort begeeft. Een andere tram van diezelfde lijn is trouwens voordien eveneens de Belfortstraat ingedraaid. Een andere meevaller is het zicht op de overkant van het Emiel Braunplein uiterst links, waar nog een gedeelte van het huizenblok te zien is dat zich destijds tussen het stadhuis en het belfort bevond en in 1960 plaats moest ruimen voor de aanleg van een parking. (uitgeverij A. Scheers - Vorst-Brussel)
Het dateren van de volgende opname is een dubbeltje op zijn kant, vermits de gelijktijdige aanwezigheid op de Korenmarkt van de beide rijtuigen volgens de beschikbare gegevens eigenlijk niet kon! We zien links "een vier" van het type "Expo" die van de Sassepoort komt aangereden, rechts een "preekstoeltram" die zich op lijn 2 naar de Sassepoort begeeft... Twee artikels uit de "Gazette van Gent" wakkeren het dilemma aan:
- "De rijtuigen van lijn 2, met witte borden, zullen voortaan rijden tussen het Arsenaal en de Zonnestraat, in afwachting dat de toelating verkregen wordt om de lijn tot aan Akkergem te verlengen." (9 januari 1914) - "Sedert zaterdag 10 januari is de nieuwe tramdienst naar de Muide ingericht. Voortaan zullen de rijtuigen van lijn 4, vroeger gaande van De Sterre tot aan de Korenmarkt, verder rijden tot de Sassepoort." (12 januari 1914) "Over naar familie" dus...
Tenslotte nog een aanklacht tegen de vluchtheuvel rechts in beeld, genoteerd uit "Het Volk" van 23 januari 1913. "In het midden van de Korenmarkt heeft men rechtover de grote kiosk thans ook een streep grond vrijgehouden voor de personen die de tram naar 't Rabot of de Sassepoort afwachten. Een gelukkig gedacht! Spijtig nochtans dat dit voetpad niet breder is dan 70 centimeter! Wie te lijvig is kan hier zijn "sleppe" kwijtgeraken! Op de twee uiteinden is een lantaarn geplaatst, kwestie van in het donker dat eindje "sleppe" gemakkelijker te kunnen terugvinden!..."
Stemmige gekleurde "postkaart" die ons de splitsing laat zien tussen de Gouvernementstraat links en de Limburgstraat rechts in beeld. Uiterst links een gedeelte van het provinciegebouw (Palais Gouvernement), in september 1944 door een brand verwoest. Achter het standbeeld van Lieven Bauwens het imposante en gerenomeerde magazijn "Nagel - Esders" met "Vêtements pour hommes et enfants"... Een dozijn kinderen poseert voor het standbeeld. Enkele heren met bolhoed hebben blijkbaar iets bemerkt in de buurt van de tram die op lijn 1 naar het Zuidstation rijdt.
Een fraai zicht op het Hyppoliet Lippensplein, dat voor de oudere Gentenaars tegen beter weten in nog steeds het "Rond Punt" is, de samenloop van Brabantdam, Vlaanderenstraat, Kuiperskaai, Belgradostraat en Lange Boomgaardstraat. Het jaartal is 1913, te merken aan het bordje bovenop de kandelaber met "Wintergarten", de toenmalige benaming voor de feestzaal aan de Kuiperskaai, later het Colliseum. Natuurlijk ook aan de trolleytram van het type "Expo", gesloten rijtuigen met onder meer een scheiding tussen de beide delen van het frontraam. Het rijtuig begeeft zich langs lijn 1 van het Zuidstation naar de Korenmarkt en de Gasmeterlaan. Links de sporen van lijn 2 naar de Kouter, de Korenmarkt en de Sassepoort. Let ook eens op de dienstmeid, de vrouw met zonnescherm en de politieman, de enige "hindernis" op het kruispunt...
Het Graaf van Vlaanderenplein met links de gevel van het Zuidstation. Centraal "De Gladiator", een werk van Louis Mast, in 1907 van het Citadelpark naar daar overgeplaatst om er een tegenpool te vormen met het beeld "Excelsior" langs de kant van de Vlaanderenstraat. Tussenin de beeldengroep ter ere van de hofbouwkundige Oswald de Kerchove, opgericht in april 1908. Rechts trolleyrijtuig 157 in dienst op lijn 1. De eerste in het geel geschilderde tram "...zoals die in Antwerpen..." deed zijn intrede op 8 mei 1907. In hetzelfde jaar waren praktisch alle rijtuigen van raamschutsels aan de beide platformen voorzien. De sporen verwijderden zich van elkaar tussen het uiteinde van de Frère-Orbanlaan en de Vlaanderenstraat. Het tweede spoor uiterst links maakte deel uit van de buurtlijn naar Merelbeke die daar zijn terminus had. Pas in het voorjaar van 1920 werden de beide sporen van de stadslijn rechts naast het parkje gelegd, zodat de tram van Merelbeke niet langer hinder ondervond van stadsrijtuigen die naar Ledeberg reden. (uitgeverij E.S.A.B. - Berchem, Antwerpen)
Nog een laatste zicht op een zomertram, nu in de Schouwburgstraat, in dienst op lijn "vier barré" tussen de Sterre, waar zich de hoofdingang van de Wereldtentoonstelling bevond, en de Korenmarkt, waar speciaal voor die gelegenheid een keerlus achter het koor van de Sint-Niklaaskerk en in Klein Turkije was aangelegd, maar er tot 30 augustus 1987 in dienst zou blijven. De stad beleefde nooit geziene hoogdagen en niets wees er toen op dat amper één jaar later de ellende van de Eerste Wereldoorlog zou toeslaan. Links de "Fransche Schouwburg", rechts op de hoek van de Kouter "The Excelsior", waar het hoofdlokaal van de Vlaamse Automielbond was gevestigd. Zoveel heren, zoveel bolhoeden...
Nogmaals een prentbriefkaart, afgestempeld op 26 juni 1913, waarop een "zomertram" te zien is. Rijtuig 217 (nieuwe nummering) verlaat de Korenmarkt en zet op lijn 1 koers naar het Rabot en de Gasmeterlaan. Al even indrukwekkend als de publiciteitsborden van de magazijnen links en het aantal luifels rechts in beeld, is het ingewikkeld sporencomplex aldaar, bestaande uit drie sporen en een overloopwissel. Dit lag aan de diverse stopplaatsen voor de rijtuigen van en naar het Rabot (lijn 1), de Muide (lijn 2), de terminus van lijn 4 op de Korenmarkt zelf en de doorgang van lijn 3, die toen nog van Sint-Jacobs op één spoor langs de Vrijdagmarkt en de Langemunt kwam aangereden, terwijl sinds november 1907 in de andere richting de Cataloniëstraat en Borluutstraat (thans Belfortstraat) werd gevolgd. Toen lijn 3 in juli 1914 in de beide richtingen door de Belfortstraat kon rijden werd dit sporencomplex gedeeltelijk opgebroken.
In oktober 1907 plaatste de Gentse trammaatschappij bij de "Ateliers Métallurgiques de Nivelles" een bestelling van 12 open rijtuigen. Op 22 april van het volgende jaar kwam er nog een bijbestelling van vier zogeheten "zomertrams" en zes open sleeprijtuigen. Ze waren identiek aan deze welke tijdens het warme seizoen op de lijn Oostende - Blankenberge in dienst waren gekomen. Begin juli 1908 kwamen de eerste vier te Gentbrugge aan. Ze reden op de lijn van het Sint-Pietersstation naar Gent-Zuid ter gelegenheid van de "Gewestelijke Landbouwtentoonstelling" in het Citadelpark. Ze waren in het geel geschilderd met versierd met blauwe lijntjes. De banken in "acajou" stonden dwars en waren voorzien van een klikbare leuning. Ze kregen de nummers 201 tot 216 toebedeeld, maar in 1913 zouden ze hernummerd worden van 216 tot 231. De 216 is thans verheven tot museumrijtuig en nam in september 2004 deel aan de historische tramstoet door het stadscentrum. Het open rijtuig centraal in beeld begeeft zich langs lijn 1 van het Graaf van Vlaanderenplein naar de Korenmarkt. Links een "gewone" trolleytram die de Vlaanderenstraat verlaat en via de westzijde van het plein naar Ledeberg rijdt.
Ook hier draagt de trolleytram (wellicht de 113) één lantaarn in het midden van het paneel. In tegenstelling met de 150 op het Frankrijkplein is het bord met de tweetalige reisweg hier wel voorzien van het cijfer 4. Ten tijde van de accutrams lag in de Hofbouwlaan slechts één spoor, dat werd in 1904 verdubbeld. Het rijtuig komt van het Sint-Pietersstation aan de Parkplaats en begeeft zich naar de Heuvelpoort, richting Zuidstation en de terminus aan de Sint-Jacobskerk. Links het Citadelpark, rechts de normaalschool. (Gand - "L'école Normale)
Een prachtige opname van het Frankrijkplein met de Marcellisbrug, de Lammerstraat en de imposante koepel van de "Nieuwe Cirk", toen nog duidelijk zichtbaar wegens het ontbreken van bebouwing aan de Huidevettershoek. Zo te zien heeft de fotograaf zijn opdracht niet onopgemerkt kunnen vervullen, want een achttal figuranten vullen met de nodige trots het decor aan. Ter hoogte van de ranke "dame in het wit" en "Hôtel Russie" op de hoek van de Kuiperskaai rijdt trolleytram 150 op de lijn tussen Sint-Jacobs, het Zuidstation, Gent-Sint-Pieters en de Korenmarkt. Merkwaardig hierbij is het feit dat het bord boven het rijtuig wel in twee talen de lijn aanwijst, maar het nummer vier ontbreekt... (Gand - Rue de l'Agneau et le Cirque)
De Korenmarkt met twee trolleytrams nabij de grote kiosk met wachtzaal, toiletten en krantenafdeling. Het nieuwe postgebouw begint stilaan vorm te krijgen maar binnenin is de afwerking nog volop aan de gang. Ook het torenuurwerk zou nog jaren op zich laten wachten, zelfs tot na de officiële opening op 24 oktober 1910. De opname dateert van 1906 of iets later, want de rijtuigen zijn reeds uitgerust met een houten bord waarop het lijnnummer vermeld staat. Nog een jaartje wachten vooraleer de tramgeleider tegen weer en wind zou worden beschermd door middel van een "glazen raamschutsel". Onderaan zien de koetsiers en vooral de paarden de bui al hangen: de toename van het "nieuwerwetse" verkeer zal hen vroeg of laat hun job kosten... ("Gand - La nouvelle poste" - uitgeverij Nels)
Zicht op het gebouwencomplex van de "Société anonyme des Tramways électriques de Gand" te Gentbrugge. Uiterst links de schouw van de elektriciteitscentrale, een door paarden te trekken houten ladderwagen, de rijtuigenloods en het tot trolleytram omgebouwde rijtuig 101. Rechts in de loods een stoomtram. Aan de rechterzuil bemerken we de aankondiging "Salle d'attente - Wachtzaal". De terminus van lijn 2 "Stapelhuis - Keizerpoort - Zuidstatie - Koornmarkt - Muidepoort - Meulestede" bevond zich toen binnen de omheining van de stelplaats. UIterst rechts het dienstgebouw, gesloopt in 1981 en het aanvankelijk enkel spoor van lijn 1 " Arsenaal - Zuidstatie - Koornmarkt - Rabot - Gazometerlaan", verdubbeld in maart 1912 in het vooruitzicht van de opening van de lijn naar Melle in december dat jaar.
Het "Groot Vleeshuis", toen nog niet voorzien van de talrijke trapgeveltjes langs de kant van de Groentenmarkt, met op de hoek het piepkleine café "In 't Galgenhuis" . In de verte het ontwaren we het pas gerenoveerde Gravensteen. Rechts het dubbel tramspoor over de Vleeshuisbrug en de accumulatorentrams 124 (vooraan) en 104 (op de achtergrond). Ze dragen beide een klein bordje boven het rijtuignummer warop de eindbestemming staat, hier jammer genoeg niet duidelijk leesbaar. Twee tramlijnen liepen over de Vleeshuisbrug, enerzijds deze via de Burgstraat naar het Rabot en de Gasmeterlaan (die wat later het nummer 1 kreeg), anderzijds die via de Geldmunt naar de Muide en Meulestede, de latere lijn 2. Het verkeer van voetgangers was daar dagelijks zeer druk. Zelfs de "eenzame fietser" acht het raadzamer zijn weg "op stap" verder te zetten... (uitgeverij "Star" - Héliotype De Graeve, Gent)
Deze ingekleurde prentbriefkaart, afgestempeld op 21 augustus 1903, toont ons "L'Eglise Saint-Jacques", gezien vanaf de Vlasmarkt. Centraal het wachthuisje van de tram, inclusief krantenkiosk, uiterst rechts de terminus van de lijn die via Gent-Zuid, Sint-Pietersplein, Heuvelpoort, Citadelpark, Sint-Pietersstation, Kortrijksesteenweg en Nederkouter in een wijde boog rond het zuidelijk gedeelte van de stad naar de Korenmarkt leidde. De accumulatorentram kreeg terecht een donkergroene kleur toebedeeld. Let ook eens op de mode van die tijd. De oude heer met wandelstok, de ranke dames in het zwart en het meisje dat schuchter in de richting van de fotograaf kijkt staan er model voor... (uitgever: Albert Sugg)
Zicht vanaf de Lammerstraat op wat thans het Frankrijk- en Wilsonplein is. Rechts de hoofdingang van het majestueuze Zuidstation. Links van de zes bomen en de "pissijnen" op de vluchtheuvel twee tramsporen en een overloopspoor. Het Wilsonplein was destijds de terminus van wat later lijn 5 zou heten: Dampoort - Kasteellaan - Van Arteveldeplein - Zuidstation. De latere lijn 4, met vertrekpunt aan Sint-Jacobs, bereikte het plein langs de Keizer Karelstraat om zich dan verder langs de Lammerstraat, de Sint-Pietersnieuwstraat en de Heuvelpoort naar de Parkplaats, de Kortrijksesteenweg, de Nederkouter en de Korte Meer naar de Korenmarkt te begeven.
Accutram 139 komt van de Korenmarkt en rijdt de Veldstraat zoals bepaald na het in voege treden van de nieuwe richtlijnen op het vervoer. Betreft het hier een rijtuig van lijn 4 naar de Kortrijksepoort, dan zal aan het einde van de winkelstraat rechtdoor naar de Ketelbrug en de Nederkouter worden gereden. Gaat het daarentegen over lijn 2, dan zal van de Veldstraat links worden afgeslagen naar de Zonnestraat en de Kouter.
Accutram 107 op de Kouter. Het rijtuig bolt naar het Zuidstation. Aanvankelijk reden de trams die van het Zuid of de Kortrijksepoort kwamen langs de Veldstraat naar de Korenmarkt. In de tegengestelde richting werd het spoor in de Posthoornstraat (thans Sint-Niklaasstraat) en de Korte Meer bereden. Op 26 november 1899 werden de nieuwe richtlijnen op het vervoer van kracht, waarbij de rechterkant van de straat moest worden behouden. De rijrichting in de hogergenoemde straten werd bijgevolg omgekeerd. (uitgever: Albert Sugg)
AFLEVERING 24 (WEEK VAN 21 TOT 27 JANUARI 2007) TERUG BESCHIKBAAR !!! ==========================
Zicht op de Korenmarkt omstreeks 1900 met drie accumulatorentrams, waarvan die links het nummer 124 draagt. De plaats vormde de verbinding tussen de lijnen van de Dampoort, de Brugsepoort, de Muidepoort en het Rabot (Gasmeterlaan) enerzijds, het Zuidstation en Gent-Sint-Pieters (toen nog gelegen aan de Parkplaats) anderzijds. Uiterst rechts "Au Bon Marché", enkele open koetsen (de voorlopers van de huidige taxi's) en een klassieke rode postbus, zoals er nu nog een exemplaar op het Veerleplein staat. De 42 tramrijtuigen, wat later aangevuld met de reeksen 143-147 en 148-155, hadden oorspronkelijk een donkergroen koetswerk. (uitgever: Albert Sugg)
In deze en de volgende twee afleveringen is het thema
DE GENTSE STADS- EN BUURTTRAM OP OUDE PRENTBRIEFKAARTEN.
We gaan dus nog voor een poosje de nostalgische toer op. Wat ons beter bekend is als de "postkaart" werd aan het einde van de negentiende eeuw een echte rage. Daarop schitterden in zwart-wit en later in kleuren de belangrijkste en merkwaardigste stads- of dorpszichten, zoals pleinen, parken, kastelen, kerken, monumenten, molens, stations, enz. De elektrische tram en de stoomtram stonden daarop zelden centraal en kwamen eerder toevallig en op grote afstand even in beeld. Soms heb zelfs de indruk dat de "portrettentrekker" stond te wachten tot het lawaaierige of luchtvervuilende vehikel uit het zicht verdwenen was... Gelukkig waren er interessante uitzonderingen en daaruit volgt nu een eerste selectie, met de Gentse accumulatoren- en trolleytrams als blikvangers. De periode 1899-1919 dus. Volgende week komt het interbellum en de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog aan de beurt en in aflevering 26 de stoom- en elektrische trams van de buurtlijnen rond de stad.
Drie-asser 325 met aanhangwagen uit de reeks 65-72 geparkeerd op het Emiel Braunplein, richting Klein Turkije, klaar om de rit langs lijn 4 naar het Sint-Pietersstation aan te vangen. Foto uit 1958, kort voor de afbraak van de huizenrij. Rechts een gedeelte van het belfort.
NOG VEEL MEER OVER HET GENTSE OPENBAAR VERVOER!!!
Bekijk ook het blog "MIVG" van Dany !!!! ________________________________________
