Van de paardentram naar de Dampoort tot de Hermelijn naar Flanders Expo
08-01-2008
Op. vervoer Gent (253)
AFLEVERING 22 (WEEK VAN 7 TOT 13 JANUARI 2007) TERUG BESCHIKBAAR !!! =========================
IN DEZE EN VOLGENDE AFLEVERING WORDEN DE SCHIJNWERPERS GERICHT OP DE MUIDEWIJK. OOK AANGAANDE HET OPENBAAR VERVOER HEEFT ZICH DAAR HEEL WAT AFGESPEELD, MAAR EEN GROOT DEEL DAARVAN IS INTUSSEN UIT HET GEHEUGEN GEWIST. HET WORDT DUS BEST WEER BOEIEND... NET ALS VORIG JAAR LOOPT ALS EEN RODE DRAAD DOORHEEN DE AANGEBODEN INFORMATIE EEN RUIME KEUZE AAN BEELDMATERIAAL... -*-
Fragment uit "Plan de Gand, dressé par B.J.SAUREL,Contrôleur du Cadastre, et lithographié par G. JACQMAIN (1872), met de Voormuide en de Sint-Salvatorstraat (Rue Saint-Sauveur), de Muide- of Sassepoort (Porte du Sas), de "Chaussée de Meulestede" en de Sassevaart (Canal du Sas) die in verbinding staat met het Kanaal van Terneuzen. Ten noorden van dit alles herkennen we het Handelsdok (Grand Bassin), een gasbedrijf en Dok-Noord (Promenade du Dok). Toen reeds waren er plannen voor de aanleg van een ringspoorweg (chemin de fer de ceinture) vertrekkende aan de Dampoort, die heden nog de Meulesteedsesteenweg dwarst. Meer zuidelijk zorgden de pas gegraven Nieuwe Vaart (Nouveau Canal), het Lievekanaal naast de Blaisantvest (Boulevard de Plaisance !!) en Meerhem (Quai du Marais) evenwijdig aan de Sint-Salvatorstraat er voor dat de omgeving van de Tolpoort destijds een uitermate waterrijk gebied was. De grote havendokken waren nog niet aangelegd en dus was het toen nog perfect mogelijk met koets of kar van Meulestede naar Oostakker en vice versa te reizen...
Deze plattegrond van het paardentramnet was een onderdeel van de kalender voor het jaar 1875, uitgegeven door de eerste maatschappij. Daarop staat de lijn naar het Heilig Kerst en de Muidepoort nog met een stippellijn aangeduid ("projeté" - gepland).
In 1874 verscheen de paardentram in de stad, geëxploiteerd door de "Tramways de Gand". De eerste lijnen verbonden het Zuidstation met het Van Arteveldeplein, Sint-Jacobs, de Dampoort, de Vrijdagmarkt, de Korenmarkt, de Kortrijksepoort en de Brugsepoort. Op 14 juli 1875 meldde de tramcompagnie aan het stadsbestuur dat de aanleg van de lijn Korenmarkt - Sassepoort langs de Groentenmarkt, Vleeshuisbrug, Geldmunt, Lange Steenstraat, Sleepstraat, het Heilig Kerst en de Sint-Salvatorstraat voltooid was en ze diende tegelijk de vraag tot uitbating in. De aanvaarding van de lijn geschiedde op 17 juli.
Een rijtuig van de "Chemin de Fer Américain" dat zich in de Geldmunt ter hoogte van het Gravensteen bevindt vervolgt zijn reis naar de Korenmarkt. Uit discussies in de Gentse gemeenteraad bleek dat de lijn erg verlieslatend was wegens te duur voor Jan Modaal, woonachtig in de beluiken aan de Muide...
19 december 1876(Gazette van Gent)
De heer De Smet, verslaggever, deelde in de stedelijke raad mee dat de tramcompagnie vraagt om de vertakking van op de Veerleplaats naar de Sleepstraat te vervangen door een verbinding over de Kraanlei en langs het Sluizeken. Daartegen heeft de commissie vele bezwaren gevonden en zij stelt voor de vraag af te wijzen. Deze conclusie werd aangenomen. De omvang van de activiteiten aan de Kraanlei, waar gedurig aan schepen worden gelost en geladen en waar steeds wagens gestationeerd staan zouden het tramverkeer voortdurend hinderen. Bewoners van de betrokken verlaten straten lokken klachten uit ten voordele van een ander tracé, waarvan de lengte slechts 65 meter zal verminderen op een parcours van 1900 meter. Er is gebrek aan belangstelling voor die lijn door de bijtaks die de maatschappij de reizigers oplegt voor dit traject, dat in verhouding tot het volledige parcours en met het tarief van de andere lijnen 10 en 15 centiemen zou mogen kosten (* twee klassen!), terwijl men er 15 tot 20 rekent.
2 januari 1877(Gazette van Gent)
De heer schepen Callier verzekerde dat de verplaatsing van de lijn naar de Muidepoort langs de Kraanlei van zeer groot belang is voor de compagnie van de tramway en een enquête, ondertekend door meerdere inwoners van het Oudburg en de Kraanlei dit bevestigen. Sedert de lijn naar de Sassepoort er ligt, worden al de winsten die de compagnie op de andere lijnen doet, verzwolgen door de verliezen die deze oplevert. Het tarief dat nu toegepast wordt is al lager dan dat van het lastenkohier. De heer Dierman bestreed de vraag over de verplaatsing. Indien de tramcompagnie denkt dat het verleggen van de lijn haar meer volk zal aanbrengen, dan is zij mis, want de Sassepoort is bewoond door een bevolking die zich het gemak van de tram niet betalen kan. De conclusies van het verslag werden in stemming gelegd en de vraag van de compagnie werd verworpen met 22 stemmen tegen 5.
Prentkaart uit de jaren twintig van de vorige eeuw met zicht op de metalen draaibrug tussen de Voormuide (links) en de Muidepoort, in 1887 voltooid ter vervanging van een eerste dergelijke constructie uit 1868. Enkele gegevens: lengte 39,53 meter, breedte rijweg: 5 meter; twee voetpaden van 1,40 meter; doorvaart: 16,34 meter; vrije hoogte: 2,94 meter.
Uit persartikels blijkt dat de tramlijn tussen de Muidebrug en Meulestede, wat de duur van de exploitatie door middel van paarden betreft, (* met zekerheid één week, hoogstens vier!) wellicht in het Guinnessbook of Records zou vermeld zijn geweest moest dit toen hebben bestaan. Dat zat zo... Toen in 1898 talloze straten werden opengelegd voor de omschakeling van de paardentram op normaalspoor van 1,45 meter naar accumulatorentrams op meterspoor, werd het net uitgebreid met enkele nieuwe lijnen, waaronder één over de Muidebrug langs de Meulesteedsesteenweg. Naarmate her en der in de stad de aanleg vorderde werden daarop vanaf november tot meterspoor omgevormde paardentrams ingezet, in afwachting van de eerste elektrische, waarvan de officiële inhuldiging op 23 januari 1899 plaats had. Over de lijn naar Meulestede vermeldt de Gazette van Gent:
25 februari 1899
De sporen over de ringspoorweg die de Meulesteedsesteenweg kruist zijn gelegd. Deze lijn zal binnen een paar weken tot aan Meulestede worden uitgebaat, met paardentrams tot aan de Muidebrug en met elektrische rijtuigen tot de Korenmarkt.
8 maart 1899
Het is voor de inwoners van Meulestede belangrijk te vernemen wanneer zij ook per tramrijtuig naar het midden van de stad zullen geraken, tenware men nog enige maanden de Gentenaars van Meulestede langs de riggels liet wandelen, die nog niet eens aan de ringspoorweg met elkander verbonden zijn...
29 maart 1899
Gistermorgen (* 28 maart) is de tramdienst begonnen van de Muidebrug tot aan de Meulestedebrug. In afwachting dat de elektrische tram er kan rijden, wordt de tocht gedaan door twee paardentrams die mekaar kruisen op het middelpunt van de Meulesteedsesteenweg.
5 april 1899
Op Meulestede had men maandagnamiddag (* 3 april) gevlagd en gaf de fanfare een concert, omdat de elektrische tram er voor de eerste maal naartoe reed. De feestelijkheden lokten veel volk uit. Een elektrisch rijtuig zal nu regelmatig de dienst verrichten, maar voorlopig zullen er toch ook twee paardentrams blijven rijden, zodat men elke tien minuten gelegenheid zal hebben om naar de stad te komen.
27 april 1899
Nu er sedert gisteren op de lijn van het Rabot ook nieuwe trams rijden, geschiedt geheel de dienst elektrisch en is er te Gent (* na 25 april) een einde gekomen aan het tijdperk van de paardentram.
Weergave van het witte lijnbord dat vanaf 1906 werd bevestigd bovenaan de tramrijtuigen welke dienst deden op lijn 2: Ledeberg - Zuidstation - Korenmarkt - Muide (Sas) - Meulestede.
Aanvankelijk waren de Gentse trams niet voorzien van een lijnnummer. Aan het voorste paneel van de door accumulatoren aangedreven rijtuigen was wel een bakje van bescheiden omvang bevestigd waarin een plaatje werd geschoven waarop de beide eindpunten in het Frans en het Nederlands stonden aangeduid. Op 22 januari 1906 maakte "Het Volk" echter melding van volgend bericht: "Op de tramrijtuigen zijn houten borden geplaatst die zijdelings kunnen worden verlicht. Daarop staat een nummer vermeld en de bestemming in twee talen. De panelen zijn blauw, wit, geel, rood of groen volgens de lijn waar ze op lopen. Het beheer wil die maatregel algemeen maken, teneinde aan de reizigers nog meer gemak te geven bij het opsporen van hun gevraagde correspondenties."
Fragment uit "Reseau des Tramways", gepubliceerd in de stadsgids van 1907. In de linker bovenhoek een "legende" waarin toen sprake was van vijf stadslijnen en de buurtlijn naar Merelbeke, eveneens door de "Elektrische Tramwegen van Gent" uitgebaat. Ook de lijnen van de "Chemins de fer de l'Etat" (Staatsspoorwegen) stonden er op aangeduid. Op het plan is goed te merken dat zowel de lijn van het Arsenaal naar de Brusselsepoort, de Zuidstatie, de Korenmarkt en de Sassepoort als deze van de Sassepoort naar Meulestede het lijnnummer 2 droeg.
Op 20 februari 1913 kwam een nieuwe lijn 2 in voege: "Ledeberg - Sassepoort" en het gedeelte naar Meulestede kreeg het nummer 6 toegewezen. "De zesse" bleef daar de dienst uitmaken tot eind 1962, toen de tramlijn vervangen werd door een autobusdienst. Vanaf 10 februari 1914 werd lijn 2 andermaal ingekort, nu tot het uiteinde van de Zonnestraat. Rijtuigen van lijn 4 die tot dan toe reden tussen het Sint-Pietersstation en de Korenmarkt, zetten voortaan koers naar de Sassepoort. Het traject 4 - Sint-Pietersstation - Muidebrug zag het levenslicht en zeventig jaar lang zou dat zo blijven, tot op 2 juli 1984, maar daarover meer in de volgende aflevering. Op een fragment uit het "Plan complet de VILLE DE GAND et des communes limitrophes" uit 1913, gepubliceerd door "La Maison HEINS", merken we rechts van de Muidebrug het cijfer 4, links het cijfer 6. De uitgever was dus duidelijk vooruitziend...
In mei 1914 werd op lijn 6 een experiment uitgevoerd waarbij de luchtleiding en enkele tramrijtuigen werden omgevormd voor het stelsel van de sleepbeugel. De resultaten waren zeer bevredigend en in juli begonnen her en der in de stad aanpassingswerken om het stelsel te veralgemenen. Enkele dagen later brak de Eerste Wereldoorlog uit en werd het project in de lade opgeborgen. Pas in het najaar van 1919 werden de leidingen vernieuwd en in februari 1920 was de sleepbeugel op alle lijnen in gebruik gesteld.
28 januari 1914(Gazette van Gent)
Zoals iedereen weet gebeurt het veel te dikwijls dat de trolleywieltjes van de draad schieten en er weer moeten opgebracht worden door de kaartjesgever. Dit veroorzaakt vertragingen en soms andere ongevallen, zoals het breken van de draden. Elkeen heeft reeds bemerkt dat in de kromten de kaartjesgever de peerskoord moet vasthouden. Dat is om te beletten dat het rolletje van de draad zou schieten. Toch gebeurt dat. Vandaar het besluit iets anders te proberen. De peers zal worden vervangen door een zware metaaldraad, die de vorm heeft van een boog. Het uiteinde naar beneden toe lijkt daardoor niet slecht op een raquette van het lawn-tennisspel. Het systeem is al lang in voege in steden als Antwerpen, Oostende, Berlijn en Amsterdam.
18 april 1914(De Gentenaar)
De trammaatschappij is thans in het bezit van de machtiging om het trolleystelsel om te vormen tot hetgene voor de sleepbeugel en wil onmiddellijk een gedeelte van het net omvormen. Ze heeft daartoe de wat afgezonderde en bijna geheel rechte lijn tussen de Sassepoort en Meulestede uitgekozen. Het beheer heeft de Ateliers de Constructions Electriques de Charleroi verzocht, zonder verwijl een twaalftal aangepaste beugels te willen versturen.
9 mei 1914(De Gentenaar)
De dienst zal heden op de lijn Sassepoort - Meulestede geschorst zijn, teneinde de nodige wijzigingen aan de luchtkabels te brengen met het oog op het gebruik van de boogtrolleys, ter vervanging van de roltrolleys. De aangepaste rijtuigen zullen in gebruik worden gesteld op Onze-Lieve-Heer Hemelvaart, 21 mei aanstaande, ter gelegenheid van de bijzondere dienst tijdens de regatten te Terdonk.
Zicht op de "Nieuwe Sasschepoortstraat" (Nouvelle rue Porte du Sas), thans Voormuide, met dubbel tramspoor, waarvan het rechtse in beeld tevens diende voor de aanvoer van de rijtuigen naar Meulestede. In de verte onderscheiden we de metalen draaibrug uit 1887 en de trolleypalen op de beide oevers van het kanaal.
De "Nieuwe Sasschepoortstraat" in de jaren twintig van de vorige eeuw, gezien vanuit de Sint-Salvatorstraat. Rechts de huidige Muidelaan, links de toegang tot de Nijverheidsplaats (Place de l'Industrie), thans Neuseplein. Centraal in beeld het schuilhuisje voor de tramreizigers, inclusief krantenkiosk. Opvallend zijn een aantal bomen welke toen het midden van de straat sierden. Voor het gebouwtje poseren een dozijn personen, terwijl de laatste klanten de twee-assige "preekstoeltram" verlaten. Het rijtuig is in dienst op lijn 4 en uitgerust met een sleepbeugel. De metalen plaat tussenin was een windvanger. Die had tot doel de druk op de veer te verhogen, zodat het contact tussen het sleepstuk en de rijdraad maximaal bleef. Aan het einde van de straat, hier buiten beeld, lag een overloopwissel voor de terugkeer van de rijtuigen. De keerlus langs de Sassekaai werd pas in 1946 in gebruik genomen.
De Muidebrug uit 1887, nu gezien vanaf de Meulesteedsesteenweg. Links staat een "preekstoeltram" aan de terminus van lijn 6 - Muidepoort - Meulestede ter hoogte van het politiecommissariaat. Links onderaan de overloopwissel naar het eindje spoor van de terminus, rechts daarvan het spoor dat naar de brug leidt en dient voor de aan- en afvoer van de rijtuigen. Over de brug de terminus van lijn 4 met een twee-asser van het type "Expo" uit 1913. Ook hier zijn op de Voormuide enkele bomen te onderscheiden. Centraal de palen voor de bovenleiding, opgericht op de beide vaste oevers naast de draaibrug. Het verhaal doet de ronde dat op het kunstwerk zelf wegens problemen van technische aard geen rijdraad was aangebracht en de trams er via een aanloopje 's morgens en 's avonds moesten in slagen de andere oever te bereiken...
Terwijl de oude draaibrug aan de Muide werd gesloopt geschiedde alle verkeer over een voorlopige brug, 36 meter stroomopwaarts over het kanaal geworpen.
22 oktober 1932(De Gentenaar)
De huidige Muidebrug is zwaar door roest aangetast en dringend aan vernieuwing toe. De nieuwe draaibrug zal door elektriciteit bewogen worden, wat zal toelaten ze in 70 seconden open of dicht te draaien. Ze zal een lengte hebben van 38,65 meter en een breedte van 9 meter. Het gewicht van het ijzeren geraamte zal 150 ton bedragen, dat van het tegengewicht 65 ton. Voor de bevloering zullen harde, tropische houtsoorten worden gebruikt, in vervanging van eik en den. Het onderhoud zal daardoor worden teruggebracht op het vernieuwen ervan elke zeven tot acht jaar. De aanbesteding is toegewezen aan de ondernemer A. Hillaert voor de prijs van 2 miljoen frank.
18 april 1933(Gazette van Gent)
Vanaf morgen wordt de Muidebrug voor alle verkeer gesloten, om de sloping van de huidige en de bouw van een nieuwe toe te laten. Een voorlopige brug is 36 meter stroomopwaarts over het kanaal geworpen. Na het in dienst nemen van de nieuwe brug zal de tijdelijke overgang terug worden afgebroken.
12 januari 1934(Gazette van Gent)
Donderdagmorgen om 11 uur werd de nieuwe Muidebrug opengezet voor het verkeer. Geleiders en voetgangers hebben geen enkel ogenblik geaarzeld om er gebruik van te maken. De inwoners van de volkrijke wijk zullen er mee in hun schik zijn. Het open- en dichtdraaien gaat heel snel en alles wordt automatisch geregeld.
De nieuwe Muidebrug werd op 8 april 1934 plechtig ingehuldigd. Links van het meisje burgemeester Vander Stegen, rechts achter heer zonder hoed mevrouw Boonants, het eerste vrouwelijk gemeenteraadslid van Gent.
Wordt tram 4, hier vertegenwoordigd door de drie-asser 382, in de Voormuide heel uitzonderlijk feestelijk onthaald door de plaatselijke fanfare? Helemaal niet! Het rijtuig wordt "manu militari" door "het leger" verplicht de muzikale optocht tot het bittere einde te volgen, tot de terminus aan de Muidebrug dus... De opname dateert duidelijk van voor de Tweede Wereldoorlog. Betreft het hier een plaatselijk gebuurtefeest, een activiteit tijdens de Gentse Feesten of misschien wel de inhuldiging van de nieuwe draaibrug in april 1934?... Alle wenken zijn welkom!
Verklaringen bij het plannetje. stippellijn- het goederenspoor 1- station Gent-Rabot 2- Opgeëistenlaan 3- Blaisantvest 4- Neuseplein 5- Sassekaai 6- Muidebrug 7- Dok-Noord 8- Stapelplein 9- Dok-Noord 10-Dampoortbrug
29 september 1916(Gazette van Gent)
Zoals men weet is er sprake van, de twee groepen van buurtspoorwegen, de ene uitgaande van het Rabot en de andere van de Dampoort, met elkander te verbinden. Het ontwerp bestond er in om op een gedeelte van de doortocht de lijnen van de elektrische stadstram te ontlenen en de verbinding te doen geschieden dwars door de stad. Men is toen niet tot een akkoord gekomen met de Elektrische Tramwegen van Gent en de uitvoering bleef achterwege. De Nationale Maatschappij heeft een andere weg gezocht en die gevonden langs de buitenkant van de stad. Van de Begijnhoflaan, waar zich de buurtlijnen van Drongen, Zomergem en Evergem verenigen, zal een vertakking uitgaan langs de Plezante Vest (*Blaisantvest !!) en de Nijverheidsplaats (* thans Neuseplein) naar de Oude Sassepoortstraat (* thans Muidelaan). Zij zal verder naar het Dok lopen en van daar naar de Dampoort, waar zij zal verbonden worden met het uitgangspunt van de lijnen naar Oostakker en Lochristi die nu de nieuwe laan volgen, aangelegd op de bedding van de oude spoorbaan Gent - Antwerpen. De buurtspoorlijn Gent - Wetteren zal van aan het Heirnisplein voortgetrokken worden langs de Dendermondsesteenweg tot aan de Dampoort en daar met de beide andere worden verbonden. Een vergunningsaanvraag voor aanleg en exploitatie zal binnenkort worden ingediend.
(* Uit een document dat dateert van 1926 blijkt dat die verbinding inderdaad in 1916 werd verwezenlijkt, doch niet langs de destijds erg nauwe Oude Sassepoortstraat maar langs de Sassekaai. De lijn werd uitsluitend voor goederenvervoer benut en de exploitatie geschiedde met stoomlocomotieven.)
Fragment uit een plan van de ETG, waarop een dubbel, geëlektrificeerd tramspoor is te zien aan het uiteinde van de Blaisantvest, op het Neuseplein en naar de Sassekaai toe. De sporen werden enerzijds benut door de goederendienst van de NMVB, anderzijds door de ETG, die er een tweede spoor liet aanleggen voor de nieuwe stadslijn 9 (* in gebruik vanaf 3 januari 1932 tussen het Sint-Pietersstation en de Muide, op 2 oktober 1940 definitief vernummerd tot lijn 10).
Situatieschets uit het archief van de ETG, daterend van 1938, die perfect illustreert waar zich aan de Voormuide en nabij de draaibrug de respectievelijke haltes van de stadslijnen 4, 5 en 9 bevonden Bovenaan een verwijzing naar lijn 6 over de brug enerzijds en het goederenspoor van de NMVB anderzijds ("vicinal vers le Dock")... De rijtuigen van de stadslijnen 4 en 5, komende uit de Sint-Salvatorstraat, reden tot op het enkel spoor aan de Muidebrug en keerden zo terug naar de stad. Die van lijn 9, komende van de Blaisantvest, bereikten de terminus nabij de Muidebrug via de Sassekaai en keerden langs dezelfde weg terug (*kwam dus niet in de Voormuide).
De nieuwe Muidebrug uit 1934, gezien vanaf de Voormuide. - Centraal het enkel spoor van lijn 6 naar Meulestede en een rijtuig van die lijn aan de terminus over de brug. - Links het spoor van lijn 9 die via de Sassekaai haar eindpunt bereikt om dan langs dezelfde weg terug te keren. - Dwars over de foto is zowel het enkel spoor als de bovenleiding zichtbaar van de goederendienst, geëxploiteerd door de NMVB , geëlektrificeerd in 1938.
Opname uit 1952 waarop een bescheiden konvooi van de NMVB te zien is dat zich van het Rabot naar de Muide of de Dampoort begeeft. In tegenstelling tot de stadstrams reden de motorwagens van de goederendienst rechts voorbij de Rabottorens als we kijken in de richting van de Blaisantvest. Uiterst rechts nog net in beeld: een rijtuig op lijn 10.
Vooraleer het hoofdstuk over de goederenlijn van de NMVB af te sluiten verlaten we bij wijze van uitzondering even de Muidewijk, om een blik te werpen op het oostelijk uiteinde van die verbinding zoals die er midden de jaren dertig uitzag. Vanuit een woning op de hoek van de Dampoortstraat krijgen we een fraai zicht op de ophaalbrug uit 1912, het Octrooiplein, de spoorwegviaduct, het wachthuisje van de tram en onderaan de samenvoeging van de sporen van lijn 3 (uiterst rechts) en deze van de NMVB, komende van en leidende naar Dok-Noord.
De vernielde Muidebrug isoleerde voor twee jaar de tramlijn naar Meulestede. Twee drie-assers (376 en 377) werden in juni 1940 ontmanteld en in delen met bootjes overgebracht, om tot na de voorlopige herstelling van de brug in het voorjaar van 1942, de dienst te verzekeren op lijn 6.
30 mei 1940(Het Volk)
De omgeving van de Muidebrug is erg geteisterd. De brug zelf is verwrongen en gebroken. Deze verenietiging is een grote hinderpaal voor het verkeer dat daar steeds erg druk was. Er is veel schade aan de woningen. Een noodbrug is in aanbouw enkele meter verder. Ze zal twee ton wegen. In afwachting bestaat er een overzet.
25 juni 1940 (Het Volk)
Sinds het opblazen van de bruggen waren de inwoners van de wijk Meulestede en Wondelgem verplicht te voet te gaan tot aan de halte van tramlijn 4 aan de Muidebrug. De noodbrug die daar werd aangelegd is immers niet stevig genoeg om er een tramrijtuig over te laten bollen. De trammaatschappij heeft een paar rijtuigen van lijn 3 uit elkaar genomen en over de kapotte Bargiebrug geplaatst, om de bevolking van de Brugsepoort een snelle verbinding te geven met de stad. Ze zal nu hetzelfde doen voor de inwoners van de Muide en Meulestede. Maandag heeft men een rijtuig uit elkaar genomen en over de noodbrug gebracht. Vandaag komt een tweede aan de beurt en waarschijnlijk is de tramverbinding Muide - Meulestede vanaf morgen verzekerd.
Een rijtuig van lijn 4 op de terugkeerwissel aan de Muidebrug. De lus langs de Sassekaai werd even later in gebruik gesteld. Uiterst rechts bemerken we een gedeelte van de schuin oplopende voetgangersbrug naast de vernielde Muidebrug.
22 mei 1946(nota ETG-bestuur aan de stad Gent)
Aan de Muidepoort wordt deze week de keerlus op de Sassekaai in dienst gesteld, ten behoeve van de verbinding tussen de lijnen 4, 5 en 10, welke alle aan de Voormuide hun terminus hebben. De rijtuigen van de lijnen 4 en 5, komende uit de Sint-Salvatorstraat, rijden dan niet meer de Voormuide in, maar draaien linksaf het Neuseplein op, rijden door de dreef en verder langs de Sassekaai, waar een dubbel tramspoor is aangelegd, om zo de kade nabij de Muidebrug te bereiken. Lijn 10 wordt komende van de Blaisantvest, eveneens rondgeleid langs de Sassekaai. Daardoor rijden de trams van de drie lijnen nog slechts in één richting door de Voormuide, namelijk stadinwaarts. Enkel de rijtuigen van lijn 6 die 's morgens uit de stelplaats komen dienen de Voormuide in te rijden op het rechterspoor, om over het enkel spoor van de Muidebrug de steenweg naar Meulestede te kunnen bereiken.
Zijdelings zicht op de dubbele portieken aan beide zijden van de in 1951 geopende draaibrug aan de Muide. Het systeem werkte feilloos, maar het gekletter van de veren tekens er een tram onderdoor reed joeg de omwonenden in de gordijnen. Bovendien waren er meteen al problemen met de spooraansluitingen...
24 oktober 1950(nota ETG aan het stadsbestuur)
Wegens de werkzaamheden voor de heropbouw van de Muidebrug is het vanaf heden zeer moeilijk geworden om een geordende tramdienst naar Meulestede in stand te houden. Vanaf begin december zal aan het uiteinde van de Sassekaai aanvang worden gemaakt met de wijziging van de sporen, spoorapparaten en luchtlijnen, in gemeenschap met de NMVB, volgens het nieuw tracé. Gelijktijdig zullen ook de twee nieuwe oeverportieken worden gebouwd.
29 januari 1951(De Gentenaar)
Het jaar 1950 was het grote bouwjaar van de nieuwe Muidebrug. Ze werd in staal vervaardigd door de Beauval-scheepswerven. Het duurde echter allemaal wel heel lang. Bij de nieuwe jaarwisseling werd een bijzondere vergadering belegd tussen de verschillende diensten, teneinde de hernieuwing van het tijdschema te bespreken voor de spoorwerken en de luchtleiding. De nieuwe draaibrug is uitgerust met een merkwaardig systeem voor de bovenleiding. Met dat doel werden aan elke zijde twee vlak naast elkaar staande metalen portieken opgericht. De draad loopt telkens tot tegen de buitenste portiek, zowel langs de kant van de Voormuide als aan deze van de Meulesteedsesteenweg. Over de brug zelf is de bovenleiding tussen de twee andere portieken bevestigd. Tussen de naast elkaar staande metalen constructies zijn verende kleppen aangebracht, om voor de tram maximaal stroomcontact te waarborgen en anderzijds het draaien van de brug toe te laten.
26 juli 1951(Het Volk)
De trammaatschappij is niet te spreken over de gebrekkige werking van de nieuwe Muidebrug en klaagt over de slechte "calage-regeling". De brug ligt te diep langs de kant van het tegengewicht, met zwaar gebonk tot gevolg voor het landhoofd, de sporen en de wielen, telkens een rijtuig van lijn 6 aan de dagtaak moet beginnen en 's avonds naar de stad moet terugkeren. Ook is er langs de kant van Meulestede een lichte hoekontregeling van één centimeter ten opzichte van elkander. Dit veroorzaakt stampen en zwenken van de rijtuigen, met vroegtijdige sleet op de sporen als resultaat en bovendien verhoogde kansen tot ontriggeling. De gebuurte klaagt echter over nog iets anders. Ze vinden het ei van Colombus, zoals ze het ingewikkeld systeem van de bovenleiding bestempelen, maar een lawaaierige bedoening die krachtdadig op de zenuwen werkt. Vooral in de "stille" ochtend- en avonduren zorgt het gekletter van de portiekveren bij het onderdoor rijden van de sleepbeugels voor opschudding. Om dan maar te zwijgen over het oorverdovend gedreun en gedonder als de tramwagens over het brugdek bollen. Eénmaal gehoord vergeet je het je hele leven niet meer!...
Drie-assers 378 en 348, respectievelijk in dienst op de lijnen 5 en 4, defileren in de bocht van de Sassekaai voorbij het gebouw waarin de bediening van de draaibrug is ondergebracht. Onderaan rechts is nog vaag het goederenspoor van de NMVB naar Dok-Noord te zien, dat toen reeds enkele jaren niet meer werd bereden. (foto: Van Witsen (NL) - maart 1963)
En zo zijn we in ons overzicht stilaan weer aan de jaren vijftig en zestig toe, de "gouden jaren" van de gele drie-assers. Vanzelfsprekend mag u zich in de laatste aflevering over het Muidekwartier aan vierentwintig schitterende plaatjes verwachten, waarop rijtuigen van de lijnen 4, 5 en 10 de hoofdvertolkers zullen zijn en de Voormuide, het Neuseplein en de Sassekaai het decor. Hier alvast een voorsmaakje...
De kwaliteit van deze opname uit 1965 is niet zo denderend, maar het document is daarom niet minder merkwaardig. Aan het uiteinde van de Blaisantvest keert de ontvanger van rijtuig 348 op lijn 10 de sleepbeugel, om via de overloopwissel onderaan net buiten beeld de terugreis naar het Rabot aan te vatten. De oorzaak van deze handeling is niet zo evident en wellicht van tijdelijke aard. Tussen de bovenleidingspaal en de eerste boom rechts van het tramrijtuig leunen twee personen op de borstwering van het toen nog niet gedempte Lievekanaal. Uiterst rechts enkele auto's die van de Tolhuislaan komen. De huizenrij aldaar is inmiddels gesloopt en vervangen door een modern flatgebouw waarin ook enkele sociale diensten zijn ondergebracht. Achter de drie-asser de bomen van de dreef op het Neuseplein en uiterst links enkele gevels van huizen tussen de Voormuide en de Sassekaai.
Ongeveer dezelfde locatie als deze op de vorige foto, maar dan gezien in de richting van het Rabot. Rechts de hobbelige kasseien en de huizenrij van de Blaisantvest, aan de andere kant de dubbele tramlijn, tot 1959 gemeenschappelijk gebruikt door lijn 10 van de ETG en de goederendienst Rabot-Muide-Dampoort van de NMVB. Links van rijtuig 337 dat zich naar de Sassekaai begeeft bemerken we het fietspad dat ook op de vorige foto te zien is en de bomenrij langs de oever van het Lievekanaal dat toen net was gedempt. De trambedding is intussen opgeschoven naar het midden van de weg en de stille rust die dit beeld uitstraalt vormt een schril contrast met de gevaarlijke verkeerssituatie aldaar, ondanks de lichten, borden en wegmarkeringen. (foto: W. Gogaert)
Drie-asser 326 neemt een aanhangwagen van de reeks 65-72) op sleeptouw en bevindt zich op lijn 10 aan de Tolpoort. Het betreft hier ongetwijfeld een rit van een zogeheten "werkliedentram" tussen de Muide en het Sint-Pietersstation. Het tramstel komt van het Neuseplein rechts buiten beeld en dwarst het kruispunt aan de Tolhuisbrug, op weg naar de Blaisantvest links. Onderaan het uiteinde van de Tolhuislaan. (foto: R. Temmerman - 11 september 1962de noem
Een schitterende opname van de drie rijen bomen welke destijds de dreef vormden op het Neuseplein. Drie-asser 355 komt van het Rabot en draait af naar de Sassekaai. Een ander rijtuig in dienst op dezelfde lijn komt uit de Voormuide (links van de krantenkiosk op de achtergrond) en staat op het punt het enkel spoor te dwarsen waarop zich de 355 bevindt, om dan koers te zetten naar het Sint-Pietersstation. (foto: W. Gogaert)s
Boven: drie-asser 346 in dienst op lijn 4 (Sint-Pietersstation - Muidebrug) verlaat de Sint-Salvatorstraat en zwenkt links af naar het Neuseplein om via de Sassekaai de terminus aan de Muidebrug te bereiken. Rechts onderaan het dubbel spoor in de Voormuide. De voornaamste blikvanger aldaar was zonder meer de achthoekige krantenkiosk, zoals er ook op het Laurentplein en de Heirnislaan dergelijke exemplaren uit de "Belle Epoque" hebben gestaan. De hoek van de Voormuide met het Neuseplein heeft intussen een grondige gedaantewisseling ondergaan. Daar verrees onlangs een flatgebouw met onder meer een ING-vestiging en een winkelcemtrum. Onder: dezelfde locatie, zij het met een meer zomerse uitstraling. Drie-asser 340 scheert rakelings langs de kiosk. Op beide opnamen staat de rolfilm achteraan reeds op "Sint-Pietersstation". Let ook eens op het bejaarde koppel. Het lijkt wel of "Gaston" zijn "Zulma" in bescherming neemt,"...want ze kunnen hier nogal vliegen, die trams!..." (foto: W. Gogaert)
Motorrijtuig 320 met aanhangwagen verlaat het Neuseplein om de Sassekaai op te rijden. Vreemd dat de rolfilm op "10 - Sint-Pietersstation" staat, want je zou eerder denken dat de tram dan aan het einde van de dreef het spoor rechts in beeld zou volgen, richting Blaisantvest. Het "kostschooljuffertje inclusief valies" geeft hier nochtans het goede voorbeeld. Wellicht kwam het tramstel langs lijn 4 uit de Sint-Salvatorstraat, om eerst de terminus aan de Muidebrug aan te doen en dan langs de Voormuide het traject van lijn 10 te nemen richting station... (foto: R. Temmerman - 14 september 1962)
Boven: Rijtuig 351 op "4 - Muidebrug" in de bocht van de Sint-Salvatorstraat naar het Neuseplein. Een rijtuig van lijn 10 heeft de terminus aan de Muidebrug verlaten en geeft aan het uiteinde van de Voormuide voorrang aan dat van lijn 4, om vervolgens naar het Rabot en Gent-Sint-Pieters te rijden. Verder in de Voormuide ontwaren we nog een wagen van de reinigingsdienst uit die tijd. (foto: E.J. Bouwman - 1963) Onder: drie-asser 339 op lijn 10 aan de samenloop van het spoor uit de Sint-Salvatorstraat en dat uit de Voormuide. Links de dreef van het Neuseplein, de reling van de Tolhuisbrug en een gevel van de "Vynckier"-vestiging aan de Nieuwevaart.
Twee opnamen met rijtuigen op lijn 10 richting Sint-Pietersstation. Boven: de 338 op het Neuseplein. De kale bomen en de lange schaduwen geven aan dat koning Winter in het land is. Rechts achter de krantenkiosk de toegang tot de Oude Sassepoortstraat, thans verbreed en herdoopt tot Muidelaan. Toen ook reeds een haltepaaltje van een autobuslijn. Onder: de 331 neemt onder het goedkeurend oog van de mevrouw aan (of van?) de krantenkiosk de bocht van de Voormuide naar het Neuseplein. Op de achtergrond de hoek met de huidige Muidelaan. Let op de "chique slee" ter hoogte van de "dancing". Rechts van de kiosk een vrachtwagen van "Esso Gas". (foto: R. Temmerman - 14 september 1962)
Zo verplaatsen we ons stilaan naar de Sassekaai. Boven: terwijl drie-asser 349 zich op lijn 10 van het Neuseplein naar de Blaisantvest begeeft, krijgen we een fraai zicht op de cafés "Sport" en "Fluvial".De geparkeerde auto's langs de reling van de sluiskom staan op de plaats waar tot halverwege de jaren zestig nog een tweede spoor lag (zie verder), een restant uit de tijd dat de kaai tevens onderdeel was van de goederendienst van de buurtspoorwegen,waarvan het traject liep tussen het Rabot en de Dampoort. (foto: P.I. Thompson) Onder: zicht op de sluis naast de Sassekaai en een gedeelte van café "Fluvial" uiterst rechts. Drie-asser 342 met de rolfilm achteraan reeds op "4 Sint-Pietersstation" is net afgedraaid van het Neuseplein naar de kaai. Onderaan het spoor van lijn 10 met aansluiting op dat van lijn 4.
Twee opnamen van de Sassekaai ten tijde van het dubbel tramspoor. Boven: rijtuig 334 op lijn 10, met links een prachtig zicht op de sluiskom waarin op dat ogenblik verscheidene binnenschepen worden versast. (foto: R. Temmerman - februari 1960) Onder: drie-asser 346 op lijn 4 ter hoogte van de Scheepvaartstraat. In de verte de bocht naar de Muidebrug toe en een gedeelte van de Terneuzenlaan aan de overzijde van het Tolhuisdok. (foto: E.J. Bouwman)
Toen de goederendienst van de buurtspoorwegen eind de jaren vijftig had opgehouden te bestaan, werd het spoor langs de kant van de sluiskom niet langer benut, tenzij om er tijdelijk een rijtuig te parkeren dat kon worden ingezet tijdens de spitsuren. Zo komt het dat we op de bovenste foto drie-asser 351 van lijn 4 voorbij de 356 van dezelfde lijn zien rijden, die met een gedeeltelijk neergehaalde sleepbeugel waarvan de koord onder het koplicht is aangespannen een nieuwe opdracht afwacht. (foto: R. Temmerman - 14 september 1962) Hetzelfde doet zich voor met rijtuig 340 van lijn 10, die op het eerste zicht aan het "spookrijden" is... (foto: juli 1963)
Boven: samenloop van het spoor van lijn 4 dat van het Neuseplein naar de Sassekaai leidt ter hoogte van café "Fluvial" links buiten beeld en dat van lijn 10 (hier met drie-asser 360), komende van de Blaisantvest. Alhoewel het spoor van de voormalige goederendienst van de buurtspoorwegen hier reeds verwijderd is, is het tracé nog duidelijk tussen de straatstenen te herkennen. Onder: hetzelfde mag gezegd worden over deze opname van drie-asser 355 op lijn 4 nabij de Scheepvaartstraat. Op die niet nader gekende prachtige zomerdag hebben jong en oud geen oog voor de tram, maar wel voor één en ander dat zich aan de sluis afspeelt...
Om de verkenning van de Sassekaai af te sluiten volgen hier nog twee foto's van de bocht tussen de Scheepvaartstraat en de Muidebrug. Boven: rijtuig 350, gezien naar de brug toe. Onder: het naderen van drie-asser 341, kijkend in de richting van de Tolhuisbrug. Liefhebbers van old-timers zullen hier ook iets aan hebben en quiz-fanaten kunnen dan weer uitzoeken waarvoor de "witte" betonnen zuil pal op het voetpad langs de sluis kan hebben gediend...
Tweemaal de terminus van de stadslijnen aan de Muidebrug. Op beide opnamen is duidelijk te zien dat de sporen van de ETG en deze van de goederendienst van de NMVB daar in elkaar verweven waren. De foto's dateren van na de afschaffing van de buurtspoorlijnen. Daardoor is duidelijk te merken dat één van de binnenrails al een tijdje buiten gebruik zijn gesteld. De bovenleiding naar Dok-Noord is evenwel nog niet verwijderd. Boven: drie-asser 321 in dienst op lijn 10. Onder: rijtuig 382 beëindigt een rit op lijn 5 en heeft de rolfilm achteraan reeds op "Zwijnaarde" staan. (foto's: R. Temmerman - 21 februari 1960)
Boven: drie-assers aan de terminus "Muidebrug". Vooraan rijtuig 349 op lijn 4, daarachter een rijtuig van lijn 5. Terloops de opmerkering dat tot halfweg de jaren zestig een klein plaatje met het lijnnummer in een bakje werd geschoven dat midden onder de zijramen was bevestigd. Naderhand kreeg het een plaats tussen het platform en het eerste raam. (foto onderaan) Onder: tegelijk met de verdwijning van de drie-assers in reizigersdienst kwam vanaf 1 april 1974 een einde aan de dubbele personeelsbezetting, bestaande uit de geleider of "wattman" en de ontvanger. Al die jaren moesten ze gedurende de diensturen wel en wee met mekaar delen. Getuige daarvan deze schitterende "pose" van twee trouwe, goedgeluimde makkers bij drie-asser 341...
Boven: drie-asser 316 met een aanhangwagen van het type 55-64 vertrekkensklaar voor een rit langs lijn 10 naar het Sint-Pietersstation. Blijkbaar was er die dag opvallend veel verkeer van zwaar beladen vrachtwagens, waardoor er in de tegenovergestelde richting nog amper een doorgang was voor personenwagens en fietsers. (foto: R. Temmerman - 10 september 1962)
Onder: links drie-asser 383 op lijn 5 die aan een rit naar "Zwijnaarde" begint, onmiddellijk gevolgd door een rijtuig dat dienst doet op lijn 4 of 10. Op deze opname zijn aan de portieken van de Muidebrug nog eens duidelijk de klapveren te zien welke de elektrische stroom moeten verzekeren bij het overrijden van rijtuigen voor lijn 6.(zie vorige aflevering)
Boven: het rechterspoor in de Voormuide, gezien van uit de Sint-Salvatorstraat werd in normale omstandiheden slechts bereden door rijtuigen die komende van de stelplaats naar de Muidebrug reden om er de dienst op lijn 6 naar Meulestede te verzekeren. Vanaf oktober 1957 reden de trams van lijn 4 om de beurt naar de Muidebrug en de Meulesteedsesteenweg. De rolfilms droegen in de avonddienst vanaf de Sint-Niklaasstraat de vermelding "Meulestede". In beeld drie-asser 321 op lijn 10 gevolgd door een andere op lijn 5 en rechts rijtuig 346 dat zich naar lijn 6 over de Muidebrug zal begeven. (foto: R. Temmerman - 21 september 1960)
We wijken even af van onze verkenningstocht om een blik te werpen ten noorden van de Muidebrug. In beeld drie-asser 386 aan de terminus van lijn 6, gestationeerd op het eindje doodlopend spoor langs de huizen. Links onderaan het uitwijkspoor voor de aan- en afvoer van de rijtuigen over de brug. De rest van het tafereel lijkt volkomen tot de plaatselijke folklore te behoren. Zo was het midden de jaren vijftig niet ongewoon dat de Gentse tramrijtuigen met Franstalige reclamepanelen rondjes reden. Waar hier "Café Chat Noir" prijkt had evengoed "Koffie Zwarte Kat" kunnen staan, maar dat was voor die tijd nog iets te vooruitstrevend. Om het dan maar niet te hebben over de vijftalige aankondiging naast het plaatselijk bankfiliaal... De tramreizigers zijn "goed gezeten", hoog en droog, maar de concurrentie loert onder de gedaante van een glimmende Amerikaanse slee van het bedrijf "Haventaxi", open dag en nacht. De chauffeur leunt onverschillig tegen de zandbak van de ETG en wacht...op Godot... (foto: Bazin (F) - 4 juli 1955)
Boven: rijtuig 332 op lijn 10 in de Voormuide. Na de afschaffing van de tramlijn naar Meulestede eind 1963 werd het rechter spoor naar de Muidebrug gedeeltelijk opgebroken en vervangen door een wisselspoor. Ook de klapveren voor de bovenleiding zijn van de brugportieken verwijderd.
Onder: Drie sporen ter hoogte van de Scheepvaartstraat, waarvan in gewone omstandigheden enkel het middelste werd gebruikt, zoals dat hier het geval is met drie-asser 358 die zich op lijn 4 naar het Sint-Pietersstation begeeft. De beide andere rijtuigen, de 335 met de rolfilm op "10 - Muidebrug" en de 336 met de vermelding "Speciaal", maken deel uit van een excursie voor tramhobbyisten, die zelfs tot aan de terminus van lijn 20 in Melle leidde. (foto : 16 maart 1968)
Nog twee opnamen van tramverkeer in de Voormuide midden de jaren zestig. Boven: een wat verwarrende toestand, waarbij drie-asser 359 zich op lijn 4 naar het Sint-Pietersstation begeeft en rijtuig 374, in dienst op lijn 5 op het naastliggende spoor in de richting van de Muidebrug rijdt. Wellicht was de spoorinfrastructuur toen reeds zoals te zien is op de bovenste foto van de vorige rubriek. Het kon ook zijn dat door werken op het Neuseplein of de Sassekaai de keerlus niet kon worden bereden.... Onder: de halte aan het uiteinde van de Voormuide vlakbij het kruispunt met de Muidelaan bood destijds niet de minste faciliteit voor de tramgebruikers. Bij gebrek aan een vluchtheuvel begeeft een reizigster zich naar het midden van de straat, om vervolgens een aanzienlijke klim te wagen vooraleer van het ritje te kunnen genieten... (foto van rijtuig 351 op lijn 4: E.J. Bouwman - 1964)
Twee tramlijnen verdwenen in de jaren zestig uit de Muidewijk en werden door autobusdiensten vervangen: lijn 6 bij de jaarwisseling 1962-1963, lijn 5 op 1 juni 1965. De volgende belangrijke stap in de ontwikkeling van het openbaar vervoer was het inzetten van PCC-rijtuigen op lijn 4 vanaf 12 juli 1971. Het laatste traject waarop de oude rijtuigen circuleerden was lijn 10. De inwoners van het Neuseplein, de Sassekaai en de Voormuide zagen in de overgangsperiode tussen juli 1971 en maart 1974 oude drie-assers en nieuwe PCC's de revue passeren...
Boven: in de Voormuide wordt de drie-asser 336 op lijn 10 gevolgd door een PCC op lijn 4
Onder: met de komst van de PCC's op lijn 4 ontstond een nieuwe situatie voor de reizigers. Er kwam definitief een einde aan het soms onvoorzichtig op- of afspringen van het rijtuig. Even wachten tot de trambestuurder de deuren in werking stelde was voortaan de boodschap. Een drie-asser van lijn 10 komt via de Sassekaai het eerste rijtuig vervoegen.(foto: F. Coussens - 25 maart 1973)
Op 31 maart 1974 verzorgde motorrijtuig 360 de allerlaatste rit met een drie-asser in reizigersdienst. De opname toont ons de beide trambedienden bij hun "old-timer" aan de terminus naast de Muidebrug. De afreis naar de stelplaats kan beginnen. De voorplaat was voor de gelegenheid voorzien van de tekst "laatste oude tram 10" en de afkorting "R.I.P." die enkel op het rijtuig betrekking had, want lijn 10 overleefde het evenement dankzij het inzetten van PCC's 's anderendaags. (foto: W. Gogaert)
AFLEVERING 24 (WEEK VAN 21 TOT 27 JANUARI 2007) TERUG BESCHIKBAAR !!! ==========================
Zicht op de Korenmarkt omstreeks 1900 met drie accumulatorentrams, waarvan die links het nummer 124 draagt. De plaats vormde de verbinding tussen de lijnen van de Dampoort, de Brugsepoort, de Muidepoort en het Rabot (Gasmeterlaan) enerzijds, het Zuidstation en Gent-Sint-Pieters (toen nog gelegen aan de Parkplaats) anderzijds. Uiterst rechts "Au Bon Marché", enkele open koetsen (de voorlopers van de huidige taxi's) en een klassieke rode postbus, zoals er nu nog een exemplaar op het Veerleplein staat. De 42 tramrijtuigen, wat later aangevuld met de reeksen 143-147 en 148-155, hadden oorspronkelijk een donkergroen koetswerk. (uitgever: Albert Sugg)
In deze en de volgende twee afleveringen is het thema
DE GENTSE STADS- EN BUURTTRAM OP OUDE PRENTBRIEFKAARTEN.
We gaan dus nog voor een poosje de nostalgische toer op. Wat ons beter bekend is als de "postkaart" werd aan het einde van de negentiende eeuw een echte rage. Daarop schitterden in zwart-wit en later in kleuren de belangrijkste en merkwaardigste stads- of dorpszichten, zoals pleinen, parken, kastelen, kerken, monumenten, molens, stations, enz. De elektrische tram en de stoomtram stonden daarop zelden centraal en kwamen eerder toevallig en op grote afstand even in beeld. Soms heb zelfs de indruk dat de "portrettentrekker" stond te wachten tot het lawaaierige of luchtvervuilende vehikel uit het zicht verdwenen was... Gelukkig waren er interessante uitzonderingen en daaruit volgt nu een eerste selectie, met de Gentse accumulatoren- en trolleytrams als blikvangers. De periode 1899-1919 dus. Volgende week komt het interbellum en de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog aan de beurt en in aflevering 26 de stoom- en elektrische trams van de buurtlijnen rond de stad.
Accutram 107 op de Kouter. Het rijtuig bolt naar het Zuidstation. Aanvankelijk reden de trams die van het Zuid of de Kortrijksepoort kwamen langs de Veldstraat naar de Korenmarkt. In de tegengestelde richting werd het spoor in de Posthoornstraat (thans Sint-Niklaasstraat) en de Korte Meer bereden. Op 26 november 1899 werden de nieuwe richtlijnen op het vervoer van kracht, waarbij de rechterkant van de straat moest worden behouden. De rijrichting in de hogergenoemde straten werd bijgevolg omgekeerd. (uitgever: Albert Sugg)
Accutram 139 komt van de Korenmarkt en rijdt de Veldstraat zoals bepaald na het in voege treden van de nieuwe richtlijnen op het vervoer. Betreft het hier een rijtuig van lijn 4 naar de Kortrijksepoort, dan zal aan het einde van de winkelstraat rechtdoor naar de Ketelbrug en de Nederkouter worden gereden. Gaat het daarentegen over lijn 2, dan zal van de Veldstraat links worden afgeslagen naar de Zonnestraat en de Kouter.
Zicht vanaf de Lammerstraat op wat thans het Frankrijk- en Wilsonplein is. Rechts de hoofdingang van het majestueuze Zuidstation. Links van de zes bomen en de "pissijnen" op de vluchtheuvel twee tramsporen en een overloopspoor. Het Wilsonplein was destijds de terminus van wat later lijn 5 zou heten: Dampoort - Kasteellaan - Van Arteveldeplein - Zuidstation. De latere lijn 4, met vertrekpunt aan Sint-Jacobs, bereikte het plein langs de Keizer Karelstraat om zich dan verder langs de Lammerstraat, de Sint-Pietersnieuwstraat en de Heuvelpoort naar de Parkplaats, de Kortrijksesteenweg, de Nederkouter en de Korte Meer naar de Korenmarkt te begeven.
Deze ingekleurde prentbriefkaart, afgestempeld op 21 augustus 1903, toont ons "L'Eglise Saint-Jacques", gezien vanaf de Vlasmarkt. Centraal het wachthuisje van de tram, inclusief krantenkiosk, uiterst rechts de terminus van de lijn die via Gent-Zuid, Sint-Pietersplein, Heuvelpoort, Citadelpark, Sint-Pietersstation, Kortrijksesteenweg en Nederkouter in een wijde boog rond het zuidelijk gedeelte van de stad naar de Korenmarkt leidde. De accumulatorentram kreeg terecht een donkergroene kleur toebedeeld. Let ook eens op de mode van die tijd. De oude heer met wandelstok, de ranke dames in het zwart en het meisje dat schuchter in de richting van de fotograaf kijkt staan er model voor... (uitgever: Albert Sugg)
Het "Groot Vleeshuis", toen nog niet voorzien van de talrijke trapgeveltjes langs de kant van de Groentenmarkt, met op de hoek het piepkleine café "In 't Galgenhuis" . In de verte het ontwaren we het pas gerenoveerde Gravensteen. Rechts het dubbel tramspoor over de Vleeshuisbrug en de accumulatorentrams 124 (vooraan) en 104 (op de achtergrond). Ze dragen beide een klein bordje boven het rijtuignummer warop de eindbestemming staat, hier jammer genoeg niet duidelijk leesbaar. Twee tramlijnen liepen over de Vleeshuisbrug, enerzijds deze via de Burgstraat naar het Rabot en de Gasmeterlaan (die wat later het nummer 1 kreeg), anderzijds die via de Geldmunt naar de Muide en Meulestede, de latere lijn 2. Het verkeer van voetgangers was daar dagelijks zeer druk. Zelfs de "eenzame fietser" acht het raadzamer zijn weg "op stap" verder te zetten... (uitgeverij "Star" - Héliotype De Graeve, Gent)
Zicht op het gebouwencomplex van de "Société anonyme des Tramways électriques de Gand" te Gentbrugge. Uiterst links de schouw van de elektriciteitscentrale, een door paarden te trekken houten ladderwagen, de rijtuigenloods en het tot trolleytram omgebouwde rijtuig 101. Rechts in de loods een stoomtram. Aan de rechterzuil bemerken we de aankondiging "Salle d'attente - Wachtzaal". De terminus van lijn 2 "Stapelhuis - Keizerpoort - Zuidstatie - Koornmarkt - Muidepoort - Meulestede" bevond zich toen binnen de omheining van de stelplaats. UIterst rechts het dienstgebouw, gesloopt in 1981 en het aanvankelijk enkel spoor van lijn 1 " Arsenaal - Zuidstatie - Koornmarkt - Rabot - Gazometerlaan", verdubbeld in maart 1912 in het vooruitzicht van de opening van de lijn naar Melle in december dat jaar.
De Korenmarkt met twee trolleytrams nabij de grote kiosk met wachtzaal, toiletten en krantenafdeling. Het nieuwe postgebouw begint stilaan vorm te krijgen maar binnenin is de afwerking nog volop aan de gang. Ook het torenuurwerk zou nog jaren op zich laten wachten, zelfs tot na de officiële opening op 24 oktober 1910. De opname dateert van 1906 of iets later, want de rijtuigen zijn reeds uitgerust met een houten bord waarop het lijnnummer vermeld staat. Nog een jaartje wachten vooraleer de tramgeleider tegen weer en wind zou worden beschermd door middel van een "glazen raamschutsel". Onderaan zien de koetsiers en vooral de paarden de bui al hangen: de toename van het "nieuwerwetse" verkeer zal hen vroeg of laat hun job kosten... ("Gand - La nouvelle poste" - uitgeverij Nels)
Een prachtige opname van het Frankrijkplein met de Marcellisbrug, de Lammerstraat en de imposante koepel van de "Nieuwe Cirk", toen nog duidelijk zichtbaar wegens het ontbreken van bebouwing aan de Huidevettershoek. Zo te zien heeft de fotograaf zijn opdracht niet onopgemerkt kunnen vervullen, want een achttal figuranten vullen met de nodige trots het decor aan. Ter hoogte van de ranke "dame in het wit" en "Hôtel Russie" op de hoek van de Kuiperskaai rijdt trolleytram 150 op de lijn tussen Sint-Jacobs, het Zuidstation, Gent-Sint-Pieters en de Korenmarkt. Merkwaardig hierbij is het feit dat het bord boven het rijtuig wel in twee talen de lijn aanwijst, maar het nummer vier ontbreekt... (Gand - Rue de l'Agneau et le Cirque)
Ook hier draagt de trolleytram (wellicht de 113) één lantaarn in het midden van het paneel. In tegenstelling met de 150 op het Frankrijkplein is het bord met de tweetalige reisweg hier wel voorzien van het cijfer 4. Ten tijde van de accutrams lag in de Hofbouwlaan slechts één spoor, dat werd in 1904 verdubbeld. Het rijtuig komt van het Sint-Pietersstation aan de Parkplaats en begeeft zich naar de Heuvelpoort, richting Zuidstation en de terminus aan de Sint-Jacobskerk. Links het Citadelpark, rechts de normaalschool. (Gand - "L'école Normale)
In oktober 1907 plaatste de Gentse trammaatschappij bij de "Ateliers Métallurgiques de Nivelles" een bestelling van 12 open rijtuigen. Op 22 april van het volgende jaar kwam er nog een bijbestelling van vier zogeheten "zomertrams" en zes open sleeprijtuigen. Ze waren identiek aan deze welke tijdens het warme seizoen op de lijn Oostende - Blankenberge in dienst waren gekomen. Begin juli 1908 kwamen de eerste vier te Gentbrugge aan. Ze reden op de lijn van het Sint-Pietersstation naar Gent-Zuid ter gelegenheid van de "Gewestelijke Landbouwtentoonstelling" in het Citadelpark. Ze waren in het geel geschilderd met versierd met blauwe lijntjes. De banken in "acajou" stonden dwars en waren voorzien van een klikbare leuning. Ze kregen de nummers 201 tot 216 toebedeeld, maar in 1913 zouden ze hernummerd worden van 216 tot 231. De 216 is thans verheven tot museumrijtuig en nam in september 2004 deel aan de historische tramstoet door het stadscentrum. Het open rijtuig centraal in beeld begeeft zich langs lijn 1 van het Graaf van Vlaanderenplein naar de Korenmarkt. Links een "gewone" trolleytram die de Vlaanderenstraat verlaat en via de westzijde van het plein naar Ledeberg rijdt.
Nogmaals een prentbriefkaart, afgestempeld op 26 juni 1913, waarop een "zomertram" te zien is. Rijtuig 217 (nieuwe nummering) verlaat de Korenmarkt en zet op lijn 1 koers naar het Rabot en de Gasmeterlaan. Al even indrukwekkend als de publiciteitsborden van de magazijnen links en het aantal luifels rechts in beeld, is het ingewikkeld sporencomplex aldaar, bestaande uit drie sporen en een overloopwissel. Dit lag aan de diverse stopplaatsen voor de rijtuigen van en naar het Rabot (lijn 1), de Muide (lijn 2), de terminus van lijn 4 op de Korenmarkt zelf en de doorgang van lijn 3, die toen nog van Sint-Jacobs op één spoor langs de Vrijdagmarkt en de Langemunt kwam aangereden, terwijl sinds november 1907 in de andere richting de Cataloniëstraat en Borluutstraat (thans Belfortstraat) werd gevolgd. Toen lijn 3 in juli 1914 in de beide richtingen door de Belfortstraat kon rijden werd dit sporencomplex gedeeltelijk opgebroken.
Nog een laatste zicht op een zomertram, nu in de Schouwburgstraat, in dienst op lijn "vier barré" tussen de Sterre, waar zich de hoofdingang van de Wereldtentoonstelling bevond, en de Korenmarkt, waar speciaal voor die gelegenheid een keerlus achter het koor van de Sint-Niklaaskerk en in Klein Turkije was aangelegd, maar er tot 30 augustus 1987 in dienst zou blijven. De stad beleefde nooit geziene hoogdagen en niets wees er toen op dat amper één jaar later de ellende van de Eerste Wereldoorlog zou toeslaan. Links de "Fransche Schouwburg", rechts op de hoek van de Kouter "The Excelsior", waar het hoofdlokaal van de Vlaamse Automielbond was gevestigd. Zoveel heren, zoveel bolhoeden...
Het Graaf van Vlaanderenplein met links de gevel van het Zuidstation. Centraal "De Gladiator", een werk van Louis Mast, in 1907 van het Citadelpark naar daar overgeplaatst om er een tegenpool te vormen met het beeld "Excelsior" langs de kant van de Vlaanderenstraat. Tussenin de beeldengroep ter ere van de hofbouwkundige Oswald de Kerchove, opgericht in april 1908. Rechts trolleyrijtuig 157 in dienst op lijn 1. De eerste in het geel geschilderde tram "...zoals die in Antwerpen..." deed zijn intrede op 8 mei 1907. In hetzelfde jaar waren praktisch alle rijtuigen van raamschutsels aan de beide platformen voorzien. De sporen verwijderden zich van elkaar tussen het uiteinde van de Frère-Orbanlaan en de Vlaanderenstraat. Het tweede spoor uiterst links maakte deel uit van de buurtlijn naar Merelbeke die daar zijn terminus had. Pas in het voorjaar van 1920 werden de beide sporen van de stadslijn rechts naast het parkje gelegd, zodat de tram van Merelbeke niet langer hinder ondervond van stadsrijtuigen die naar Ledeberg reden. (uitgeverij E.S.A.B. - Berchem, Antwerpen)
Een fraai zicht op het Hyppoliet Lippensplein, dat voor de oudere Gentenaars tegen beter weten in nog steeds het "Rond Punt" is, de samenloop van Brabantdam, Vlaanderenstraat, Kuiperskaai, Belgradostraat en Lange Boomgaardstraat. Het jaartal is 1913, te merken aan het bordje bovenop de kandelaber met "Wintergarten", de toenmalige benaming voor de feestzaal aan de Kuiperskaai, later het Colliseum. Natuurlijk ook aan de trolleytram van het type "Expo", gesloten rijtuigen met onder meer een scheiding tussen de beide delen van het frontraam. Het rijtuig begeeft zich langs lijn 1 van het Zuidstation naar de Korenmarkt en de Gasmeterlaan. Links de sporen van lijn 2 naar de Kouter, de Korenmarkt en de Sassepoort. Let ook eens op de dienstmeid, de vrouw met zonnescherm en de politieman, de enige "hindernis" op het kruispunt...
Stemmige gekleurde "postkaart" die ons de splitsing laat zien tussen de Gouvernementstraat links en de Limburgstraat rechts in beeld. Uiterst links een gedeelte van het provinciegebouw (Palais Gouvernement), in september 1944 door een brand verwoest. Achter het standbeeld van Lieven Bauwens het imposante en gerenomeerde magazijn "Nagel - Esders" met "Vêtements pour hommes et enfants"... Een dozijn kinderen poseert voor het standbeeld. Enkele heren met bolhoed hebben blijkbaar iets bemerkt in de buurt van de tram die op lijn 1 naar het Zuidstation rijdt.
Het dateren van de volgende opname is een dubbeltje op zijn kant, vermits de gelijktijdige aanwezigheid op de Korenmarkt van de beide rijtuigen volgens de beschikbare gegevens eigenlijk niet kon! We zien links "een vier" van het type "Expo" die van de Sassepoort komt aangereden, rechts een "preekstoeltram" die zich op lijn 2 naar de Sassepoort begeeft... Twee artikels uit de "Gazette van Gent" wakkeren het dilemma aan:
- "De rijtuigen van lijn 2, met witte borden, zullen voortaan rijden tussen het Arsenaal en de Zonnestraat, in afwachting dat de toelating verkregen wordt om de lijn tot aan Akkergem te verlengen." (9 januari 1914) - "Sedert zaterdag 10 januari is de nieuwe tramdienst naar de Muide ingericht. Voortaan zullen de rijtuigen van lijn 4, vroeger gaande van De Sterre tot aan de Korenmarkt, verder rijden tot de Sassepoort." (12 januari 1914) "Over naar familie" dus...
Tenslotte nog een aanklacht tegen de vluchtheuvel rechts in beeld, genoteerd uit "Het Volk" van 23 januari 1913. "In het midden van de Korenmarkt heeft men rechtover de grote kiosk thans ook een streep grond vrijgehouden voor de personen die de tram naar 't Rabot of de Sassepoort afwachten. Een gelukkig gedacht! Spijtig nochtans dat dit voetpad niet breder is dan 70 centimeter! Wie te lijvig is kan hier zijn "sleppe" kwijtgeraken! Op de twee uiteinden is een lantaarn geplaatst, kwestie van in het donker dat eindje "sleppe" gemakkelijker te kunnen terugvinden!..."
Deze opname dateert van 1913. Behalve de in maart voltooide torenspits van het Belfort bemerken we een rijtuig van het type "Expo" dat via lijn 1 naar de Korenmarkt bolt, terwijl rechts daarvan een "preekstoeltram" op lijn 3 zich in de richting van de Dampoort begeeft. Een andere tram van diezelfde lijn is trouwens voordien eveneens de Belfortstraat ingedraaid. Een andere meevaller is het zicht op de overkant van het Emiel Braunplein uiterst links, waar nog een gedeelte van het huizenblok te zien is dat zich destijds tussen het stadhuis en het belfort bevond en in 1960 plaats moest ruimen voor de aanleg van een parking. (uitgeverij A. Scheers - Vorst-Brussel)
Deze maal kunnen er geen problemen zijn met het dateren van de opname. We zijn andermaal in 1913, het jaar van de Wereldtentoonstelling in Gent. Een tram van het "Expo"-type bevindt zich in een zowaar verlaten Clementinalaan, waarvan het gedeelte rechts in beeld wordt ingenomen door de bijgebouwen van het "Flandria Palace", dat ook in de Astridlaan een grote oppervlakte in beslag nam. Het gedeelte van aan het tramrijtuig tot de rand rechts werd na de Eerste Wereldoorlog gesloopt en door woningen vervangen. Uiterst links de toren van het pas voltooide Sint-Pietersstation. In die periode liepen twee tramlijnen door de straat, welke vanaf de Kortrijksepoort tot aan de terminus in lusvorm aan "De Sterre" een gemeenschappelijk traject hadden: lijn 4 komende van de Muide en lijn 7 met vertrekpunt aan het Stapelplein. Met het oog op de drukte tijdens de periode van de Expo werd een lijn "4 barré" ingericht tussen "De Sterre" en de Korenmarkt via een lus rond de Sint-Niklaaskerk. Iets dergelijks geschiedde ook voor lijn "7 barré" via een lus rond het Van Arteveldeplein.
Een rijtuig van lijn 3 overschrijdt de oude Bargiebrug. De terminus die zich aanvankelijk aan het Emilius Seghersplein rechtover de Sint-Jan-Baptistkerk bevond, werd op 14 december 1910 langs de huidige Bevrijdingslaan verlengd tot net voor het kruispunt met de Rooigemlaan. Pas na de Eerste Wereldoorlog, meer bepaald op 14 april 1923 zou de lijn verder doorgetrokken worden op de Brugsesteenweg tot aan "Het Zandeken" in Mariakerke. De brug in beeld werd door een moderne, vaste brug vervangen die in december 1934 voor het verkeer werd opengesteld, Reeds in mei 1940 echter werd ze vernield bij nieuw oorlogsgeweld.
Voorwaar een Babylonische spraakverwarring op deze prentbriefkaart uit 1910, waar de uitgever het heeft over de "Rue de Bruges" en de "Burchtstraat", terwijl uiteindelijk de Burgstraat wordt bedoeld, de aloude verbindingsweg tussen het Gravensteen en het begijnhof rond de Sint-Elisabethkerk. Merkwaardig is het feit dat ten tijde van de paardentram in die richting geen openbaar vervoer werd georganiseerd. Pas in 1898 kwamen er sporen voor de elektrische lijn naar het Rabot en de Gasmeterlaan. Wellicht was die buurt, ondanks de nabijheid van heel wat industriële activiteiten en het Rabotstation (dat evenwel een goederenstation was) niet zo belangrijk. Bovendien deden zich toen ook problemen van technische aard voor, In "De Gazette van Gent" van 23 september 1898 lezen we onder meer: "...De plaatsing van de sporen van de elektrische tramway op de lijnverbinding tussen de Koremarkt en het Rabot is ver gevorderd. Langs de kant van de Veerleplaats opent men de groef om over de brug de sporen te verbinden met degene welke sedert enige weken in de Burgstraat zijn gelegd..." En op 27 april 1899: "...Nu er sedert gisteren op de lijn van het Rabot ook nieuwe trams rijden, geschiedt de ganse dienstverlening elektrisch en is er te Gent een einde gekomen aan het tijdperk van de paardentram..." Trouwens, modern verkeer was niet meteen aan de orde in het noorden van de stad. Om het plaatje volledig te maken nog dit berichtje dat in "Het Volk" van 26 november 1905 verscheen, anderhalf jaar nadat tussen het Zuidstation en de foor op het Sint-Pietersplein voor het eerst op het Gentse stadsnet met trolleytrams werd gereden: "...Eindelijk wordt het onderbroken werk voor de plaatsing van de trolley over de Bargiebrug tot aan de kerk van Sint-Jan-Baptist voortgezet..." Daar waren ze dus nog slechter af...
Toegegeven, daarnet ben ik wat te hard van leer getrokken voor wat betreft het verwaarlozen van de inwoners uit het noorden van de stad. Dat wordt hier ruim goedgemaakt met een rubriekje over de ontwikkelingen in de volkrijke buurt rond de Meulesteedsesteenweg, hét noordelijke punt bij uitstek van Gent, de ex-kanaalgemeenten uiteraard niet inbegrepen! In aflevering 22 rubriekje 254a had ik het al over de "luxe" dat de Meulestedenaars in 1899 te beurt viel, toen ze in afwachting van de eerste accutrams enige dagen bediend werden met paardentrams die aan het meterspoor waren aangepast. En in rubriekje 256a over de primeur die hen in mei 1914 te beurt viel, de eerste elektrische rijtuigen uitgerust met een sleepbeugel voorbij hun deur te zien rijden. We sluiten deze aflevering af met een vrij zeldzame prentbriefkaart waarop de Meulestedestraat staat afgebeeld, thans Meulestedekaai, met in de verte de toren van de Sint-Antoniuskerk aan het Redersplein. Links een tramrijtuig op enkel spoor. Jaren later werd het spoor naar de overzijde van de straat verlegd. Daar zijn alle huizen rechts in beeld intussen verdwenen, inclusief de antieke straatlantaarn...
AFLEVERING 25 (WEEK VAN 28 JANUARI TOT 3 FEBRUARI 2007) TERUG BESCHIKBAAR !!! ==========================
DE GENTSE STADS- EN BUURTTRAM OP OUDE PRENTBRIEFKAARTEN DEEL 2: HET STADSNET TUSSEN 1920 EN 1950. ===
Zicht op het Veerleplein, toen nog "Ste-Pharailde Plaats", waar de vismarkt werd gehouden. De opneme dateert van na 1919, vermits de "preekstoeltrams" in dienst op lijn 1 (Arsenaal - Gasmeterlaan) reeds zijn uitgerust met een sleepbeugel. De laatste lijn waarop de omschakeling van trolley naar "den boog" geschiedde was deze "van de Kasteellaan", toen lijn 5. Anderzijds van voor 16 juli 1926, toen in het midden van het plein de gedenkzuil met leeuw werd opgericht ter herinnering aan de Wereldtentoonstelling van 1913 in Gent. Zoals reeds eerder vermeld diende het plat vlak tussen de beide buizen van de sleepbeugel als windvanger, om het contact tegen de rijdraad optimaal te houden. Verder valt op te merken dat de beide rijtuigen geen bord met de eindbestemmingen dragen. Enkel een ronde schijf met het nummer 1 is boven het platform aanwezig. Wel zijn bovenaan de beide flanken smalle, balkvormige toestellen geplaatst. Op andere beelden waarop de zijkant beter te zien is blijken die als lijnaanwijzer te hebben gediend, volgens het schema 1 - Franse tekst - Nederlandse tekst - 1. (uitgeverij "ALBERT")
Zicht op de Korenmarkt vanaf de Veldstraat met uiterst links "Hotel Wilson" en een twee-asser op lijn 3, andernaal zonder lijnbord. Op het plein twee "Expo"-trams, waarvan het eerste dienst doet op lijn 4. Het beeld is heel nauwkeurig te dateren. De "Gazette van Gent" vermeldt op 13 mei 1926: "Op de Korenmarkt is de ondernemer Myncke voor rekening van het trambeheer bezig aan de oprichting van een nieuwe aubette. Ze is ontworpen door de heer P. Verberkt uit de Van Wittenberghestraat. Het gebouwtje zal 7 meter lang zijn en in twee compartimenten worden verdeeld. Het ene is voor de reizigers bestemd, het andere zal ingericht worden als bureel voor de dienstcontroleur. Een trap zal toegang geven tot een plaats in de keldering die zal gebruikt worden door het personeel." En op 18 oktober van hetzelfde jaar: "Deze week is men begonnen met de afbraak van de kiosk op de Korenmarkt. Een schoon en nuttig werk. Geheel het bovendeel is reeds weggenomen. Voorlopig zal het onderste stuk nog wat blijven staan, maar weldra zal het ook verdwijnen" (* echter pas in april 1928!) Op de prentkaart staan én het nieuwe wachthuisje én de kiosk, dus... (uitgeverij "Thill", Brussel)
De Sint-Niklaasstraat, langs de kant van Klein Turkije nog geflankeerd door een rij gelijkvormige huisjes zonder verdieping. Links slagerij Ed. Schandevel. Wie destijds het telefoonnumer 100 draaide kwam dus daar terecht! En op de hoek van de Cataloniëstraat en de Veldstraat moest je bij Van de Walle - De Vreese zijn voor "chemises, cols et cravates"... Een twee-assige "preekstoeltram" uitgerust met een sleepbeugel rijdt tegen elke verwachting in van de Cataloniëstraat naar Klein Turkije toe. Dat zal dus wel een bepaalde reden hebben gehad. Terug over naar familie..
Hier de toenmalige Sint-Jorisbrug over de Leie, de verbinding tussen de Steendam enerzijds, de Dampoortstraat en Rodetorenkaai anderzijds. Een "Expo"-tram begeeft zich langs lijn 3 van Sint-Jacobs naar de Dampoort. De fotograaf kan alvast op ruime belangstelling rekenen van toevallige voorbijgangers en rondhangende jongeren. En wat zou er geworden zijn van "Café - Restaurant Het Schuttershof" en het "Syndicat des Decorateurs" (Algemeene onderneming van versieringen voor openbare en bijzondere feesten)? Lijn 3 was in die tijd aan een uitbreiding in oostelijke richting toe. Op 15 september 1924 werd de terminus verlegd van het Oktrooiplein naar Gentbruggebrug langs de Dendermondsesteenweg en het Heirnisplein.
Jawel dit is de Dampoortstraat, In de jaren twintig van de vorige eeuw uiteraard. Links vooraan "Café In't Land van Cadzand" (English spoken!) en het straatnaambord van de Kasteelkaai. Let ook eens op het sierlijke bord dat de "standplaats" van de tram aanduidt. Roken was blijkbaar in, want aan beide kanten van de straat wordt stevig publiciteit gemaakt voor sigaren en tabakswaren, vooral bij het "Amerikaansch Huis Vander Elst op de hoek met Dok-Zuid. Wat verder in "Den Dubbelen Arend", verkoopt met "Appelcienen, citroenen en bananen (groot en klein)... In de verte andermaal het "Syndicat des Décorateurs" over de Sint-Jorisbrug. Een "Expo"-tram inclusief sleepbeugel op lijn 3, nu wél met houten lijnbord, begeeft zich in de richting van de Dampoort. Het openbaar vervoer wordt hier blijkbaar uitsluitend gehinderd door stootkarren en allerlei gespan. Tonnen worden gelost aan de straatkant, een jongen loopt op de tramsporen. Kortom een vrij chaotische bedoening als je 't mij vraagt... Hoe langer je het plaatje bestudeert, hoe merkwaardiger de bevindingen. De "jongenstweeling" (met pet) al bemerkt achter de vrouw ter hoogte van Vander Elst? En het meisjesduo (met pet) op de hoek van de Kasteelkaai? Dat de straatlantaarn op het voorplan opgehangen lijkt aan de bovenleiding van de tram is natuurlijk puur gezichtsbedrog!...
Panorama op de Sint-Niklaaskerk vanaf de toren van het Belfort. Uiterst links het hotel Wilson met enkele dwars geparkeerde auto's en wat verder de Sint-Michielsbrug. Rechts het postkantoor op de Korenmarkt waarop het minder dan vijf voor twaalf is. Twee "preekstoeltrams", de ene op lijn 3 aan de vluchtheuvel ter hoogte van de Sint-Michielshelling, de andere van lijn 1 of 3 in de Cataloniëstraat. Een "Expo"-tram komt uit de Sint-Niklaasstraat en begeeft zich achter het kerkkoor naar Klein Turkije via het ringspoor dat in juli 1913 werd aangelegd voor het drukke verkeer op lijn "4 barré" naar het Sint-Pietersstation en de terreinen van de Wereldtentoonstelling. Ook hier enkel een nummerschijf boven het platform. (Uitgeverij "Nels")
Een "preekstoeltram" uitgerust met een sleepbeugel en een houten lijnbord met de eindpunten in twee talen, houdt op lijn 3 halt aan de Sint-Jan-Baptistkerk. Enkele reizigers verlaten het rijtuig, dat weldra de tocht verder zal zetten langs de huidige Bevrijdingslaan. Lange tijd was het Emilius Seghersplein, rechts gedeeltelijk in beeld, de terminus van de lijn. In 1923 werd ze zowel in noordelijke als in zuidelijke richting verlengd tot respectievelijk "Het Zandeken" in Mariakerke en Gentbruggebrug te Sint-Amandsberg. (Uitgeverij "Patria")
De Antwerpsesteenweg, het gemeentehuis van Sint-Amandsberg en de kapel van het Campo Santo zijn hier verenigd op één plaatje. Ook de infrastructuur van het openbaar vervoer verdient de nodige aandacht, al was het maar door de aanwezigheid van niet minder dan vijf sporen ter hoogte van de sanemvloeiing met de Visitatiestraat. De twee uiterst links behoren tot de Nationale Maatschappij van Buurtspoorwegen. Eén er van was enkel een plaatselijk uitwijkspoor. Daar stak destijds de stoomtram die vertrokken was aan "Gent-Heirnisse" en komende uit de Schoolstraat de steenweg over, om de tocht naar Oostakker, Desteldonk en Zaffelare verder te zetten. Van de drie andere is het meest linkse in beeld een uitwijkspoor van de stoomtramlijn naar Lochristi, dat in verbinding met dat van Oostakker eveneens naar de Schoolstraat leidt. Resten dus nog de beide sporen van de toenmalige stadslijn 5, waarvan de terminus zich een eindje verder bevond aan de Verkortingstraat. Twee twee-assers van het type "Expo" begeven zich naar die terminus. Het eerste heeft wellicht wat vertraging opgelopen in het drukke stadsverkeer. De rijtuigen zijn uitgerust met een sleepbeugel en een lijnbord waarop in twee talen de eindbestemmingen staan. (uitgeverij "Patria")
Van de Antwerpse- naar de Brusselsesteenweg in Ledeberg is voor ons maar een kleine stap. De lage huisjes uiterst links tussen de Lededries en de Driesstraat zijn heden ten dage nog wonderwel te situeren, maar de woning rechts met het ranke torentje heeft samen met talrijke andere burgershuizen plaats moeten ruimen voor flatgebouwen, kantoren en tentoonstellingshallen. Een "Expo"-tram komt van het Arsenaal en rijdt op lijn 2 in de richting van de stad. Afhankelijk van het exacte jaar waarin deze opname werd gerealiseerd is de terminus de Rozemarijnbrug (vanaf 28 november 1920) of het Sint-Pietersstation (vanaf 21 december 1925).
Het aantal uitgegeven prentkaarten met daarop het beroemde zicht op de drie Gentse torens vanop de Sint-Michielsbrug is moeilijk te schatten. Op het eerste zicht zijn ze alle variaties op hetzelfde thema maar door het snel wisselend stadsbeeld en de ontwikkelingen in het auto- en tramverkeer kunnen ze vrij nauwkeurig worden gedateerd. Over het tramhuisje links hadden we het al eerder. Dat werd in 1926 opgericht. Rechts daarvan werd in december 1932 een publiciteitszuil met uurwerk geplaatst. Dat is hier duidelijk nog niet aanwezig. Bovendien waren de meeste "preekstoeltrams" ,waarvan we onderaan twee exemplaren op lijn 3 te zien krijgen, toen reeds tot drie-assers verbouwd. Met enig gevoel van geruststelling mag het plaatje worden gesitueerd aan het einde van de dolle "twenties"...
Nog een schoolvoorbeeld van hoe het vandaag niet moet. Wie op die plek gaat staan haalt 's anderendaags de krant... Het station "Gent-Dampoort"- Gand-Porte d'Anvers" werd opgericht aan de terminus van de lijn uit Eeklo, ingehuldigd in juni 1860. Het gebouw werd in 1964 gesloopt. Links het noordelijk uiteinde van de imposante spoorwegviaduct met vier doorgangen, onderdeel van de nieuwe verbinding naar Destelbergen en Antwerpen via een wijde bocht naar Oostakker, in plaats van langs de Land van Waaslaan. Het kunstwerk was eind 1909 voltooid en kon het jaar nadien in gebruik worden gesteld. We zien een "Expo"-tram van lijn 5 die de Antwerpsesteenweg verlaat, halt houdt aan het plaatje "tramstilstand", om dan eens onder de vierde boog door naar de Kasteellaan af te zwenken. Later zou dit tracé grondig worden gewijzigd, waardoor de lijn, intussen vernummerd tot 7, in verbinding werd gebracht met lijn 3. Onder de tweede en derde boog, afhankelijk van de rijrichting. De poserende figuranten bestaan hoofdzakelijk uit kinderen. Een combinatie vrije schooldag - autoloze zondag?... (uitgeverij "Patria")
De voorloper van de "Hermelijn"? Het merkwaardige perspectief doet de indruk ontstaan alsof we hier te maken hebben met een dubbelgeleed tramstel, maar dat zouden de inwoners van Melle nooit voor hun stoep te zien krijgen. De motorwagen is een onderdeel van zes moderne elektrische rijtuigen, waarvan de bestelling op 10 november 1911 door de trammaatschapij bij "La Métallurgique de Nivelles" werd geplaatst, uitsluitend voor de lijn naar Melle die op 26 december 1912 geopend werd. Ze waren uitgerust met vier zijramen, gesloten platforms, een "lanterneau" op de bovenbouw en kregen de nummers 174 tot 179 toebedeeld. De tram sleept twee wagons uit een reeks van tien (55 - 64), oorspronkelijk bedoeld om ingezet te worden op de lijnen naar Melle of Merelbeke. We zien het enkel spoor staduitwaarts aan de linkerkant van de Brusselsesteenweg. Het tramstel bevindt zich ter hoogte van Melle-centrum en is op weg naar de terminus aan het Arsenaal in Gentbrugge. Het lijnnummer op het houten bord dat aanvankelijk 10 was werd in het begin van de jaren dertig gewijzigd in 20.
Bij deze wordt het hoog tijd om een tiental prentbriefkaarten met drie-assers wat van naderbij te analyseren. Een eerste reeks van 14 rijtuigen, het prototype 301 niet meegerekend, werd samengesteld uit onderdelen van open "zomertrams" en voorzien van een langer chassis en langere platforms. Ze kwamen in reizigersdienst onder de nummers 302-315 tussen eind 1926 en april 1927. Kenmerkend was de nummering onder het koplicht, de zes smalle ramen geflankeerd door twee kleinere, waaruit hun eerder bestaan als open tram duidelijk af te leiden viel en de schijf met het lijnnummer dat net als bij eerdere beelden van "preekstoeltrams" uit de jaren twintig boven het platform uitstak. We zien een dergelijk rijtuig op lijn 1 dat zich op het Sint-Baafsplein naar de Korenmarkt begeeft. Geniet verder van de twee panelen links en rechts van de Raadskelder met de vermelding "toeristen", de integraal Engelstalige publiciteit aan "t Vosken - Le Renard " voor "tea, coffee, chocolat, refreshments, quick and clean service" . Geen wonder dat Jan Frans Willems, de voorvechter van de herwaardering der Nederlandse taal, midden het plein de drankgelegenheid met zijn rug aankijkt... Een "hippe" autocar uit het interbellum is hem daar komen vervoegen...
Bij deze treden we de jaren dertig binnen. De ranke toren van het Sint-Pietersstation heeft na de blikseminslag van 7 juli 1926, waarbij volgens de "Gazette van Gent" het uurwerk totaal werd uitgeslagen, tegen Pasen 1927 een nieuwe wijzerplaat gekregen. Alle prentkaarten uit die periode laten bovendien een wit spoor zien aan de zuidzijde van de toren, waarover iedere verklaring me heel erg welkom is... De prentkaart dateert ten vroegste van 1930, want drie-asser 370 (?), de ex-accumulatorentram hier in beeld, kwam pas toen in omloop. Bovendien lezen we in "De Gentenaar" van 18 januari: "...Beter laat dan nooit heeft men rond de Maria-Hendrikaplaats vier grote masten in beton aangebracht, die een hoogte van 17 meter hebben. Op het bovendeel is een soort "chapeau" bevestigd met drie armen, waaraan grote elektrische lampen van 1000 kaarsen worden gebracht die geheel het plein voldoende zullen verlichten. Aan de twee uitersten van het pleintje voor de tram staan ook twee masten..." (*waarvan één gedeeltelijk in beeld) Anderzijds dan weer moet de opname voor september 1931 worden geplaatst, toen de bouw aan de "marquise" of luifel boven de ingang van het station werd aangevat. Op de prentkaart is daar nog niets van te merken. Het tramrijtuig doet dienst op lijn 2: Sint-Pietersstation - Arsenaal. (uitgeverij "Star")
In de "Gazette van Gent" van 9 januari 1936 lezen we: "...In de loop van dit jaar wordt het vlak van de Dampoortbrug één meter opgehoogd. De nieuwe brug zal van hetzelfde type zijn als de huidige, doch de dikte, die thans 1,45 m bedraagt, zal herleid worden tot 80 cm, waardoor men met de ophoging een vaargeulhoogte van 4,5 m zal bekomen. Niettegenstaande de economische crisis moet de brug thans gemiddeld 20 maal daags opgehaald worden..." De bijgevoegde prentbriefkaart toont ons de vernieuwde Dampoortbrug, waarschijnlijk in beeld gebracht vanuit de bovenste verdieping van het "Amerikaansch Huis" op de hoek van de Dampoortstraat. Onderaan rechts de tramsporen van lijn 3 en een drie-asser die stadinwaarts rijdt. Verder de wissels voor de vertakking van het goederenspoor van de Buurtspoorwegen naar het Handelsdok, de Muide en het Rabot. Op de achtergrond de vier bogen van de spoorwegbrug en tussen een andere drie-asser links en een motorrijtuig van de Buurtspoorwegen rechts, de houten tramaubette van de ETG. Zowel de brug als het wachthuisje werden tijdens de Tweede Wereldoorlog vernield.
Ingekleurde prentkaart waarop we het "Kasteel van de Graeven" en een gedeelte van het Veerleplein herkennen. Her en der enkele visverkopers die hun waren trachten aan de man te brengen. Onderaan links het "leeuwtje van de Wereldtentoonstelling", geplaatst in juli 1926 en de hoge, rode postbus die zich heden nog steeds op die plaats bevindt! Een drie-asser met nummerschijf 1 komt van de Burgstraat en houdt even halt. Een ploeg van de luchtlijndienst voert onderaan een paal net een opdracht uit aan de schakelkast. De ladderwagen staat rechts van de kasteelingang geparkeerd. (uitgeverij "Legia")
Net als van het zicht op de drie torens vanaf de Sint-Michielsbrug, zijn het aantal panorama's van de Korenmarkt en het postgebouw amper te tellen. Deze opname is zo te zien op een zonnige zomerdag gerealiseerd, wat blijkt uit de vele luifels aan de handelszaken voorbij de post. Er is echter flink wat afgeknoeid op het negatief van de foto, te merken aan de "schaduwen" onder de auto's op de Sint-Michielshelling en de tramrijtuigen. Andere tijden zijn aangebroken: de koetsen zijn vervangen door een horde taxi's. Links van het wachthuisje is intussen de publiciteitszuil met uurwerk geïnstalleerd evenals de betonnen paal met drievoudige verlichting waarover we het reeds hadden bij de prent van het Maria-Hendrikaplein. Tramrijtuig 357 links onderaan doet dienst op lijn 3 en rijdt naar de vluchtheuvel op de Sint-Michielshelling. Het is het enige in beeld dat reeds voorzien is van publiciteitspanelen boven de ramen. Aan het wachthuisje vertrekt drie-asser 312 richting Veldstraat voor een rit op lijn 4. Een derde rijtuig komt van de Groentenmarkt. (uitgeverij "Nels")
Voor de tweede maal brengen we een bezoekje aan de gemeente Melle. De fotograaf stond op het kruispunt van de Brusselsesteenweg met het gemeenteplein enerzijds en de straat naar de kerk en de Scheldebrug anderzijds. Rechts op de hoek voorwaar een verkeersbord van de eerste editie. Het aantal auto's in beeld is eerder bescheiden. Natuurlijk trekt de fraaie drie-asser 324 met nummerschijf 20 en de eindbestemmingen Melle - Arsenaal boven de instapplaats onze aandacht. In 1932 kregen de rijtuigen 323, 324 en 325 sterkere ex-NMVB motoren met bijpassende controllers, een automatische schakelaar op het dak, een nieuwe elektrische uitrusting en een koppelingsysteem voor solenoïderemmen. Ze kregen een pantograaf als stroomafnemer. De bedoeling van deze ombouw was enkele trams te hebben die sneller waren en bijwagens konden trekken, zodat ze ingezet konden worden op de lijnen naar Merelbeke en Melle.
Nogmaals het Maria-Hendrikaplein, maar nu net na de Tweede Wereldoorlog. Over de brede luifel boven de ingang van het Sint-Pietersstation vermeldde "De Gentenaar" op 8 maart 1932: "De werken voor het plaatsen van de "marquise" vorderen goed. De houten afsluitingen zijn weggenomen, zodat men nu een betere kijk heeft op het resultaat. Voor de reizigers die op de tramrijtuigen moeten wachten is dit toch al iets." En over het nieuwe postkantoor (*te zien tussen de twee betonnen kandelabers) lezen we in de editie van 30 januari 1940: "De post nadert snel de voltooiing. Deze zal over alle moderne comfort beschikken en heel wat beter ingericht zijn dan de huidige. De getriëerde brieven komen rechtstreeks op het spoor, zodat het tijdverlies door het vervoer totaal zal uitgeschakeld zijn. Voorwaar een mooie verbetering!" (*wat het uitbreken van de oorlog drie maanden later natuurlijk niet was...) Een drie-asser is nog net zichtbaar tussen het groen van de bomen. Rechts onderaan het spoor dat rond het plein leidt. Links dat naar de Clementinalaan voor de trams van lijn 7 naar Sint-Amandsberg of de Darsen, lijn 8 naar "De Sterre" en lijn 9 naar het Arsenaal. Let verder op de sierlijke taxi's, de autobus naar Deurle via Sint-Denijs-Westrem en het "kotje van de controleur" op de vluchtheuvel naast het tramrijtuig.
Het Arsenaal te Gentbrugge, gezien van op de betonnen viaduct voor het snelverkeer tussen de De Naeyerdreef en de Jules de Saint-Genoisstraat, in gebruik gesteld in 1942 en gesloopt voor de aanleg van de E17-viaduct in 1971. We hebben hier een schitterend uitzicht op de ringspoorweg tussen Gent-Sint-Pieters en de Dampoort, de rolbareel ter hoogte van het seinhuis "Gentbrugge-Zuid", de beide perrons, enkele noodgebouwen, een mast met seinen, de nauwe Brusselsesteenweg en een tramrijtuig van lijn 2 of 9 aan "Café Terminus". De ringspoorweg werd verhoogd in gebruik gesteld in 1971, het jaar waarin ook de trambedding met dubbel spoor naar het midden van de verbrede steenweg werd verlegd. Van alles wat op de prentkaart staat afgebeeld resten thans enkel nog de huizen links van de tram. (uitgeverij "M. Nonkel, Gent")
Andermaal het Veerleplein en het Gravensteen, nu eens gezien vanuit de bovenste verdieping van een handelszaak aan de overkant. De chaos bij het groepje visverkopers vormt een schril contrast met de rust die de rest van het plaatje uitstraalt. Behalve het kasteel zijn er nog twee statische elementen die opvallen: de geparkeerde "steekkarren" vlakbij de ingang en het "leeuwke van de Wereldtentoonstelling". Aan de stand van de korte schaduw die het op het plein werpt te zien is het iets na de middag en hoogstwaarschijnlijk extreem heet (die uitzonderlijke zomer van 1948?...) Dat is te merken aan de blote armen van de vrouw in het wit die de tramsporen oversteekt en aan de drie-asser waar iets ongewoons aan de hand is. Het rijtuig staat met de sleepbeugel in de richting van de Burgstraat en toch zijn de plooideurtjes aan de linkerzijde geopend. Enkele reizigers leunen op de metalen reling die kon worden neergeklapt. De tram is nog niet gemoderniseerd, daar wijzen de nummerschijf 1, de "dikke" cijfers van het rijtuignummer en de ongelijke afmetingen van de ramen op. Hangen er nog gordijntjes in het rijtuig of zie ik spoken? Hij is tegelijk een rijdende publiciteitswagen voor "Bieren Aigle Belgica" en "Het Laatste Nieuws". (uitgeverijen "Thill, Brussel" en "Nels")
Dit panorama van de Korenmarkt en de post lijkt op het eerste zicht een kopie te zijn van dat in het rubriekje hogerop, maar het is op zijn minst boeiend om op zoek te gaan naar enkele moderniseringen die intussen zijn uitgevoerd. Het jaartal schommelt me dunkt tussen 1950 en 1953. Zowat alle taxi's zijn nu glimmende, Amerikaanse limousines. De oude straatlantaarns op de vluchtheuvel rechts van de trams hebben de tijd niet doorstaan. Een verkeerslicht met twee fasen is er in de plaats gekomen. Een ander exemplaar staat op het voetpad nabij "Hotel Wilson". Weinig strategisch bevinden zich daar ook wegwijzers naar Kortrijk (via de Veldstraat!) en Brussel (via de Cataloniëstraat). Voor de opening van de "autostrade" in 1954 en de kleine ring in 1964 was die plaats nog het middelpunt tussen noord en zuid, oost en west! De fameuze metalen zuiltjes met nauwe verlichting bovenaan, die om de haverklap door verstrooide automobilisten werden stukgereden, staan er ook al. De omvorming van de tramrijtuigen is volop bezig. Aan het wachthuisje staat een nog niet aangepast exemplaar uit de reeks 394-405 met "lanterneau", nummerschijf 1 en zes raampjes. Het tweede is uitgerust met een rolfilm en vier gelijke ramen aan de zijkant. Beneden de Sint-Michielshelling veel wachtenden op rijtuigen van lijn 3 naar de beide richtingen.
Om "in schoonheid" te eindigen werpen we nog een blik op de Antwerpsesteenweg. Dat we in Sint-Amandsberg zijn leren we onder andere uit het Franse opschrift "St. Amand" op de hoek van de Schoolstraat. Links daarvan de combinatie van een villa en een chalet, die zo gestolen lijkt uit de Frère-Orbanlaan nabij Gent-Zuid. Een groter contrast met de mastodont van een telefoontoren is moeilijk denkbaar. Tientallen exemplaren van die "monumenten van technische vooruitgang" sierden tijdens het interbellum en zelfs nog een hele poos na de Tweede Wereldoorlog het straatbeeld. Onderaan in beeld de beide sporen van lijn 7. Waar de stadstram in rechte lijn de steenweg volgde, kwamen de "boerentrams" naar Oostakker en Lochristi via de Kasteellaan, de zwaaikom aan de Dampoort en de Land van Waaslaan op hun eigen spoor uit de Schoolstraat gedraaid en bleven uiterst links rijden tot aan het gemeentehuis. De gedeeltelijk gemoderniserde drie-asser 342 van het stadsnet (rolfilm maar nog geen gelijke zijramen...) begeeft zich naar de "Potuit" en de terminus aan de Darsen. (uitgeverij "Nels")
* Waarom het verhaal rond 1960 stopt is te verklaren door het feit dat me, op een tweetal uitzonderingen na, geen exemplaren uit de jaren zeventig, tachtig, enz. bekend zijn waarop een tramrijtuig op een aanvaardbare grootte voorkomt. Het zou me bijzonder plezieren te vernemen of iemand weet heeft van prentkaarten die via een uitgeverij aan o.a. toeristen die onze stad bezoeken te koop worden aangeboden en waarop PCC's of Hermelijntrams te zien zijn!...
_______________________________________________
VOLGENDE WEEK DE LAATSTE AFLEVERING GEWIJD AAN PRENTBRIEFKAARTEN MET TRAMVERKEER: - DE BUURTSPOORWEGEN IN DE REGIO GENT -
Zicht op het gemeenteplein van Merelbeke met links het oud-gemeentehuis. Tot 30 april 1955 bevond zich ter hoogte van het estaminet "In de Tramstatie - J. De Winne - Cornelis" de terminus van de elektrische tramlijn naar Gent-Zuid. Het witte rijtuig is één van de aanhangwagens uit de reeks 55-64, in 1912 speciaal besteld voor de lijnen naar Merelbeke en Melle. Links daarvan de achterste wagon van een "trein" met stoomtractie, in dienst op de lijn tussen het Sint-Pietersstation en Geraardsbergen. De lijn werd in vier fasen in gebruik genomen: op 23 juni van Merelbeke tot Herzele over Lemberge, Bottelare, Oosterzele en Sint-Lievens-Houtem. Een eerste uitbreiding over Sint-Lievens-Esse, Steenhuize, Ophasselt, Hemelveerdegem, Schendelbeke en Nederboelare naar Geraardsbergen volgde op 1 mei 1912, een tweede over de Scheldebrug naar Zwijnaarde met voorlopige terminus aan "De Sterre" op 11 oktober 1913, uiteindelijk doorgetrokken tot het Maria-Hendrikaplein via de Voskenslaan en -tunnel op 31 maart 1925. Wat de reizigersdienst betreft werden vanaf 5 juli 1934 spoorauto's ingezet. De tramlijn verdween in ongeveer evenveel fasen tussen april 1954 (exit Merelbeke - Sint-Pietersstation wegens de opening van de autoweg Brussel-kust) en 15 december 1955 (Sint-Lievens-Houtem - Geraardsbergen). Reeds eerder verschenen afbeeldingen van prentbriefkaarten met stoomtrams van de buurtspoorwegen in de Gentse regio: - aflevering 1 rubriek 2: Klappel, Overmere; - aflevering 2 rubriek 13: Slotendries, Oostakker; - aflevering 3 rubriek 27: Ertvelde; - aflevering 11 rubriek 122: Slotendries, Oostakker; - aflevering 11 rubriek 122: Lovendegem; - aflevering 18 rubriek 208a: Drongen-Baarle.
Een typisch beeld uit een indrukwekkende reeks die te rangschikken valt onder de noemer "Aankomst van den stoomtram - Arrivée du Vicinal). De pastorij van Bottelare is heden ten dage perfect te situeren. Voor het overige is enige verbeelding welkom. Links bevindt zich de huidige school, gewezen klooster, rechts het beeld van Sint-Anna. De stoomtram komt uit wat thans de Dorpsstraat heet en staat klaar om de Ridder Stas de Richellelaan te dwarsen naar de Diepestraat toe, waar zich destijds rangeersporen bevonden, inclusief laad- en loskade. Het tramstel is via Merelbeke en Lemberge op het plein gearriveerd. De reis zal verder leiden naar Moortsele, Oosterzele, Sint-Lievens-Houtem, Herzele en Geraardsbergen. Op deze plaats gebeurde in augustus 1950 een spectaculair verkeersongeval tussen een spoorauto die een rij goederenwagons trok en een vrachtwagen. (uitgeverij E.S.; Berchem-Antwerpen)
Zelfde fenomeen, zelfde buurtspoorlijn, andere locatie. De stoomtram is de helling voorbij de kerk opgeklommen en aangekomen in de bocht naar de Groenlaan.Een honderdtal meter verder kruiste een uitwijkspoor de dreef om zich na de dagtaak naar de stelplaats te begeven. Hier bevond zich tot 30 april 1912 de terminus van de lijn die uit Merelbeke vertrok als verlengstuk van de elektrische lijn, uitgebaat door de "Tramways Electriques de Gand". De vergunning werd door de NMVB in januari 1906 toegewezen aan de "Société Anonyme de Chemins de fer Provinciaux" , op 3 december 1900 opgericht voor de duur van 30 jaar, met als doelstelling tramlijnen aan te leggen en te exploiteren. Na de realisatie van enkele projecten in de provincie Luxemburg verlegde ze haar activiteiten naar Oost-Vlaanderen: Tielt-Ruiselede-Aalter, Aalter-Ursel-Eeklo, Wetteren-Oordegem-Zottegem en Asse-Aalst-Oordegem. Ook de verlengingen naar Geraardsbergen in 1912 en Gent-Sterre in 1913 werden door deze maatschappij verwezenlijkt. (uitgeverij J. Vergucht - Van Glabeke)
Reeds in aflevering 3 rubriekje 27 was een stoomtram te zien in de dorpskern van Ertvelde. Toch is er nog plaats voor een tweede fotografisch document, al is het maar voor de sfeer van de "Belle Epoque" die er van uitstraalt. De aankomst van die briesende en stampende vuurduivel, aangekondigd door de door merg en been dringende geschreeuw van de stoomfluit, schudde elk landelijk dorp langs de lijn bruusk uit zijn slaap. Menige buurspoorlijn werd alzo de onbetwistbare voorloper van de "nieuwerwetsche tijd" en vooral op economisch gebied de navelstreng tussen de "grote stad" en het platteland. Ertvelde lag op het traject van de allerlaatste stoomtramlijn die in het Gentse werd aangelegd en van Bassevelde leidde over Oosteeklo, Kluizen, Evergem en Wondelgem. Een eerste gedeelte tussen Bassevelde en Wondelgem werd ingehuldigd op 6 juli 1910 en op 10 augustus hadden daaromtrent grote feestelijkheden plaats in Evergem. De pachtende maatschappij was de "Société Anonyme de Transports Urbains et Vicinaux", tevens uitbaatster van de lijnen naar Oostakker-Zaffelare, Wetteren-Hamme, Lochristi en Drongen-Nevele. Na de laatste afbraakwerken voor de aanleg van de Frans Van Ryhovelaan kon de stoomtram vanaf 10 december door de Wondelgemstraat naar de Rabotstatie en de Begijnhoflaan rijden. De totale lengte van de lijn bedroeg 25,6 kilometer.
Zicht op de tramstatie te Bassevelde, noordelijke terminus van de lijn uit Gent-Rabot, Wondelgem, Evergem, Ertvelde en Oosteeklo, ten tijde van het stoomtijdperk. Links het dienstgebouw, in het midden een gesloten goederenwagon en de rijtuigloodsen. Rechts het waterkasteel en een reizigerskonvooi dat klaar staat voor de afreis naar Gent. Eens te meer eist de fotograaf de aandacht op van groot en klein, man en vrouw, reizigers en trampersoneel. (uitgeverij "Albert")
Massale belangstelling voor de klaarstaande stoomtram naar Gent. Die dag was er in Lochristi duidelijk wat aan de hand. Het toekijkend publiek varieert van soldaten en gendarmen links tot een groep enthousiaste schoolkinderen en hun begeleiders rechts. Als een kapitein op zijn pakketboot staat de machinist van het tramstel fier te pronken in zijn stuurcabine, bewust van zijn functie. Een zomers schoolreisje? De inhuldiging van de lijn in augustus 1903? Het doet er niet toe, even verpozen bij deze schitterende opname moet kunnen volstaan...
Plompe stoomtram met schouw ontmoet ranke dame met hoed. Een groter contrast is moeilijk te vinden... We bevinden ons in Drongen, ter hoogte van de dreef en het plein aan de abdij, rechts buiten beeld. De aanleg van de lijn Gent-Rabot - Drongen - Nevele - Ruiselede werd een lange lijdensweg. Reeds op 12 augustus 1905 vroeg de NMVB de vergunning aan voor de aanleg van de lijn Gent-Rabot - Drongen - Nevele - Ruiselede. Grote vertragingen kwamen voort uit moeilijkheden door verscheidene gemeenten veroorzaakt aangaande het lijntracé en de traagheid in de briefwisseling. Drongen zelf hield lang vast aan de onaantastbaarheid van de mooie dreef. De doortocht door de gemeente en het bouwen van een viaduct over de spoorlijn Gent - Oostende vormden moeilijke vraagstukken. Verder waren er problemen om de beide Leernes te bevredigen en met de inkom en uitrit in Nevele... Uiteindelijk werd de lijn te Drongen feestelijk ingehuldigd op juni 1909. Vanuit Gent liep het tracé langs de Begijnhoflaan, de Nieuwe Wandeling, Einde Were en "Het Brughuizeken" aan de Leie. Ook hier verliep de uitbreiding in verschillende fasen: op 15 oktober 1910 tot Baarle, vanaf 20 november tot Sint-Martens-Leerne, tot Vosselare op 26 december en uiteindelijk tot Nevele vanaf 28 januari 1911.
Twee maanden na de opening van de eerste stoomtramlijn in het Gentse tussen de Begijnhoflaan en "Het Motje" aan Zomergem-Kanaal, vermeldt de "Gazette van Gent" op 18 februari 1887: "We vernemen uit goede bron dat de stoomtram van Gent naar Oostakker en Desteldonk bepaald aangenomen is. De lijn begint op het Oefeningsplein aan de Dampoort, loopt de Toekomststraat door, over de Dendermondsesteenweg voorbij de kerk (*van het Heilig Hart), door de Verbindingsstraat, Molenstraat, Schoolstraat en Antwerpsesteenweg tot op het plein voor het gemeentehuis van Sint-Amandsberg. Van daar verder langs het kerkhof naar "Slotendries" in Oostakker." Verder op 29 augustus: "Eindelijk is men op het grondgebied van Sint-Amandsberg begonnen aan het leggen van de stoomtram Gent - Oostakker - Desteldonk - Zaffelare. Men schijnt voornemens te zijn het bijzonderste deel te leggen van Sint-Amandsberg naar Oostakker-"Lourdes". Ten slotte op 11 december: "Het staatsblad "Le Moniteur" kondigt het ministerieel besluit van 9 december af, waarbij het ontwerp en plan voor het aanleggen van de buurtspoorweg naar Zaffelare wordt goedgekeurd. Deze lijn ligt reeds van Gent tot aan Desteldonk en binnen weinige dagen zal de exploitatie in aanbesteding gelegd worden. Het goedkeurend besluit komt waarlijk op tijd!..." De stoomtram reed voor het eerst op 6 mei 1888. De lijn werd uitgebaat door de "Société Anonyme des Transports Urbains et Vicinaux". (stoomtram te Lourdes, uitgeverij "De Graeve", Gent)
Fraaie opname van een stoomlocomotief en twee types van aanhangwagens voor reizigers ter hoogte van het oud-gemeentehuis in Desteldonk. De plek is probleemloos terug te vinden. Uiterst rechts, in de richting van de huidige molenromp (* hier buiten beeld), bevonden zich uitwijksporen waar goederen en vee konden worden gelost en geladen. De prentkaart is duidelijk iets recenter dan de meeste andere uit de "stoomtramreeks", wellicht uit de jaren dertig van de vorige eeuw.
Opname van een stoomtramkonvooi aan het station van de staatsspoorweg in Wetteren. "Het leggen van de buurtspoorweg van Gent naar Zele en Hamme is ver gevorderd. Reeds is hij afgewerkt van Hamme tot dichtbij Zele en van die laatste gemeente tot omtrent vier kilometer van Gent, nauwelijks een goed half uur bollen buiten de Dampoort. Men mag dus veronderstellen dat hij binnen een week of vier geheel zal toeliggen en dat men begin november de treinen er reeds zullen rijden. Voor het verkeer naar Destelbergen, Heusden, Laarne, Kalken, Overmere, enz. is deze nieuwe buurtspoorweg van groot belang". Zo stond het te lezen in de "Gazette van Gent" van 1 augustus 1890. De opening had uiteindelijk plaats op 17 april 1891. Wetteren bleef grotendeels in de kou staan, aangezien slechts het gehucht "Kapellendries" werd bediend. De doortrekking naar het station werd niet toegestaan wegens de slechte staat van de brug over de Schelde en het zou nog een tiental jaren duren alvorens een nieuwe brug werd gelegd. De opening van het baanvak "Kapellendries" - station was slechts op 1 mei 1902 een feit. In 1903 werd de exploitatie door de "S.A. des Vicinaux des Flandres" overgedragen aan de "S.A. de Transports urbains et vicinaux. Tussen de "Heirnisse" en de Dendermondsesteenweg had de lijn een gemeenschappelijk traject met de lijn naar Oostakker en Zaffelare.
Een fotografisch document dat iedere waarachtige buurtspoorwegfanaat moet doen likkebaarden en natuurlijk past in de "Hall of Fame" van de verzameling "Arrivée du tram"! We bevinden ons in het centrum van Wetteren, op wat toen nog de "Vennemansdriesch" werd genoemd. Ik onthoud me gelukkig van een gedetailleerde beschrijving. Zijn die gasten toevallige voorbijgangers, door de fotograaf als figuranten "ingehuurd" of is hier meer aan de hand? Het vrouwvolk is duidelijk in de minderheid. Het stoomtrampersoneel weet dat hun plaats op de locomotief is. Opname van 1902 of later dus...
"Zie daar komt de stoomtram uit Wetteren weer aan!..." Even situeren is meen ik niet ongepast. De tramstatie van Destelbergen bevond zich waar thans de Reinaertweg aansluit op de Dendermondsesteenweg. Beide wegen zijn intussen brede en erg drukke verkeersaders geworden en hebben een ontgoochelend effect voor wie op zoek gaat naar de landelijke rust en charme die het plaatje hier uitstraalt. Het konvooi heeft voordien Laarne en Heusden doorkruist en begeeft zich nu naar Sint-Amandsberg. (uitgeverij "Preaux" - Aghlin)
We verlaten het stoomtramtijdperk met een prentkaart die ons terugbrengt naar de allereerste buurtspoorlijn in Oost-Vlaanderen. "Daags na de ondertekening van het Koninklijk Besluit is de tramdienst ingericht tussen de Begijnhofbrug (*Rabot) te Gent en "Het Motje" aan Zomergem-kanaal, met stelplaats langs de Brugsevaart te Mariakerke. De reis leidt over Evergem-Rabot, "Bierstal" en Lovendegem en duurt 49 minuten. Er zijn vijf afreizen per dag in beide richtingen. De reizigers moeten zich minstens vijf minuten voor de vertrekuren aan de statieplaatsen bevinden. De prijs van Gent naar Zomergem en vice-versa is 1 frank in eerste en 70 centiemen in tweede klasse." ("Gazette van Gent" - 23 november 1886) In het verslag van de NMVB over het eerste werkjaar werd het reizigersverkeer zeer bevredigend genoemd. "Maar het goederenverkeer kan slechts behoorlijk gerealiseerd worden en zich ontwikkelen, wanneer de brug aan "Het Motje" over het Schipdonkkanaal zal toelaten tot in het dorp van Zomergem te gaan." Op 31 juli 1887 vierde de gemeente de voltooiing van de brug en de komst van de stoomtram aan de kerk. We lezen daarover in "De Gentenaar" van 1 augustus: "Mede door het schoon weder lokte het feest een menigte vreemdelingen, bijzonderlijk Gentenaars. Geheel het dorp was bevlagd. Aan een menigte huizen waren jaarschriften aangebracht. Ook op geheel de doortocht van de tram waren huizen en hofsteden met vlaggen versierd. De overheden van de gemeenten Mariakerke en Lovendegem verwelkomden de heer minister ridder de Morreau, verscheidene volksvertegenwoordigers en senatoren van Gent, de heer gouverneur en griffier van de provincie en de arrondissementscommissaris aan de statie van hun gemeente en namen dan hun plaats in..." De prentkaart toont de aankomst van de stoomtram aan de kerk van Zomergem, waarbij net de helft wordt ingenomen door het huis van "Slagter en koopman A. De De Moor" Rechts van het konvooi de traditionele figuranten. Op 20 april 1898 bekwam de pas opgerichte "S.A. Tramways Electriques de Gand" de concessie en reeds op 2 oktober werd de lijn uitgebreid tot Ursel.
De eerste elektrische trams, van stroom voorzien via een bovenleiding, verschenen in juni 1894 op de lijn Brussel - Sint-Genesius-Rode - "Kleine Hut". Rijtuigen aangedreven door accumulatoren werden in Oostende ingezet vanaf juni 1897. De "N.V. Elektrische Tramwegen van Gent" die als voornaamste doelstelling had het totaal verwaarloosde paardentramnet door een moderner tractiemiddel te vervangen, wist dus van wanten wat de mogelijkheden van uitbating betrof. Aangezien het stadsbestuur tegen een storend en bovendien niet ongevaarlijk dradennet was, werd geopteerd voor accurijtuigen. Het net werd zoals alom bekend is op die wijze uitgerust bij de aanvang van 1899. De stoomtram had intussen op 16 januari 1898 zijn intrede gedaan op de buurtlijn tussen de Eggermontstraat te Ledeberg en Merelbeke. Nadat de Gentse maatschappij de lijn van de NMVB in pacht had genomen, werd op 1 juli 1899 de stoomtram vervangen door 5 elektrische van het accutype, genummerd van 200 tot 204. Al spoedig bleken die niet in staat het vijf kilometer lange traject af te leggen wegens de vroegtijdige uitputting van de batterijen. Bovendien was het stelsel niet geschikt voor het slepen van aanhangwagens. De stoomtram werd reeds in november weer van stal gehaald in afwachting van de elektrificatie van de lijn door middel van trolleys. De prentkaartfanaten zullen het schokkend beeld van dit verknoeid exemplaar niet waarderen, maar het fraai ingekleurd plaatje is voor tramhobbyisten dan weer heel interessant doordat het een onberispelijk beeld geeft van de accumulatorentram 200 aan de terminus van de buurtlijn Gent-Zuid - Merelbeke op het Graaf van Vlaanderenplein.
Aan de tweede loopbaan van de stoomtram Gent-Zuid - Merelbeke kwam op 1 december 1901 een einde na de volledige elektrificatie van de lijn. Meteen goed voor een primeur in Oost-Vlaanderen, want nooit eerder waren hier trolleytrams in actie. Op het stadsnet moest zelfs gewacht worden tot 20 maart 1904, toen een dergelijk rijtuig met sleepwagen als een soort kermisattractie pendelde tussen het Zuidstation en het Sint-Pietersplein, feit waarop de historische tramstoet rond het thema "Honderd jaar elektrische tram in Gent" op 12 september 2004 zich steunde. Een tramstel, gevormd uit een tot trolleyrijtuig omgevormde twee-asser van de reeks 200 - 204 en aanhangwagen 51 uit de reeks 50 - 54, rijdt ter hoogte van de Van Goethemstraat langs de Hundelgemsesteenweg in de richting van Ledeberg. Heel wat gevels en daken zijn heden nog duidelijk herkenbaar. Het huis rechts bij voorbeeld, dat thans wel werd gerenoveerd. En op de hoek naast de modieus uitgedoste kinderen en een uit de kluiten gewassen haag is intussen een nieuwbouw opgerezen.
Het dorpsplein aan de Hundelgemsesteenweg in Merelbeke. Rechts "De Tramstatie" ook te zien op de foto bij het eerste rubriekje van deze aflevering. Een lang uitwijkspoor aldaar maakte het mogelijk met het motorrijtuig te manoeuvreren. Een tramstel bestaande uit een trolleyrijtuig en twee aanhangwagens waaronder de 53, is zopas samengesteld en staat klaar om de terugreis naar Gent aan te vatten. De reizigers "zijn gezeten", de ontvanger is klaar om in actie te treden. De tram is nog voorzien van twee lantaarns, wat er kan op wijzen dat de prentkaart dateert van voor mei 1902, toen de bepaling van kracht werd dat vooraan nog slechts één lantaarn voor de nodige verlichting moet zorgen in plaats van door twee opzij, tenware dit op rijtuigen van de NMVB niet van toepassing was. Op de 53 is het wapenschild van de Buurtspoorwegen goed zichtbaar op de groene beplating met gele sierlijntjes. (uitgeverij "Wwe. Dooreman")
Prentkaart met de elektrisch aangedreven twee-asser 9914 in de Kapellestraat te Evergem. Het houten lijnbord bovenaan vermeldt de letter "E" en de beide eindpunten "Gent St.Pieter" en "Evergem". De bestemmingen werden niet langer in het Frans aangeduid.
Op 25 juli 1928 werd tussen de ETG en de NMVB een overeenkomst afgesloten over de elektrificatie van de buurtlijnen, die bovendien alle hun terminus zouden bekomen aan het Sint-Pietersstation. De ETG liet buurttrams toe op sommige lijngedeelten, nieuwe gemeenschappelijke deeltrajecten moesten worden aangelegd met gemeenschappelijke kosten, her en der waren ontdubbelingen noodzakelijk en de NMVB was bereid voor haar rekening enkele ontbrekende verbindingen aan te leggen. Volgens de planning moest alles klaar zijn begin 1930. Dat was net iets te hoog gegrepen maar toch konden op 1 november de secties tussen de Palinghuizen en Lovendegem enerzijds en de Dampoort en Lochristi anderzijds met elektrische drijfkracht in gebruik worden gesteld. Op 16 december was dat ook het geval tussen de Dampoort en Oostakker. Precies één maand later was het traject Dampoort - Heusden aan de beurt. Een nieuwe dienst met elektrische rijtuigen werd vanaf 10 februari 1931 ingericht op de lijnen van Heusden, Lochristi en Oostakker, waarbij de terminus werd verlegd van de Dampoort naar het Maria-Hendrikaplein. Nieuwe trams van de lijnen Nevele, Zomergem en Evergem bereikten het Sint-Pietersstation respectievelijk op 5 april, 3 mei en 6 augustus 1931. (uitgeverij "Nels" & René Govaert, Evergem)
Een elektrisch tramrijtuig van de Buurtspoorwegen aan de tramstatie in de Reibroekstraat te Evergem. De plaats was tegelijk het eindpunt van de elektrische lijn en de aansluiting met de spoorauto's naar Kluizen, Ertvelde, Oosteeklo en Bassevelde (*autorails, in de volksmond "mazoetjes" genoemd omdat ze door die brandstof werden aangedreven). Let ook even op de brouwerskar uiterst links, waarvan het vermogen beperkt bleef tot 1 pk... In de kranten van die tijd kon men slechts met moeite specifieke kenmerken van de nieuwe motorrijtuigen achterhalen. Bij de indienststelling van de geëlektrificeerde lijn naar Lochristi op 1 november 1930 was er sprake van "materieel van het jongste type, op twee assen en op draaistellen". En verder: "Deze rijtuigen met groot vermogen zijn voorzien van vier motoren van elk 50 paarden en bieden aan het publiek een comfort dat het zal weten op prijs te stellen." Telkens ergens een nieuwe sectie werd ingehuldigd hield men het bij "rijtuigen van hetzelfde type als die naar Lochristi"... Eén der opvallendste nieuwigheden voor "Jan met de pet" waren de schuifdeuren. (uitgeverij"G. Van Moorlegem", Lokeren)
Motorrijtuig van de NMVB op lijn "N" met als eindbestemmingen "Gent St-Pieter" en "Nevele", hier aan de halte naast de abdij in Drongen. Meest opvallend zijn het lange uitwijkspoor, de afspanning "De Gouden Leeuw (bij O. Byn) met de wel heel lage luifel en een niet nader te identificeren persoon met een wit bord of pak aan de rand van de dreef...
De lijn werd zoals gebruikelijk in verschillende fasen geëlektrificeerd in dienst gesteld. Op 5 april 1931 tussen Gent-Sint-Pieters en Drongen, op 6 december tot Baarle, op 14 februari 1932 tot Sint-Martens-Leerne en vanaf 20 maart tot Nevele. Geen dag te vroeg volgens de krant "Het Volk", die in haar editie van 22 maart schamper opmerkte: "Als laatste in de rij is de lijn tot Nevele nu ook afgewerkt." Al bij al een wat onkiese sneer, vermits het baanvak tussen Laarne en Wetteren - "Kapellendries" pas vijf dagen eerder aan de elektrische tractie was overgeleverd geworden...
Prentkaart waarop de elektrische tram van de lijn naar Nevele te zien is in een voor de rest bijna verkeersvrije Baarledorpstraat met uiterst links de kerk.
Om de elektrificatie van Drongen tot Nevele te kunnen uitbreiden was een kapitaalsverhoging van 4 420 000 frank noodzakelijk. De Staat nam daar de helft van voor haar rekening, de provincie en de betrokken gemeenten zoals gebruikelijk elk één vierde. De NMVB promootte de zaak als volgt: "Niet alleen zal het verkeer zich vermenigvuldigen, men zal ook over latere diensten kunnen beschikken welke de gelegenheid zullen verschaffen zich met meer gemak te verplaatsen. Ook zal de uitbating geschieden bij middel van modern rollend materieel. In één woord, de elektrificatie zal een totale modernisering daarstellen voor de doorlopen streek." Vooral de beide Leernes geraakten het duchtig oneens. De burgemeesters merkten op dat er een verschil was ingetreden in de verhouding der aandelen en wensten een herverdeling op basis van de verhouding ten tijde van de stoomtram. Het bestuur van de Buurtspoorwegen deed een beroep op de "goede betaler" Drongen om als bemiddelaar op te treden, wat uiteindelijk lukte...
We nemen een flinke sprong voorwaarts in de tijd om te belanden in de periode na 1952, toen er al lang geen sprake meer was van twee-assertjes bij de NMVB. De prentkaart toont ons de terminus van de elektrische lijn "O" (Gent Sint-Pieter - Oostakker)aan "Oostakkerdorp", de huidige benaming voor de "Gemeenteplaats" of "Dorpplaats" van weleer.
Rijtuig 9747 heeft na het verlaten van de wijk Slotendries (Lourdes),de lange Gentstraat gevolgd, waarvan het eerste gedeelte thans nog nauwelijks terug te vinden is wegens de bouw van een brug over de aansluiting van de R4 op de Kennedylaan. Links van het rijtuig zien we de toegang tot de Gasthuisstraat, waarlangs de stoomtrams en later de spoorauto's aansluiting gaven naar Desteldonk en Zaffelare. Het enkel spoor splits zich hier op in een uitwijkspoor links en een kort eindje rechts tot aan het voetpad van de Bredestraat, net lang genoeg om er een tweetal goederenwagons te kunnen plaatsen. De tram heeft er zijn langste tijd opzitten. Op het laatst werd wel nog gereden met gloednieuwe rijtuigen die vanaf 1953 door de werkhuizen van de NMVB te Kuregem waren gebouwd. De 41 000, 41 001 en 41 002, 41 008 en 41 009 werden in het Gentse als type "N" ingezet. Van de zes lijnen die in 1930-'31 werden geëlektrificeerd waren die naar Oostakker en Lochristi de eerste die werden vervangen door een autobusdienst. Dit gebeurde vanaf 29 september 1957.
Net als bij de vorige prentkaart is deze opname te dateren in de zomer van 1931. We zien hetzelfde tramrijtuig 9750 met het voorlopige "koersbord" waarop enerzijds de letter "W" en anderzijds de bestemming "Heusden" te lezen staat. Het gehucht "Klaver" is te situeren in de huidige Meersstraat tussen de gemeenten Destelbergen en Heusden. Links van de tram bemerken we bomen die deel uitmaken van het kasteeldomein.
De voormalige stoomtramlijn naar Wetteren is hier gedeeltelijk geëlektrificeerd en dat was voor de inwoners van Heusden meteen aanleiding tot een paar fraaie kiekjes, waarbij alle belangstelling gaat naar de twee-asser 9750 van de NMVB. Het traject tussen de Dampoort en Heusden werd als dusdanig ingereden op 16 januari 1931, doorgetrokken op 10 februari langs de huidige kleine stadsring tot de Heuvelpoort en verder langs de Hofbouw-, Park- en Clementinalaan naar het Maria-Hendrikaplein, met terugkeer langs de Astrid- en Fortlaan. Het gedeelte naar Laarne kwam pas klaar op 10 januari 1932, dat tot Wetteren "Kapellendries" op 15 maart. In afwachting daarvan en om misverstanden bij de reizigers te vermijden, werden de rijtuigen in die overgangsperiode voorzien van een houten bord waarop reeds de letter "W" stond, links het tweetalige "Gent - St-Pieter / Gand - St-Pierre" (nog net voor de nieuwe taalwet van 1932!) en rechts "Heusden". Herbergier Ch. Audenaert van "De Tramstatie" hoeft niets te veranderen aan zijn uithangbord. Al wie beschikte over twee benen, twee wielen of vier poten wou er bij zijn, het fiere trampersoneel op kop!
rubriek 3:Enkele personen staan aan de rand van de Brusselsesteenweg te Gentbrugge en bekijken de loodsen en werkhuizen van de stelplaats ten tijde van de accumulatorentrams.
rubriek 5: Een trolleytram van lijn 3 aan het Gentse stadhuis op 12 oktober 1914, dag dat het Duitse bezettingsleger bij de aanvang van de Eerste Wereldoorlog de stad innam. (prentkaart)
rubriek 6: Motorwagen 9790 van de NMVB-lijn Gent - Oostakker in de bocht van de Clementinalaan naar de Astridlaan op het Maria-Hendrikaplein in 1935. (verzameling W. Weyts)
rubriek 7: Drie-asser 339 (?) op lijn 2 overschrijdt het enkel spoor op de Albertbrug na de gedeeltelijke herneming van de tramdienst op 1 augustus 1940.
rubriek 9: De laatste dagen van "het tonneke" (drie-asser 301) in dienst op lijn 8. De keerlus aan café "De Sterre" werd wegens de heraanleg van het kruispunt ter hoogte van de Oudenaardse- en de Kortrijksesteenweg toen reeds een hele tijd niet meer bereden.
rubriek 10: PCC O5 in de zomer van 1971. Lijn 4 was toen reeds "gemoderniseerd", maar op lijn 1 (Moscou - Van Beverenplein) reden nog tot en met 1 november drie-assers. (foto: W. Gogaert)
rubriek 16: Poserende genodigden bij een open zomertram met aanhangwagens naar aanleiding van de opening van de lijn tussen Gent-Zuid en het Sint-Pietersstation langs de Dierentuinlaan, Tentoonstellingslaan, Terplatenbrug en Citadellaan in augustus 1911.
beginpagina blog: Drie-asser 325 met aanhangwagen uit de reeks 65-72, geparkeerd op het Emiel Braunplein, richting Klein-Turkije, klaar voor een rit op lijn 4 naar het Sint-Pietersstation. Foto uit 1958, kort voor de afbraak van de huizenrij aldaar.
AFLEVERING 28 (WEEK VAN 18 TOT 24 FEBRUARI 2007) TERUG BESCHIKBAAR !!! ==========================
Tweede helft van de "inhaaloperatie", met heruitgave van foto's uit de tweede tot en met de achttiende aflevering welke niet kunnen worden uitvergroot.
rubriek 18:Zicht op een gedeelte van de tramstelplaats te Gentbrugge in 1935. Links enkele drie-assers die hun beurt afwachten alvorens een onderhoudsbeurt te krijgen of hersteld te worden. Rechts drie rijtuigen buiten de poorten 1, 2 en 3 van de bijzonderste loods. In de rechter bovenhoek bemerken we de schouw van de elektrische centrale die een drietal jaren later zou worden ontmanteld. (foto: archief "Elektrische Tramwegen van Gent")
rubriek 19: Een viertal drie-assers met onder meer rijtuig 357 vooraan, staan in de onmiddellijke omgeving van het Sint-Pietersstation buiten de spitsuren geparkeerd op het wijkspoor in de Afsneelaan, thans Koningin Fabiolalaan. (foto uit 1963)
rubriek 20: Drie-asser 354, door Achiel Ryckaert in 1974 aangekocht en dank zij een bewonderenswaardig vakmanschap volledig gerestaureerd, samen met de "baladeuse" 8816 in actie tijdens de jaarlijkse happening "Trammelant" in De Haan aan Zee, een initiatief van de vereniging TTO-Noordzee. (eigen foto - augustus 1987)
rubriek 26: Accumulatorentram 138 in dienst op de "lijn van de Kortrijksepoort", omstreeks 1900 in beeld gebracht in de bocht van de Schouwburgstraat naar de Kouter. Enkele reizigers hebben post gevat op het achterste platform. Een bescheiden bordje boven het rijtuignummer wijst de eindpunten aan van de lijn. (prentbriefkaart)
rubriek 73: Twee-asser 216 in de kleur van de spoordienst, thans prachtig gerenoveerd in de oorspronkelijke staat van open zomertram. De opname werd in de stelplaats gemaakt naar aanleiding van de afscheidsrit op het Gentse net met de drie-assers 333 en 354 op 30 maart 1974, georganiseerd door en voor tramhobbyisten. Twee dagen later, toen ook op lijn 10 PCC's werden ingezet, kwam een einde aan het vervoer van reizigers door middel van oude, gele tramrijtuigen. (foto: verzameling F. Coussens)
rubriek 93: De drie-asser 351 verzekert een dienst op lijn 10 en rijdt in de richting van de Muidebrug. Op de Rozemarijnbrug heeft een ontmoeting plaats met PCC 01 die voor een scholingsrit op het tramnet verschijnt. (foto: voorjaar 1971)
rubriek 95a: De oorsprong van de ontsporing. De weg die het laatste gedeelte van het tramstel heeft afgelegd heeft duidelijke beschadigingen nagelaten van de asfaltlaag op de Rozemarijnbrug. (eigen foto - 8 januari 2006)
rubriek 109: Een exemplaar uit de "Expo-reeks" doet hier dienst op lijn 7 (Parkplaats - "De Sterre"). De opname dateert van kort na de Eerste Wereldoorlog, toen de trolley vervangen was door de sleepbeugel. De acht aanhangwagens waarvan verder sprake is werden gewonnen uit de twee-assers 181, 187, 188, 193, 194, 203, 204 en 207.
rubriek 128: Een trolleyrijtuig begeeft zich aan de Dampoort onder één van de vier bogen van de in 1909 voltooide monumentale spoorwegbrug, onderdeel van de nieuwe treinverbinding tussen Gent en Antwerpen. (prentbriefkaart)
rubriek 207: Een primeur voor Oost-Vlaanderen was de trolleylijn Gent-Zuid - Merelbeke, op die wijze uitgebaat vanaf 1 december 1901. Op deze prentbriefkaart zien we een motorrijtuig uit de reeks M.200 - M.204, rijdend in de richting van Merelbeke langs de Hundelgemsesteenweg ter hoogte van het uitwijkspoor nabij de Bergstraat. Arbeiders van de onderhoudsdienst onderbreken even hun activiteit om de tram vrije doorgang te verlenen.
AFLEVERING 29 (WEEK VAN 25 FEBRUARI TOT 3 MAART 2007) TERUG BESCHIKBAAR !!! ==========================
Eén van de suggesties van trouwe bezoekers is het beschrijven en illustreren van enkele legendarische tramlijnen die in de jaren zestig werden afgeschaft, om plaats te maken voor een uitbating met autobussen. Ik voeg meteen de daad bij het verzoek en richt de schijnwerpers op tramlijn 3, na de "4 barré" tussen het Sint-Pietersstation en de Korenmarkt deze met het hoogste gemiddelde aantal reizigers per jaar (5 973 574 in 1959). Lijn 3 zoals de ietwat ouderen onder ons die kennen, bekwam haar maximumlengte op 14 september 1923, toen voor het eerst Gentbrugge-brug werd aangedaan. Enkele maanden eerder, op 14 april, was ze reeds verlengd geworden van de hoek Rooigemlaan - Bevrijdingslaan naar het Zandeken in Mariakerke. Die toestand bleef ongewijzigd tot 30 november 1969, laatste dag van de tramexploitatie.
Eerder gepubliceerde foto's over tram 3 zijn terug te vinden in de rubrieken:
* 141: spoorbrug over de Kasteelsluis; * 174: beugeldraaien aan het Zandeken; * 174a: terminus Gentbrugge-brug; * 175: Heernisplein + NMVB naar Wetteren; * 176: vertakking in de Rooigemlaan; * 176a: idem; * 191a: met lijn 37 op de Sint-Michielsbrug; * 228a: afscheidsrit op 30 november 1969; * 233a: kruisende trams in de Cataloniëstraat; * 239a: idem, nu vlakbij de Korenmarkt; * 247: sneeuwimpressie aan Gentbruggebrug.
Boven: Drie-asser 372 in de bocht van de Gentbruggestraat naar de Aannemersstraat, richting Mariakerke. Let op het Franstalige reclamepaneel "Café Chat Noir", toen nog heel gewoon. foto: Bazin, 1957)
Onder: Dezelfde bocht, nu gezien vanuit de Aannemersstraat. (foto uit 1969)
Boven: De rijtuigen van "3 barré - Heirnisplein" keerden tot na de afschaffing van de buurtlijn naar Wetteren terug via de overloopwissel op de Dendermondsesteenweg, links buiten beeld. We zien drie-asser 365 aan het wachthuisje midden het plein. Het rijtuig komt uit de Klinkkouterstraat en heeft Mariakerke als eindbestemming (foto uit 1969)
Onder: Twee trams op de Dendermondsesteenweg, letterlijk in numerieke volgorde. Het eerste, de 302, bereikt weldra de terminus aan het Heirnisplein, het tweede, de 303 zal verder rijden naar Gentbrugge-brug. Op de achtergrond het station Land van Waas (Gent - Eeklo) net voor de afbraak. (foto: W. Gogaert)
Boven: Samenloop van de Dendermondsesteenweg en het Antwerpenplein. Links een "Bijzondere trein" van de Buurtspoorwegen en een aanhangwagen op het ringspoor aldaar. Drie-asser 387 komt uit de steenweg gereden richting spoorwegviaduct. (foto uit 1957)
Onder: Drie-assers 371 en 339, respectievelijk in dienst op de lijnen "3 barré - Rooigemlaan" en "7 - Sint-Pietersstation", op het gezamenlijke spoor stadinwaarts onder de derde boog van het spoorwegviacuct aan de Dampoort. Vanuit dit standpunt gezien zwenkt tram 3 linksaf naar de Dampoortbrug. Het rijtuig van lijn 7 zal het spoor rechts onderaan nemen naar de Kasteellaan, richting Sint-Pietersstation. (foto: R. Temmerman - 14 september 1962)
Boven: Een rijtuig van lijn 3 komt uit de Dampoortstraat en begeeft zich op de brug richting Oktrooiplein. Op de achtergrond de huizen van Dok-Zuid en de vier schoorstenen van de elektriciteitscentrale aan de Ham.(foto: E. J. Bouwman - 1963)
Onder: De Dampoortstraat in een winters decor. Drie-asser 347 komt van de Dampoortbrug en rijdt naar de Sint-Jorisbrug toe. Het rijtuig bevindt zich aan het kruispunt met de Jan van Gentstraat links en de Zondernaamstraat rechts.
Boven: Drie-asser 307 heeft de Dampoortstraat verlaten en overschrijdt de Sint-Jorisbrug, door de Gentenaars smalend de Kemelbrug genoemd wegens de sterke helling. (foto: P. de Meyer - 1968)
Onder: Zicht op de overkant van de brug, richting Steendam, links in beeld. Rijtuig 303 heeft Mariakerke als eindbestemming.
Boven: Drie-asser 378 verlaat de halte aan de Sint-Jacobskerk en vervolgt de rit richting Gentbrugge-brug via Steendam. Onderaan in beeld het spoor van lijn 5 naar de Bibliotheekstraat. (foto: E. J. Bouwman - 1963)
Onder: Standplaats van tram 3 aan het koor van de Sint-Jacobskerk, richting centrum. Links van rijtuig 320 het wachthuisje uit het interbellum dat weldra zou verdwijnen. Rechts onderaan de buiten gebruik gestelde wissels van lijn 5, waarvan de sporen naar de Sint-Jacobsnieuwstraat na de stopzetting van de tramexploitatie op 31 mei 1965, reeds zijn opgebroken. (foto: W. Gogaert - 1969)
Tweemaal een rijtuig in de Belfortstraat, in dienst op lijn 3. Telkens is de eindbestemming Gentbrugge-brug.
Boven: De 305 gezien vanop de pui van het stadhuis. De tram is bijna aan de Hoogpoort en zal afdalen richting Sint-Jacobs en Steendam. (foto: E.J. Bouwman - 1963)
Onder: De 303 met op de achtergrond het Belfort en de Lakenhalle, aan het kruispunt met de Hoogpoort rechts en de Nederpolder links.
Boven: Rijtuig 387 komt "zwaar beladen" van de Sint-Michielshelling en zal eens voorbij het Emiel Braunplein halt houden aan het Belfort. In de Cataloniëstraat bemerken we de 404 in dienst op lijn 1 en een autobus van het type Mack op lijn 37 naar het Westveld te Sint-Amandsberg. foto: R. Temmerman - 12 februari 1960)
Onder: Ontmoeting tussen de rijtuigen 367 en 377 van lijn 3 aan de halte Sint-Michielshelling. Het linkse heeft Mariakerke als eindbestemming, het rechtse rijdt op "3 barré" naar het Heirnisplein. Blijkbaar was het "koopjesdag" in de Veldstraat! (foto: J. Deijs - 8 juni 1964)
Boven: Massale beweging van reizigers die aan de Sint-Michielshelling trams van lijn 3 verlaten en bestijgen. Het feit dat de rijtuigen elkaar opvolgen heeft wellicht te maken met een hindernis die ze op deze miezerige regendag tijdens hun rit naar Mariakerke hebben ontmoet. (foto: E.J. Bouwman - 1963)
Onder:Drie-asser 375 op het hoogste punt van de Sint-Michielsbrug, op weg naar de terminus in de Rooigemlaan. (foto: 5 september 1957)
Boven: Drie-asser 324 is de Sint-Michielsbrug afgedaald en zet zijn weg verder langs de gelijknamige straat, richting Mariakerke. (foto: E.J. Bouwman - 1963)
Onder: De vluchtheuvels in het midden van de Hoogstraat. Rijtuig 302 heeft Gentbrugge-brug als eindbestemming. Centraal in beeld de gebouwen van "De Poel" (Volksliefde), uiterst links deze van de Dienst der Belastingen, thans overgebracht naar de Zuiderpoort nabij de Sint-Lievensbrug. Hier eindigde in februari 1961 de kaping van een tram door Gentse studenten, die was begonnen aan de Holstraat. Dank zij de tegenwoordigheid van geest van de ontvanger, kon deze vrij snel de stroom afsluiten... (foto: W. Gogaert - 1969)
Boven: Rijtuig 368 in de Hoogstraat, vlakbij het kruispunt met de Holstraat. Eindbestemming: Gentbrugge-brug. (foto: R. Temmerman - december 1966)
Onder: Zicht op de Noordstraat richting Bargiebrug. Drie-asser 391 is gestopt aan de vluchtheuvel nabij het kruispunt met de Contributiestraat, bij de Gentenaars bekend als "De Duizend Vuren", links in beeld. Het rijtuig doet dienst op lijn "3 barré" naar het Heirnisplein te Sint-Amandsberg. (foto: E.J. Bouwman - 1963)
Boven: De 380 komt van de Phoenixstraat en rijdt via de Bargiebrug in de richting van de Noordstraat en Gentbrugge-brug. Over het water onderscheiden we de huizenrij van de Zuidkaai en de torenspits van de Sint-Jan-Baptistkerk. (foto: E.J. Bouwman - 1963)
Onder: Drie-asser 371 aan het Emilius Seghersplein, rechtover de Sint-Jan-Baptistkerk. Let ook even op een exemplaar van de rode telefooncellen (allo) die toen op heel wat pleinen en strategische punten waren geplaatst. (foto: E.J. Bouwman - 1963)
Boven: De Bevrijdingslaan met uiterst rechts de Sint-Jan-Baptistkerk. Drie-asser 309 rijdt naar Mariakerke. Op het bordje rechts onderaan wordt publiciteit gemaakt voor de speciale editie van de krant Het Volk tijdens de Ronde van Frankrijk. Het bestelwagentje van de Quick Service schuift aan in de plaatselijke file...(foto uit 1969)
Onder: De rijtuigen 303 en 312 kruisen elkaar op de Rooigemlaan. We kijken in de richting van de Bevrijdingslaan. foto: 23 augustus 1968)
Tot eind augustus 1962 bleef de terminus "3 doorstreept - Rooigemlaan" in gebruik. In 1942 aangelegd als rechtstreekse verbinding met lijn 1 op de Ferrerlaan via de houten Hamerbrug, werd na de inhuldiging van de nieuwe De Smetbrug in april 1949, het traject ingekort tot het gedeelte van de laan tussen de bomen, eindigend in een terugloopwissel. In beeld rijtuig 325 op het kopspoor nabij de nieuwe brug uit 1953, intussen herdoopt in Guislainbrug. (foto uit 1962)
Boven; Rijtuig 367 ter hoogte van de Blokhuizen, intussen vervangen door een nieuwbouw in het kader van het project Zuurstof voor de Brugsepoort. De tram komt van Mariakerke en rijdt naar het kruispunt met de Rooigemlaan. (foto: E.J. Bouwman - 1963)
Onder: Drie-asser 365 begeeft zich in de tegengestelde richting naar de terminus aan het Zandeke. Rechts de hoek van de Kempstraat. Links voorbij de Fluweelstraat bemerken we nog een laatste restant van de boogbrug waarover tot in de jaren vijftig de ringspoorweg lag tussen de haven en Gent-Sint-Pieters. (foto uit 1969)
Boven: Zicht op de Brugsesteenweg in de richting van de Rooigemlaan. De rijtuigen 311 en 374 kruisen elkaar ter hoogte van de Jutestraat, waar het dubbel spoor overging in een enkel, alvorens de terminus te bereiken. Links bemerken we de lichtsignalisatie voor de trams die van de stad komen.
Onder: Dezelfde locatie, nu gezien in de richting van de terminus. Drie-asser 302 wacht zijn beurt af en zal aanzetten van zodra rijtuig 312 zich volledig op het tegenspoor bevindt. (Beide foto's uit 1968)
Twee opnamen aan de terminus van lijn 3 op de wijk Zandeke te Mariakerke.
Boven: De ontvanger van drie-asser 313 keert deskundig de sleepbeugel ter voorbereiding van de terugrit naar Gentbrugge-brug. Verder hebben we hier een goed zicht op de flauwe bocht van de Brugsesteenweg richting stad.
Onder: Terminuspunt aan de laatste draagarm van de bovenleiding. Links het Maurice Claeysplein. De ontvanger van de 379 voert hetzelfde karwei uit als zijn collega op bovenstaande opname. (foto: W. Gogaert - 1969)
Boven: Drie-asser 370 aan de terminus "Gentbrugge-brug", vertrekkensklaar voor een rit naar Mariakerke. Daarachter twee rijtuigen met gedeeltelijk neergehaalde sleepbeugel, die daar tijdens de daluren worden geparkeerd. (foto uit 1968)
Onder: Dezelfde locatie, nu gezien vanaf Gentbrugge-brug. Links drie-asser 376 met bestemming Mariakerke. Rijtuig 363 bereikt het uiteinde van de Gentbruggestraat en wacht aan de terugloopwissel op het vertrek van het eerste. (foto: 19 september 1969)
BEKNOPTE INVENTARIS VAN DE 105 GENTSE DRIE-ASSERS (301-405)- aflevering 1
HET PROTOTYPE 301 ("het tonneke")
In 1923 gebouwd uit open rijtuig 226 (zomertram) als twee-assig rijtuig met een vlak chassis en twee één-assige draaistellen. Voldeed niet aan de verwachtingen. Tegen november 1925 omgebouwd tot drie-asser door toevoeging van een derde as in het midden (uitvindersbrevet voor ingenieur Robert Haerens). Het meest in dienst op lijn 8. Buiten dienst op 20 augustus 1962. Ontmanteld op 22 augustus 1962. Kast verkocht aan de scheepswerven te Langerbrugge.
Het prototype van de drie-asser, opmerkelijk wegens het smalle, licht gebogen front, op de Kortrijksesteenweg ter hoogte van het de Smet de Naeyerpark in dienst op lijn 8. Het rijtuig begeeft zich naar de keerlus aan "De Sterre". (eigen foto, 2 augustus 1962)
Omgebouwde open tramrijtuigen 220 tot 225 en 227 tot 234 uit 1908 en 1909.
Enkele kenmerken: ongebogen onderstel, geen railremmen; schuifdeuren middenin behalve 312 en 314; lengte 11,89 m - wieldiameter 80 cm; gemoderniseerd in de periode 1950-1954; alle buiten dienst gesteld eind 1969.
302
in dienst op 26 december 1925 buiten dienst in november 1969 afgevoerd op 18 november 1969 naar PVBA Chimefer in Adegem
Drie-asser 302 op lijn 3 aan de vluchtheuvel tegenover de Sint-Jacobskerk. (foto: 23 augustus 1968)
AFLEVERING 30 (WEEK VAN 4 TOT 10 MAART 2007) TERUG BESCHIKBAAR !!! ==========================
Vorige week stonden de schijnwerpers gericht op de legendarische tramlijn 3, ten tijde van de gerenoveerde drie-assers in de jaren vijftig en zestig.In deze aflevering nog meer van dat, maar dan wel over lijn 5. ________________________
De lijn bekwam haar definitieve loop grotendeels na de omwisseling met lijn 7 tussen Sint-Amandsberg en het Van Arteveldeplein op 16 juli 1922. Toen werd het Stapelplein de noordelijke terminus, terwijl de zuidelijke sedert de Wereldtentoonstelling van 1913 het pleintje ter hoogte van de Zwijnaardsesteenweg en de Elf Julilaan bleef. Op 10 april 1929 werd de verbinding met het Heilig Kerst verwezenlijkt via de Priesterstraat, thans Doornzelestraat, en zo in gemeenschap met lijn 4 doorgetrokken tot aan de Muidebrug. In zuidelijke richting kwam er op 26 juli 1931 een goede 800 meter bij op de Zwijnaardsesteenweg. Zo bleef het tot en met 31 mei 1965, waarna de autobusexploitatie een aanvang nam.
Het traject
Zwijnaardsesteenweg (terminus nabij de August Kekulestraat) - Rerum Novarumplein - kruispunt met Steenakker - kruispunt met de De Pintelaan (UZ) - kruispunt met de Elfjulilaan en Koekoeklaan - spoorwegviaduct aan de Achilles Musschestraat en Burggravenlaan - Zwijnaardsesteenweg - Normaalschoolstraat - Heuvelpoort - Overpoortstraat - Kramersplein - Sint-Pietersplein - Sint-Pietersnieuwstraat - Lammerstraat - Frankrijk- en Wilsonplein - Zuidstationstraat - Van Arteveldeplein - Keizer Karelstraat - Sint-Jacobsnieuwstraat - Vlasmarkt - Beverhoutplein (Sint-Jacobs) - Bibliotheekstraat - Minnemeers - Minnemeersbrug - Kongostraat - Ham - Dok-Noord (Stapelplein) - Doornzelestraat - Heilig Kerst - Sint-Salvatorstraat - Neuseplein - Sassekaai (terminus Muidebrug) - terug langs de Voormuide.
Reeds eerder gepubliceerd over lijn 5
* 178a - terminus aan de Zwijnaardsesteenweg * 179 - terminus aan de Muidebrug * 179a - ringspoor op het Van Arteveldeplein * 234a - in de Sint-Pietersnieuwstraat * 247 - in de Bibliotheekstraat * 264a - terminus aan de Muidebrug * 271a - terminus aan de Muidebrug * 274a - in de Voormuide
Boven: Drie-asser 319 aan de terminus op de Zwijnaardsesteenweg, met uiterst links de August Kekulestraat. De tram had er een enkel spoor op eigen bedding. Achter het rijtuig verborgen, de herberg "Terminus" waarvan de naam, ondanks de doortrekking naar Zwijnaardebrug, tot op heden ongewijzigd is gebleven. De rolfilm staat op "5 - Muidebrug" (foto: E.J. Bouwman - 1964)
Onder: Rijtuig 374 legt de laatste meters af naar de terminus, maar heeft de rolfilm al in de positie "5 - Muidebrug" staan. Rechts een gedeelte van de Blokhuizen en andere sociale woningen, opgericht vanaf eind de jaren twintig en aanleiding tot de verlenging van de lijn. (foto W. Gogaert - 1965)
Boven: De bocht van de Zwijnaardesreenweg met links zicht op de Galglaan. De hoek rechts in beeld is onherkenbaar geworden na de sloop van de kleine huisjes aldaar. Drie-asser 385 bevindt zich op het enkel spoor dat naar de terminus leidt. (foto: R. Temmerman - 3 april 1965)
Onder: Het gedeelte van de Zwijnaardsesteenweg tussen de De Pintelaan en de Galglaan, waar van dubbel spoor op enkel werd overgegaan en vice-versa (rechts buiten beeld). Uiterst links de bocht naar de terminus. Drie-asser 319 begeeft zich in de richting van de Heuvelpoort. (foto: E.J. Bouwman - 1963)
Boven: Ter hoogte van het UZ heeft drie-asser 332 (niet gebruikelijk op die lijn!) gewacht op de komst van collega 312, om zich op het enkel spoor te begeven richting terminus. Zo te zien was het niet ongewoon dat de rijtuigen in de beide richtingen de rolfilm op "5 - Muidebrug" hadden staan... (foto: R. Temmerman - 3 april 1965)
Onder: Rijtuig 395 komt van de Heuvelpoort en dwarst hier de De Pintelaan. Van de kleine huisjes links heeft enkel dat waarin toen een herberg was gevestigd de tijd doorstaan. (foto: E.J. Bouwman - 1959)
Boven: De spoorwegbrug over de Zwijnaardsesteenweg, met vooraan de Achilles Musschestraat en op de achtergrond het kruispunt met de Burggravenlaan. Drie-asser 312 zet koers naar de terminus nabij het Rerum Novarumplein. Onderaan buiten beeld bevond zich de overloopwissel voor de "5 - barré" Musschenstraat. (foto: R. Temmerman - 3 april 1965)
Onder: Drie-asser 380 aan het kruispunt met de Burggravenlaan, vlakbij de hogervermelde spoorwegviaduct. In de Zwijnaardsesteenweg zijn nog de restanten te zien van de jaarlijkse septemberkermis, waarbij de bevrijding in 1944 werd herdacht. (foto: E.J. Bouwman - 1963)
Ten behoeve van de "5 - barré" was ter hoogte van de Achilles Musschestraat een overloopwissel aangebracht. De rolfilmmakers namen het destijds niet zo nauw met de spelling (cfr. "Sint-Pieterstation" met één s!) en zagen eerder een verband met de alombekende vogeltjes! Vandaar de mix van "musschen" (de oude spelling voor "mussen") en de naam van de Vlaamse schrijver die toen nog in leven was en er het zijne zal over gedacht hebben... De foto toont ons die bewuste rolfilmstand, echter wel in scène gezet door de bereidwillige geleider van rijtuig 316 dat hier geparkeerd staat op de Afsneelaan, thans Koningin Fabiolalaan.
Boven: Drie-asser 383 verlaat de Normaalschoolstraat en dwarst aan de Heuvelpoort de kleine stadsring richting Overpoortstraat. Die ring was toen volop aan modernisatie toe, getuige daarvan de asfaltbedekking rechts, waarop het jaar voordien nog rijtuigen van lijn 7 reden. (foto: R. Temmerman - 3 april 1965)
Onder: Dezelfde locatie enkele jaren eerder, nu gezien vanuit de Overpoortstraat. Rijtuig 402 is op weg naar de terminus "Zwijnaarde". We hebben hier ook een duidelijk zicht op het nummerplaatje dat net onder de ramen op de flank is bevestigd. Die wijze van lijnaanduiding kwam omstreeks 1966-'67 in onbruik. (foto: H. De Herder - 20 mei 1956)
Boven: Zicht op de Overpoortstraat richting Heuvelpoort en Normaalschoolstraat. Rijtuig 332 rijdt hier voorbij het terrein waarop weldra het restaurant van de universiteit zou opgericht worden. (foto: R. Temmerman - 3 april 1965)
Onder: Het andere uiteinde van de Overpoortstraat, met links het Kramersplein en rechts de hoek met de Kunstlaan. Onderaan zijn de beide sporen te zien die naar de Sint-Amandstraat leidden en tijdens de foor op het Sint-Pietersplein gebruikt werden als omleiding van de tramlijn tussen de Sint-Pietersnieuwstraat en de Overpoortstraat. Drie-asser 399 begeeft zich hier naar het Sint-Pietersplein. (foto: P.J. Thompson - 14 juli 1964)
Boven: Een tweede opname waarop de beide sporen naar de Sint-Amandstraat duidelijk zichtbaar zijn. Drie-asser 385 staat op het punt die te dwarsen. Rechts hebben we reeds zicht op een gedeelte van het Sint-Pietersplein.
Onder: Het Sint-Pietersplein in al zijn glorie, destijds echter ook al het onderwerp van een heraanleg! Rijtuig 374 neemt deel aan de parade langs die imposante vlakte. Uiterst links de trappen naar het Sint-Amandplein, het silhouet van de Boekentoren en de voorgevel van "Cinéma Leopold", dan weer voor heel andere dingen berucht... (foto's: R. Temmerman - 3 april 1965)
Boven: Drie-asser 396 balladeert langs Cinema Leopold, vurig aanbeden in bepaalde kringen en dan ook vroegtijdig letterlijk in rook opgegaan. Uiterst rechts de toegang tot de Sint-Pietersnieuwstraat.
Onder: De Sint-Pietersnieuwstraat ter hoogte van de Blandijnberg. De omleiding langs de Sint-Amandstraat eindigde hier via een enkel spoor dat nog net voor rijtuig 374 te zien is. Een volledige beschrijving van de vrij ingewikkelde toestand met signalisatie aldaar is terug te vinden in aflevering 20, rubriek 234a. (foto: R. Temmerman - 3 april 1965)
Boven: Drie-asser 326 is de Lammerstraat opgeklommen en neemt de wijde bocht naar de Sint-Pietersnieuwstraat. Het Venetiaanse winkelpand uit 1853 op de hoek met de Walpoortstraat, ontworpen door architect Louis Roeland, is er nog steeds te bewonderen. Uiterst links de toegang tot wat ooit de Nieuwe Cirk was. (foto: E.J. Bouwman - 1963)
Onder: Rijtuig 383 verlaat het Frankrijkplein in de richting van de Marcellisbrug over de Schelde en de Lammerstraat, op weg naar de eindbestemming "Zwijnaarde". (foto: R. Temmerman - 3 april 1965)
Boven: Het Wilsonplein, inclusief wachtzaal met dagbladhuisje, een stadsplan, het rode haltebord van de lijnen 5 en 7 en een "halte op verzoek" van de MIVG-autobuslijn Heuvelpoort - Malem - Rooigem. De voor die tijd moderne architectuur van het EBES-gebouw op de achtergrond en drie-asser 385, klaar voor een afreis naar de Muidebrug, maken het plaatje compleet.
Onder: Motorrijtuig 384 verlaat het Wilsonplein, dwarst de sporen van lijn 1 tussen het Graaf van Vlaanderenplein en de Vlaanderenstraat en rijdt de Zuidstationstraat in, tot juni 1964 gemeenschappelijk benut door de lijnen 5 en 7. Rechts in beeld een verkeerschaos "avant la lettre"! (Foto: R. Temmerman - 14 september 1962)
Boven: Drie-asser 326 in de Zuidstationstraat, richting Muidebrug. We hebben hier een fraai beeld op de beide sporen van de verbinding tussen de lijnen 5 en 7 enerzijds, lijn 2 anderzijds, ook van nut voor het ringspoor rond het Van Arteveldeplein, waar buiten de spitsuren vaak een drietal rijtuigen werden geparkeerd (zie rubriek 179a). In de verte rijtuig 347 in dienst op lijn 7 richting Darsen. (foto: E.J. Bouwman - 1961)
Onder: Motorwagen 379 komt van het Van Arteveldeplein en draait de Keizer Karelstraat in, richting Muidebrug.
Boven: De verbreding aan het uiteinde van de Sint-Jacobsnieuwstraat, officieel de Vlasmarkt, met zicht op het koor van de Sint-Jacobskerk. Een moeilijk te identificeren rijtuig van lijn 5 begeeft zich naar de Muidebrug. In de verte een tweede rijtuig, in dienst op lijn 3, dat de Belfortstraat inrijdt. (foto: E.J. Bouwman - 1963)
Onder: Rijtuig 345 heeft de gemeenschappelijke vluchtheuvel voor de lijnen 3 en 5 aan de Sint-Jacobskerk verlaten en bolt de Vlasmarkt op. (foto: R. Temmerman - 5 juli 1964)
Boven: Zicht op de splitsing tussen de lijnen 3 (naar rechts, van en naar Steendam) en 5, van en naar de Muidebrug. Rijtuig 386 komt uit de Bibliotheekstraat en begeeft zich naar de gemeenschappelijke halteplaats aan het koor van de Sint-Jacobskerk. (foto: Bazin - 1957)
Onder: Een drie-asser uit de reeks 394-405 in dienst op lijn 5, met de rolfilm in de stand "5 - doorstreept - Van Arteveldeplein", in de bocht tussen Minnemeers en de Bibliotheekstraat, die toen het Baudelopark doorsneed. (foto: E.J. Bouwman - 1961)
Boven: Drie-asser 394 op de Minnemeersbrug, komende uit de Kongostraat en rijdend in de richting van Sint-Jacobs. Veel poëtischer klinkt de Franse benaming Pont du Pré d'Amour ... (foto: E.J. Bouwman - 1963)
Onder: Rijtuig 307 op weg naar Zwijnaarde, hier in Ham. Op de achtergrond rechts een gedeelte van de elektriciteitscentrale aan Dok-Zuid, links de toegang tot het Stapelplein.
Boven: Zicht op het Stapelplein en de elektriciteitscentrale aan Dok-Zuid. Opmerkelijk is het groot aantal sporen. Onderaan links een oud NMBS-spoor, onderdeel van de infrastructuur van de alomgekende "entrepôt" en het Handelsdok. Rechts daarvan het geëlektrificeerd enkel goederenspoor van de NMVB, dat tot 1959 lag tussen de Dampoort, de Muide en het Rabot. Dan het spoor van lijn 5 richting Muidebrug en ten slotte dat naar Zwijnaarde, hier benut door drie-asser 313, die halverwege het plein de Ham zal inslaan.
Onder: Nogmaals het Stapelplein, nu gezien in de andere richting, met het gebouw van de "entrepôt" rechts in beeld. Drie-asser 329 komt van de Muidebrug en is het plein opgedraaid, om langs de huizenrij naar de Ham te rijden. (foto: R. Temmerman - 5 juli 1964)
Boven: Het kruispunt van de Sint-Salvatorstraat links met het pleintje aan de Heilig Kerstkerk rechts. Rijtuig 358 komt uit de eerstgenoemde straat en zwenkt af naar de Doornzelestraat, die verderop toegang verschaft tot het Stapelplein. Hier kwam in 1929 de verbinding tot stand tussen de lijnen 4 en 5, die richting Muide hetzelfde traject volgden. (foto; R. Temmerman - 5 juli 1964)
Onder: Drie-asser 311, halverwege de Sint-Salvatorstraat, in dienst op lijn 5 richting Zwijnaarde. In de verte twee andere trams die naar de Muide rijden, vermoedelijk één van lijn 4 en een andere van lijn 5.
Boven: Motorwagen 384 komt uit de Sint-Salvatorstraat en zwenkt aan de hoek van de Voormuide en het Neuseplein rechts van de krantenkiosk af in de richting van de Sassekaai. (foto: R. Temmerman - 14 september 1962)
Onder: Ongeveer dezelfde locatie, nu gezien vanaf het punt waar het enkel spoor tussen de bomen op het Neuseplein zich opsplitsen in dat van lijn 10 richting Blaisantvest (rechts in beeld) en dat voor de rijtuigen van de lijnen 4 en 5 naar de Sassekaai. Uiterst links de hogervermelde krantenkiosk.
Boven: Rijtuig 379 in dienst op lijn 5, aan het einde van de Sassekaai vlakbij de Muidebrug, tot 31 mei 1965 de noordelijke terminus voor drie tramlijnen.
Onder: Wellicht, maar onzeker wegens de grote afstand, maken we hier het vertrek mee van rijtuigen op de lijnen 4, 5 en 10, die zich naar de eindpunten Sint-Pietersstation of Zwijnaarde begeven. Vooraan in beeld drie-asser 396, in dienst op lijn 5, nabij het kruispunt van de Voormuide met de Muidelaan. (foto: R. Temmerman - 21 februari 1960)
in dienst op 26 februari 1927 buiten dienst in november 1969 kast op 21 november 1969 afgevoerd naar het voetbalplein aan de Burvenichstraat in Gentbrugge en daar uitgebrand op 1 juli 1971
droeg als enig rijtuig het nummer onder het koplicht behield de twee compartimenten binnenin niet
Lijn 3 op de Brugsesteenweg ter hoogte van de wissel aan de Jutestraat foto: 19 september 1969)
in dienst op 2 april 1927 buiten dienst op 13 september 1969 na een aanrijding met rijtuig 324 aan het "Rond Punt" afgevoerd naar Chimefer op 5 november 1969
Aan de terminus van lijn 3, Gentbrugge-brug. (foto: W. Gogaert - 1969)
AFLEVERING 31 (WEEK VAN 11 TOT 17 MAART 2007) TERUG BESCHIKBAAR) !!! ==========================
Op 17 maart 1971 werd PCC 01 in de stelplaats te Gentbrugge afgeleverd en twee dagen later was er enorme persbelangstelling voor de "maidentrip" door de stad. Tot aan het inzetten van dergelijke rijtuigen op de toenmalige lijn 4 "Sint-Pietersstation - Korenmarkt - Muide", werden scholingsritten gehouden en op die wijze kregen de Gentenaars een voorsmaakje te zien van de gloednieuwe trams. Hier PCC 01 op de Korenmarkt met de aanduiding "EXTRA DIENST". (foto: R. Temmerman - 20 juni 1971)
Hallo, trouwe blogbezoeker !! Deze week laat ik de "die hards" van de oude, gele drie-assers even op hun honger zitten. Ze kunnen niet klagen, want in de vorige twee afleveringen kregen ze zomaar eventjes 87 foto's met betrekking tot hun lieverdjes aangeboden! Het moge voor hen toch een troost zijn dat de numerieke reeks die in aflevering 29 werd gestart, wel gewoon verder loopt... Thans zijn de PCC's aan de beurt, evenwel belicht vanuit een aantal merkwardigheden, zoals destijds nooit gebruikte rolfilms, verdwenen of zeldzame lijnaanduidingen en de op heden verlaten trajecten of gewijzigde tracés. Veel kijk- en speurgenot !...
In de euforie van de moderniseringsplannen van de MIVG aan het einde van de jaren zestig werden ideeën geuit om zowel de tramlijn naar Melle als de inmiddels met dieselbussen geëxploiteerde lijn 3 in de nabije toekomst eveneens met gloednieuwe PCC's te bedienen. Vrij snel echter werden deze projecten terug in de lade opgeborgen. Dat de zaak een poosje ernstig werd genomen, illustreren de bijgevoegde foto's van twee PCC's in dienst op de lijn "Moscou - Van Beverenplein", waar een bereidwillige tramgeleider voor "the record" de rolfilm even op de standen "20 Melle - Arsenaal" en "31 Mariakerke - Sint-Baafskouter" zette. (foto's: F. Coussens)
PCC 10 rechts in beeld toont ons de eerste versie van de rolfilm voor lijn 4: "Sint-Pietersstation - Muidebrug", witte letters op een rood veld. PCC 26 laat ons de rolfilm zien in de positie "4 barré, Sint-Pietersstation - Koornmarkt". Gewoon een voortzetting van de toestand ten tijde van de drie-assers, waarbij de terugkeer naar het station geschiedde via Klein Turkije. Het doorstreepte lijnnummer verdween uit de circulatie bij de herschikking van diverse lijngedeelten op 2 juli 1984, waarover verder meer. (foto: F. Coussens)
Op 2 juli 1984 wisselden de lijnen 1 en 4 gedeeltelijk van traject. Lijn 1 erfde de rode kleur van de vroegere lijn 4 en pendelde voortaan tussen het Sint-Pietersstation, de Korenmarkt, het Van Beverenplein en Wondelgem-Industrieweg. Tegelijk werd de verkeersvrije Veldstraat ingereden. Zo te zien werd rond dat tijdstip ook het straatmeubilair aangepast, getuige daarvan de "new look" van de postbussen (toch eeuwig rood) en de telefooncellen. PCC 32 nadert de halte aan het Veerleplein. (eigen foto - 16 juni 1985)
Reizigers die niet gedurig bij de pinken waren konden weinig begrip opbrengen voor alweer een wijziging van lijnnummers op 29 september 1986, amper twee jaar na de "switch" tussen de lijnen 1 en 4. Deze maal had het alles van doen met de samensmelting van de lijnen 4 en 10 tot lijn 40 "Sint-Pietersstation - Muide - (Korenmarkt) - Moscou". Daar in de Voormuide zowel in de richting station als "Moscou" in dezelfde zin werd gereden, werden op de Sassekaai op korte afstand van elkaar twee halteborden aangebracht. Witgekalkte letters "S" en "M" moesten de juiste standplaats van de rijtuigen letterlijk "in de verf" zetten. Tot op heden is die toestand er ongewijzigd. PCC 04 overschrijdt op de Korenmarkt de werken aan de overloopwissel, die weldra de keerlus rond de Sint-Niklaaskerk overbodig zou maken. (eigen foto - 7 juli 1987)
Deeltraject 43 "Sint-Pietersstation - Rabot - Muide", een grote "hit" in 1990, toen wegens de omvangrijke wegenwerken in de Nederkouter en de Kortrijksepoortstraat flink wat improvisatiewerk noodzakelijk was om de reizigers doorheen de stad te loodsen. PCC 07 houdt hier halt aan het uiteinde van de Begijnhoflaan, ter hoogte van het Guislain-standbeeld. (foto: "Rail Revue" - 23 december 1990)
Op 20 januari 1972 werd voor het eerst de keerlus rond het Van Beverenplein bereden door een rijtuig in dienst op lijn 1 "Moscou - Van Beverenplein". De handelaars die zich daar wekelijks op zondagmorgen installeerden kwamen meteen in de clinch met de MIVG. "Waar een marktkraam staat kan geen tram rijden", blokletterden de kranten 's anderendaags. Een overloopwissel aan het uiteinde van de Ferrerlaan bracht echter spoedig het nodige soelaas. Toen er sprake van was de lijn via de Poperingestraat te verlengen naar Wondelgem, kwam er op 4 augustus 1981 reeds een einde aan het bestaan van de keerlus. PCC 25 aan de terminus ter hoogte van de Van Ryhovelaan. (foto: F. Coussens - 1981)
In januari 1932 werd het verbindingsspoor in gebruik genomen dat van het Belfort over het Emiel Braunplein rechtstreeks leidde naar Klein Turkije. Het was vooral bedoeld om rijtuigen van de lijnen 1 en 3, komende uit de stelplaats, via de keerlus rond de Sint-Niklaaskerk, die voordien enkel door rijtuigen van lijn "4 barré" werd gebruikt, ook naar de Korenmarkt te leiden, om van daar terug te keren naar Gent-Zuid (lijn 1) of door te rijden naar Sint-Amandsberg (lijn 3). De verbinding werd opgebroken tijdens de omvangrijke spoorwerken op het Sint-Baafsplein en in de Cataloniëstraat in september 1987. PCC 42 komt van het Sint-Baafsplein en rijdt over het Braunplein naar Klein Turkije. (eigen foto - 9 maart 1985)
BEKNOPTE INVENTARIS VAN DE DRIE-ASSERS 301 - 405 AFLEVERING 3 REEKS 316-330 (DEEL 1)
Vijftien rijtuigen, alle gebouwd uit de eerste reeks twee-assige accumulatorentrams 101 - 142, geleverd tussen 1898 en 1901. (zie rijtuig 124 ter illustratie)
Voor de constructie werden bij Les Ateliers Métallurgiques de Nivelles langere chassis en draaistellen aangekocht. Van de oude rijtuigen werden de rijtuigkasten, de motoren en de controllers gerecupereerd. De rijtuigen werden in de werkhuizen te Gentbrugge omgebouwd. Ze verschenen op het net tussen 7 maart 1929 en 4 januari 1930.
In 1932 kregen de 323, 324 en 325 sterkere ex-NMVB-motoren met bijpassende controllers, een nieuwe elektrische uitrusting, nieuwe draaistellen en een koppelingsysteem voor solenoïderemmen op aanhangwagens (de opvallende "rubberen slurven", geleverd door het Zwitserse bedrijf Sécheron.)
In 1936 werden de andere eveneens op die wijze omgevormd, behalve de 328, die pas in 1938 werd voorzien van het hogervermelde remsysteem voor bijwagens, maar toen wel als prototype werd uitgerust met elektromagnetisch werkende remblokken, de zogeheten patins. In 1949-'50 werden de andere rijtuigen voorzien van dergelijke remblokken.
De modernisatie van de rijtuigkasten geschiedde in de periode tussen 1950 en 1954. Verder waren de meest opvallende verbeteringen:
- wit geschilderde platen als plafondbekleding; - rolfilms als lijnaanduiding; - sterkere kop- en kruislichten; - richtingaanwijzers; - fluorescentielampen binnenin; - nieuwe, verstelbare zetels voor de reizigers; - elektrische bellen voor halteaanvraag en alarm; - installatie van verwarmingselementen; - een verplaatsbare baar met geleidersstoel.
Enkele algemene kenmerken vanaf 1954:
- gebogen onderstel; - elektromagnetische remblokken; - plat dak met weerstanden erop voor de afkoeling; - deuren en vensters op ongelijke hoogte; - blauwe middenband op ongelijke hoogte; - ingebouwde koplampen op de voorpanelen; - lengte 11,38 m, breedte 2,01 m; - kunnen bijwagens trekken.
Ze werden alle buiten dienst gesteld in 1971 of 1972. Rijtuig 328 werd voor museumdoeleinden bewaard, de andere zijn gesloopt. (informatie via P. de Meyer en F. Coussens)
gebouwd uit accutram 137, type 1 Westinghouse in dienst op 14 augustus 1929 buiten dienst op 2 juli 1970 na zware botsing afgevoerd naar Chimefer op 11 februari 1971
Met geleider en ontvanger aan de terminus Zandeke te Mariakerke op 30 november 1969, de laatste dat van de tramexploitatie op lijn 3.
gebouwd uit accutram 121, type 1 Westinghouse in dienst op 20 september 1929 laatste motorwagen die een aanhangwagen sleepte op lijn 20 (wagon 72) buiten dienst op 2 december 1972 afgevoerd naar Chimefer op 16 december 1972
Aan de Voormuide, in dienst op lijn 10. Rechts drie-asser 346 die zich voor een rit op lijn 6 naar Meulestede begeeft. (foto: R. Temmerman - 21 februari 1960)
gebouwd uit accutram 122, type 1 Westinghouse in dienst op 7 september 1929 buiten dienst op 3 december 1972, na de laatste rit met remslurven op lijn 20 naar Melle afgevoerd naar Chimefer op 21 december 1972
Op lijn 1 in de Eggermontstraat te Ledeberg, op weg naar de terminus "Moscou". (foto: W. Gogaert)
gebouwd uit accutram 140, type 1 Westinghouse in dienst op 25 oktober 1929 in november 1969 nog een ander chassis uit de serie 393-395 buiten dienst op 15 november 1971 afgevoerd naar Chimefer op 10 december 1971
Waargenomen op de pas voltooide nieuwe bedding in de Albertlaan, tijdens een rit langs lijn 10 richting Muidebrug. (foto: E.J. Bouwman - 1968)
AFLEVERING 32 (WEEK VAN 18 TOT 24 MAART 2007) TERUG BESCHIKBAAR !!! ==========================
BEKNOPTE INVENTARIS VAN DE DRIE-ASSERS 301 - 405 AFLEVERING 4 REEKS 316 - 330 (DEEL 2)
324
ex-accutram 141, type 1 Westinghouse in dienst op 15 november 1929 buiten dienst op 2 november 1971 afgevoerd naar Chimefer op 10 december 1971
In dienst op lijn 1 met als eindbestemming "Medo" (Palinghuizen), hier aan de gemeenschappelijke halte van de lijnen 1 en 4 op de Korenmarkt. (Foto: J. Deijs - 17 juli 1965)
ex-accutram 127, type 1 Westinghouse in dienst op 2 november 1929 buiten dienst op 2 november 1971 afgevoerd naar Chimefer op 10 december 1971
Het rijtuig begeeft zich van de Cataloniëstraat naar de halte op het Emiel Braunplein, links van het Belfort. Rolfilm op "3 - Gentbrugge-brug". (Foto: E.J. Bouwman - 1966))
ex-accutram 119, type 1 Westinghouse in dienst op 28 november 1929 reed slechts één maal op de lijn naar Melle ! laatste rijtuig op het traject van lijn 2 langs de Lange Violettestraat en het Van Arteveldeplein op 29 september 1969 buiten dienst op 2 november 1971 afgevoerd naar Chimefer op 10 december 1971
Hier op lijn 7 richting Darsen, ter hoogte van het kruispunt Grondwetlaan - Bernadettestraat. (Foto: E.J. Bouwman - 1962)
ex-accutram 134, type 1 Westinghouse in dienst op 15 december 1929 buiten dienst begin december 1972 afgevoerd naar Chimefer op 5 december 1972
Het rijtuig heeft de terminus van lijn 20 aan het Jozefietencollege in Melle verlaten en rijdt op het enkel spoor naast de Brusselsesteenweg in de richting van Gentbrugge-Arsenaal. (Foto: E.J. Bouwman - 1962)
ex-accutram 112, type 1 Westinghouse in dienst op 21 december 1929 eerste rijtuig ooit uitgerust met railremmen deed de laatste rit op lijn 8 (20 augustus 1962) buiten dienst op 2 december 1972 verkocht aan de vereniging Amutra en vervoerd naar Woluwe op 2 januari 1973 gerenoveerd en thans museumrijtuig onderdeel van de historische tramstoet op 12 september 2004 huidige standplaats: VlaTam, Berchem-Antwerpen
Hier aan de Heuvelpoort,in dienst op lijn 5, komende uit de Overpoortstraat en rijdend naar de terminus "Zwijnaarde" via de Normaalschoolstraat. Het rijtuig dwarst de sporen van lijn 7.
ex-accutram 116, type 1 Westinghouse in dienst op 26 december 1929 buiten dienst op 4 december 1972 afgevoerd naar Chimefer op 14 december 1972
Het rijtuig verricht een dienst op lijn "4 barré" tussen het Sint-Pietersstation en de Korenmarkt en neemt hierbij een aanhangwagen uit de reeks 65-72 op sleeptouw. De tram verlaat de Kortrijksepoortstraat richting Nederkouter. Rechts de hoek met Verlorenkost, links de Sint-Kwintensberg. (Foto: W. Gogaert - 1969)
ex-accutram 130, type 1 Westinghouse in dienst op 4 januari 1930 verzorgde de laatste rit op lijn 7 eind juni 1964 buiten dienst op 2 december 1972 stuurpost A overgenomen door A. Ryckaert, Sint-Amandsberg afgevoerd naar Chimefer op 15 december 1972
Uitzicht van de Albertlaan voor de tracéwijziging in 1968. Het rijtuig verzorgt een rit op lijn 20 - Melle, echter niet voorzien van een aanhangwagen en begeeft zich naar de terminus op het Maria-Hendrikaplein. (Foto: E.J. Bouwman - 1963)
In het tweede gedeelte van deze aflevering nemen we een kijkje in de stelplaats te Gentbrugge zoals die er uitzag in de jaren vijftig, zestig en zeventig van de vorige eeuw.
De ontvanger van drie-asser 306 begeeft zich met zijn geldtas naar de "recette" voor de afrekening van de dag, terwijl de "wattman" het rijtuig via het aangeduide spoor naar de loods brengt. Gelet op het nummer is wellicht een dienst op lijn 1 of 3 achter de rug. Links autobus 528 Brossel/Leyland - Jonckheere uit een serie van 15 (519-533), geleverd in 1965.
De stelplaatskoer, het sporencomplex naar de rijtuigloodsen en de watertoren op de achtergrond. Rechts enkele drie-assers en aanhangwagens, links geparkeerde rijtuigen waaraan herstellingen of onderhoudswerkzaamheden moeten worden uitgevoerd. Gedeeltelijk in beeld: twee autobussen van het type Mack. (Foto: R. Temmerman - maart 1959)
Een vijftal drie-assers buiten de poorten 1 tot en met 4, klaar om uit te rukken. Links de rijtuigen 307 (rolfilm op "1 Moscou") en 374; daarnaast de 321 en uiterst rechts rijtuig 345 met de rolfilm in de stand "2- Sint-Pietersstation". De opname dateert van na 1967, vermits geen lijnplaatjes meer zijn aangebracht op de zijwanden.
Een opname die te dateren valt omstreeks 1956, met zicht op de sporen 3 tot en met 8 van de hoofdloods en een gedeelte van de aanvullende loods nabij de Gebroeders De Smetlaan. De rijtuignummers zijn moeilijk te onderscheiden. Links staat wellicht de 366, wat verder een rijtuig uit de reeks 316-330. Rechts een twee-asser met nummerschijf en gedeeltelijk verborgen achter dit rijtuig een drie-asser met aanhangwagen.
Een opname uit de overgangsperiode na de Tweede Wereldoorlog, waarin de drie-assers in verschillende stadia tot omstreeks 1954 werden gemoderniseerd. Rijtuig 355 is reeds voorzien van rolfilms en sterkere koplampen, maar beschikt anderzijds nog niet over vier gelijkvormige zijramen. (Foto: verzameling ARBAC - Brussel; 1948)
Zicht in één van de rijtuigenloodsen. Uiterst links een gedeelte van prototype 301 van de drie-assers, gewoonlijk in dienst op lijn 8. Centraal: twee-asser 201 met de verlichte nummerschijf van lijn 9. Aan de uitgang onderscheiden we het donkere silhouet van een rijtuig van de spoordienst (173 of 216). Rechts: aanhangwagen 56 type "Melle-Merelbeke", uit de reeks 55-64). (Foto: R. Temmerman - 9 februari 1962)
Nogmaals een zicht binnen de voornaamste rijtuigenloods, genomen tijdens de rondleiding van een hobbyistenvereniging. Links een aanhangwagen van het type 55-64 en rechts drie-asser 340 met de rolfilm op "10 Rabot". Maar alle aandacht wordt hier getrokken naar de 380 centraal in beeld. Na de buitendienststelling voor reizigersverkeer leidde het rijtuig in 1967-'68 kortstondig nog een tweede leven als rijdende stelling voor het uitvoeren van allerlei schilderwerken binnen de loods.
We begeven ons nu naar de tweede ingang van de stelplaats, ter hoogte van de Gebroeders De Smetlaan. Op de voorgrond een vrij ingewikkeld wisselcomplex voor in- en uitrijdende rijtuigen. Het spoor naar links staat in verbinding met die op de grote koer. Het andere splitst zich op in drie sporen welke naar de poorten 14, 15 en 16 leiden. Verder bemerken we nog een aanhangwagen uit de reeks 65-72, voormalige twee-assige motorrijtuigen.
Hier krijgen we een beter zicht op de poorten 9 tot en met 16 naast de Gebroeders De Smetlaan. Het binnen- of buitenrijden via de sporen 9 tot 13 kon enkel via de hoofdingang en de grote koer. Langs de tweede ingang kon gereden worden naar de sporen 14, 15 en 16. Van links naar rechts: de drie-assers 402 en 403, een motorwagen met aanhangwagens van de beide types, waaronder de 72 en ten slotte de rijtuigen 380 en 348. (Foto: E.J. Bouwman - 1962)
Drie-asser 323, met de rolfilm nog op "4 barré" Korenmarkt, staat klaar om met de aanhangwagens 57 en 70 de stelplaats te verlaten. Achteraan bemerken we twee-asser 197 die voordien de beide rijtuigen naar de loods heeft gebracht en bijgevolg de sleepbeugel in de tegengestelde richting heeft staan. Rechts rijtuig 349 met de aanduiding "2 - Arsenaal", dat via de tweede ingang de stelplaats is binnengereden.
We richten nu onze blik op de sporen die zich links van de hoofdingang verwijderen naar een tweede reeks genummerde poorten. Rijtuigen welke daar werden geparkeerd waren aan een onderhoudsbeurt of een dringende herstelling toe. Uiterst rechts is duidelijk te zien hoe de toegang via één enkel spoor en een groot aantal wissels werd gerealiseerd. In volgorde bemerken we hier de rijtuigen 368, 388, 320 en 404.
Een ploegje hobbyisten brent een bezoek aan de stelplaatsloodsen en toont ruime belangstelling voor de nodige tekst en uitleg van de gelegenheidsgids. Opvallend hier is het feit dat van de meeste rijtuigen de sleepbeugel in de richting van het binnenrijden staat, wat bij een snelle evacuatie problemen kan opleveren. Uiterst links drie-asser 336, uiterst rechts de 374.
Het is 2 april 1974. Twee dagen eerder werden op lijn 10 de laatste drie-assers van reizigersverkeer ontlast en vervangen door PCC's. De rijtuigen 336 en 333, waarvan de sleepbeugel reeds verwijderd is, wachten het tijdstip af waarop ze achteraan de stelplaats op het "schavotje" zullen worden gevijzeld, om er gedeeltelijk ontmanteld en nadien afgevoerd te worden. De 354 tussenin ontsnapt daaraan, dank zij de nieuwe eigenaar Achiel Ryckaert, die er tot op heden gelegenheidsritten mee houdt aan onze kust. Op de achtergrond wordt de tramloods aan de Gebroeders De Smetlaan verbouwd en uitgebreid voor de berging van autobussen. Thans liggen er weer sporen en staan er andermaal tramrijtuigen opgesteld. (Foto: F. Coussens)
Een ontspoorde drie-asser ter hoogte van de sporen 12 en 13 belet het wegrijden van een collega. Het "rechtzetten" van die ongewone toestand nam heel wat tijd in beslag. (Foto: F. Coussens)
De 334 reed op 2 februari 1970 op de Gentse tramlijnen als eerste proef met een pantograaf van het type dat later zou worden gebruikt bij de PCC's. Na de proefnemingen werd het rijtuig gesloopt. De opnamen tonen ons de drie-asser aan poort 14 van de ateliers en bij het verlaten van de stelplaats voor een nieuwe testrit. (Foto's: F. Coussens)
AFLEVERING 33 (WEEK VAN 25 TOT 31 MAART 2007) OPNIEUW BESCHIKBAAR !!! ==========================
Drie-asser 331 op lijn 4 in de Veldstraat, op weg nar het Sint-Pietersstation. (Foto: E.J. Bouwman - 1963)
BEKNOPTE INVENTARIS VAN DE DRIE-ASSERS 301-405 AFLEVERING 5 REEKS 331-361 (DEEL 1)
Opgesteld in 1929-1930 uit oude twee-assige rijtuigen waarvan de centrale kast, de motoren en controllers behouden bleven. Nieuwe elektrische uitrusting en wielstellen in 1936, deels in 1948. Tussen 1950 en 1953 geschiedde de modernisatie van de kast, verlichting, signalisatie en verwarming (voor meer details: zie reeks 316-330).
Algemene kenmerken vanaf 1954:
* gebogen onderstel; * elektromagnetische remblokken (patins); * plat dak met weerstanden voor de afkoeling; * deuren en vensters op ongelijke hoogte bij 331-345, op gelijke hoogte bij 346-361; * blauwe middenband op ongelijke hoogte; * ingebouwde koplampen op de voorpanelen; * lengte ongeveer 11,38 m, breedte 2,01 m; * controllers TCM 80 met veelvuldige plots (trams met grote capaciteit).
331
ex-accutram 167 type Charleroi ex-drie-asser 374, vernummerd in 1948 tot 331 in dienst op 21 mei 1929 buiten dienst op 11 januari 1974 afgevoerd naar Chimefer op 29 januari 1974
In dienst op lijn 10 in de Begijnhoflaan, richting Muidebrug. (foto: F. Coussens - maart 1974)
332
ex-accutram 118 type 1 Walker behield het nummer in 1948 in dienst op 22 januari 1930 buiten dienst op 1 april 1974 ingeschakeld bij de spoordienst en overgebracht naar Kalken op 17 februari 1980 Thans verblijvend in een legerloods te Weelde (Limburg) en in principe rijvaardig mits nazicht.
Aan het wachthuisje op de Korenmarkt, klaar voor een rit door de Veldstraat naar het Sint-Pietersstation. (foto: J. Deijs - 17 juli 1965)lang
333
ex-accutram 151 type Walker in dienst als nummer 376 op 21 november 1930; in 1948 vernummerd tot 333 buiten dienst op 31 maart 1974 (samen met 354 speciale rit voor hobbyisten daags voordien) afgevoerd naar Chimefer op 8 april 1974
Het rijtuig begeeft zich van de Korenmarkt naar de Veldstraat voor een rit op lijn 4 naar het Sint-Pietersstation. (foto: E.J. Bouwman - 1965)
334
ex-accutram 101, type 1 Westinghouse ex-drie-asser 375, vernummerd in 1948 tot 334 in dienst op 8 februari 1930 op 3 februari 1970 testrit op het stadsnet met een pantograaf, type PCC onmiddellijk daarna buiten dienst en naar Chimefer op 24 mei 1971
Het rijtuig komt van de Muidebrug en verlaat de halte in de Geldmunt om de reis op lijn 4 verder te zetten naar de Korenmarkt en het Sint-Pietersstation.
335
ex-accutram 148 type Walker ex-drie-asser 373, hernummerd in 1948 tot 335 in dienst op 29 januari 1931 buiten dienst op 29 maart 1974 afgevoerd naar Chimefer op 3 april 1974
Het rijtuig komt van de Kouter, dwarst aan het "Rond Punt" de Vlaanderenstraat en rijdt op lijn 2 het gedeelte van de Brabantdam in dat in 1969 werd verlaten. (foto: R. Temmerman - juli 1964)
336
ex-accutram 104 type 1 Westinghouse in dienst op 28 februari 1930 behield in 1948 het oorspronkelijk nummer buiten dienst op 30 maart 1974 afgevoerd naar Chimefer op 16 april 1974
Hier op de Rozemarijnbrug, langs het traject van lijn 2 tussen het Sint-Pietersstation en het Arsenaal te Gentbrugge. (foto: Bazin - 1957)
337
ex-accutram 136, type 1 Westinghouse in dienst op 6 maart 1930 behield in 1948 het oorspronkelijk nummer buiten dienst op 29 maart 1974 afgevoerd naar Chimefer op 4 april 1974
In de Veldstraat op lijn 4, rijdend in de richting van het Sint-Pietersstation. (foto: E.J. Bouwman - 1968)
338
ex-accutram 153, type Walker ex-drie-asser 378, in 1948 vernummerd tot 338 in dienst op 15 mei 1930 buiten dienst in maart 1974 afgevoerd naar Chimefer op 31 maart 1974
Drie-asser 365 heeft de De Smetbrug (Verbindingsvaartbrug links buiten beeld) overschreden en bevindt zich aan de Palinghuizen op de samenloop met de sporen van de buurtlijn Gent-Zomergem, komende van de Nieuwevaart rechts
Op 10 juli 1926 werd lijn 1, voordien Gentbrugge-Arsenaal - Gasmeterlaan, uitgebreid tot aan het Van Beverenplein via de Palinghuizen en de Francisco Ferrerlaan. Op 1 september 1984 werd het traject langs de Palinghuizen en het eerste gedeelte van de Ferrerlaan (aan "Medo") verlaten, na de verwezenlijking van de doorsteek langs het Guislaingesticht. Vorige week werd begonnen met de opbraak van de sinds 23 jaar verlaten sporen aldaar, eerst in de Ferrerlaan, weldra ook op de Palinghuizen. Tijd dus voor enkele plaatjes die herinneren aan de tijd toen tramverkeer er heel gewoon was...
Nogmaals de Palinghuizen, van uit precies dezelfde gezichtshoek. De sporen van de buurtlijn zijn intussen opgebroken en het wegdek is geasfalteerd. Voor de rest is er niets nieuws onder de zon. Drie-asser 366 vervolgt net als de 365 op de vorige foto zijn reis naar "Moscou". (foto: W. Gogaert - 1970)
Zicht op de hoek van de Brugsevaart links en de Francisco Ferrerlaan rechts. Rijtuig 354 komt uit de richting van het Van Beverenplein en staat op het punt de Palinghuizen in te draaien. (foto: P.J. Thomson - 1968)
Het gedeelte van de Ferrerlaan tussen de Brugsevaart en de Gezondheidsstraat, bij de reizigers beter bekend als "Medo". Drie-asser 365 overschrijdt de wissel die het begin vormt van het enkel spoor naar het Van Beverenplein. Op de achtergrond het begin van de eigen bedding langs de huizen, tevens het punt waar de beugel werd gedraaid om terug te rijden naar "Moscou", indien op de rolfilm "Medo" stond vermeld.
De Francisco Ferrerlaan tussen de Gezondheidsstraat en de plaats waar zich thans de doorsteek langs het Guislaingesticht bevindt. Drie-asser 372 komt van het Van Beverenplein en is op weg naar de Eggermontstraat in Ledeberg. Uiterst rechts het signaal dat op rood staat voor het volgende rijtuig dat van de stad zal komen.
In de vorige aflevering stond de stelplaats te Gentbrugge centraal. Hier volgt een tweede bijdrage, met beeldmateriaal dat zich situeert tussen 1974 en 2004.
Op 11 juni 1974 werd drie-asser 354, inmiddels eigendom geworden van Achiel Ryckaert, op transport gezet naar een privé-domein in Sint-Amandsberg. De twee daarop volgende jaren zou het rijtuig door zijn nieuwe eigenaar tot op de grond gesloopt en weer opgebouwd worden. (foto: F. Coussens)
Het eerste optreden met een officieel karakter van museumrijtuig 339 bestond uit ritten tussen de Korenmarkt en het Sint-Pietersstation naar aanleiding van de Gentse Floraliën. De trammaatschappij had als voorwaarde gesteld dat een pantograaf zou worden gemonteerd, identiek als deze bij de PCC's, om alle problemen met de luchtleiding te vermijden. De Rijkstuinbouwschool van Melle zorgde voor de bloemstukken. Hier staat de drie-asser klaar voor de "maidentrip". (Foto: E. De Keukeleire - 17 april 1985)
Op 31 augustus en 1 september 1985 organiseerde de MIVG voor het eerst opendeurdagen, waarbij het publiek de magazijnen, burelen, werkplaatsen en tramloodsen konden bezoeken. De grootste blikvanger was de presentatie van het prototype van de toekomstige trolleybussen, maar ook het andere rollend materieel kwam op schitterende wijze in de kijker te staan. Getuige daarvan deze opname van een ware PCC-parade. (foto: E. De Keukeleire - 30 augustus 1985)
Het jaar daarop nam de 339 die taak over. Intussen hadden de MIVG-instanties toelating verleend om op de drie-asser een originele sleepbeugel te monteren. Een nachtelijke proefrit wees uit dat dit geen problemen zou opleveren, maar het onheil kwam uit een heel onverwachte hoek, toen het rijtuig bij één van de Gentse-Feestenritten zware averij opliep bij een aanrijding met een vrachtwagen. In beeld: de gebroeders Ryckaert tijdens het monteren van de sleepbeugel. (foto: E. De Keukeleire - 10 juli 1989)
In 2004 werd een tramparade op touw gezet onder het motto "Honderd jaar elektrische tram in Gent", duidend op het feit dat op 20 maart 1904 voor het eerst met de trolley werd gereden tussen Gent-Zuid en de halfvastenfoor op het Sint-Pietersplein. Een onderdeel van de optocht was drie-asser 328, waaraan de aanhangwagens 55 en 70 waren gekoppeld, hier bij het verlaten van het stelplaatsterrein. (foto: E. De Keukeleire - 12 september 2004)
AFLEVERING 34 (WEEK VAN 1 TOT 7 APRIL 2007) TERUG BESCHIKBAAR !!! ==========================
De tweede uitgave van de 339 in dienst op lijn 10 aan Bijlokehof, op weg naar de Groot-Brittanniëlaan, Albertlaan en het Sint-Pietersstation. (foto: P.J. Thompson - 3 september 1971)
BEKNOPTE INVENTARIS VAN DE DRIE-ASSERS 301-405 AFLEVERING 6 REEKS 33&-361 (DEEL 2)
339
ex-accutram 120 type 1 Westinghouse in dienst op 17 maart 1930 behield het nummer bij de omwisseling in 1948 betrokken in zwaar ongeval op 26 sept. 1966 drie-asser 362 wordt de 339 versie II in 1970 in 1974 als museumrijtuig geklasseerd bevindt zich nog steeds in de stelplaats te Gentbrugge.
Aan de terminus "Darsen" van lijn 7, op een eigen bedding naast de spoorwegberm van de spoorlijn naar Antwerpen. (foto: R. Temmerman - 16 juli 1963)
341
ex-accutram 154 type Walker in dienst op 19 december 1930 als rijtuig 367 vernummerd in 1948 tot 341 buiten dienst in maart 1974 afgevoerd naar Chimefer op 11 april 1974
Aan de terminus van lijn 10 op het Maria-Hendrikaplein, met de rolfilm in de stand "Rabot". (foto: W. Gogaert - voorjaar 1970)
342
ex-accutram 146, type 1 Westinghouse in dienst op 10 april 1930 behield het nummer bij de omvorming in 1948 buiten dienst in augustus 1971 afgevoerd naar Chimefer op 10 december 1971
Het rijtuig aan de hoofdingang van de stelplaats, met de rolfilm in de stand "10 - Sint-Pietersstation". De foto is gedateerd op 17 januari 1973.
343
ex-accutram 152 type Walker in dienst op 5 december 1930 als rijtuig 364 vernummerd in 1948 tot 343 op 5 februari 1973 voorzien van een pantograaf type PCC voor een proefrit op de lijn naar Melle. pendelde op die wijze tussen Medo en het Van Beverenplein in september en oktober 1973 buiten dienst op 17 december 1973 afgevoerd naar Chimefer op 15 januari 1974
Aan de terminus op het Maria-Hendrikaplein voor de ingang van het Sint-Pietersstation, klaar voor een afreis naar Gentbrugge-Arsenaal. (foto: R. Temmerman - september 1962)
344
ex-accutram 129, type 1 Westinghouse in dienst op 25 september 1930 als rijtuig 355 vernummerd in 1948 tot 344 in dienst tot oktober 1971 afgevoerd naar Chimefer op 10 december 1971
Hier op eigen bedding op de Hogeweg in Sint-Amandsberg. Het rijtuig komt van de Darsen en rijdt via de Grondwetlaan en de Antwerpsesteenweg naar de Dampoort en het Sint-Pietersstation. (foto: E.J. Bouwman - juli 1963)
345
ex-accutram 128, type 1 Westinghouse in dienst op 7 mei 1930 behield het oorspronkelijk nummer eerste rijtuig uitgerust met rolfilms in juli 1946 buiten dienst op 11 januari 1974 afgevoerd naar Chimefer op 18 januari 1974
De drie-asser is in dienst op lijn 7 en bevindt zich in de Parklaan, tijdens de afdaling naar de Parkplaats en de Clementinalaan, op weg naar het Sint-Pietersstation. (foto: R. Temmerman - juli 1963)
346
ex-accutram 164, type Charleroi in dienst op 30 juli 1930 als rijtuig 363 vernummerd in 1948 tot rijtuig 346 buiten dienst op 18 november 1973 na een zwaar ongeval aan de Begijnhoflaan. afgevoerd naar Chimefer op 16 januari 1974
De drie-asser bevindt zich op de Albertlaan ter hoogte van de brug over de Leie en begeeft zich langs lijn 2 in de richting van het Arsenaal te Gentbrugge.
340
ex-accutram 155, type Walker in dienst als rijtuig 367 op 27 december 1930 vernummerd tot 340 in 1948 buiten dienst na een ongeval op de Blaisantvest op 10 maart 1974 afgevoerd naar Chimefer op 18 april 1974
EEN NIEUWE RUBRIEK: OPGELET...WERKEN !! DEEL I 1967 - 1980
Toeval of niet, maar net nu de paasvakantie is begonnen gaan wij het uitgebreid over werken hebben, spoorwerken wel te verstaan... Die zijn van alle tijden. Tekens van vooruitgang voor de ene, kop van jut voor de andere, omdat die er vooral veel hinder van ondervindt...
Er is in de voorbije 130 jaar al wat afgedolven in Gent en dan hebben we het hier enkel nog maar over het openbaar vervoer.
Die zijn in te delen in volgende categorieën: - herstellingswerken op het bestaande net; - werken in de marge van andere, b.v. als een brug wordt vernieuwd of een tijdelijke omleiding noodzakelijk is; - aanleg van nieuwe tracés in vervanging van de oude; - uitbreiding van lijnen; - opbraak van niet meer benutte sporen...
Voor vandaag houden we het bij de eerste drie oorzaken en omdat het toch steeds over mensenarbeid gaat waarbij veel fysieke inspanningen te pas komen een typisch plaatje, want ere aan wie ere toekomt...
We nemen de draad op in de tweede helft van de jaren zestig, om straks in 1980 te eindigen.
Omstreeks 1967 startte de MIVG een golf van spoorwerken. Die hadden ook toen al vooral te maken met een vlottere doorstroming, via een eigen bedding voor de tramrijtuigen als het even kon. Eén van die projecten betrof de as Sint-Pietersstation - Bijlokehof (Godshuizenlaan), toen onderdeel van de lijnen 2 en 10. Daarbij sneuvelden alle bomen in de Groot-Brittanniëlaan en Albertlaan en de sporen die voorheen aan beide zijden van de dreef liepen werden naar het midden van de rijweg verplaatst. Als kers op de taart werd in 1968 de bocht naar de Martelaarslaan aangepast. Die werd iets korter, waardoor het antieke wachthuisje aldaar zonder tram kwam te staan en dan ook gedoemd was uit het straatbeeld te verdwijnen. (Foto: de nieuwe spoorbedding aan Bijlokehof in aanleg)
Het andere uiteinde van de spoorwerken bevond zich aan de verbinding Albertlaan - Maria-Hendrikaplaats. De ganse infrastructuur, sporen en wissels in de eerste plaats, moest nieuwe aansluitingen vinden op het ringspoor voor het Sint-Pietersstation en op het tracé van lijn 4 uit de Elisabethlaan. (Foto: zicht op de werkzaamheden vanuit de Albertlaan).
Ongeveer in dezelfde periode werd de Kortrijksesteenweg en de Elisabethlaan aangepakt. In beide straten lag voordien het spoor van lijn 4 stadinwaarts langs het rechtervoetpad, dat naar het Sint-Pietersstation in het midden van de rijbaan. Aan het uiteinde van de Kortrijksepoortstraat kwam een tijdelijke overloopwissel. De bedding werd aangelegd waar ze zich thans nog bevindt: in het midden van de rijweg, voorzien van smalle vluchtheuveltjes aan de halteplaatsen. (Foto: al die tijd moest het Sint-Pietersstation bereikbaar blijven voor de drukke lijn 4. Naargelang de werken vorderden werd soms op het oude tegenspoor gereden, soms gedeeltelijk op eéén dat pas was aangelegd..)
Een andere netelige kwestie vormde de toestand aan het Van Arteveldeplein (Sint-Annaplein). Na het inleggen van busdiensten op de lijnen 7 en 5, respectievelijk in 1964 en 1965, maakte enkel lijn 2 nog gebruik van het plein, dat dringend moest heringericht worden in het voordeel van koning auto. De MIVG had reeds langer plannen om het traject van lijn 2 om te leiden langs de Clarissenstraat - waar zich nog geen sporen bevonden - Frère-Orbanlaan, Graaf van Vlaanderenplein en Vlaanderenstraat tot aan het "Rond Punt" (Lippensplein), om daar aansluiting te vinden met de bestaande sporen naar en van de Kouter. In een eerste fase werd een dubbele verbinding gemaakt tussen de Brabantdam (kant Kouter) en de Vlaanderenstraat (kant Zuid) en reden de trams voorlopig via de Zuidstationstraat naar het Sint-Annaplein. Dit geschiedde voor het eerst op 3 september 1969. (Foto: aanleg van het verbindingsspoor tussen de Vlaanderenstraat en de Brabantdam - W. Gogaert).
Aan de Sint-Lievenspoort startten omstreeks 1970 gigantische wegenwerken, met als belangrijkste: de bouw van een nieuwe brug over de Schelde, inclusief trambrug, een tunnel voor de kleine stadsring tussen de Keizervest en de Sint-Lievenslaan en de afrit B 401 op pijlers die tot in het Zuidpark zou leiden. (Foto: Drie-asser 368 op het oude spoor van lijn 1 aan de Hundelgemsesteenweg. Uiterst rechts nadert een tijdelijk dubbel spoor de voltooiing, nodig om de werkzaamheden aan de brug en de afrit te kunnen aanvatten.)
In de herfst van 1970 werden op het Maria-Hendrikaplein werken uitgevoerd die in verband stonden met de komst van PCC-rijtuigen op lijn 4 binnen het jaar. Voor het Sint-Pietersstation werd een tweede spoor aangelegd. De PCC's maakten daar aanvankelijk gebruik van, terwijl de drie-assers van de lijnen 2 en 10 hun halte hadden op het oude. De aanleg was voltooid op 18 november 1970. (Foto: aanleg van het tweede spoor ter hoogte van het Sint-Pietersstation. - W. Gogaert).
Aan het Arsenaal te Gentbrugge werd in 1970-'71 de ringspoorweg opgehoogd en verdween de gelijkgrondse spoorovergang. Daartoe moest een brug op pijlers worden gebouwd, waardoor de overtocht voor de rijtuigen van lijn 20 naar Melle tijdelijk moest worden omgeleid via een nieuw tracé in het midden van de rijweg. Het had zijn oorsprong aan de overloopwissel langs Ledebergse kant en stond in verbinding met het uitwijkspoor aan de overkant.
(Foto: aanleg van het tijdelijk spoor voor de rijtuigen naar Melle - W. Gogaert)
In 1971 werd vanaf de Hoveniersstraat de Brusselsesteenweg verbreed en voorzien van een dubbel spoor op eigen bedding in het midden. Tegelijk werd de terminus onder de opgehoogde ringspoorweg doorgetrokken tot aan het kruispunt met de Schooldreef. Op 7 september 1971 bereikten de eerste tramrijtuigen het nieuwe eindpunt.
(Foto: een drie-asser van lijn 2 rijdt voorlopig nog op de oude bedding langs de huizen. De nieuwe toegang tot de stelplaats wordt aangelegd°.
Tot midden 1974 lag de terminus van lijn 1 in de Jozef Vervaenestraat ietwat verloren halverwege de viaduct onder de E 17 en de ringspoorweg. Naast Moscouviaduct werd een terrein geëffend en werd er vanaf mei een ringspoor aangelegd. Het werd in gebruik gesteld op 10 juli en deed dienst tot 28 februari 2005.
(Foto: Het ringspoor aan terminus "Moscou" nadert de voltooiing - F. Coussens - 8 juni 1974).
De eerste PCC's op lijn 1 tussen "Moscou" en het Van Beverenplein werden ingezet op 2 november 1971. Aanvankelijk reden de nieuwe trams tussen "Medo" en de terminus nog zoals de drie-assers het al die tijd hadden gedaan: op één spoor in eigen bedding langs de huizen van de Ferrerlaan. In 1973 werd een dubbel spoor aangelegd tussen de Palinghuizen en het Van Beverenplein. (Foto: aanleg van de nieuwe sporen in het gedeelte tussen de Palinghuizen en de Gezondheidstraat, terwijl het oude stadinwaarts nog bereden wordt - F. Coussens - 19 mei 1973).
In het najaar van 1974 kwam in de Korte Meer een einde aan de toestand waarbij het enkel spoor van lijn 4 dat van de Schouwburgstraat en de Kouter kwam de linkerzijde van de straat koos, om dan net voor het kruispunt met de Voldersstraat naar de rechterkant over te gaan. (Foto: Links het nog in gebruik zijnde spoor, rechts het nieuwe tracé in aanleg - F. Coussens - november 1974).
Tussen juli en september 1978 werden de sporen vernieuwd in de Eggermontstraat en de Hoveniersstraat in Ledeberg. Maar alles is vergankelijk, want in de lente van 2005 kon een waakzame fotograaf net dezelfde beelden maken, zij het dan dat bij de aanleg toen geen dwarsbalken meer werden gebruikt.
(Foto: Spoorarbeiders aan het werk in de Eggermontstraat. Het spoor links in beeld leidt naar de terminus "Moscou" - E. De Keukeleire - september 1978).
AFLEVERING 35 (WEEK VAN 15 TOT 21 APRIL 2007) TERUG BESCHIKBAAR !!! ==========================
Beknopte inventaris van de drie-assers 301-405 aflevering 7 reeks 331-361 (deel 3)
Op de Korenmarkt, in dienst op lijn 1 richting Moscou. (foto: J. Deijs - 17 juli 1965)
347
ex-accutram 153 type Walker in dienst op 13 januari 1931 als rijtuig 369 vernummerd in 1948 tot 347 uit dienst op 11 januari 1974 afgevoerd naar Chimefer op 23 januari 1974
In dienst op lijn 10 richting Sint-Pietersstation, hier op de Albertlaan voor het rooien van de bomen. (foto: E.J. Bouwman - 1964)
348
ex-accutram 154, type Walker in dienst als rijtuig 366 op 19 december 1930 in 1948 vernummerd tot 348 buiten dienst in augustus 1971 afgevoerd naar Chimefer op 10 december 1971
De drie-asser komt van de Nederkouter en rijdt op lijn 4 naar de Muidebrug. Links de overloopwissel juist voor de Schouwburgstraat.
349
ex-trolleytram 159, type Charleroi in dienst op 5 januari 1931 als rijtuig 368 in 1948 vernummerd tot 349 buiten dienst na een zware aanrijding in juli 1971 afgevoerd naar Chimefer op 10 december 1971
In dienst op lijn 4 richting Sint-Pietersstation. Het rijtuig komt van de Veldstraat en heeft via het Koophandelsplein de top van de Ketelbrug bereikt. (foto: E.J. Bouwman - 1964)
350
ex-accutram 155 type Walker in dienst op 27december 1930 als rijtuig 367 in 1948 vernummerd tot 350 buiten dienst op 29 oktober 1971 afgevoerd naar Chimefer op 11 juli 1972
Het rijtuig komt van de Martelaarslaan en maakt gebruik van de pas vernieuwde bedding in het midden van de Groot-Brittanniëlaan. In dienst op lijn 10, richting Sint-Pietersstation. foto: R. Temmerman - juni 1968)
351
ex-trolleyrijtuig 162, type Charleroi in dienst op 12 december 1930 als nummer 365 in 1948 vernummerd tot 351 laatste rijtuig dat gebruik maakte van de parkeerstrook in de Afsneelaan (5 augustus 1970) eerste in reizigersdienst op het nieuwe traject van lijn 2 via de Clarissenstraat (30 september 1969)buiten dienst op 2 november 1971 afgevoerd naar Chimefer op 10 december 1971
Hier het rijtuig op lijn 7 richting Sint-Pietersstation, aan de vluchtheuvel in de Clementinalaan. (foto: R. Temmerman - 1962)
352
ex-trolleytram 156, type Charleroi in dienst op 9 februari 1931 als rijtuig 371 in 1948 vernummerd tot 352 omgekanteld op de Rozemarijnbrug op 1 juni 1966 en terug in dienst op 5 augustus buiten dienst op 29 maart 1972 na een aanrijding met een tankwagen aan het Rabot afgevoerd naar Chimefer op 16 januari 1973
Het rijtuig maakt een rit op lijn 4 en heeft zopas de halte op de Korenmarkt verlaten, op weg naar de Muidebrug. (foto: E.J. Bouwman - 1966)
353
ex-trolleytram 164, type Charleroi in dienst op 30 juli 1930 als rijtuig 363 vernummerd in 1948 tot 353 kantelde op 15 augustus 1948 op de keerlus van lijn 8 aan De Sterre buiten dienst in 1971 afgevoerd naar Chimefer op 18 oktober 1971
Het rijtuig maakt gebruik van de nieuwe sporen in de Clarissenstraat en is langs lijn 2 op weg naar het Arsenaal te Gentbrugge. (foto: W. Gogaert - 30 september 1969)
354
ex-accutram 150, type Walker in dienst op 21 januari 1931 als rijtuig 372 vernummerd in 1948 tot 354 verrichtte de laatste afreis op lijn 3 aan Gentbruggebrug (30 november 1969) buiten dienst op 31 maart 1974 aangekocht door Achiel Ryckaert en op een privéterrein te Sint-Amandsberg gerenoveerd thans nog in dienst bij TTO Noordzee
Opgelet... Werken ! Deel 2: van de jaren tachtig tot heden.
De tot op heden ongewijzigd gebleven terminus van lijn 22 onder de viaduct van de E 17 te Gentbrugge. Lange tijd lag rechts van de eindwissel nog steeds de aanloop naar een keerlus. (foto: E. De Keukeleire - maart 1985)
Het ljngedeelte tussen de Brusselsesteenweg en het Dienstencentrum van Gentbrugge werd aangelegd in het voorjaar van 1973 en als lijn 22 ingereden op 14 mei. Aan de terminus was aanvankelijk een keerlus voorzien die de overloopwissel met enkel spoor onder de viaduct van de E 17 zou vervangen. Problemen rond het verwerven van het terrein waren er de oorzaak van dat uiteindelijk van het project moest worden afgezien.
Zicht op de oude spoorbedding aan het begin van de Begijnhoflaan met PCC 45 die zich langs lijn 10 naar het Rabot en de Muide begeeft. Rechts is de nieuwe bedding volop in aanleg. (foto: F. Coussens)
In 1981 werden diverse spoorwerken uitgevoerd op het traject van lijn 10 tussen de Contributiestraat en de Opgeëistenlaan. Eén daarvan betrof een nieuw tracé aan het begin van de Begijnhoflaan, kant Noordstraat.De wijde bocht werd iets rechter heraangelegd, maar daarvoor moest wel eerst het standbeeld van Dr. Jozef Guislain enkele meters worden verplaatst.
Boven: Spoorarbeiders aan het werk in de Poperingestraat ter hoogte van de Geraniumstraat. Onder: aanleg van de eigen bedding op de wijk "Kolegem", links van de Dikkelindestraat. Foto's: F. Coussens)
In september 1981 begonnen in de Poperingestraat de werken voor de verlenging van lijn 1 - die tot dan het Van Beverenplein als terminus had - naar Wondelgem en Evergem, een project dat in verschillende ontwikkelingsstappen werd uitgevoerd. Eerst kwam er ter hoogte van de Radijsstraat een overloopwissel. Dan begonnen de spoorwerken tot aan het kruispunt met de Grensstraat. Bijna gelijktijdig ontstond de eigen bedding op de wijk Kolegem. Het lijngedeelte tot aan het kruispunt met de Botestraat werd op 31 augustus 1982 in gebruik gesteld.
Aanleg van de bocht tussen de Ferrerlaan (op de voorgrond) en het Psychiatrisch Ziekenhuis (links in beeld). (Foto: E. De Keukeleire - juni 1984)
In het voorjaar van 1984 werd de doorsteek gerealiseerd tussen de Gebroeders De Smetbrug en de Ferrerlaan langsheen de hoofdingang van het Psychiatrisch Ziekenhuis Dr. Guislain. Vanaf 1 september werden de sporen van lijn 1 op de Palinghuizen en het eerste gedeelte van de Ferrerlaan niet meer bereden.
Zicht van op de trappen aan het Belfort op één van de nieuw aangelegde sporen en de oude. PCC 35 begeeft zich op lijn 40 (Sint-Pietersstation - Muide - Moscou) richting Korenmarkt. (Foto: E. De Keukeleire - 9 september 1987)
Nadat eerder reeds de sporen werden vernieuwd in de Limburgstraat en langs het Sint-Baafsplein, waren in het najaar van 1987 deze in de Cataloniëstraat aan de beurt. Het tracé werd lichtjes gewijzigd en de kruisingen met het spoor dat van de Sint-Niklaasstraat naar Klein Turkije leidde werden verwijderd, evenals de rechtstreekse verbinding tussen het Belfort en de Korenmarkt dat het Emiel Braunplein dwarste.
PCC 24 langs de oude trambaan op weg naar de Frère-Orbanlaan en Gent-Zuid. De nieuwe is in aanleg. Uiterst links het spoor dat langs de Zuidparklaan staduitwaarts leidt. (Foto: E. De Keukeleire - 12 februari 1997)
Langs de Zuidparklaan, de andere kant van de dreef die de Frère-Orbanlaan siert, werd in 1996 een enkel spoor aangelegd voor de rijtuigen van de lijnen 40, 21 en 22 die vanaf Gent-Zuid staduitwaarts reden. Het werd tussen 8 en 18 oktober aangesloten op het bestaande net ter hoogte van het Graaf van Vlaanderenplein. Ook aan de Sint-Lievenspoort veranderde de situatie ingrijpend. De trams reden er voortaan niet meer in de beide richtingen op de Frère-Orbanlaan, enkel nog stadinwaarts.
Zicht op de spoorwerken nabij de terminus aan Evergem-"Brielken". De overloopwissel aan de Schoonstraat is reeds klaar, maar de verdere infrastructuur - wachthuisje, fietsenstalling en bovenleiding - ontbreekt nog. (Foto: E. De Keukeleire - 11 februari 1989)
Lijn 1 bereikte op 22 februari 1984 de terminus aan de Industrieweg te Wondelgem. Vijf jaar later, op 24 maart 1989, was de lijn uitgebreid tot Evergem "Brielken". De spoorwerken omvatten onder meer de kruising met de R4, de doorsteek onder de spoorlijn naar Eeklo aan Heinakker en een eigen bedding op de Waalbrug over de Ringvaart.
AFLEVERING 36 (WEEK VAN 22 TOT 28 APRIL 2007) TERUG BESCHIKBAAR !!! =====================================
BEKNOPTE INVENTARIS VAN DE DRIE-ASSERS 301-405 AFLEVERING 8 REEKS 331-361 (DEEL 3) + 362
Hier in de Veldstraat in dienst op lijn 4 richting Sint-Pietersstation. (Foto: E.J. Bouwman - 1966)
355
ex-accutram 148, type Walker in dienst op 29 januari 1931 als drie-asser 370, in 1948 hernummerd tot 355 buiten dienst in 1971 en afgevoerd naar Chimefer op 10 december 1971 de kast ging naar drukkerij Snoeck-Ducaju aan de Begijnhoflaan in Gent maar werd in 1986 afgebroken
In de Voormuide geparkeerd, met de rolfilm nog op "4 - Muidebrug" samen met nog twee andere drie-assers, wellicht van de lijnen 5 en/of 10. (Foto: verzameling F. Coussens)
356
ex-trolleytram 156, type Charleroi in dienst op 9 februari 1931 het nummer bleef ongewijzigd in 1948 omgekanteld op lijn 7 in de bocht van de Parklaan naar de Clementinalaan op 21 januari 1953 "kerkhoftram" 1 november 1971 op lijn 1, waar men 's anderendaags met PCC's begon te rijden buiten dienst op 2 november 1971 en afgevoerd naar Chimefer op 10 december 1971
In dienst op lijn 10 ter hoogte van de halte "Bijlokehof" (hoek Martelaarslaan - Groot-Brittanniëlaan) richting Sint-Pietersstation. (Foto: E.J. Bouwman - 1965)
357
ex-trolleytram 157, type Charleroi in dienst op 17 oktober 1930 het nummer bleef ongewijzigd in 1948 in de stelplaats op spoor 14 uitgebrand wegens een kortsluiting op 11 juni 1972 afgevoerd naar Chimefer op 13 juli 1972
Het rijtuig bevindt zich aan de halte op verzoek op de Blaisantvest en begeeft zich op lijn 10 naar het Sint-Pietersstation. (Foto: E.J. Bouwman - 1966)
358
ex-trolleytram 158, type Charleroi in dienst op 30 oktober 1930 het nummer bleef ongewijzigd in 1948 buiten dienst op 11 januari 1974 en afgevoerd naar Chimefer op 26 januari 1974
Aan de halte "Muidebrug" (bocht Sassekaai - Voormuide). Het rijtuig zal via lijn 10 naar het Sint-Pietersstation rijden. (Foto: R. Temmerman - 1967)
359
ex-trolleytram 159, type Charleroi in dienst op 5 januari 1931 het nummer werd niet gewijzigd in 1948 buiten dienst in november 1971 afgevoerd naar Chimefer op 27 januari 1972
In dienst op lijn 5 ter hoogte van het Universitair Ziekenhuis, rijdend naar de terminus "Zwijnaarde". (Foto: E.J. Bouwman - 1964)
360
ex-trolleytram 160, type Charleroi in dienst op 11 november 1930 het nummer bleef ongewijzigd in 1948 op 23 februari 1969 op lijn 20 gebruikt bij filmopnamen van "Moord op de tram" deed op lijn 10 in de late avonduren van 31 maart 1974 de allerlaatste rit met drie-assers in reizigersdienst te Gent buiten dienst op 31 maart 1974 afgevoerd naar Chimefer op 10 april 1974
Versie 361 II op lijn 4 richting Sint-Pietersstation, aan het kruispunt Sint-Salvatorstraat - Sleepstraat (Heilig Kerst). (Foto: R. Temmerman - 1966)
361
ex-trolleytram 161, type Charleroi in dienst op 8 oktober 1930 het nummer bleef behouden in 1948 na een zware botsing met een vrachtwagen aan het kruispunt Kortrijksesteenweg - Charles de Kerchovelaan op 23 oktober 1963 werd de kast gesloopt rijtuig 361 II kreeg de kast van drie-asser 381 in dienst tot 31 maart 1972 en afgevoerd naar Chimefer op 10 april 1974
Boven: het rijtuig met zicht op de uitwendige koplamp, aan de terminus "Zandeken" van lijn 3 te Mariakerke. (Foto: E.J. Bouwman - 1962)
Onder: hier met zicht op de ingebouwde koplamp, tijdens een rit op lijn 1 ter hoogte van het "Rond Punt" (Lippensplein), richting Moscou. (Foto: E.J. Bouwman - 1966)
362
ex-trolleytram 162, type Charleroi in dienst op 12 december 1930 het nummer werd in 1948 niet gewijzigd behoorde oorspronkelijk tot de reeks 362-380 (deuren en ramen op gelijke hoogte - gebogen onderstel - blauwe middenband op gelijke hoogte) in 1959 voorzien van zware motoren en pas in 1960 van elektromagnetische remblokken (patins) in augustus 1969 vernummerd tot 339 II, de huidige drie-assige museumtram te Gentbrugge in dienst op 13 september 1969, gewijzigd in type TCM 80 zoals de reeks 331-361 reed tot 1969 met een ingebouwde koplamp aan de ene zijde en een uitwendige aan de andere
Tijdens de openingsuren van het Gemeentelijk Archief en Documentatiecentrum aan de Brusselsesteenweg 393 te Melle kon in april en mei 2007 een expositie bezocht worden over de legendarische tram 20.
Dat was het meest aangewezen moment om via een selectie van 16 foto's even de spots op die lijn te richten.
Een motorrijtuig met de vermelding "Melle - 10 - Arsenaal-Gentbrugge" op het houten lijnbord en twee aanhangwagens rijden door het centrum van Melle naar de terminus aan het brugje over de Gondebeek. (prentkaart gepubliceerd in 1923)
Alhoewel de lijn werd uitgebaat door de Elektrische Tramwegen van Gent tussen 26 december 1912 en 31 december 1973, kon ze zich steeds een hele reeks buurtspoorwegallures toeëigenen: motorrijtuigen die vaak voorzien waren van één of twee aanhangwagens, een traject dat grotendeels uit een enkel spoor bestond, aangelegd in een aarden bedding langsheen een rijksweg doorheen een landelijk gebied, enz. Speciaal voor die lijn bestelde de ETG zes twee-assige motorrijtuigen (de reeks 174-179) en tien aanhangwagens (de reeks 55-64) die ook op de buurtlijn naar Merelbeke werden ingezet. In 1933 werden de motorrijtuigen tot de drie-assers 388-393 omgebouwd, die daar echter nooit de dienst uitmaakten. Aanvankelijk kreeg de lijn het nummer 10 toebedeeld omdat ze aanzien werd als de verlening van lijn 1, waarvan toen enerzijds de Gasmeterlaan en anderzijds het Arsenaal te Gentbrugge de eindpunten waren. Pas in 1931 kwam het nummer 20 in voege.
De Brusselsesteenweg ter hoogte van de terminus van lijn 20. Een twee-asser staat vertrekkensklaar richting Gentbrugge-Arsenaal. Rechts de geparkeerde aanhangwagen 58 uit de reeks 55-64. Voor de modernisering van de Brusselsesteenweg omstreeks 1950 een aanvang nam, waarbij het wegdek werd heraangelegd als drievaksbaan, bevonden de palen van de bovenleiding zuch samen met het uitwijkspoor nog op de rijbaan. (prentkaart)
Twee-asser 202, net als de rijtuigen 182 en 206 uitgerust met een pantograaf en elektrische koppelingen voor het afremmen van aanhangwagens. De rijtuigen dateerden van 1913 en behoorden oorspronkelijk tot de "Expo"-reeks. In 1948-'50 werden ze uitgerust met een pantograaf. (Prentkaart van de Brusselsesteenweg nabij het gemeenteplein omstreeks 1950)
Motorrijtuig 182 begeeft zich aan het Van Arteveldeplein (Sint-Anna) richting Melle. Een dergelijk tramstel, dat meestal twee aanhangwagens omvatte en op regelmatige tijdstippen pendelde tussen het Sint-Pietersstation en Melle, werd in de volksmond "de collegetram" genoemd, wegens het groot aantal studenten van de Rijkstuinbouwschool en het college van de Jozefieten. (Foto: E.J. Bouwman - 1956)
Nogmaals twee-asser 182, nu op de brug over de Ringvaart, rijdend in de richting van Melle-centrum. Let op de geperforeerde nummerschijf en de reisaanduiding "20 - Melle - Arsenaal - 20" boven de opstapplaats voor de reizigers. (Foto uit 1960)
Twee-asser 202 met lijnnummer 2 op de ronde schijf bovenaan. Het rijtuig was onderaan aan beide zijden uitgerust met een soort "baanveger", duidelijk een experiment dat geen navolging heeft gekend. Hier wordt de ringspoorweg aan het Arsenaal gedwarst, op weg naar Melle. Rechts het gebouwtje van station "Gentbrugge-Zuid", de huizenrij die in 1970 moest wijken voor de verbreding van de Brusselsesteenweg en een gedeelte van de betonnen viaduct voor het snelverkeer tussen de De Naeyerdreef en de Jules de Saint-Genoisstraat, gesloopt in 1971 voor de bouw van de spoorwegviaduct.
Een "collegetram" verlaat het parkeerspoor op de Afsneelaan (thans Koningin Fabiolalaan), waar buiten de spitsuren rijtuigen werden geplaatst. Twee-asser 206 neemt twee aanhangwagens op sleeptouw en begint via het Maria-Hendrikaplein aan een rit langs de lijnen 2 en 20 naar Melle, (Foto uit de verzameling van F. Coussens)
Twee-asser 173 van de spoordienst. Een ex-zomertram, in 1937 voorzien van gedeeltelijk opengewerkte flanken. Hier aan de terminus in Melle, met een aangekoppelde platte wagen (ex-chassis van een tramrijtuig) die gewoonlijk diende om spoorstaven te vervoeren. (Foto: R. Temmerman - 14 augustus 1963)
Een "collegetram", bestaande uit motorrijtuig 316 en twee aanhangwagens uit de reeks 55-64, is na een rit tussen het Sint-Pietersstation en Melle teruggekeerd naar de stelplaats te Gentbrugge. De rolfilm staat nog op "20 Arsenaal". (Foto: P. Boehm - september 1966)
Een tramstel bestaande uit drie-asser 320 en een aanhangwagen uit de reeks 65-72, aan de vaste halte (rood bord) ter hoogte van het kruispunt Heusdenbaan - Brusselsesteenweg (Melle Leeuw), op weg naar Melle. Zo te zien kent de rit ruime belangstelling vanwege het reizigerspubliek. (Foto: R. Temmerman - 10 september 1962)
Zicht op de terminus "Melle-College". Links aanhangwagen 72, in het midden een drie-asser uit de reeks 316-330, rechts een tweede aanhangwagen van hetzelfde type als de 72. Een trambediende voert ter hoogte van het uitwijkspoor de procedure uit van het ontkoppelen en opnieuw aankoppelen. Aan u, beste kijker, uit te maken wat hier precies aan de hand is... (Foto: R. Temmerman - 10 september 1962)
Tijdens het laatste jaar dat de reizigersdienst tussen Gentbrugge en Melle met tramrijtuigen geschiedde was tussen de Rijkstuinbouwschool en de Ringvaart de viaduct van de R4 volop in aanbouw. In de zomer van 1973 defileerden de drie-assers dan ook heen en weer langs een zevental pijlers. (Foto: F. Coussens)
Lijn 2 werd in september 1971 in het midden van de Brusselsesteenweg verlengd van het Arsenaal tot aan de Schooldreef. Daar werd een verbinding aangebracht voor de rijtuigen van de lijn naar Melle. De terminus werd ingekort tot aan de hoek over het kruispunt, richting Arsenaal. De ontvanger van motorrijtuig 335 keert de sleepbeugel, ter voorbereiding van een nieuwe rit naar Melle. (Foto: F. Coussens - 29 april 1973)
De nieuwe, ingekorte terminus van lijn 20 aan de Schooldreef te Gentbrugge en deze van lijn 21 in het midden van de Brusselsesteenweg. Links is het spoor naar het Arsenaal langsheen de huizen opgebroken. Een nieuwe aansluiting maakt de aanvoer uit en de terugkeer naar de stelplaats mogelijk. (Foto: F. Coussens - 24 december 1973)
Laatste dag van de tramexploitatie op de lijn Gentbrugge-Arsenaal - Melle. De drie-assers 331, 354 en 361 maakten er de dienst uit. Rijtuig 354 vertrok als allerlaatste van het Jozefietencollege naar het Arsenaal. Op 1 januari 1974 werd de lijn door de autobus Brossel AB-574 bediend. We zijn hier getuige van de "studentenbetoging" aan de Schooldreef. Net voor het laatste vertrek van rijtuig 354 naar Melle werd even een spandoek bevestigd. (Foto: W. Gogaert - 31 december 1973)
Drie-asser 354, "Melles laatste tram", klaar voor de terugkeer naar het Arsenaal. Links geleider De Pauw tijdens een "heildronk". Hij zou nog tot september 2006 dienst doen op de PCC's van de lijnen 21 en 22. Rechts de ontvanger, klaar om de laatste biljetten te verkopen.
** Meer beeldmateriaal over deze "stadslijn met buurtspoorwegallures" kan je terugvinden in de volgende, eerder gepubliceerde rubriekjes:
AFLEVERING 37 (WEEK VAN 29 APRIL TOT 5 MEI 2007) TERUG BESCHIKBAAR !!! ==========================
BEKNOPTE INVENTARIS VAN DE DRIE-ASSERS 301-405 AFLEVERING 9 REEKS 363 - 380 (DEEL 1)
De onderreeks 363-380 (18 rijtuigen) werd in 1930-'31 samengesteld uit de kasten van twee-assers type "Westinghouse" (101-172), waarvan de motoren T3d en controllers T10 behouden werden. In 1937 werden ze uitgerust met controllers T46 (ex-NMVB), inclusief vernieuwde weerstanden, wielstellen en kabels. In 1950-'53 ondergingen ze een grondige modernisatie van de kast, verlichting, verwarming, signalisatie, enz. Rijtuig 363 werd net als de 362 in 1959 van zwaardere motoren en elektromagnetische remblokken voorzien.
Enkele algemene kenmerken: - gebogen onderstel, geen remblokken (de 363 later wel); - deuren, ramen en blauwe middenband op ongelijke hoogte; - uitwendige koplichten bij rijtuigen 366, 372, 373, 378 (aan één kant) en 379; - uiterste lengte 10,98 m; breedte 2,10 m.
363
De drie-asser in beeld doet dienst op lijn 7 en bevindt zich aan het begin van de Antwerpsesteenweg, kant Dampoort. Het rijtuig is op weg naar de terminus aan de Darsen. In tegengestelling met wat in de hoger vermelde officiële gegevens staat vermeld, is minstens aan één zijde een uitwendig koplicht aanwezig ! Foto: R. Temmerman - 14 september 1962)
ex-accutram 123, type Westinghouse in dienst op 8 augustus 1930 als rijtuig 353 vernummerd in 1948 tot 363 buiten dienst in november 1970 afgevoerd naar Chimefer op 23 november 1970 de kast belandde bij een particulier in Avelgem
In dienst op lijn 1 in de Vlaanderenstraat, ter hoogte van het Laurentplein. Uit de stand van de rolfilm leiden we af dat de rit naar de terminus "Moscou" gaat. (Foto: W. Gogaert - 1969)
ex- accutram 144, type Westinghouse in dienst op 23 mei 1930 als rijtuig 346 in 1948 vernummerd tot 364 buiten dienst op 10 juli 1971 afgevoerd naar Chimefer op 31 augustus 1971
Zicht op de terminus "Gentbrugge-brug" van lijn 3. De ontvanger keert de sleepbeugel voor een volgende rit naar Mariakerke. (Foto: verzameling F. Coussens - 19 september 1969)
ex-accutram 124, type Westinghouse in dienst op 14 juli 1930 als rijtuig 351 vernummerd in 1948 tot rijtuig 365 buiten dienst op 10 juli 1971 afgevoerd naar Chimefer op 1 september 1971 de kast werd overgebracht naar Sint-Denijs-Westrem
Het rijtuig had als bestemming lijn "3 barré - Heirnisplein" en heeft hier zopas de overloopwissel overschreden die geplaatst was in de sporen van de buurtspoorlijn W (Gent-Sint-Pieters - Wetteren), toen nog in exploitatie. Op het programma een nieuwe rit langs "3 barré" naar de Rooigemlaan. (Foto: Bazin - 1954)
366
ex-accutram 102 type Westinghouse in dienst op 6 juni 1930 als rijtuig 348 in 1948 vernummerd tot 366 buiten dienst op 10 juli 1971 en afgevoerd naar Chimefer op 31 augustus 1971
Zicht op de "Blokhuizen" aan de Brugsesteenweg. Het rijtuig komt van de terminus aan het "Zandeken" te Mariakerke en rijdt langs lijn 3 naar Gentbrugge-brug. (Foto: E.J. Bouwman - 1965)
367
ex-accutram 117, type Westinghouse in dienst op 8 juli 1930 als rijtuig 350 vernummerd in 1948 tot 367 buiten dienst op 10 juli 1971 en afgevoerd naar Chimefer op 1 september 1971 de kast belandde in Sint-Denijs-Westrem
Het rijtuig bevindt zich hier in de Borluutstraat (* thans Belfortstraat) en is via het traject van lijn 3 op weg naar Sint-Jacobs, de Dampoort, het Heirnisplein en de terminus "Gentbrugge-brug". (Foto: R. Temmerman - 1967)
368
ex-accutram 135, type Westinghouse in dienst op 20 juni 1930 als rijtuig 349 vernummerd in 1948 tot 368 buiten dienst op 10 juli 1971 en afgevoerd naar Chimefer op 1 september 1971 ook deze kast kwam in Sint-Denijs-Westrem terecht
De drie-asser heeft zopas de halte aan het Graaf van Vlaanderenplein verlaten en rijdt via lijn 1 stadinwaarts en verder naar de terminus "Van Beverenplein". Onderaan links de beide sporen die de verbinding vormden met deze van de lijnen 5 en 7 in de Zuidstationstraat. Foto: E.J. Bouwman - 1964)
369
ex-accutram 106, type Westinghouse in dienst op 4 juni 1930 als rijtuig 347 in 1948 vernummerd tot 369 buiten dienst op 18 december 1968 afgevoerd naar Chimefer op 8 juli 1969
Het rijtuig daalt de Sint-Michielshelling af, op weg naar de halte tussen de vluchtheuvels ter hoogte van de bioscoop "Plaza". De dienst op lijn 3 zal daarna worden verdergezet naar de terminus "Gentbrugge-brug". (Foto : W. Gogaert - augustus 1969)
370
ex-accutram 114, type Westinghouse in dienst op 25 april 1930 als rijtuig 344 in 1948 vernummerd tot 370 buiten dienst op 10 juli 1971 en afgevoerd naar Chimefer op 31 augustus 1971
Het rijtuig houdt samen met enkele andere drie-assers halt aan het wachthuisje op de Korenmarkt. Op de rolfilm staat vermeld: "1 - Van Beverenplein". (Foto: R. Temmerman - 1966)
371
ex-accutram 109, type Westinghouse in dienst op 17 juli 1930 als rijtuig 352 in 1948 vernummerd tot 371 buiten dienst op 26 juli 1971 afgevoerd naar Chimefer op 31 augustus 1971
EEN LEGENDARISCH RIJTUIG IN DE KIJKER DRIE-ASSER 301 OP TRAMLIJN 8 "Het tonneke"
"...Tot in 1962 bleef er een eigenaardig trammetje in dienst op lijn 8. Op het kortste traject van het stadsnet (Maria-Hendrikaplein - Clementinalaan - Kortrijksesteenweg - Sterre) deed het voertuig nummer 301 uit 1925 het nog heel best in tijd van nood..." (deels van W. Gogaert, deels van L. Hoste uit "Gentse stadstrams en -bussen)
Het prototype van alle drie-assers aan het Maria-Hendrikaplein, aanschuivend in de rij voor de hoofdingang van het Sint-Pietersstation. (Foto: R. Temmerman - juli 1962)
"... Dit vrij traag ding werd "het tonneke"genoemd, niet enkel door het trampersoneel dat er mee tussen het Sint-Pietersstation en De Sterre manoeuvreerde, maar stilaan ook door de habitués van de lijn..."l
Het rijtuig heeft het Maria-Hendrikaplein langs de kant van het "Flandria Palace" verlaten en bevindt zich hier in de Clementinalaan ter hoogte van de vluchtheuvels nabij het spoorwegviaduct over de Kortrijksesteenweg. (Foto: R. Temmerman - juli 1962)
"...Maar wat dan ook, het was de lieveling van de directie! Eigenaardig eigenlijk, want het was een wankel, soms levensgevaarlijk vehikel en tijdens het rijden maakte het steeds maar "kloek-kloek"-geluiden..."
Een tweede opname van de vluchtheuvel in de Clementinalaan, bestemd voor het opnemen of laten uitstappen van reizigers die gebruik maakten van de tramlijnen 7, 8 of 9. Rechts van de 301 drie-asser 351, op weg naar de Darsen via lijn 7. (Foto: verzameling F. Coussens)
"...Constateerde men echter een defect, dan moesten alle andere trams in de stelplaats te Gentbrugge daarvoor wijken en het tonneke werd zoals geen ander verzorgd en verwend..."
Rijtuig 301 ontmoet op de Kortrijksesteenweg het tweede rijtuig dat de dienst verzekert op de korte lijn. Links "het tonneke" op weg naar "De Sterre", rechts drie-asser 377 die de richting van het Sint-Pietersstation volgt. (Foto : R. Temmerman - 31 juli 1962)
"...Begin de jaren zestig was er echter geen doen meer aan en het trammetje ging de plaatselijke geschiedenis in..."
Drie-asser 301 aan de keerlus rond het pleintje voor de herberg "In De Sterre", waar zich een publieke telefooncel bevond en een wachthuisje dat er in 1917 was geplaatst en uiterst rechts gedeeltelijk te zien is. (Foto: Bazin - 1957)
"... Amper enkele dagen na de afschaffing van lijn 8 op 20 augustus 1962 werd het rijtuig afgevoerd en kwam het in slopershanden terecht. Volgens sommige bronnen belandde de rijtuigkast als schuilhuisje op een speelterrein te Gent-Rodenhuize langs de Moervaart..."
Zicht op de ingekorte terminus van de lijn, toen de wegenwerken aan de samenloop van de Kortrijksesteenweg en de Krijgslaan het gebruik van de keerlus voor de herberg "In de Sterre" verhinderden. (Foto: R. Temmerman - 31 juli 1962)
Doorheen de vele afleveringen van mijn blog aangaande het Gentse openbaar vervoer werd reeds eerder beeldmateriaal over de legendarische drie-asser 301 gepubliceerd, namelijk in de rubrieken 9, 184a, 186, 237 en 312k. Bovendien vind je in 323a naast een foto meer gegevens over dit rijtuig.
Drie-asser 301 is aan de terugreis naar het Sint-Pietersstation begonnen en bevindt zich op de Kortrijksesteenweg ter hoogte van het kruispunt met de Sint-Pietersaalststraat (links onderaan) en de Maaltebruggestraat (uiterst rechts). Daar is de lage herberg al geruime tijd gesloopt en vervangen door een nieuwbouw. (Foto: E.J. Bouwman - 1957)
"Het tonneke" is zopas onder de spoorwegviaduct van de Kortrijksesteenweg gereden, waar de dubbele sporen zich in de Clementinalaan vervoegen met deze van de lijnen 7 en 9. In de verte de Parkplaats, de toegang tot de Burggravenlaan en uiterst links de hoek van de Parklaan. (Foto: R. Temmerman - 31 juli 1962)
Drie-asser 301 is door de Clementinalaan gereden en zwenkt aan het "Flandria Palace" rechts af om zich via de keerlus rond het Maria-Hendrikaplein naar de terminus voor de hoofdingang van het Sint-Pietersstation te begeven. (Foto: verzameling F. Coussens - 1962)
De 301 is na het verlaten van de Clementinalaan aan de omloop rond het Maria-Hendrikaplein begonnen Links onderaan bemerken we een gedeelte van het NMVB-spoor voor het "Flandria Palace", waarlangs de rijtuigen van de buurtlijnen uit Oostakker, Lochristi en Wetteren zich naar de terminus aan weerszijden van de Astridlaan begaven. (Foto: Bazin - 1957)
MADAME "ZEMIR"...
"... Elke tramlijn heeft steeds een paar vaste gasten gehad, vrouwen of mannen, die vaak en op bepaalde uren meereisden. Die kenden dan gewoonlijk de beambten en vice-versa. Voor dergelijke gasten werd wel eens iets speciaals gedaan, even gestopt als het rijtuig reeds op gang aan het komen was en dergelijke vriendschapsbetuigingen meer..." (W. Gogaert - uit "Gentse stadstrams en -bussen" van L. Hoste)
Nog een laatste beeld van "het tonneke", dat hier de rit rond het Maria-Hendrikaplein voltooit en ter hoogte van de Albertlaan is gekomen. Rechts het spoor van de lijnen 2 en 10 uit de Albertlaan en de uitwijksporen op het met aarde bedekt pleintje, tot twee dagen voor het maken van deze opname de terminus van de buurtspoorwegen naar Evergem, Nevele en Zomergem. (Foto: C. Possé - 2 mei 1959)
"... Tot half augustus 1962 kwam er op de Kortrijksesteenweg geregeld een oud dametje op de tram van lijn 8, een net vrouwtje. Ze verbleef in de Foyer de la femme, een damestehuis dat aan de steenweg was gelegen..."
"...Iedere keer dat ze meereed schonk ze de wattman een pakje sigaretten en weldra stond ze bij het personeel bekend als madame Zémir, naar het handelsmerk dat ze steeds bij zich bleek te hebben. We weten dat de benaming nooit als spot was bedoeld, want elke tramman zou hebben gevochten om haar bij het in- en uitstappen te helpen..."
Behalve "het tonneke" en een reeks drie-assers, meestal met nummers boven 373, waren op de lijn af en toe ook oude twee-assers te zien. Na de verbouwingsrage in de periode 1928-'31 en de omvorming van acht tot aanhangwagens in 1943-'46, bleven er uiteindelijk nog 16 over. Hier voltooit rijtuig 211 de rit rond het Maria-Hendrikaplein. Bemerk de reisweg "8 St.-PieterSt. - Sterre 8" boven het platform en de smalle toegang, inclusief opstaptrede. (Foto: J. H. Meredidith - 12 september 1951)
Hier twee-asser 201, evenals de 211 afkomstig van de oorspronkelijke reeks "Expo 1913" (180 tot en met 215). Rijtuig 211 werd samen met tien andere in 1959 uit dienst genomen en gesloopt. In 1962 gebeurde dit ook met rijtuig 201. (Foto: R. Temmerman - 28 mei 1962)
AFLEVERING 38 (WEEK VAN 6 TOT 12 MEI 2007) TERUG BESCHIKBAAR !!! ==========================
DE EERSTE GELE TRAM IN GENT.
"... Een tramrijtuig, in het geel geschilderd zoals die van Antwerpen, heeft woensdag gereden op de lijn van de Zuidstatie naar de Kortrijksepoort. Dat geeft een lichter uitzicht dan bij de oudere. Een tweede zal welhaast in omloop worden gebracht. Indien dit proefstuk het bestuur voldoet, zal dezelfde kleur aan al de tramrijtuigen worden gegeven..." ("De Gentenaar" - 9 mei 1907)
De twee-assige, ex-accumulatorentram 102, eind 1898 in donkergroene kleur geleverd, in de herfst van 1904 aangepast voor het trolleystelsel en even later uitgerust met houten lijnborden en schutramen aan de fronten, hier in het "Empain"-geel aan de terminus van lijn 3. De middenkast zou in 1930 dienen voor de opbouw van drie-asser 348, in 1948 hernummerd tot 366.
Prentbriefkaart uit 1913 met zicht op de drie torens vanaf de Sint-Michielshelling. Niet enkel voor het drukke verkeer van gele tramrijtuigen in de Cataloniëstraat is deze opname een kleine studie waardig. Geniet dus van de wandelende heer en de dames op het voetpad van de brug, de schijnbaar ingedommelde koetsier en het wakkere witte paard, de wachtende voetgangers en haastige "overlopers" nabij de Veldstraat en de fraaie "automobiel" naast de Sint-Niklaaskerk...
"...Enige tramreizigers deden een interessant voorstel. Zoals men heeft gemerkt lopen er nu rijtuigen in het geel geschilderd. Het is een proefneming. En bovenaan zijn borden geplaatst in verschillende kleuren, volgens de lijnen die de trams doorlopen. Men zou voortaan geheel de rijtuigen in het blauw, wit, enz. kunnen schilderen, om het onderscheid zo duidelijk mogelijk te maken. De witte zouden dan naar de Sassepoort lopen, de groene langs de Kasteellaan naar Sint-Amandsberg, de blauwe naar het Rabot, de gele naar de Brugsepoort... Als een vreemdeling zou vragen naar de tram voor de Sint-Pietersstatie, zou men hem kunnen zeggen: Neemt de rode. Op die wijze zouden vele mislopen vermeden worden, zo menen zij tenminste..." ("Het Volk" - 13 mei 1907)
BEKNOPTE INVENTARIS VAN DE DRIE-ASSERS 301-405 AFLEVERING 10 REEKS 363-380 (DEEL 2)
De drie-asser doet hier dienst op lijn 3. Het rijtuig bevindt zich op het eindspoor aan de terminus naast de brug over de Schelde te Sint-Amandsberg. Het trampersoneel heeft de nodige voorbereidingen getroffen voor een nieuwe reis naar Mariakerke. (Foto: E.J. Bouwman - 1964)
372
ex-accutram 115, type 1 Westinghouse in dienst op 18 september 1930 als rijtuig 354 vernummerd in 1948 tot 372 kreeg na een botsing met een autobus aan de Vasmarkt op 5 juni 1969 een platform van rijtuig 373 buiten dienst op 10 juli 1971 afgevoerd naar Chimefer op 31 augustus 1971
Het rijtuig, uitgerust met vooruitstekende koplichten, overschrijdt de Vleeshuisbrug en is via het traject van lijn 1 op weg naar het Van Beverenplein. (Foto: R. Temmerman - 5 juli 1964)
373
ex-accutram 133, type 1 Westinghouse in dienst als rijtuig 335 op 17 februari 1930 vernummerd tot 373 in 1948 buiten dienst in juni 1969 afgevoerd naar Chimefer op 25 juni 1970
Het rijtuig komt van de Overpoortstraat en defileert langs het Sint-Pietersplein. De rit op lijn 5 zal verder leiden naar de Sint-Pietersnieuwstraat, de Lammerstraat, het Wilsonplein, Sint-Jacobs en de Muidebrug.(Foto: R. Temmerman - 3 april 1965)
374
ex-accutram 105, type 1 Westinghouse in dienst als rijtuig 331 op 13 januari 1930 hernummerd in 1948 tot 374 buiten dienst op 10 juli 1971 afgevoerd naar Chimefer op 31 augustus 1971
Zicht op het kruispunt aan de Heuvelpoort. Rechts drie-asser 375 die van het Sint-Pietersstation komt en via lijn 9 naar de Citadellaan afdaalt. (Foto: R. Temmerman - 16 juli 1963)
375
ex-accutram 101, type 1 Westinghouse in dienst op 8 februari 1930 als rijtuig 334 vernummerd in 1948 tot 375 buiten dienst in 1968 afgevoerd naar Chimefer op 8 juli 1969
De drie-asser bevindt zich hier aan de terminus van lijn 3 in Mariakerke. De volgende rit zal gezien de aanwijzing op de rolfilm naar Gentbrugge-brug leiden.(Foto: E.J. Bouwman - 1968)
376
ex-accutram 126, type 1 Westinghouse in dienst als rijtuig 333 op 31 januari 1930 in 1948 vernummerd tot 376 buiten dienst op 10 juli 1971 afgevoerd naar Chimefer op 31 augustus 1971 de kast werd overgebracht naar Deftinge nabij Geraardsbergen (zie foto bij rubriek 163a)
Ook voor deze opname dient de terminus "Gentbrugge-brug" van lijn 3 als decor. Het gebruik om een plaatje met het lijnnummer aan te brengen op de flanken onder de ramen werd omstreeks die tijd algemeen vervangen door een nieuwe locatie tussen het platform en het eerste zijraam.(Foto: Tj.E. Swierstra - 19 juli 1966)
377
ex-accutram 143, type 2 Westinghouse in dienst als rijtuig 343 op 18 april 1930 in 1948 vernummerd tot 377 buiten dienst op 10 juli 1971 afgevoerd naar Chimefer op 31 augustus 1971
Hier op de Sint-Michielshelling, in dienst op de kortstondig in stand gehouden lijn 37 tussen de Korenmarkt, de Dampoort en Sint-Amandsberg. Het rijtuig behield een ingebouwd koplicht aan de ene zijde en een vooruitstekend aan de andere. (Foto: E.J.Bouwman - 1956)
378
ex-accutram 113, type 1 Westinghouse in dienst als rijtuig 338 op 12 maart 1930 vernummerd tot 378 in 1948 buiten dienst op 9 juli 1971 op 19 oktober 1971 rijvaardig geschonken aan Amutra (trammuseum te Schepdaal) thans ondergebracht in een militaire loods in Weelde geheel te restaureren
Zicht op het rijtuig met vooruitstekend koplicht) in de Noordstraat, ter hoogte van de "Duizend Vuren".De drie-asser komt van de Bargiebrug en rijdt langs lijn 3 naar Gentbrugge-brug. (Foto: R. Temmerman - 1968)
379
ex-accutram 107, type 1 Westinghouse in dienst als rijtuig 341 op 31 maart 1930 vernummerd tot 379 in 1948 buiten dienst op 10 juli 1971 afgevoerd naar Chimefer op 31 augustus 1971
Het rijtuig is in dienst op lijn 5 en zet koers naar Zwijnaarde. Het traject langs de Normaalschoolstraat en de Zwijnaardsesteenweg is afgelegd en hier wordt de Burggravenlaan gedwarst, ter hoogte van de spoorwegtunnel.(Foto: E.J. Bouwman - 1963)
380
ex-accutram 110, type 1 Westinghouse in dienst als rijtuig 340 op 27 maart 1930 in 1948 vernummerd tot 380 buiten dienst gesteld in 1967 naderhand voorzien van een houten opbouw voor het uitvoeren van schilderwerken in de tramloods in december 1968 afgevoerd naar Chimefer op 8 juli 1969
HET MARIA-HENDRIKAPLEIN, WAAR OOIT 6 GEËLEKTRIFICEERDE BUURTSPOORLIJNEN HUN TERMINUS HADDEN... (een terugblik in 10 beelden)
De lijnen van de oostgroep (Oostakker, Lochristi en Wetteren) bereikten vanaf 10 februari 1931 het Maria-Hendrikaplein door aan de Sint-Lievenslaan de sporen van stadslijn 9 te volgen naar de Clementinalaan. In een wijde boog voor het "Flandria Palace" en via een wisselspoor werden de beide zijden van de Astridlaan bereikt. De ene werd benut door de lijn naar Wetteren, de andere door deze naar Oostakker of Lochristi. Op het uiteinde van het middenplein (*waar zich thans het "frietkot" bevindt) begonnen in november 1932 de werken voor een gebouwtje dat tegelijk zou dienen tot bureel van de NMVB en schuilplaats voor de reizigers. De reis staduitwaarts verliep langs de Astridlaan (*op dit oorspronkelijk plan nog een onderdeel van de Albertlaan) en een enkel spoor in de Fortlaan, dat aan de grote vijver van het Citadelpark in verbinding kwam met dat van de lijnen 7 en 9, richting Heuvelpoort.
Standaard-motorrijtuig 10060 met aanhangwagen beschrijft de bocht voor het "Flandria Palace". Het tramstel doet dienst op de lijn "O doorstreept": Gent - St.Pieter (!) - Lourdes, het deeltraject naar de keerlus ter hoogte van het Mariaoord op de wijk Slotendries. Onderaan in beeld het spoor van lijn 4 dat van het Maria-Hendrikaplein stadinwaarts naar de Elisabethlaan leidt. (Foto: verzameling P. De Backer - 1952)
De motorrijtuigen 41000 tot en met 41011 werden gebouwd in de periode 1953-'58 door de werkhuizen van de NMVB te Kuregem, als aanvulling van de wagens type "S". In 1954 werden er vijf naar Gent overgebracht. Rijtuig 41008 staat hier naast het wachthuisje van de NMVB aan het begin van de Astridlaan. De volgende afreis heeft Oostakker als bestemming, met aansluiting aan de Dampoort op de lijn naar Lochristi. (Foto: verzameling Paul De Backer)
Deze opname van Standaard-motorwagen 10028 is gerealisserd vanuit ongeveer hetzelfde standpunt als die bij rubriek 427a. Aan het wachthuisje is een bediende druk in de weer met een afgeladen of mee te nemen postzak. Een andere heeft belangstelling voor het werk van de fotograaf. Het rijtuig doet dienst op de lijn naar Wetteren, die tot aan de Dampoort een gemeenschappelijk traject had met deze naar Lochristi en Oostakker. (Foto: verzameling Paul De Backer)
Nogmaals de Astridlaan, nu echter gezien vanaf het Maria-Hendrikaplein. Uiterst rechts een gedeelte van het "Flandria Palace". Dwars over het beeld het enkel spoor van stadslijn 4 naar de Elisabethlaan links. Aan beide zijden van de zuil met elektrisch uurwerk is goed de splitsing te zien van het NMVB-spoor dat van de Clementinalaan komt en het mogelijk maakte dat aan beide zijden van de dreef tramrijtuigen konden aanzetten naar de randgemeenten. We zien een combinatie van een motorrijtuig type 41 000 en een standaard-aanhangwagen na de aankomst aan de terminus. De laatste trams naar Oostakker en Lochristi reden op 28 september 1957, die naar Wetteren op 27 september 1958. (Foto: verzameling P. De Backer - 22 juli 1957)
Voor de lijnen van de westgroep verliep het bereiken van de terminus aan het Maria-Hendrikaplein in drie fasen. De lijn uit Nevele was er op Paaszondag 5 april 1931 het eerst, gevolgd door die uit Zomergem op 3 mei. Wegens een onvoorziene vertraging in de werken aan de Wondelgembrug bereikte de tram uit Evergem pas op 7 augustus het station. Om een lus te kunnen beschrijven aan de westkant van het stationsplein werd van de Albertlaan op enkel spoor afgeweken langs de Prosper Claeysstraat en de Boudewijnstraat (*pijltje)
Motorwagen 10028 stond reeds op een andere opname centraal, hier echter aan de westzijde van het Maria-Hendrikaplein, waar in 1931 drie evenwijdig aangelegde sporen deel uitmaakten van de "tramstatie" tussen de Boudewijnstraat en de Koning Albertlaan. Bestemming: Evergem. De pantograaf links behoort toe aan een rijtuig van de lijn naar Nevele. (Foto: verzameling P. De Backer)
Motorrijtuig 41001 in dienst op de lijn naar Evergem. Op het perron links in beeld neemt de gerenoveerde 9747 een korte pauze alvorens een nieuwe reis naar Nevele aan te vatten. Zowel de buurtlijnen naar Evergem, Zomergem en Nevele als de stadslijnen 2 en 10 hadden een gemeenschappelijk traject langs de Albert-, Groot-Brittannië- en Martelaarslaan. Ter hoogte van de Bernard Spaelaan volgde de lijn naar Nevele de huidige kleine stadsring voorbij Ekkergemkerk tot aan de Drongensesteenweg. De rijtuigen van de beide andere buurtlijnen weken af van stadslijn 2 aan de Coupure Rechts en van lijn 10 aan het Rabot. (Foto: verzameling P. De Backer)
Ook de standaard-motorwagen 10060 verschijnt een tweede maal ten tonele, hier in dienst op de lijn naar Nevele. Een personeelslid maakt van de pauze aan de "tramstatie" op het Maria-Hendrikaplein gebruik om een kleine herstelling uit te voeren aan de pantograaf. (Foto: verzameling P. De Backer)
Een "trein" van de buurtspoorwegen, bestaande uit het gerenoveerde motorrijtuig 9751 en twee aanhangwagens, staat vertrekkensklaar voor een rit naar Nevele. Uiterst links ontwaren we een rijtuig van de lijn naar Evergem, een drie-asser uit de reeks 316-330 die zich rond het Maria-Hendrikaplein begeeft en een autobus van het type "Brossel A 65 DS" uit 1946, wellicht in dienst op de lijn naar Sint-Denijs-Westrem of Deurle. (Foto: verzameling P. De Backer)
Tot en met 30 juni 1954 waren de "Elektrische Tramwegen van Gent" de pachtende maatschappij van de buurtlijn naar Zomergem. In 1932 werden zes motorrijtuigen geleverd die een compromis waren tussen de in gebruik zijnde types en ook op de lijn naar Merelbeke werden ingezet. Ze droegen de nummers 9874-9879. Hier rijtuig 9878 aan het tramstation op het Maria-Hendrikaplein. Net als de drie-assers 316-330 van het stadsnet was de reeks uitgerust met "sécherons" voor het elektrisch remmen op de aanhangwagens. Let op de "S" van "Somerghem" op de lijnschijf vooraan en de wel heel tegenstrijdige lijnaanduiding boven de schuifdeur: "S - Gent - Lovendegem - Zomergem - S"... (Foto: verzameling P. De Backer)
Op 1 juli 1954 nam de NMVB de lijn naar Zomergem over en zette uiteraard eigen rollend materieel in voor de exploitatie. Tegelijk werd de lijnletter "S" gewijzigd in een "Z". We zien de gerenoveerde motorwagen 9751 op één van de drie perrons van het voor de rest verlaten tramstation aan het Maria-Hendrikaplein. Let vooral op het logo van de Expo-58 in Brussel, dat tijdens de duur van de Wereldtentoonstelling op zowat alle rijtuigen van het openbaar vervoer werd aangebracht. (Foto: verzameling P. De Backer)
Een fraaie "parade" met tramrijtuigen om dit hoofdstuk af te sluiten. Links een rijtuig van het stadsnet op de lus rond het Maria-Hendrikaplein, wellicht "het tonneke" op lijn 8 naar "De Sterre". Verder een in tegenstelling met de vorige afbeelding volzet tramstation van de buurtspoorwegen, met de motorwagens 10030, 41000 en 9749, respectievelijk in dienst op de lijnen naar Nevele, Evergem en Zomergem. Aan een dergelijke "mise en scène" kwam een einde op de avond van 30 mei 1959, toen definitief een punt werd gezet achter de elektrische tramexploitatie van de NMVB in de Gentse regio. (Foto: verzameling P. De Backer)
AFLEVERING 39 (WEEK VAN 13 TOT 19 MEI 2007) TERUG BESCHIKBAAR !!! ==========================
BEKNOPTE INVENTARIS VAN DE DRIE-ASSERS 301-405 AFLEVERING 10 DE ONDERREEKS 381 - 387
Deze zeven rijtuigen werden alle in 1933 samengesteld uit twee-assers van het type Westinghouse 1 of 2 uit 1899-1901. Ze behielden in 1937 hun controllers T 10 en motoren T 3d.Het oorspronkelijk nummer werd in 1948 niet gewijzigd. Hier aan de Hundelgemsesteenweg te Ledeberg. Rechts de Bisschopstraat, op de achtergrond een gedeelte van de huizenrij waar thans het flatgebouw POGANO wordt opgetrokken. Het rijtuig komt van de terminus "Moscou" en maakt een rit op lijn 1 naar "Medo".(Foto: E.J. Bouwman - 1963)
381
ex-accutram 145, type 2 Westinghouse in dienst op 18 november 1933 enig rijtuig uit deze onderreeks met uitwendig koplicht kast gebruikt voor herstelling van rijtuig 361 na ongeval op 23 oktober 1963 aan de Kortrijksepoort (werd 361 II)
Zicht op het Wilsonplein met de gemeenschappelijke vluchtheuvels voor de lijnen 5 en 7. Drie-asser 382 is hier in dienst op lijn 5, komt van het Sint-Annaplein en zal via de Lammerstraat en de Sint-Pietersnieuwstraat de reis vervolgen naar de Heuvelpoort en de terminus "Zwijnaarde". (Foto: R. Temmerman - 1964)
382
ex-accutram 147, type 2 Westinghouse in dienst op 2 maart 1933 buiten dienst in 1964 kast op 26 augustus 1964 naar E. Hoflack, Ieper chassis naar een Gents slopersbedrijf
De drie-asser staat in de Voormuide klaar voor een rit langs lijn 5 naar "Zwijnaarde". Rechts het spoor dat ten behoeve van lijn 6 over de Muidebrug leidt. Het rijtuig wordt onmiddellijk gevolgd door een ander, in dienst op lijn 4 of 1O. (Foto: R. Temmerman - 1962)
383
ex-accutram 139, type 1 Westinghouse in dienst op 13 februari 1933 buiten dienst op 9 augustus 1967 afgevoerd naar Chimefer op 14 maart 1968
De drie-asser bereikt in de Jozef Vervaenestraat het uiteinde van het dubbel spoor richting "Moscou". Uiterst links aan de laatste gevel in beeld de signaalkast die de trambestuurder inlichtte of er zich tussen dit punt en de terminus een ander rijtuig op het traject bevond. De beide muurhaken bevinden zich daar nog steeds...(Foto: E.J. Bouwman - 1963)
384
ex-accutram 142, type 1 Westinghouse in dienst op 13 maart 1933 buiten dienst in mei 1967 de kast belandde op 26 mei 1967 op het terrein van de bloemisterij Peynsaert te Sint-Amandsberg
Andermaal de vluchtheuvel met wachthuisje inclusief krantenkiosk op het Wilsonplein. Het rijtuig is in dienst op lijn 5 en staat vertrekkensklaar richting Muidebrug. (auteur onbekend)
385
ex-accutram 125, type 1 Westinghouse in dienst op 27 maart 1933 buiten dienst op 9 augustus 1967 chassis afgevoerd naar Chimefer op 14 maart 1968 de kast kreeg een nieuwe bestemming als berghok op een sportterrein aan de Kloosterstraat te Merelbeke
Drie-asser 386 aan de terminus "Meulestede" van lijn 6 op het Redersplein. Sleepbeugel en rolfilm verwijzen naar het naderend vertrek richting Muidebrug. Links het wachthuisje dat daar in 1922 werd geplaatst. Alle huizen in beeld zijn intussen gesloopt.
386
ex-accutram 138, type 1 Westinghouse in dienst op 16 mei 1933 buiten dienst in juni 1965 op 30 juni 1965 samen met zes andere afgevoerd naar aannemer Dhondt in Brugge om er als werfwagen dienst te doen
Op de Brugsesteenweg, in dienst op lijn 3, tegen het autoverkeer in stadinwaarts rijdend op het enkel spoor tussen de terminus aan het "Zandeken" te Mariakerke - rechts buiten beeld - en de ontdubbeling ter hoogte van de Jutestraat.Links de Raymond de Hemptinnelaan.(Foto: E.J. Bouwman - 1964)
387
ex-accutram 131, type 1 Westinghouse in dienst op 12 juni 1933 buiten dienst op 9 augustus 1967 de kast werd op 13 september 1967 aan een vijver nabij de Schelde te Zevergem geplaatst om er als vissershuisje te dienen.
Retrospectieve over het drie-assig motorrijtuig 339.
Na het buiten dienst stellen van de drie-assers op 1 april 1975 bleven zes motorrijtuigen gespaard van de sloop. De 354 werd aangekocht door tramfanaat Achiel Ryckaert en is nog steeds actief aan de kust. De 332 werd in 1980 afgevoerd naar Kalken en bevindt zich thans in een legerdepot te Weelde. Eerder al waren de 378 en 328 respectievelijk naar Schepdaal en Woluwe overgebracht. De 339 werd officieel tot museumtram gepromoveerd en bevindt zich in die hoedanigheid nog steeds in de stelplaats te Gentbrugge. Eén probleem echter: tijdens een bijzondere rit als "bloementram" naar aanleiding van de Gentse Floraliën in april 2005 begaf één van de motoren het. Sindsdien staat het rijtuig geïmobiliseerd, in de hoop ooit hersteld te zullen worden. Vandaar de terechte vraag die dit rubriekje illustreert...
De eerste versie van drie-asser 339 aan de terminus van lijn 4 ter hoogte van de Muidebrug. Het rijtuig werd als drie-asser in omloop gebracht op 17 maart 1930 en behield het serienummer bij de herschikking in 1948. Let tevens op het lijnnummerplaatje aan de flank van het rijtuig, een gebruik dat tot 1966 in voege was. (Foto: E.J. Bouwman - 1966)
Algemeen beeld van de zware aanrijding tussen motorrijtuig 339 en een vrachtwagen ter hoogte van het Laurentplein op 26 september 1966, waarbij een fietser om het leven kwam. De kast van rijtuig 362 werd benut om tot de herstelling te kunnen overgaan. Sedertdien en tot op heden spreekt men bijgevolg van de 339 versie twee. (Persfoto)
Op 13 september 1969 kwam versie twee in reizigersdienst. We zien het rijtuig links op lijn 20 "Arsenaal - Melle", samen met drie-asser 360 aan de halte "Kruising" Foto: F. Coussens - 20 maart 1973)
Na het uit dienst nemen van de twee-assers 173 en 216 van de spoordienst in 1974, respectievelijk voor de sloop en museumdoeleinden, namen de resterende drie-assers 332 en 339 in de periode tot 1979 die functie over. Hier de 339, uitgerust met een pantograaf identiek aan deze van de PCC's, met een lorrie voor spoorstaven ter hoogte van het Ledebergplein, op terugweg naar de stelplaats. (Foto: F. Coussens - augustus 1977)
In de loop van 1979 werd de 339 in de stelplaats te Gentbrugge door de gebroeders Ryckaert een eerste maal grondig gerenoveerd. Het jaar daarop werden voor het eerst bijzondere ritten afgehuurd. Hier een impressie aan de halte op de toenmalige keerlus van lijn 1 rond het Van Beverenplein, kant Ryhovelaan. (Foto: verzameling F. Coussens - mei 1980)
Tijdens de Gentse Feesten van 1983 vormde de drie-asser een aparte attractiepool op het Emiel Braunplein, waar hij als informatiekiosk van de toenmalige MIVG fungeerde. Het rijtuig werd op een eindje spoor geplaatst en voor de gelegenheid met een klassieke sleepbeugel uitgerust. (Foto: Pierre de Meyer - 22 juli 1983)
De eerste maal dat drie-asser 339 in de functie van "bloementram" rondjes reed tussen de Krenmarkt en het Sin-Pietersstation was gedurende de Gentse Floraliën van 1985. De versiering werd verwezenlijkt door de Rijkstuinbouwschool te Melle. We zien het rijtuig op de in 1987 opgebroken keerlus rond de Sint-Niklaaskerk, met de rolfilm op "4 barré - Korenmarkt". (Foto: E. De Keukeleire - 19 april 1985)
De eerste activiteit ooit in de nieuwe beurshallen van "Flanders Expo" was de Lentebeurs in 1987. Ook de MIVG was daar met een info-stand vertegenwoordigd en had er de drie-asser 339 opgesteld. Het "uitzonderlijk vervoer" van de stelplaats naar de eindbestemming werd een kiese onderneming, zoals de doorgang onder de viaduct aan de Zwijnaardsesteenweg illustreert... (Foto: E. De Keukeleire - 13 april 1987)
Twee opeenvolgende jaren werd de 339 tijdens de Ledebergse Ajuinmarkt ingehuurd door de "Couture Floralies" gevestigd aan de Brusselsesteenweg. Tijdens de legendarische Ajuinstoet was het rijtuig een onderdeel van de parade der praalwagens. Hier een beeld van de doortocht in de Hoveniersstraat. (Foto: E. De Keukeleire - 20 augustus 1987)
In het voorjaar van 1989 werd de "old-timer" een tweede maal door de gebroeders Ryckaert gerenoveerd en onder meer van nieuwe kabels en een oorspronkelijke sleepbeugel voorzien. De rijtuigkast diende daartoe te worden gelicht en de motoren gereviseerd. Dit alles met het oog op pendelritten tussen het Ledebergplein en het Sint-Pietersstation gedurende de Gentse Feesten. (Foto: E. De Keukeleire - 19 april 1989)
De geschiedenis herhaalde zich toen de 339(II) op zijn beurt in de prak werd gereden door een vrachtwagen, deze maal ter hoogte van de trambrug aan de Sint-Lievenspoort. Alhoewel de toestand van de rijtuigkast het hier niet laat vermoeden, werd de drie-asser in perfecte staat hersteld en in 1992 weer rijvaardig afgeleverd. (Foto: E. De Keukeleire - 20 juli 1989)
Op 18 oktober 1997 werden exclusief voor een groep Gentse hobbyisten ritten georganiseerd met de 339(II) op zowat het ganse tramnet. Zowel de Muide, Gentbrugge-Dienstencentrum, Melle-Leeuw, Evergem-Brielken als het Maria-Hendrikaplein werden aangedaan. Hier een opname bij de drie rangeersporen aan het einde van de tramtunnel onder de perrons van het Sint-Pietersstation, kant Sint-Denijslaan, eind juni 1996 officieel in gebruik gesteld. Foto: E. De Keukeleire - 18 oktober 1997)
Bij de parade naar aanleiding van de viering "Honderd jaar elektrische tram in Gent" op 12 september 2004 mocht de "old-timer" 339 uiteraard niet ontbreken. Het rijtuig defileerde mee met de 328 die voorzien was van de aanhangwagens 55 en 70, de gerenoveerde zomertram 216 en een tramstel van de Buurtspoorwegen. Voor het eerst deed ook PCC 01 zijn intrede als nieuwe "museumtram", in de originele blauw-gele kleuren hersteld. Drie-asser 339(II) verlaat hier de stelplaats, voorafgegaan door de open zomertram. (Foto: E. De Keukeleire - 12 september 2004)
Ook tijdens de Floraliën van 2005 werd drie-asser 339 de functie van "bloementram" toebedeeld. Een defecte motor was er echter de oorzaak van dat het voorziene programma noodgedwongen moest worden afgewerkt met rijtuig 328. De opname toont ons de 339 met tramchauffeur en hobbyist Freddy Coussens aan de controller, in de bocht van de Cataloniëstraat naar de Korenmarkt. (Foto: verzameling D. Verheylezoon)
Blik in de stelplaatsloods, waar de beide museumrijtuigen 339 en PCC O1 samen een gedeelte van spoor 14 innemen. De drie-asser is sinds het incident met één der motoren wat uit de actualiteit verdwenen. (Foto: E. De Keukeleire - 16 juni 2006)
Tijdens de Erfgoeddag stelde ook De Lijn haar deuren open voor het brede publiek en konden de werkhuizen en loodsen worden bezocht. Drie-asser 339 werd eveneens in het lentezonnetje gezet, maar de hamvraag "Wanneer kan ik nog eens buiten ?" kan voorlopig niet worden beantwoord... (Foto: Erik De Keukeleire - 15 april 2007)
AFLEVERING 40 (WEEK VAN 20 TOT 26 MEI 2007) TERUG BESCHIKBAAR !!! ==========================
BEKNOPTE INVENTARIS VAN DE DRIE-ASSERS 301-405 AFLEVERING 11 DE ONDERREEKS 388-393
Zes motorrijtuigen, in 1912 gebouwd als de twee-assers 174-179 voor de tramlijn naar Melle (zie bijgevoegde schematische voorstelling). Omgevormd tot drie-assers via een langer onderstel en nieuwe platforms in 1933-'34, waarbij het middelste gedeelte van de rijtuigkast, de motoren en de controllers gerecupereerd werden. In 1937 ontvingen ze verbeterde motoren (T III d met een maximumsnelheid van 35 km/u.) en controllers T 10 ter. In 1940-'42 werden ze voorzien van richtingaanwijzers en ruitenwissers. In 1953-'54 werden de rijtuigkasten gemoderniseerd.
Enkele voorname kenmerken: - gebogen onderstel; - geen remblokken; - uitgerust met een "lanterneau": kleine zijraampjes in het verhoogde dak (plannen om die bij de modernisering in 1953 te vervangen door een plat dak werden nooit uitgevoerd); - deuren en ramen op ongelijke hoogte; - blauwe middenband op gelijke hoogte; - enkel bij rijtuig 388 werden de koplampen bovenop de voorplaat gemonteerd; - als "trage rijtuigen" bestempeld.
Het rijtuig in dienst op lijb 1 met als bestemming de ingekorte terminus "Eggermontstraat", hier ter hoogte van de verbinding tussen de Groentenmarkt en de Korenmarkt. (Foto: R. Temmerman - september 1962)
388
ex-trolleytram 177 type Melle uit 1912 in dienst als drie-asser op 2 september 1933 modernisering voltooid op 22 augustus 1953 eerste rijtuig in afbraak buiten dienst in 1963 wegens slechte staat aangekocht door de scheepswerven te Langerbrugge voor 13 500 fr.: 6000 fr. voor de kast en 7500 fr. voor het onderstel (5000 kg à 1,5 fr./kg)
De drie-asser is hier ingeschakeld op lijn 8 "Sint-Pietersstation - Sterre" en bereikt na de omloop rond het Maria-Hendrikaplein de terminus voor het station.(Foto: R. Temmerman - juli 1962)
389
ex-trolleytram 176 type Melle uit 1912 als drie-asser in dienst op 6 september 1933 modernisering voltooid op 22 augustus 1953 buiten dienst in 1964 en op 9 september van dat jaar rijvaardig verkocht voor 14 500 BEF aan de NV Bladt te Vilvoorde
Van dit rijtuig is tot dusver geen duidelijke foto voorhanden. Volgens collega-hobbyisten is dit rijtuig, waarbij aanpassing van helderheidsgraad en contrast geen uitsluitsel mogelijk is, wel degelijk de 390. De lanterneau, de hoge flanken van de kast en de kenmerken van de blauwe middenband en de hoogte van deuren en ramen wat die onderreeks betreft,pleiten wel in hun voordeel. Het rijtuig is in dienst op lijn 5 en dwarst de Heuvelpoort, op weg naar de terminus "Zwijnaarde". (Foto: R. Temmerman - september 1962)
390
ex-trolleytram 174 type Melle uit 1912 als drie-asser in dienst op 21 augustus 1933 modernisering voltooid op 18 januari 1954 tweede rijtuig in afbraak wegens slechte staat in 1963 de kast werd op 15 september 1964 voor 3000 frank eigendom van een personeelslid van de MIVG uit Gentbrugge het chassis werd op 16 november 1964 voor 8 531 fr. verkocht aan Gandmetal, Liermanstraat te Gent
Drie-asser 391 aan de terminus "Arsenaal" van de toenmalige lijn 9;(Foto: verzameling F. Coussens - 1962)
391
ex-trolleytram 179 type Melle uit 1912 als drie-asser in dienst op 20 oktober 1933 transformatie voltooid op 29 april 1953 wellicht reeds in 1966 buiten dienst gesteld op 7 augustus 1967 samen met de 396 overgebracht naar het terrein van Racing Gent te Gentbrugge (elke kast à 6000 BEF), om er als kantine te worden ingericht afgebroken in 1990
Bij wijze van uitzondering eens een dubbelbeeld, met zowel een zijdelings als frontaal zicht op de drie-asser. Beide opnamen zijn te lokaliseren voor de ingang van de Sint-Annakerk, waar gedurende de daluren geregeld trams van de lijnen 5 en 7 werden geparkeerd. Die lus werd in 1913 arond het Van Arteveldeplein angelegd om een vlottere verbinding tussen het toenmalige Zuidstation en de Expo-terreinen te verwezenlijken. (Foto's: R. Temmerman - september 1962)
392
ex-trolleytram 175 type Melle uit 1912 als drie-asser in dienst op 16 januari 1934 de rijtuigkast werd door de MIVG zelf op 16 november gesloopt na een zware aanrijding op 5 mei 1964 het onderstel werd als schroot verkocht aan de firma Gandmetal.
We blijven op de locatie voor de ingang van de Sint-Annakerk. Drie-asser 393, met de rolfilm op "5 - Van Arteveldeplein", samen met twee andere rijtuigen daar buiten de spitsuren opgesteld. (Auteur niet gekend - foto daterend van 13 juli 1960)
393
ex-trolleytram 178 type Melle uit 1912 als drie-asser in dienst op 19 mei 1934 modernisering voltooid op 10 januari 1953 buiten dienst in 1965 aan de bouwfirma D'Hondt uit Brugge voor 7 155 BEF verkocht op 30 juni 1965, samen met nog een zevental andere, om er als bouwkeet te fungeren (zie elders).
"...De pers is de spreekbuis van de maatschappij..."
"...De publieke opinie en de drukpers oefenen voortdurend invloed uit op elkander, omdat hun wederzijdse polemieken de stoffelijke welvaart van onze medeburgers, de bevordering van de menselijke bedrijvigheid en de handhaving van de sociale solidariteit als einddoelen hebben...." (fragment uit de toespraak, gehouden op 17 mei 1907 door de heer Cooreman, één der voorzitters van het uitvoerend comité dat ijverde voor een Wereldtentoonstelling te Gent in 1913)
Verkeersagressie, ongevallen, morrende reizigers, mistoestanden... zijn absoluut geen verschijnselen die typisch en nieuw zijn voor de hectische tijd waarin we leven! Wat onophoudelijk wordt gebrandmerkt als "nooit eerder vertoond" zijn in veel gevallen heruitgaven van situaties die zich als het ware sinds oudsher hebben voorgedaan. Wel is het juist dat ons geheugen niet zover in de tijd terug grijpt... Getuigen daarvan zijn volgende zeventien "pareltjes", die in verband staan met het Gentse openbaar vervoer in de periode van de accumulatorentrams (1899-1904), die we thans zouden rangschikken onder de rubrieken "Lezers schrijven" en "Woord en wederwoord".
Twee bemerkingen vooraf. De oorspronkelijke spelling, woordenschat en zinsbouw zijn letterlijk overgenomen om de "sfeer van toen" nog meer te benadrukken. De toegevoegde plaatjes illustreren enkel het toenmalige stadsbeeld en hebben verder geen uitstaans met het persartikel in kwestie.
"...De heer oppercommissaris heeft eenen brief gezonden aan al de bestuurders en bestuursters der openbare scholen en de bijzondere, waarin hij zegt dat de policie alle dagen vaststelt, dat talrijke kinderen de betreurlijke gewoonte hebben bij de nadering der elektrieke trams voor de rijtuigen te loopen, zich op korten afstand neer te leggen om te zien hoe dat werkt of op de riggels voorwerpen deponeren, van aard om de rijtuigen te doen ontsporen of andere ongelukken te veroorzaken. Bovendien loopen ze voor den tram op slechts eenige meters afstand, om alsdan de trambedienden plotseling te doen stoppen en hen daarna uit te lachen. Men denkt dat de ouders wel wat waakzamer oog zouden mogen houden op hunne kinderen, daar de ongelukken dikwijls de schuld zijn der onvoorzichtigen zelve. De policie heeft de strengste beveelen ontvangen om in het vervolg alle dergelijke feiten te beteugelen..."
"... Zondagavond omtrent zes ure gebeurde aan de Bargiebrug bijna een groot accident. De brug was half gedraaid, toen den elektrieken tram uit de Phoenixstraat kwam aangereeden. Den tramgeleider bemerkte zulks niet van verre en het roepen van den brugdraaier hoorde hij niet. Deze liep hem uiteindelijk tegemoet om hem te doen staan en den tramgeleider kon zijn rijtuig plotseling nog stoppen, juist voor de brugketing. Alle toeschouwers beefden van aandoening. Eén der persoonen die op den tram was gezeten, was reeds in het vooruitzicht van een erg onheil, aan de leuning van het platform op de straatsteenen gesprongen..."
"...Talrijke bedienden der elektrieke trams klagen over het onmenschelijke werk dat hen soms wordt opgelegd. Dinsdagavond om half zes ure spraken wij met eenen ontvanger, die van des morgends negen ure in dienst was en sindsdien nog niet was mogen gaan eten. Een geleider verklaarde ons maandag elf uren gewerkt te hebben zonder gelegenheid tot eten. Vooreerst is dat elke werkmens onwaardig, maar daarbij leevert het een constant gevaar op voor voetgangers en reizigers, want eenen geleider die uitgeput is bij gebrek aan voedsel, kan de noodige geestkracht en aandachtigheid niet behouden. Bericht aan wien 't behoort !..."
"...Zondag wilde eenen onvoorzichtige knaap op de Kortrijkschestraat op den snelrijdenden tram springen. Hij miste de voettrede en rolde op de kalseiden. Den ontvanger heeft hem eens ferm den bol gewasschen. Gisternoen sprong op de Hoogstraat een man van den elektrieken tram, terwijl hij in volle gang was. De rechter pand van zijnen jas was echter gevat tusschen de klink van het hekje. Hij werd omver getrokken en wel twintig meters ver meegesleept. Op dien afstand had hij nogtans de kracht gehad om het hekje te grijpen en zich op te richten nog voor den tram stilstond. Zijnen jas zat nog steeds vast, zonder te scheuren. Den onvoorzichtige is er met een vuil pak en de ontroering vanaf gekoomen. Het toegeloopen volk was eensgezind van gevoelen, dat hij waarlijk nog van geluk mocht spreken..."
"...Een huurhouder-koetsier schrijft ons dat het bestuur van hem en alleman voorzichtigheid vraagt tegenover den elektrieken tram. Maar zou men dan ook van dien tram niet wat voorzichtigheid mogen vragen? Of is hij dan geheel en gansch meester van de stad? Dat de tramgeleider ten minste altijd belle aan 't uitkoomen van eene straat en daarbij niet zoo wild rijde, als velen doen! Bij het omdraaien van sommige straten zouden de trams hunnen gang moeten vertragen en zou men ook wat meer het signaal moeten doen werken, indien men erge ongelukken wil voorkoomen. Alleman lijdt door den tram: handelaars, herbergiers, huurhouders, enz... en toch moeten dezen dezelfde lasten en patenten blijven betalen. Dat de tram toch ook wat manieren leere, in plaats van ons overhoop te rijden alsof wij maar vuiligheid waren. Voorzichtig zijn moet iedereen, maar in iedereen dient den tram ook begrepen te worden !..."
"... Ik vind het geheel goed dat de koetsiers klagen op de manier van rijden onzer trams, bijzonderlijk op de hoeken der straten. Nu, het bestuur zou ook wel een beetje moogen passchen op de korrespondentiën, want zaterdag kwam ik per tram van de expositie in het park van de Citadel en op de Koornmarkt was er geen korrespondentie naar de Zuidstatie. Na twaalf minuten wachten daagde er eene op voor de Dampoort en na twintig minuten eene voor de Sasschepoort. Zeg mij, is dat niet een beetje den spot drijven met zijne kalanten, het publiek?..."
"...Zaterdagavond om 5 3/4 ure, slibberde eene jonge dame die uit de peperkoekbakkerij De Laeter kwam, in de Korte Munt op de straatsteenen uit en viel kruischelings over de tramriggels. Eenen tram kwam juist afgereden van den eenen kant en een rijtuig van den anderen. De dame was op het punt overreden te worden, toen twee heeren toesprongen die er in gelukten haar buiten de riggels te brengen. Een zonderling geval deed zich hier voor. De dame had het bewustzijn niet verloren, nogtans kon zij zich niet recht houden en ze zou weederom gevallen zijn, hadden hare redders haar niet ten tweedenmale ondersteund. Dat kwam doordat zij erg gespannen zat in haar korset en verward was in hare kleederen..."
"...De kandidaat-ontvanger van den tram, Van De Putte, genummerd 47, woonende Rietgrachtstraat 19 Ledeberg, heeft maandagavond om half negen in zijn rijtuig een lederen handzakje gevonden met zeekere som, juweelen en een portret. Hij denkt dat het iemand is van Ledeberg of daaromtrent aan wien het moet behooren en heeft het op het bureel van het tramgesticht afgegeeven. Van Sulle, bediende bij den elektrieken tram, heeft in zijn rijtuig op de lijn van Meulestede, eenen linnentasch ontdekt, inhoudende de som van 62 frank. Hij heeft zich verhaast zijne vondst in het depôt neer te leggen, waar de eigenaar ze heeft teruggehaald, niet zonder den eerlijken man hartelijk te hebben bedankt..."
"...De brug aan de Muide kon gisteren morgend ten gevolge van den vorst niet geheel toedraaien. Den elektrieken tram is daardoor meer dan driekwaart uure voor de brug moeten blijven wachten. Maandagnamiddag rond vijf ure kwam een tram in de Van Wittenberghestraat gereeden. De wisselnaald, niet goed werkende door de sneeuw, deed twee wielen op eenen verkeerden riggel loopen, met het gevolg dat één der beiden, een wrongbeweeging ondergaande, aan stukken sprong. Het rijtuig moest door een ander voortgesleept worden naar 't tramgesticht. Den avond van denzelfde is rond 8 1/2 ure een tram aan den Antwerpschensteenweg op de spoorbarreel gebotst, daar den geleider niet gezien had dat ze gesloten was om reeden van den fellen mist. De barreel werd nogal beschadigd en een lantaarn van den tram is verbrijzeld..."
"...Gister namiddag moest een werkman een koffer voeren uit een huis der Veldstraat. Hij had daarvoor eene steekkar gehuurd en terwijl hij in huis was om den koffer te halen kwam den tram aangereeden, die de steekkar aan spaanders sloeg. Tot overmaat van perijkel zal den werkman in kwestie nog een proces-verbal hebben om zijne kar alleen te hebben gelaten..."
"...Donderdag voormiddag bevond zich aan de Muide een heer op den tram, die in het bezit was van een ongeldige kaart. Den ontvanger wilde hem een andere doen kopen, edoch den reiziger wilde dat niet. "Dan moet gij er af", zoo zegde den bediende. Maar daar wilde den man nog veel minder van hooren en toen de tramwaybedienden hem met geweld van het rijtuig trachtten te krijgen, diende den reiziger hen eenige stokslagen toe en stampte vervolgens op hunne beenen. Eindelijk verwittigde men de policie en drie agenten snelden ter plaats. Op 't zicht van de policie wilde den koppigen reiziger den vlucht neemen, doch hij werd steevig in bedwang gehouden en daarna naar het bureel overgebracht..."
"...Kleine schurken hebben woensdag in de Dampoortstraat eenen kasseisteen op de tramriggels gelegd. Een rijtuig van den tramway botste er tegen en werd geheel opgeheeven. Eén der leiren zeide vooraleer de botsing plaats greep: "Hij zit erop!..." Een andere rekel van bedenkelijk allooi heeft denzelfden dag rond 5 1/2 ure in de Vlaanderenstraat, rechtover het koffiehuis "Cour d'Autriche", op den tramriggel eene kardoes van een mausergeweer geplaatst. Bij het voorbijrijden van den tram deed zich een heevige ontploffing voor, de reizigers en de goegebuurte geweldig doen schrikkende. Hopelijk zullen deze straatschuimers op gepaschte wijze met Moeder Justitia af te reekenen krijgen !..."
"...Een keerel, gekleed als een echten gentleman, bood zich zondag in het tramgesticht aan en vroeg te mogen spreken met den bureeloverste, wien hij met zijnen naam noemde. In dezes tegenwoordigheid gebracht, verklaarde hij den zoon te zijn van een grooten nijveraar uit Charleroi en in den trein zijnen geldtasch, die eene ronde som bevatte, verloren te hebben. Hij verzocht den bediende hem eene som te verschieten om te kunnen voortreizen naar Oostende. Na wat geaarzeld te hebben liet den bediende zich bepraten en leende hem 50 frank. Daarop ging hij weg, doch kwam weldra terug, waarschijnlijk in den hoop nog meer te krijgen. Den bureeloverste was intusschen weggegaan. Den gentleman begon nu zijn geval te vertellen aan een ambtenaar en wist deze ook te beweegen hem eene som van 25 frank te leenen. Eerst des anderendaags vernam men met zekerheid te hebben te doen gehad met een behendige bedrieger. De policie van Gentbrugge spoort hem op..."
"...Men is overal in de stad druk beezig met het plaatsen van de palen voor het toepassen van het trolleystelsel op den elektrieken tram. In hare zitting van donderdag heeft de Gentsche afdeeling van de Belgische photografiebond besloten, aan de bevoegde overheeden eenen protestbrief te zenden, tegen de betreurenswaardige wijze waarop men in onzen stad de masten der elektrieke trekkracht opricht. Men vindt er zelden eene die loodrecht staat. Toch zijn er enkele, wat bewijst dat zij aldus geplaatst kunnen worden, zooals zij overigens zijn in de andere steeden waar den trolley werkt. Daarenboven vindt men onder deze masten alle soorten van modellen en vooral van overdreven dikte, terwijl men de dunste zou moeten neemen om zoveel mogelijk het onooglijk uitwerksel dat zij aan de straten geeven, te verzachten..."
"...Het schijnt dat het bestuur onzer Gentsche tramways uit allemaal franskiljons samengesteld is ! In ieder tramrijtuig zijn twee plakbrieven gehecht, de veranderingen vermeldende aangaande de dienst welke in voege is getreeden sedert 3 september. Welnu, deze brieven zijn uitsluitend opgesteld in het Frans, want het schijnt dat de Vlamingen daar geene zaken mee hebben... Bericht aan wien het aangaat !..."
"...Dokter Emiel Maes van Gentbrugge is donderdag namiddag aan het Rond Punt in de Vlaanderenstraat door een tram gegrepen. Hij werd zwaar gekwetst..."
("Het Volk" - 6 augusti 1899)
"...Het gerucht als zou dokter E. Maes van Gentbrugge donderdag door een elektrieken tram overreden zijn is teenemaal valsch. Des te beter voor den dokter..."
AFLEVERING 41 (WEEK VAN 3 TOT 9 JUNI 2007) TERUG BESCHIKBAAR !!! ==========================
BEKNOPTE INVENTARIS VAN DE DRIE-ASSERS 301 - 405 AFLEVERING 12 DE REEKS 394 - 405
In 1933-'34 gebouwd uit 12 van de 36 twee-assers van de grote reeks 180 - 215, beter gekend onder de benaming "type Expo 1913", waarvan de middenrijtuigkast, de motoren en de controllers werden gerecupereerd. In 1937 uitgerust met verbeterde motoren T III d "transformés" (maximum snelheid 35 km/u.) en controllers T 10 tr. In 1940 voorzien van richtingsaanwijzers en ruitenwissers. Tussen 1952 en 1954 gelijkvormig aan de andere drie-assers gemoderniseerd. "Trage rijtuigen", benut als aanvulling tijdens de piekuren en op minder belangrijke lijnen (1, 5, 8, 9). Geen enkel rijtuig uit deze reeks bleef bewaard.
Algemene kenmerken:
- gebogen onderstel; - lichtkap ("lanterneau") op het dak, identiek aan de onderreeks 388 - 393; - geen remblokken of koppelingen voor aanhangwagens; - deuren en ramen op dezelfde hoogte; - blauwe middenband op dezelfde hoogte; - vooruitspringende koplichten, gemonteerd op het voorpaneel; - vanaf het begin uitgerust met dwarslopende banken, minder zitplaatsen; - de middenkast telt zes kleine, gedeelde ramen, ook dergelijke ramen bij de deuren en balkons; - de zijdelings aangebrachte, rechte beplating komt lager, zodat een deel van het chassis onzichtbaar wordt.
Boven: eerste versie van de 394 met afgebogen uiteinden van de lichtkap, geparkeerd op de stelplaatskoer te Gentbrugge. Onder: Het rijtuig aldus uitgerust, in dienst op lijn 5, ter hoogte van de brug over de Reep tussen de Sint-Jacobsnieuwstraat en de Keizer Karelstraat (momenteel terug in opbouw !!), rijdend in de richting van Zwijnaarde.
Het eerste exemplaar uit deze reeks, rijtuig 394, kant en klaar op 12 juli 1932, gold als "proefkonijn", in een poging om het geheel een esthetisch meer aanvaardbaar uitzicht te bezorgen. De "lanterneau" op het dak werd aan beide uiteinden verlengd en afgebogen. Voor zoveel bekend is heeft deze "look" geen navolging gekregen bij een tweede of derde rijtuig. Tijdens de modernisering in 1953 werd het afgebogen gedeelte verwijderd.
Het rijtuig doet hier dienst op lijn 5, komt uit de Kongostraat en rijdt over de Minnemeersbrug, richting Zwijnaarde.(Foto: E.J. Bouwman - lente 1965)
394
ex-trolleytram 205, type "Expo 1913" in dienst op 12 juli 1932 gemoderniseerd in dienst op 18 september 1953 buiten dienst op 9 augustus 1967 kast voor 10 000 frank verkocht aan Wauters, Vikvoorde
Aan de terminus van lijn 5 op de Zwijnaardsesteenweg, enkel spoor in eigen bedding.(auteur me onbekend)
395
ex-trolleytram 180, type "Expo 1913" in dienst op 29 september 1933 gemoderniseerd in omloop in oktober 1953 uit dienst op 14 oktober 1964 kast voor 3250 frank verkocht aan een particulier en op een weiland in de Gentbruggekouter geplaatst
Het tramrijtuig is op lijn 5 ter hoogte van "Cinéma Leopold", in de bocht tussen het Sint-Pietersplein en de Sint-Pietersnieuwstraat, tijdens een rit naar de Muidebrug.(Foto: R. Temmerman - 1962)
396
ex-trolleytram 183, type "Expo 1913" in dienst op 20 oktober 1933 gemoderniseerd in omloop in oktober 1953 uit dienst in 1967 de kast werd op 9 augustus overgebracht naar het voetbalterrein van Racing Club Gent te Gentbrugge
Het rijtuig komt uit de Sint-Salvatorstraat en neemt ter hoogte van de Heilig Kerstkerk (links buiten beeld) de bocht naar de Priesterstraat (* thans Doornzelestraat), richting Koophandelsplein. Bestemming: 5 - Zwijnaarde".(Foto: E.J. Bouwman - 1962).
397
ex-trolleytram 184, type "Expo 1913" in dienst op 16 december 1933 gemoderniseerd in omloop in oktober 1953 uit dienst op 1 juni 1965 (verbussing lijn 5) kast op 30 juni verkocht aan de bouwonderneming D'Hondt van Brugge voor 6 750 frank
De drie-asser tijdens een rit op lijn 1 met "Medo" als eindbestemming. Het rijtuig komt uit de Gebroeders De Smetstraat, overschrijdt de brug over de Verbindingsvaart en daalt af naar de Palinghuizen.(Foto: R. Temmerman - september 1962)
398
ex-trolleytram 190, type "Expo 1913" in dienst op 23 december 1933 gemoderniseerd in omloop in oktober 1953 uit dienst in juni 1967 kast op 14 maart 1968 afgevoerd naar Machelen aan de Leie
Zicht op de bocht van de Ferrerlaan naar de Palinghuizen. De rit leidt langs lijn 1 naar de Eggermontstraat te Ledeberg. (Foto: E.J. Bouwman 1959)
399
ex trolleytram 200, type "Expo 1913" in dienst op 25 januari 1934 gemoderniseerd in omloop in oktober 1953 uit dienst op 9 augustus 1967 kast op 2 november 1967 voor 6000 frank verkocht om als bouwwerfhuisje te dienen aan dok 68 in de Gentse haven.
"Close-up" van de drie-asser op het ringspoor voor de herberg "In de Sterre". De rolfilm staat reeds in de stand " 8 - Sint-Pietersstation". (auteur me niet bekend - de opname dateert van 9 augustus 1957)
400
ex-trolleytram 213, type "Expo 1913" in dienst op 8 januari 1934 gemoderniseerd in omloop op 31 oktober 1953 buiten dienst op 30 juni 1965 kast verkocht voor 6 750 frank aan de bouwonderneming D'Hondt te Brugge
Aan de terminus "Arsenaal" ter hoogte van de ringspoorweg over de Brusselsesteenweg. Het rijtuig staat klaar voor een nieuwe rit langs lijn 9 naar het Sint-Pietersstation. (Auteur me onbekend - winter 1960)
401
ex-trolleytram 192, type "Expo 1913" in dienst op 2 maart 1934 gemoderniseerd in omloop op 31 oktober 1953 de kast werd net als deze van de 400 op 30 juni 1965 verkocht aan de ondernemer D'Hondt in Brugge
De drie-asser komt uit de Overpoortstraat en overschrijdt het kruispunt aan de Heuvelpoort. De rit op lijn 5 gaat verder langs de Normaalschoolstraat en de Zwijnaardsesteenweg. (Foto: Hans De Herder - 20 mei 1956)
402
ex-trolleytram 189, type "Expo 1913" in dienst op 25 mei 1934 gemoderniseerd in omloop op 18 september 1953 buiten dienst op 9 augustus 1967 de kast werd in maart 1968net als deze van de 398 overgebracht naar Machelen aan de Leie.
De drie-asser tijdens een rit op lijn 1 naar de terminus "Moscou". Het rijtuig verlaat de Frère-Orbanlaan en stopt aan de halte midden de toenmalige rotonde aan de Sint-Lievenspoort. (Foto: E.J. Bouwman - zomer 1963)
403
ex-trolleytram 191, type "Expo 1913" in dienst op 26 mei 1934 gemoderniseerd in omloop op 22 augustus 1953 buiten dienst in 1964, kast op 19 september verkocht aan een lid van de MIVG, in Zwijnaarde geplaatst en later overgebracht naar Drongen.
Aan de terminus "Van Beverenplein" van lijn 1. Enkel spoor in eigen bedding. De volgende rit heeft de Eggermontstraat te Ledeberg als eindbestemming. (Auteur me niet bekend - winter 1958)
404
ex-trolleytram 177, type "Expo 1913" in dienst op 7 juli 1934 gemoderniseerd in omloop op 22 augustus 1953 buiten dienst in juni 1965 kast op 30 juni 1965 verkocht aan de ondernemer D'Hondt in Brugge
In de Clementinalaan tijdens een rit op lijn 8. dienst op lijn 8. Het rijtuig komt van het Maria-Hendrikaplein en begeeft zich naar "De Sterre".(Foto: Bazin - 1957) .
405
ex-trolleytram 178, type "Expo 1913" verliet als laatste drie-asser het atelier te Gentbrugge op 14 juli 1934 als eerste van die reeks gemoderniseerd in omloop op 28 januari 1953 buiten dienst in juni 1965 kast op 12 juli 1965 voor 8000 frank verkocht aan een firma nabij Sidmar te Zelzate
Fotografisch document met zicht op de Koremarkt tijdens de Gentse Feestan van 1937. Deels verborgen achter de fanfare bemerken we links een drie-asser in dienst op lijn 4, rechts een andere op lijn 1. Beide rijtuigen staan op het punt zich naar de Groentenmarkt te begeven. De ontvanger van de "viere" schijnt zich zorgen te maken over het oponthoud. Let ook eens op het kantelraampje midden de voorpanelen, van nut bij mistig weder en in gebruik vooraleer er sprake was van ruitenwissers...
We blijven nog een poosje hangen in die jaren, omdat foto's uit die tijd zo nostalgisch overkomen... Drie-asser 322 (of 377 ??), in dienst op lijn 1, zet de rit naar de Groentenmarkt verder, na een kort oponthoud wegens het voorbijtrekken van een rouwstoet. De band boven de plooideuren vermeldt "Moscou - Koornmarkt - Van Beverenplein". De opname dateert van eind 1939, begin 1940 of misschien wel van net na de bevrijding in september 1944. Het rijtuig is reeds uitgerust met richtingsaanwijzers. Let ook op de ronde kap met nauwe spleet voor het koplicht, een maatregel uitgevaardigd door de luchtbeschermingsdienst.
Tijdens de werken aan de nieuwe Bargiebrug in 1933-'34 was het uiteinde van de Noordstraat tijdelijk de terminus van tramlijn 3. Een autobusdienst nam de verbinding met Mariakerke voor zijn rekening, maar bij gebrek aan voldoende belangstelling was die geen lang leven beschoren.
Deze opname werd in 1936 gemaakt in opdracht van de dienst "Bruggen en Wegen". Vanaf het uiteinde van de Krijgslaan hebben we een mooi zicht op de Oudenaardsesteenweg links en de Kortrijksesteenweg rechts. Centraal de afspanning "In de Sterre" en een drie-asser van lijn 8 op de keerlus, die toen nog op twee plaatsen gedwarst werd door het enkel spoor van de buurttram Gent-Sint-Pieters - Geraardsbergen. Het ringspoor nam links in beeld een gedeelte van het militair domein in beslag.
Een beelddocument dat perfect het auto- en tramverkeer op de Korenmarkt in 1933 illustreert, om het dan nog niet te hebben over de voetgangers... Centraal een drie-asser op lijn 4 uit de reeks 302-315, met zes raampjes aan de zijkant en de nummerschijf nog op het dak geplaatst. Bij het daarop volgend rijtuig van lijn 1 is andermaal het wentelbaar raampje vooraan te zien. Het was ook de periode dat de sleepbeugels nog uitgerust waren met een windscherm onderaan.
Vluchtheuvel en halteplaats van lijn 3 richting Gentbruggebrug, aan de voet van de Sint-Michielshelling. Links het tramhuisje uit 1926 en de staande klok inclusief publiciteitszuil, daar geplaatst in 1932. Op het achterpaneel van de drie-asser uit de eerste reeks 302-315 is gedeeltelijk het nummer 315 te zien, onder het koplicht aangebracht. De voorgevel van de Sint-Niklaaskerk die zich hier in een erbarmelijke staat bevindt, zou weldra voor jaren achter een enorme stelling verdwijnen.
In mei 1940 bliezen de zich terugtrekkende Belgische genietroepen her en der in de stad een dozijn bruggen op die een onderdeel vormden van het tramnet, in een poging de opmars van het Duitse bezettingsleger te verhinderen of gevoelig te vertragen. De Keizerbrug over de Schelde, die de rechtstreekse verbinding vormde tussen de stelplaats en het centrum, was er één van. Reeds na enkele dagen was een eerste noodspoor aangelegd, maar het zou nog tot november duren vooraleer de herstelling van het tweede kon beginnen. We zien drie-asser 349 op lijn 2, die zich tijdens spoorwerken in de richting van het Arsenaal begeeft. De schijnwerper op de voorplaat is voorzien van een lichtbeperkende hoes.
Om af te sluiten nog drie "sfeeropnamen" uit de Tweede Wereldoorlog, waarop een tramrijtuig van lijn 3 een figurantenrol was toebedeeld. Op het voorplan een militaire parade aan de trappen van het stadhuis in de Hoogpoort. Het rijtuig begeeft zich via de Belfortstraat naar Sint-Jacobs.
Geleid bezoek voor Duitse officieren aan historische bezienswaardigheden van de stad, hier op de Korenlei. Een drie-asser uit de reeks 394-405, met zes zijraampjes, lage zijdelingse beplating en een "lanterneau" op het dak, beklimt de Sint-Michielsbrug, op weg naar Mariakerke.
Het kruispunt Noordstraat - Contributiestraat op 10 november 1943. Uiterst links de signalisatie aan de Coupure, waar zich toen een smalle noodbrug bevond. Drie-asser 402, met lichtbeperkende hoes over de schijnwerper, komt van de Bargiebrug en is op weg naar de Korenmarkt en Gentbruggebrug.
Aflevering 42 (WEEK VAN 17 TOT 23 JUNI 2007) opnieuw beschikbaar !!! ==========================
HET GEBEURDE IN JUNI...XXX JAREN GELEDEN
"Aankomst van den stoomtram" in de dorpskern van Moerzeke. De lijn was een aftakking van deze tussen Wetteren, Hamme en Antwerpen "Vlaamsch Hoofd), 7 km lang, met als eindpunt Baasrode-Veer.
** Een Koninklijk Besluit van 24 juni 1885 kondigde de oprichting aan van de Nationale Maatschappij van Buurtspoorwegen. Die stelde zich de aanleg van 'buurtijzerenwegen' tot doel, die de bevoorrading van de steden met de voortbrengselen uit de landelijke gebieden moest verbeteren, in aansluiting met de reeds bestaande 'ijzeren wegen'. Tijdens de Internationale Tentoonstelling te Antwerpen werd langs de Zuiderlaan een wedstrijd gehouden met verschillende types van stoomlocomotieven voor dergelijke lijnen. Een einddiploma werd in 1886 uitgereikt aan Les Métallurgiques de Tubize.
** Op 14 juni 1898 begonnen de werken voor het plaatsen van de sporen voor de nieuwe, elektrische tramlijn tussen de Statieplaats (* Gent-Zuid) en de Lammerstraat tot aan de Sint-Pietersnieuwstraat. De kasseien werden uitgebroken en een twintigtal werklieden verlegden de gasleidingen of waren aan het delven voor het gieten van een laag beton, waarop even later de sporen zouden geplaatst worden.
** Op 1 juni 1899 werd in het Citadelpark de Provinciale Tentoonstelling geopend, die zou lopen tot 3 oktober. De trammaatschappij legde een bijzondere baan van 500 meter lengte aan die binnen de omheining het park moest doorlopen, vanaf de hoofdingang aan de Leopoldlaan tot aan de normaalschool aan de Heuvelpoort.
Het Oktrooiplein vanaf de zwaaikom, met zicht op het tramhuisje, een trolleyrijtuig en uiterst rechts op de achtergrond de spoorwegviaduct van de Dampoort in aanbouw.
** Op 19 juni 1907 werd aan de Dampoort de tramdienst onderbroken tussen het uiteinde van de Kasteellaan en de Antwerpsesteenweg, wegens de werkzaamheden voor het bouwen van een spoorwegviaduct van 65 meter lang met vier bogen. De reizigers voor Sint-Amandsberg vonden voorbij de gelijkgrondse spoorwegovergang ter hoogte van het station "Land van Waas" een ander rijtuig.
** Officiële opening op 23 juni 1907 van de buurtspoorweg tussen Merelbeke en Herzele, langs Lemberge, Bottelare, Moortsele, Oosterzele en Sint-Lievens-Houtem, die de verlenging uitmaakte van de elektrische tramlijn Gent-Zuid - Merelbeke. De Société Anonyme de Chemins de Fer Provinciaux exploiteerde en onderhield de lijn bij middel van stoomlocomotieven.
** Plechtige inhuldiging op zondag 6 juni 1909 van de stoomtramlijn Gent - Drongen. Er werd voorzien in 12 afreizen per dag, tussen 5 uur 09 's morgens en 8 uur 30 's avonds. De stopplaatsen waren Gent-Begijnhoflaan, Nieuwewandeling, brug, Spiegelhofstraat, Akkergemlaan, Brughuizeken, Halfweg, Groenen Boomgaard en gemeentehuis. De reis duurde zowel in het gaan als het terugkeren 18 minuten. Het traject was 4,560 km lang.
** Op 15 juni 1913 was de aanleg van een lijn rond het Sint-Annaplein voltooid, dit om de belemmering rechtover de Keizer Karelstraat te vermijden die vaak ontstond door de rijtuigen van de 'gestreepte' lijnen 5 en 7 naar de Wereldtentoonstelling. Die reden voortaan rond het plein en konden zonder spoorwisseling en verandering van richting gemakkelijker terugkeren. Het ringspoor bleef in gebruik tot 1965.
Drie-asser 322 op het parkeerspoor in de Afsneelaan (* thans Koningin Fabiolalaan) in 1939. Het rijtuig is sinds 1937 uitgerust met koppelingen voor het slepen van aanhangwagens, maar nog niet met elektromagnetische remblokken. Let ook op de 20 op de lijnnummerschijf en het vooruitspringend koplicht.
** In juni 1932 werd tramlijn 7 uitgebreid van de Verkortingstraat te Sint-Amandsberg langs de Grondwetlaan en de Hogeweg tot onder de spoorwegviaduct van de lijn Gent - Antwerpen, met terminus aan de Motorstraat (Darsen). Tegelijk liep tot 4 juli een onderzoek van commodo en incommodo betreffende het uitbreidingsplan van de buurtspoorwegen naar de stedelijke slachthuizen.
** De trambedienden begonnen op 22 juni 1936 aan een staking die tot 28 juni zou duren. De oorzaak was te vinden in "...de slechte dienstregeling, onmenselijke behandeling en miskenning van de veroverde syndicale rechten..." De staking kaderde evenwel in een algemene beweging die een weerslag had op zowat alle sectoren van het land.
** Op 9 juni 1939 werden in Gent luchtbeschermingsoefeningen gehouden. De elektrische stroom, geleverd door de centrale in de Bomastraat, werd als eerste signaal voor het rollend personeel 30 seconden afgesneden en dan gedurende twee minuten terug ingeschakeld, om de geleiders de gelegenheid te geven de rijtuigen buiten de kruispunten te parkeren.
** Na eerdere proeven met elektromagnetische slofremmen op drie-asser 328 het jaar voordien, verzekerde het rijtuig in juni 1939 op lijn 5 de dienst met een doorlooptijd van 23 minuten en een commerciële snelheid van 16,65 km per uur, alle stilstanden en wachttijden inbegrepen. Bijgevolg oordeelde de Commissie van Vervoer van de stad Gent, dat alle rijtuigen met patins mochten worden uitgerust.
Drie-asser 361 aan het Maria-Hendrikaplein, in dienst op lijn 2 "Rozemarijnbrug - Van Arteveldeplein - Arsenaal", gevolgd door een rijtuig van lijn 8. De schijnwerpers zijn afgedekt met een hoes die bij duisternis slechts een beperkte lichtstraal doorliet. (Foto: Erhard Mupdofer - 1941)
** De Gentenaars stelden op 4 juni 1940 met genoegen vast dat de tramdienst gedeeltelijk kon hervat worden, nadat in de nacht van 22 op 23 mei talrijke bruggen door de terugtrekkende Belgische genietroepen werden opgeblazen. Een noodspoor over de slechts gedeeltelijk vernielde Keizerbrug liet opnieuw toe rijtuigen van uit de stelplaats op enkele lijngedeelten in te zetten.
** Vanaf 13 juni 1940 konden de trams van lijn 5 opnieuw doorrijden tot de vroegere terminus aan de Blokhuizen op de Zwijnaardsesteenweg.Ook lijn 8 naar De Sterre kwam weer in voege, Tenslotte startte een rechtstreekse tramdienst tussen Gentbruggebrug en de Lousbergbrug langs de Dendermondsesteenweg (lijn 3), de Dampoort en de Kasteellaan (lijn 7).
** Sedert het opblazen van de Muidebrug waren de inwoners van Meulestede verplicht te voet te gaan tot aan de halte van lijn 4 in de Voormuide. De noodbrug die daar werd aangelegd was immers niet stevig genoeg om er een tram over te laten bollen. De maatschappij nam op 23 en 25 juni 1940 de rijtuigen 376 en 377 uit elkaar om de verbinding Muide - Meulestede tijdelijk te verzekeren. Het tweetal verbleef er echter tot midden 1942.
De spoorauto AR 241 op het lijngedeelte Evergem - Bassevelde te Kluizen - Hoogstraat op 24 mei 1956, een week voor de stopzetting van de exploitatie. (Foto : Van Witsen)
** Op 22 juni 1944 bracht het bombardement rond 19 uur op het vormingsstation Gent-Zeehaven en de Muidesluis, tevens ernstige schade toe aan de lijnen 7 en 10, waardoor de uitbating gedwongen werd stopgezet. Het enige rijtuig van lijn 7 dat zich in de buurt van de Darsen bevond bleef onbeschadigd maar de luchtlijnen en de sporen aan de Hogeweg werden zwaar getroffen. Men rekende op tien dagen om het tramverkeer tussen de terminus en de Lourdesstraat te herstellen. Op lijn 10 werden evenmin rijtuigen beschadigd, alhoewel ze getroffen werd op de Blaisantvest, ter hoogte van de Spaarstraat. De sporen, waarvan er één toebehoorde aan de NMVB en het ander naast de waterkant aan de ETG, waren ten gevolge van de ontploffingen in het midden van de straat vervormd en losgeraakt op een totale lengte van 72 meter.
** Juni 1954 was de laatste maand waarin de buurtlijn Gent-Sint-Pieters - Zomergem werd uitgebaat door de ETG, met rijtuigen uit de reeks 9874 - 9879, die tevens werden ingezet op Gent-Zuid - Merelbeke. Vanaf 1 juli nam de NMVB nog tot einde mei 1959 de lijn in eigen beheer over.
** Op 2 juni 1956 werd het reizigersverkeer met spoorauto's op de lijn Evergem - Bassevelde afgeschaft en vervangen door een exploitatie met autobussen. In Oost-Vlaanderen zou een einde komen aan het vervoer met "mazoetjes" op 28 september 1957, toen ook bussen werden ingezet op het lijnvak Oostakker - Zaffelare.
Twee trams van lijn 7 op de Antwerpsesteenweg nabij de Dampoort.Drie-asser 327, links in beeld, maakt gebruik van de overloopwissel ter hoogte van de Spitaalpoortstraat om naar de stad terug te keren. Rijtuig 363 kan daarna verder rijden naar de Darsen. (Foto: R. Temmerman - 14 september 1962)
** Wegens de voorbereiding van ingrijpende wegeniswerken in de omgeving van De Sterre werd vanaf juni 1961 de keerlus voor de herberg niet meer benut. De terminus van lijn 8 werd tot aan de afschaffing in augustus 1962 ingekort tot net voor de samenvloeiing van de Krijgslaan en de Kortrijksesteenweg.
** Op 15 juni 1961 werd het voorgestelde logo van de Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te Gent aangenomen. Het bestond uit de letters M, I en V, omvat door de letter G.
** 30 juni 1964 was de laatste dag van de tramexploitatie op lijn 7 "Sint-Pietersstation - Darsen". De ultieme rit viel te beurt aan drie-asser 330. De afschaffing van de lijn kende een complex verloop. Sedert december 1962 werd wegens de heraanleg van de Nieuwbosbrug zonder sporen, het traject langs de Kasteellaan voor goed verlaten en vervangen door dat van lijn 5 tussen het Sint-Annaplein en Sint-Jacobs enerzijds en lijn 3 tot de Dampoort anderzijds. Op 1 januari 1964 startte bij wijze van experiment een gemengde exploitatie met tramrijtuigen en autobussen.
** Op 1 juni 1966 kantelde op het dek van de Rozemarijnbrug drie-asser 352 van lijn 10, komende van de Coupure Rechts. Het mocht een wonder heten dat de balans van dit spectaculair gebeuren zich beperkte tot één licht en twee wat ernstiger gekwetsten. De bergingswerken verliepen moeilijk.
Een blik in de werkkhuizen van "La Brugeoise", waar de laatste hand wordt gelegd aan de nog te leveren Gentse PCC-rijtuigen. (Verzameling F. Coussens - februari 1974)
** Op 26 juni 1972 geschiedde de allerlaatste dienst met een aanhangwagen (rijtuig 72), gekoppeld aan een drie-asser (rijtuig 321) en wel op het traject van lijn 20 tussen het Sint-Pietersstation, het Arsenaal te Gentbrugge en Melle. Het was tevens de eerste dag van de exploitatie van buslijn 75 tussen het station en het Academisch (* thans Universitair) Ziekenhuis.
** De vrachtwagen die op 11 juni 1974 in de stelplaats te Gentbrugge PCC 53 afleverde, voerde bij de terugreis drie-asser 354 naar een terrein in Sint-Amandsberg dat toebehoort aan Achiel Ryckaert. Hij kocht het rijtuig aan om het er op een eindje spoor te plaatsen, in het vooruitzicht van een grondige restauratie.
** In juni 1974 werd aan de terminus Moscou een keerlus aangelegd, op 10 juli voor het eerst in gebruik.
** De aankomst van PCC 54 op 28 juni 1974 maakte de reeks volledig.
PCC 37, in dienst op lijn 21 "Sint-Pietersstation - Melle Leeuw", verlaat de tramtunnel om zich via het Maria-Hendrikaplein naar de Koning Albertlaan te begeven. (Eigen foto - 10 maart 1997)
** Gemeenschapsminister Johan Sauwens kwam op 2 juni 1992 naar Gent om op de werf van de tramkoker onder het Sint-Pietersstation een symbolische spadesteek te verrichten, wat op het druilerige spoor 1 enige euforie onder gezagsdragers en verantwoordelijken van De LIJN en de N.M.B.S. deed heersen. Na de aanleg van de tunnel van 120 m lang en 13 m breed zou de stad eindelijk naar het zuiden van de stad kunnen doordringen. Het kunstwerk werd op 27 juni 1996 officieel in gebruik gesteld voor de lijnen 21, 22 en 40, terwijl de rijtuigen van lijn 1 halt bleven houden op de oude keerlus voor het station.
** Op 12 juni 1992 startten op de Brusselsesteenweg tussen de Schooldreef en Melle Leeuw de werken voor de verlenging van tramlijn 21.
** In juni 1998 werd aanvang gemaakt met de geleidelijke hernummering van het rijtuigenpark: de trams kregen het getal 62 vooraan (voorbeeld: PCC 6242), de trolleybussen 74 (voorbeeld: 7405), echter nooit ten uitvoer gebracht op de rijtuigen).
In juni 2006 werden op de Kortrijksesteenweg over een aanzienlijke afstand de tramsporen vernieuwd. (Eigen foto - 7 juni 2006)
** Op de Kortrijksesteenweg werden ter hoogte van de Van Nassaustraat in juni 2006 de sporen van lijn 1 gedeeltelijk vervangen. Dat geschiedde ook in de bocht tussen de Bernard Spaelaan en de Martelaarslaan, op de plaats waar de lijnen 21, 22 en 4 de kleine stadsring dwarsen. Om in de Spaelaan de infrastructuurwerken voor de terugkeer van de tramrijtuigen te bespoedigen, werd daar een zogeheten "vliegende wissel" geïnstalleerd.
** Op 16 juni 2006 werd in de Groot-Brittanniëlaan en Koning Albertlaan een feestelijke tramrit gehouden. Daar waren ruim een jaar lang ingrijpende werken aan de gang geweest aan het wegdek en de heraanleg van de trambaan, met perrons die meer toegankelijk zijn voor rolstoelgebruikers.
** Vernieuwing van de tramsporen voor de lijnen 21 en 22 in de Annonciadenstraat tijdens de tweede helft van juni 2007.
In het merendeel van de vorige afleveringen ging de meeste aandacht naar beeldmateriaal over drie-assers, accutrams, stoomtrams en dergelijke. Maar laat het duidelijk zijn dat ik de actualiteit op de voet volg. Ter afsluiting van deze bijdrage enkele persoonlijke opnamen van wat in 2005 her en der op het Gentse tramnet te zien was. Die uit 2006 zijn de volgende maal aan de beurt..
Op 1 september 2004 werd tramlijn 1 uitgebreid van het Sint-Pietersstation langs de Voskenslaan, de Maaltebruggestraat en de Ringvaartbrug tot aan Maalte, waar een terugloopwissel was aangelegd. Intussen werd aanvang gemaakt van de herprofilering van de Derbystraat, ter voorbereising van de uiteindelijke verlenging naar "Flanders Expo". (Foto EDK - 2 januari 2005)
De aanleg van het wijde ringspoor is hier nagenoeg voltooid, maar het vrij futuristisch ogende eindstation tegenover de hallen van "Flanders Expo" is nog in volle opbouw. Zoals dat vaak het geval is werd er de laatste hand aan gelegd enkele uren voor de officiële opening van de verlenging op 11 april. (Foto EDK - 16 maart 2005)
De Gentse deelgemeente Ledeberg moest het van 1 maart tot 14 oktober zonder tram 4 stellen. Aan de Sint-Lievenspoort werd de trambrug vernieuwd, tussen het Ledebergplein en de brug kwamen nieuwe sporen en aan de terminus "Moscou" werd de keerlus vervangen door twee kopsporen. Vanaf het Ledebergplein hebben we hier een fraai beeld van de infrastructuurwerken in de Eggermontstraat en het wisselcomplex naar "Moscou" (links) en de stelplaats (rechts). (Eigen foto - 2 mei 2005)
Eerder in deze aflevering werd al melding gemaakt van het nieuwe ringspoor tussen de Sint-Niklaasstraat en de Veldstraat, waardoor het benutten van de overloopwissel op de Korenmarkt tijdens de Gentse Feesten overbodig werd. Hier maakt een dubbelgelede lagevloertram er voor het eerst gebruik van. Heel wat voetgangers werden door die nieuwe situatie compleet verrast... (Eigen foto - 16 juli 2005)
Ook de werkzaamheden in de Groot-Brittanniëlaan en de Koning Albertlaan kwamen hogerop al eens ter sprake. In de zomer van 2005 waren die nog volop aan de gang. Ter hoogte van de Albertbrug moesten de rijtuigen van de lijnen 21, 22 en 4 tijdelijk gebruik maken van één spoor voor de beide richtingen. Op de achtergrond de Martelaarslaan. (Foto EDK - 7 september 2005)
Op de vooravond van de ingebruikstelling van het vernieuwde traject tussen de Sint-Lievenspoort en "Moscou" werd met PCC 24 een proefrit gehouden om de degelijkheid van het wisselcomplex en de beide kopsporen aan de terminus van lijn 4 na te gaan. Een misrekening bij de plaatsing van een houten verhoog ten dienste van zwakke tramgebruikers belette de doorgang van het rijtuig. Niet voor lang echter. Spoedig kwam er een zaag aan te pas om in het euvel te verhelpen... (Foto EDK - 14 oktober 2005)
Graffiti op kale muren die zich daar als het ware toe lenen. Legaal of illegaal. In de marge de polemieken rond het feit of dit als een ernstige vorm van kunstuiting kan aanzien worden. Los van dit vraagstuk blijft het altijd "een beetje reizen" op lijn 1 ter hoogte van de doorsteek tussen de Ferrerlaan en de Palinghuizen...(Foto EDK - 14 december 2005)
Een aparte kijk op het Maria-Hendrikaplein rechtover de ingang van het Sint-Pietersstation. PCC 6202, in dienst op lijn 4, ontmoet hier "De haven en de samenvloeiing van Schelde en Leie", een kunstwerk van Paul van Gijzegem, geplaatst in maart 2000. (Foto EDK - 2 november 2005)
Nadat de vernieuwde trambrug aan de Sint-Lievenspoort op 15 oktober 2005 was opengesteld voor de rijtuigen van lijn 4, geschiedde dat vanaf 13 november ook voor de autobussen van "De Lijn", die bovendien aan beide zijden van de Frère-Orbanlaan van de gemengde eigen bedding gebruik kunnen maken.
Boven: PCC 6221 richting Zuid.(Foto EDK - 13 december 2005) Onder: Een bus van lijn 52 naar Bottelare, richting Ledeberg. (Foto EDK - 13 december 2005)
De intussen voltooide infrastructuur aan de halte Maalte, gezien in de richting van "Flanders Expo", met de hermelijnen 6330 en 6320 die halt houden aan de perrons. Rechts bemerken we de schuine overkapping van de voetgangerstunnel onder de Kortrijksesteenweg, in verbinding met het Don Bosco-instituut. (Foto EDK - 25 december 2005)
De levering van de tweede reeks dubbelgelede lagevloertrams "Siemens" , bestaande uit 17 stuks, werd afgerond met de aankomst van rijtuig 6331 op 1 december 2005. Het gloednieuwe exemplaar staat aan het perron van "Flanders Expo" als tweede in rij klaar voor een rit langs lijn 1 naar Wondelgem.(Foto EDK - 25 december 2005)
De site die in de hermelijntrams van de tweede generatie door de fluwelen stem van Sandra Stacius wordt aangekondigd als "Wondelgem - Industrieweg". Uiterst rechts een rijtuig aan het aanvankelijk eindpunt, in gebruik gesteld op 22 februari 1984. Links een tweede dat van Evergem komt en zich naar "Flanders Expo" zal begeven. (Foto EDK - 30 december 2005)
Eind december stonden in de tramloods te Gentbrugge op spoor 14 , zeven PCC-rijtuigen, ontdaan van hun pantograaf en binnenin gedeeltelijk ontmanteld, Het betrof de nummers 28, 36, 37, 38, 43, 50 en 52, alle uit de dienst teruggetrokken in augustus dat jaar. (Foto EDK - 30 december 2005)
AFLEVERING 43 (WEEK VAN 1 TOT 7 JULI 2007) TERUG BESCHIKBAAR !!! ==========================
DEEL I: BEELDEN UIT HET "TWEEDE LEVEN" VAN DE DRIE NOG ACTIEVE DRIE-ASSERS.
328
De drie-asser in de tramtunnel onder de perrons van het Sint-Pietersstation tijdens een bijzondere rit op het Gentse net. De rolfilm, hier in de stand "4 barre" werd gedurig aangepast. De interessantste opnamen zijn uiteraard deze op sites waar in de glorietijd van het rijtuig nog geen sporen lagen. (eigen foto - 24 oktober 2004)
Hetzelfde rijtuig, nu met de rolfilm op "Speciaal", komende van de terminus "Zwijnaardebrug. De opname situeert zich langs de Zwijnaardsesteenweg,ter hoogte van "Café Terminus", tot 31 mei 1965 het eindpunt van lijn 5, enkelsporig en op eigen bedding langs de huizenrij. Niet te verwonderen dat het retro-sfeertje hier een hoogtepunt bereikte... (eigen foto - 24 oktober 2004)
Een contrast om "U" tegen te zeggen... In die dagen was lijn 1 nog niet doorgetrokken tot "Flanders Expo" en dienden de rijtuigen gebruik te maken van de overloopwissel aan de voorlopige terminus "Maalte". Tijdens zo'n spoorwisseling zien we links de oude vertrouwde 328 naast "le dernier cri" van De Lijn: de dubbelgelede lagevloertram 6311, vertrekkensklaar voor een rit naar Evergem. (eigen foto - 24 oktober 2004)
De drie-asser staat hier met gedeeltelijk neergehaalde pantograaf op het verbindingsspoor tussen het Belfort en Klein Turkije en heeft zopas de "balladeuse" 8816 (amper zichtbaar...) aangevoerd, Die zou tijdens de Gentse Feesten tussen het stadhuis en Sint-Jacobs dienst doen als volwaardige paardentram, daarbij gebruik makend van een spoor van de voormalige tramlijn 3, eind november 1969 afgeschaft maar nog steeds aanwezig. (eigen foto - 16 juli 1987)
Alhoewel er bij het in de ingebruikstelling van lijn 22 naar het Dienstencentrum te Gentbrugge op 15 mei 1973 nog drie-assers reden op de lijnen 10 en 20, werden die nooit op deze uitbreiding van het tramnet ingezet, wat dit zeldzaam plaatje opleverde aan de terminus aldaar. Tijdens alweer een rit exclusief voor hobbyisten, links in actie, zien we het rijtuig net voor de afreis. Het is intussen uitgerust met een originele sleepbeugel. Een PCC in normale lijndienst is intussen vertrokken voor een rit naar het Sint-Pietersstation. (eigen foto - 18 oktober 1997)
Een tweede fotografisch document, verwezenlijkt tijdens dezelfde bijzondere rit, in bovenstaande rubriek beschreven. Na heel wat omzwervingen doorheen het centrum werd uiteindelijk de terminus "Evergem-Brielken" bereikt, pas in gebruik sinds maart 1989, dus heel lang nadat de drie-assers uit het stadsbeeld waren verdwenen... Een PCC in dienst op lijn 1 komt net het enkel spoor vervoegen. (eigen foto - 18 oktober 1997)
Alhoewel drie-asser 339 nog steeds bij het rollend materieel wordt gerekend, staat het rijtuig sedert april 2005 op non-actief wegens een verbrande motor en is er voorlopig geen zicht op enige verbetering in die toestand. Na even in het zonnetje gezet te zijn naar aanleiding van de Erfgoeddag op zondag 22 april laatstleden, werd het oudje opnieuw in de loods gestald, hier naast PCC 01, de nieuwe "museumtram"... (eigen foto - 23 mei 2007)
Achiel Ryckaert, de trotse eigenaar van deze drie-asser, renoveerde het rijtuig minutieus en zag ruim tien jaar later zijn ultieme droom verwezenlijkt toen zijn tram mocht deelnemen aan de tweedaagse "Fêtes Gantoises" op de Henegouwse toeristische lijn Anderlues - Lobbes -Thuin. Wat deze opname zo uitzonderlijk maakt is het feit dat aan het kruispunt nabij de stelplaats te Anderlues,het Gentse exemplaar hier poseert naast motorwagen 9888, eigendom van de plaatselijke vereniging "ASVI", ooit in dienst op ondermeer de buurtspoorlijn Gent-Sint-Pieters - Nevele! Wellicht hebben de beide rijtuigen elkaar dus veel eerder ontmoet, maar ze lieten het in elk geval niet merken... (Eigen foto - 11 juli 1987)
De drie-asser was reeds in december 1986 per vrachtwagen naar de stelplaats van Trazegnies overgebracht geworden. Om echter de lijn Anderlues - Thuin te kunnen bereiken diende het rijtuig een nachtelijke rit te maken via het stadsnet van Charleroi. Geen superlatieven genoeg voorhanden om de emoties bij Achiel Ryckaert te beschrijven, toen "zijne 354" op de gevoelige plaat werd vastgelegd in het metrostation "Beaux-Arts"... (eigen foto - 20 juni 1987)
Wat in Henegouwen kon mocht meteen ook op de lijn langsheen de kust.Nog dezelfde maand werd de drie-asser overgebracht naar de stelplaats aan de Nieuwpoortsesteenweg te Oostende, om een eerste maal op te treden tijdens "Trammelant" in De Haan aan Zee. Hier zien we de 354 een jaar later langs de dijk ter hoogte van het Casino te Middelkerke, op weg naar Oostende, komende van Nieuwpoort. Het rijtuig is al die tijd aan de kust gebleven en ook dit jaar worden er weer enkele ritten georganiseerd.
DEEL 2: OPNAMEN VAN WAT IN 2006 HER EN DER OP HET GENTSE TRAMNET TE ZIEN WAS.
Hermelijn 6319 verlaat de Voskenslaan richting tramkoker onder de perrons van het Sint-Pietersstation om zich verder via lijn 1 naar Evergem te begeven. Zicht op de ongeveer twintig trampalen van het nieuwste type die het uitzicht op de vlakte tussen de Sint-Denijslaan en de Voskenslaan op zijn minst gezegd "beïnvloeden" !
Dubbelgelede lagevloertram 6331, de laatste van de tweede bestelling, verlaat de Rabotstraat en zwenkt langs de middeleeuwse torens en de aanpalende flatgebouwen naar het gemeenschappelijk perron voor de lijnen 1 en 4 aan het Griendeplein. Een doorslaggevend voorbeeld van hoe verwezenlijkingen uit verschillende tijdperken zich in één beeld kunnen verenigen...
Onderdeel van een geleid bezoek aan de ateliers van de stelplaats te Gentbrugge. Panorama van werkplaats 1 voor het onderhoud van de Hermelijntrams (sporen 9 en 10).
Een verschijnsel dat zich slechts af en toe eens voordoet en andermaal tot een zeldzame opname aanleiding geeft: Hermelijntram 6318 met de rolfilm in de stand "1 - Evergem" op het uitwijkspoor tussen de bomen van de Begijnhoflaan.
Aanschuiven naar de terminus "Evergem-Brielken". Vooraan Hermelijn 6330. Tijdens de spitsuren, wanneer meerdere rijtuigen worden ingezet, gebeurt het wel vaker dat daar een kleine file ontstaat, wat dan weer tot gevolg heeft dat de reizigers van het laatste rijtuig gedwongen zijn af te stappen op een plaats waar ze geen perron, maar een met gras afgezoomde gracht aantreffen...
Buurtfeesten, braderijen, rommelmarkten, straatbals,...de zomer is weer in de stad! Met veel begrip en het nodige geduld neemt de chauffeur van een PCC op lijn 4 er de geringe vertraging tijdens het doorrijden van de Sint-Salvatorstraat bij.
Twee PCC's in dienst op lijn 22 kruisen elkaar aan de wachthuisjes op de Albertbrug. De ingrijpende infrastructuurwerken aan wegdek en trambedding zijn achter de rug en de minder mobiele gebruikers van het openbaar vervoer beschikken er voortaan over perrons met een hellend vlak.
PCC 50 is één van de zeven uit de omloop genomen, niet-gerenoveerde rijtuigen, goed voor de sloop en reeds gedeeltelijk ontruimd. De opname toont de toestand zoals die zich voordeed op 12 juni 2006.
Tijdens de Gentse Feesten mochten na 14 uur geen trams meer over de Korenmarkt rijden. Lijn 1 werd opgesplitst in twee delen: enerzijds het traject tussen Flanders Expo en de Sint-Niklaasstraat met rechtstreekse terugkeer via de overloopwissel naar de Veldstraat, anderzijds dat tussen het Gravensteen en Evergem. In beeld Hermelijn 6331 die via de wissel in de Burgstraat de terugweg naar het Rabot aanvat.
Lijn 4 werd op haar beurt opgesplitst in een gedeelte tussen Moscou en de wissel in de Limburgstraat en een ander tussen het Sint-Pietersstation en het Gravensteen via de overloopwissel in de Geldmunt. PCC 6216 houdt halt aan het Maria-Hendrikaplein. In het vooruitzicht van de terugkeer is de rolfilm uitzonderlijk op "Gravensteen" ingesteld.
Gedurende het weekend van 10 en 11 juni reden geen trams tussen de Bernard Spaelaan en de Martelaarslaan wegens spoorwerken op het kruispunt met de kleine stadsring. Voor het eerst in Gent werd het principe toegepast van "geprefabriceerde elementen" die kant en klaar in de uitgegraven bedding werden neergelaten, Dit leverde een gevoelige tijdswinst op. Het principe zou in november worden toegepast tussen de Vleeshuisbrug en het Gravensteen en in april 2007 in de Ferrerlaan. De opname toont een rijtuig van lijn 22 dat reeds op maandag 13 juni van het nieuwe tracé gebruik maakt.
Het zijn niet steeds spoorwerken of uitwendige veranderingen aan de rijtuigen die een fotograaf aanzetten tot het maken van interessante plaatjes. Soms gaat de meeste belangstelling naar "het decor", zoals hier langs de Opgeëistenlaan, waar een PCC de dienst op lijn 4 verzekert. Het nieuwe gerechtsgebouw nadert stilaan de voltooiing.
Tijdens de werkzaamheden tussen de Vleeshuisbrug en de Geldmunt werden de lijnen 1 en 4 andermaal in twee delen opgesplitst. Zo vertrokken de rijtuigen van lijn 4 aan de terminus "Moscou" met de rolfilm op "Korenmarkt", waar ze via de overloopwissel aldaar naar Ledeberg terugkeerden.
In het kader van de campagne voor het bevorderen van het veiligheidsgevoel buiten en binnen de rijtuigen, werden de flanken voorzien van slogans die zich richtten tot diegenen die het niet zo nauw namen met het respect voor de tram- en busgebruikers. Enkele daarvan waren: - "U bedankt voor de bus want U ZOEKT GRAAG PARKING?" - "U parkeert op de bushalte want U HEBT ERG VEEL PLAATS NODIG?" - "U staat uw plaats niet af want OP UW SCHOOT IS NOG PLAATS GENOEG?" - "U bezet twee zitjes want U HEBT EEN GROOT EGO?" en deze op de foto.
AFLEVERING 44 (WEEK VAN 15 TOT 21 JULI 2007) TERUG BESCHIKBAAR ==========================
Gentse Feesten, editie 1974. PCC 25, in dienst op de toenmalige lijn 4 "Sint-Pietersstation - Muidebrug", ontmoet bij zijn aankomst op de Korenmarkt zowaar een authentieke Londense dubbeldekbus die daar op zijn eentje publiciteit staat te maken voor frisdrank en bieren. Wedden dat die "Union Jack" aan de gevel van het witte huis daar ook iets mee te maken heeft? (onbekende auteur)
Als rasechte Gentenaar tijdens de "Fieste" aan een nieuwe blogaflevering werken... het lijkt een daad van moed en zelfopoffering te zullen worden, maar om de bittere pil gemakkelijker te verwerken blijf ik gewoon bij die jaarlijks terugkerende uitspatting van eigenwijze volksvreugde. Dat het openbaar vervoer daar uiteraard een rol in te vervullen had en heeft hoeft geen betoog. Een greep uit het voorhanden zijnde beeldmateriaal vanaf de jaren zeventig tot op heden...
Een fel opgemerkte attractie tijdens de Gentse Feesten van 1979: krachtpatser John Massis trok op de Korenmarkt met de tanden een met kinderen gevulde PCC drie meter vooruit...
Muzikale evenementen stonden ook in de jaren tachtig garant voor een massale volkstoeloop. Toen was het echter nog heel gewoon dat het openbaar vervoer zich met veel belgerinkel een weg over de Korenmarkt baande. Met wat zin voor overdrijving: zoek de tram van lijn 1 !...
Panorama vanaf het Belfort op het Gouden Leeuwplein en uiterst rechts een gedeelte van de Donkersteeg tijdens de Gentse Feesten van 1982. Een PCC-rijtuig heeft het Emiel Braunplein gedwarst en rijdt naar Klein Turkije. Deze spoorverbinding werd in augustus 1987 buiten dienst gesteld. (Onbekende auteur)
PCC 36 fungeerde tijdens de Gentse Feesten van 1982 op lijn 4 als "Theatertram". De reizigers konden gedurende hun rit genieten van korte sketches en voordrachten. We zien hier het rijtuig aan het Maria-Hendrikaplein, net voor het vertrek. (Onbekende auteur)
Een variante op de afbeelding bij rubriek 439a in aflevering 39: tijdens de Gentse Feesteneditie 1983 stond op het Emiel Braunplein de oude drie-asser 339 opgesteld. Naast attractiepool werd het rijtuig ook de functie van "infotram" toebedeeld. (Foto: F. Coussens - 16 juli 1983)
Nog een opname uit de jaren dat de keerlus rond de Sint-Niklaaskerk nog in gebruik was voor de rijtuigen van lijn "4 doorstreept" (Sint-Pietersstation - Korenmarkt). PCC 36 baant zich een weg tussen de wandelaars, om dan rakelings langs enkele terrassen van horecazaken de terminus te bereiken. (Foto: F. Coussens - juli 1983)
"Den 'drije-barré' op volle (paarden)kracht vooruit" blokletterde" de M.I.V.G.-krant in de herfsteditie van 1987. Het betrof de heruitgave van het knalsucces uit 1984. De "balladeuse" 8816 reisde heen en weer tusen het Belfort en Sint-Jacobs over een spoor van de in 1969 afgeschafte tramlijn 3, dat enkele maanden later op zijn beurt moest wijken voor de op komst zijnde trolleybus, die een beter wegdek verdiende dan het toenmalige.
Omdat het zo verdraaid nostalgisch oogt nog een tweede beeld van de paardentram tussen de "Mammelokker" aan het Belfort en het "Dreupelkot" aan Sint-Jacobs tijdens de Gentse Feesten van 1987. We staan hier oog in oog met de twee rasechte Brabantse viervoeters Pegasus en Rosinante. Veel kinderen hebben daar voor 't eerst een echt paard gezien...
Gesponsord door de krant "De Gentenaar" en in samenwerking met de vzw TTO pendelde gedurende de Gentse Feesten van 1988 een heuse "boerentram" tussen de Korenmarkt en het Sint-Pietersstation. De oude NMVB-motorwagen 9974 type S uit 1958 werd vooraf in de stelplaats door de gebroeders Ryckaert getest op de rijvaardigheid en tijdens een nachtelijke rit op eventuele problemen met de bovenleiding. In beeld: het rijtuig ter hoogte van het Belfort tijdens de rit van de stelplaats naar de Korenmarkt.
Als we er de historiek van de Gentse trammaatschappij en deze van de Buurtspoorwegen op nalezen, waren die twee lang niet bepaald lief voor elkaar. De laatstgenoemde deed vooral in de periode voor en na de Eerste Wereldoorlog verwoede doch vruchteloze pogingen om meer toegang te verkrijgen tot de Gentse binnenstad. Tevergeefs... Gezaghebbende personen van de "Tramways Electriques de Gand" moeten zich in 1988 in hun graf hebben omgedraaid, toen zelfs de Veldstraat niet meer heilig was voor een "ordinaire boerentram"... (Foto: E. De Keukeleire - 20 juli 1988)
Ruime publieke belangstelling voor het openbaar vervoer tijdens de Gentse Feesteneditie 1989. Voor het eerst werd lijn 1 "Sint-Pietersstation - Wondelgem" opgedeeld in twee secties, waarbij vanaf 14 uur het traject tussen de Korenmarkt en het Gravensteen verkeersvrij werd gemaakt. PCC 53, in dienst op lijn 12 "Sint-Pietersstation - Korenmarkt", komt hier uit de Cataloniëstraat om dan via de overloopwissel even verderop het wachthuisje te bereiken en de terugreis aan te vatten. (Foto: E. De Keukeleire - 19 juli 1989)
De Gentse 339 stond in 1989 weer op de sporen en bracht de liefhebbers voor de prijs van een gewoon kaartje naar het hart van de Feesten. Tramfanaat Achiel Ryckaert maakte het rijtuig weer rijvaardig en was daarmee niet aan zijn proefstuk. De "Gentse Feestentram", andermaal gesponsord door "De Gentenaar",vertrok vanaf 15 uur op het Ledebergplein en reed via het Zuid en de Korenmarkt naar het Sint-Pietersstation en terug. (Foto : Terminus Maria-Hendrikaplein - 18 juli)
De Gentse oldtimer 339 stond evenwel niet lang op de sporen, want hij raakte op donderdagavond 19 juli, na op het Ledebergplein enkele feestgangers te hebben opgepikt, aan de Sint-Lievensbrug betrokken bij een ernstige aanrijding met een vrachtwagen. Het plafond was aan één zijde volledig ingedeukt en diende achteraf gedemonteerd te worden. Het onderstel kreeg een ernstige deuk. Een takelwagen sleepte het rijtuig naar de stelplaats aan het Arsenaal. Achteraf bleek het uiteindelijk niet onherstelbaar beschadigd en reed vanaf 1992 opnieuw enkele rondjes door de stad.
We maken een flinke sprong voorwaarts in de tijd, om te belanden midden de Gentse Feesten anno 2006. Het jaar voordien werd het wisselcomplex in de Cataloniëstraat in gebruik gesteld, wat de trams van lijn 1 toeliet rechtstreeks de Veldstraat in te draaien en zo naar "Flanders Expo" terug te rijden. De reizigers richting Korenmarkt dienden het rijtuig te verlaten aan de halte "Sint-Niklaasstraat".
Zicht vanaf de Sint-Michielshelling op een Hermelijntram in dienst op lijn 1 "Flanders Expo - Korenmarkt", die in de Cataloniëstraat de bocht neemt naar de Veldstraat toe.
Om het voetgangersgebied binnen de Gentse Feestenzone zo verkeersvrij mogelijk te houden volgden ook de buslijnen een gedeeltelijk gewijzigd parcours. Dat leverde alweer enkele zeldzame plaatjes op, onder meer dat van een dieselbus ter vervanging van de trolleybussen op lijn 3 "Mariakerke-Post", hier op de Kouter...
Verschijnt deze aflevering iets later dan voorzien, dan ligt dat ook aan het feit dat ik actief de wijzigingen aangaande het openbaar vervoer tracht in beeld te brengen die een gevolg zijn van de Gentse Feesten. De digitale opnamen zijn wel via de scanner eerst afgedrukt moeten worden om het aantal kilobytes beneden de 200 te krijgen. Een vereiste vanwege Seniorennet. De beeldkwaliteit daalt daar evenwel door. Lijn 4 is in twee delen opgesplitst. De rijtuigen vertrekken aan het Sint-Pietersstation met de rolfilm op "Gravensteen" en keren daar via de overloopwissel in de Geldmunt terug.
Op het gedeelte van lijn 4 vertrekkende van de terminus "Moscou" worden de reizigers tot aan het Duivelsteen gebracht, net binnen de feestenzone. Voor de terugreis wordt gebruik gemaakt van de overloopwissel in de Limburgstraat.
Op het Maria-Hendrikaplein wordt door de Koninklijke Dekenij Sint-Pietersstation de woensdag van de feestenweek een rommelmarkt gehouden. Een Hermelijntram in dienst op lijn 1 "Flanders Expo - Korenmarkt" scheert langs de kraampjes, op weg naar het centrum.
Terminus van lijn 4 aan het Maria-Hendrikaplein. De Gentse Feesten zijn halfweg. Enkele fuifnummers zijn duidelijk aan een eerste evaluatie (bezinning) toe...
Graag sluit ik deze aflevering af met drie rubriekjes "oude stijl",waarmee ik feiten bedoel uit de glorietijd van de drie-assers. Weliswaar ingekorte krantenartikels al of niet begeleid van de originele persfoto.
"...Woensdag heeft zich aan het kruispunt Burggravenlaan - Parklaan een ongeval voorgedaan dat tal van mensenlevens had kunnen kosten indien het noodlot het had gewild. Het tramrijtuig 356 van lijn 7 kwam de 300 meter lange weg afgereden in de richting van het Sint-Pietersstation. Wanneer de geleider van zijn remmen wilde gebruik maken teneinde zonder gevaar de scherpe bocht naar rechts te nemen, stelde hij met ontzetting vast dat zij defect waren. Alhoewel de wattman nog gebruik maakte van de handrem, slaagde hij er praktisch niet in de snelheid van het logge voertuig merkelijk te verminderen. Het onvermijdelijke deed zich dan ook voor. Wanneer het tramrijtuig aan grote snelheid in de bocht kwam, sprong het uit de sporen, bolde nog enkele meter verder, om dan midden een hels lawaai op de linkerzijde te kantelen. Het dient niet gezegd te worden dat onder het veertigtal reizigers - meestal schoolkinderen - een ware paniek ontstond. De meeste die uit het voerttuig konden geraken sloegen door schrik bevangen op de vlucht. Onmiddellijk daagde hulp op en werden de passagiers die er niet in geslaagd waren op eigen kracht uit het voertuig te geraken, uit hun netelige positie bevrijd door voorbijgangers en toegesnelde automobilisten. Slechts een viertal personen liepen lichte kwetsuren op. Ook de wattman liep enkele verwondingen op en was zeer onder de indruk. Het mag werkelijk een geluk heten dat het voertuig op de linkerzijde gekanteld is en niet langs de open zijde, zoniet hadden er vele slachtoffers te betreuren geweest bij degenen die op de platforms stonden. Het tramverkeer werd vele uren gehinderd en moest op één spoor geschieden, want het kostte heel wat moeite om het zwaar beschadigde rijtuig recht te trekken, terug in de sporen te brengen en weg te halen..."
"...Op zondag 22 januari kaapte een groep gewapende tegenstanders van de Portugese premier Salazar de Santa Maria, een in de Caribische Zee liggend passagiersschip dat een duizendtal mensen aan boord had. De leider van de kapers, de vroegere legerkapitein en politicus Enrique Galvao, wou koers zetten naar Angola, om van daaruit de opstand tegen Salazar te organiseren. Op 2 februari legde het schip aan in de Braziliaanse havenstad Recife, nadat het door Portugese, Engelse en Amerikaanse zeebodems werd gewongen af te zien van de oorspronkelijke koers. De rebellen kregen politiek asiel in Brazilië. Net zoals het er de muiters van de Santa Maria om te doen was, hebben Gentse studenten van de K.V.H.V.-hogeschool en de rijksuniversiteit de aandacht op een "vrij rijdend Vlaanderen" willen vestigen, toen ze gistermiddag in volle stad een tram kaapten en met het rijtuig triomfantelijk naar de Korenmarkt wilden rijden. Aan de halte van lijn 3 in de Hoogstraat, nabij de Holstraat, stonden een twintigtal studenten. Braafjes stapten ze op het tramrijtuig 378. Aan de Poel gekomen drongen ze plots de bestuurder terzijde en een student maakte zich meester van de controller. De meeste reizigers hadden intussen het rijtuig verlaten. Doch de "blijde intrede" op de Korenmarkt werd in de kiem gesmoord. Toen de studenten met de tram wilden wegrijden bleek hij niet meer onder spanning te staan. De geleider had namelijk voldoende tegenwoordigheid van geest gehad en ongemerkt de stroom kunnen afleggen. Dit nam niet weg dat in een ommezien het rijtuig omgedoopt werd in Santa Maria - beschilderd langs de zijkanten - en men vooraan een doek gespannen had waarop een doodskop geschilderd stond en ook de beruchte benaming. Toen dan de politie aan de Poel op de pinnen kwam stoven de "opstandelingen" als mussen uiteen. Enkele agenten hanteerden zelfs de matrak. Hier moesten natuurlijk de gebruikelijke relletjes nog bijkomen. Die verminderden zeker niet toen een cameraman van de televisie de "lol" nog eens wou overdoen om ze aan de kijkers te kunnen tonen, maar hierin door de politie gehinderd werd. De vlag met de doodskop werd aangeslagen en weggeborgen en dat bleef zo..."
"...Er zal blijkbaar geen Paasvrede heersen tussen het kamp dat de gemeenschap moet beschermen en het kamp dat de gemeenschap moet vervoeren, namelijk de politie en de trammaatschappij MIVG. De kiem van het conflict zit heel diep. Door de Nationale Paritaire Commissie voor het Tramwezen werd in Brussel een loonsverhoging van 300 frank afgedwongen. In deze zin schreef de MIVG de minister aan en voegde er aan toe dat tariefverhogingen noodzakelijk waren om het deficiet tegen te gaan. De minister vroeg welke maatregelen de MIVG overwoog om het verlies op te vangen en één daarvan is het op de helft brengen van het aantal vrijkaarten, wat de maatschappij plus minus 300 frank per man en per jaar kost. De onderscheiden syndicaten van de politieagenten besloten onmiddellijk als reactie een soort stiptheidsactie op touw te zetten. Groene verkeerslichten die met de hand door de politie kunnen worden bediend, worden zichtbaar opzettelijk op rood gezet om de tram minimum vier à vijf minuten op te houden. Aan de Sint-Lievens- en de Keizerpoort worden tramrijtuigen tijdens de spitsuren insgelijks tot vijf minuten opgehouden, hetgeen de verkeersopstoppingen doet gepaard gaan van gevloek en gesakker. De politie zal op haar standpunt blijven en het verworven recht op gratis vervoer tijdens de diensturen verdedigen. Naar het schijnt zou de MIVG bereid zijn opnieuw het vrij vervoer toe te staan, indien het stadsbestuur erin toestemt voor het vervoer van de politie een forfaitaire vergoeding te betalen aan de trammaatschappij, zoals dit gebeurt door het Bestuur der Posterijen voor het tramgebruik van de brievenbestellers. Het woord is nu aan burgemeester Claeys, hoofd van de Gentse politie en aan eerste schepen De Decker, die zonder het wellicht te willen, opposante werkgevers zijn in één en hetzelfde schepencollege! In elk geval, één van beiden of alle twee zullen hun handen niet in onschuld blijven wassen. Had men in de gemeenteraad destijds het voorstel van de socialisten gevolgd om de uitbating van het openbaar vervoer op zich te nemen, dan zou al wie thans door deze koude oorlog tussen tram en politie gepest wordt, van dergelijke onverkwikkelijke zaken gespaard zijn gebleven..."
("Vooruit" - 13 april 1963)
* In dat jaar speelde Romain Deconinck met zijn "Beren" een stuk in de Minard onder de titel "D' Agenten goan opzije oan ze nen tram zien rijen!"
AFLEVERING 45 (WEEK VAN 29 JULI TOT 4 AUGUSTUS) TERUG BESCHIKBAAR !!! ==========================
Deel 1: dossier "W-E-N-Z-O-L"... verzamelnaam voor de zes geëlektrificeerde buurtspoorlijnen in de Gentse regio.
Waar men gaat langs Oost-Vlaamse en Gentse wegen kwam men tot eind de jaren vijftig de "boerentram" tegen...
De geëlektrificeerde buurtlijn Gent-Sint-Pieters - Wondelgem - Evergem werd geëxploiteerd tussen 6 augustus 1931 en 30 mei 1959. Omstreeks 1953 kwamen gemoderniseerde rijtuigen in dienst, waarvan voor de reizigers het gestroomlijnde koetswerk het meest opvallende kenmerk was. Iets later werden daar enkele rijtuigen uit de reeks 41 000 aan toegevoegd. In beeld motorwagen 41 001 op lijn "E" (Gent - Evergem) aan de halte "Rabot". De rit leidde vervolgens naar het Griendeplein, de Wondelgemstraat en -brug, de Ryhovelaan en de Evergemsesteenweg.
Motorwagen 41 000, eveneens in dienst op de lijn naar Evergem. Tussen het Maria-Hendrikaplein (terminus "Gent Sint-Pieter" en het Rabot was er een gemeenschappelijk traject met de stadslijnen 2 en 10 tot aan de Rozemarijnbrug, met lijn 10 langs de Coupure Rechts en de Contributiestraat. Tussen de bomenrij van de Begijnhoflaan (zie vorige foto) beschikte de buurtlijn evenwel over een eigen, derde spoor.
(Foto: E.J. Bouwman - halte Bernard Spaelaan (Rozemarijnbrug) - 27 maart 1958)
Een derde opname van een motorwagen uit de reeks 41 000 in dienst op buurtlijn "E". Het rijtuig bevindt zich hier aan de terminus in de Reibroekstraat te Evergem, waar tot 2 juni 1956 aansluiting was met de spoorauto naar Bassevelde.
De buurtlijn via Sint-Amandsberg naar Lochristi werd in twee fasen geëlektrificeerd: vanaf 16 december 1930 van de Dampoort naar Lochristi, op 10 februari 1931 ook tussen de Dampoort en het Maria-Hendrikaplein, met terminus aan het "Flandria Palace" (Astridlaan). Aan de tramexploitatie kwam een einde op 28 september 1957.
(onbekende auteur - motorwagen 41 002, gevolgd door een tweede exemplaar, aan het uiteinde van de Land van Waaslaan, kant Dampoort - 1956)
Nog een laatste opname van motorrijtuig 41 002, nu aan de terminus van de lijn te Lochristi (herberg "Tramstatie" aan de hoek van de baan naar Mendonk). De sporen liepen echter nog een eindje verder langs de Antwerpsesteenweg tot aan de nog steeds bestaande tramstelplaats. De motorwagens 41 000 - 41 011 werden in de periode 1953-'58 gebouwd in de werkhuizen van de NMVB te Kuregem, als aanvulling van de wagens type "S". De rijtuigen 41 000, 41 001 en 41 002 werden als type "N" op het Gentse net ingezet. Ze werden in 1966 aan Gyon in Spanje verkocht. In 1954 werden ook de rijtuigen 41 008 en 41 009 naar Gent overgebracht.
De elektrificatie van de buurtlijn naar Nevele geschiedde in vier stadia. Het gedeelte tussen Gent-Sint-Pieters en Drongen werd op 5 april 1931 in gebruik genomen. De terminus op het Maria-Hendrikaplein werd via de Koning Albertlaan, Prosper Claeysstraat en Prins Boudewijnstraat bereikt. Op Gents grondgebied volgde de lijn een eigen bedding tussen de Martelaarslaan, Ekkergemkerk en de Rooigemlaan. Drongen-Baarle, Bachte-Maria-Leerne en Nevele via Vosselare volgden op respectievelijk 19 december 1931, 18 februari 1932 en 20 maart 1932.
(Foto: W. Weyts - Motorwagen 9748 aan de halte "Kerkhof" te Drongen - 1957)
Motorwagen 9747 aan de "tramstatie" te Vosselare. Links een tweede motorrijtuig met neergehaalde pantograaf. De schuine stand van de tram centraal in beeld, wellicht tijdens een manoeuvre via het overloopspoor en het indrukwekkend aantal personen langs de straatkant laten vermoeden dat hier iets ongewoons aan de hand is. (Foto: Bazin - 11 juni 1955)
De historiek van de buurtlijn naar Oostakker vertoonde dezelfde kenmerken als deze naar Lochristi: elektrisch tussen Oostakker-dorp en de Dampoort, wel pas vanaf 16 december 1930 en met aanvang van 10 februari 1931 tot Gent-Sint-Pieters (Flandria Palace / Astridlaan). Tussen het station en het bedevaartsoord "Lourdes" werden naargelang de noodzakelijkheid rijtuigen bijgevoegd die op de rolfilm "O doorstreept" hadden staan. Net als het tramverkeer naar Lochristi werd dat naar Oostakker-dorp stopgezet na 28 september 1957.
(Onbekende fotograaf - motorwagen 41 008 nabij de grote vijver van het Citadelpark, op weg naar de terminus aan het Maria-Hendrikaplein - 1956)
Andermaal motorrijtuig 41 008, gesitueerd op het Oktrooiplein, gelegen tussen de spoorwegbrug aan de Dampoort en de zwaaikom aan het uiteinde van de Kasteellaan. Rechts een drie-asser van lijn 3, stadinwaarts via de Dampoortbrug. Net boven de buurttram de aankondiging "Gentse Wintervelodroom, heropening op zondag 2 oktober 1955..."
Schattig plaatje voor wie fan is van trams en spoorwegen! Terwijl motorrijtuig41 009 zich, komende van de Antwerpsesteenweg, onder de spoorwegbrug aan de Dampoort begeeft, dendert daarboven een goederenkonvooi van de NMBS voorbij. Andermaal op de achtergrond, zij het enigszins vaag, publiciteit voor de "Trophee der Wegrenners" op 29 september 1957 in de Gentse Wintervelodroom.
Terminus van de geëlektrificeerde buurtlijn in Oostakker-dorp. Links onder een eindje spoor inclusief klem, waarop in vroegere tijden vaak goederenwagons werden gestationeerd. Het spoor rechts van motorrijtuig 41 008 behoorde toe aan het traject van de spoorauto's die tot aan de afschaffing van de elektrische lijn in september 1957 de verbinding verzekerden met de gemeenten Desteldonk en Zaffelare.
De buurtlijn "W" leidde van het Sint-Pietersstation te Gent naar het Beernaertplein in het centrum van Wetteren. Op 10 februari 1931 nam de elektrische dienst tussen het Maria-Hendrikaplein en de tramstatie in Heusden via de Dampoort, de Dendermondsesteenweg en Destelbergen een aanvang. Met het oog op de nabije toekomst stond toen op het houten lijnbord "Gent St.Pieter/Gand St.Pierre - W - Heusden". De secties naar Laarne en Wetteren-"Kapellendries" waren op 1 februari 1932 eveneens geëlektrificeerd. Alle tramverkeer op die lijn viel stil na 27 september 1958.
(Foto: motorwagen 9749 met aanhangwagen in de Emiel Clauslaan, aan de rand ven het Citadelpark. De sporen werden tevens benut door de stadslijnen 7 en 9. Wat verder bereikte het tramstel langs de Park- en Clementinalaan het Maria-Hendrikaplein - onbekende auteur - zomer 1956)
Een moeilijk te identificeren motorrijtuig in dienst op de lijn "Gent St-Pieter - Wetteren". In beeld de Dendermondsesteenweg tussen de stelplaats van de NMVB en het Heernisplein te Sint-Amandsberg. De rit verloopt verder naar de Dampoort en het Sint-Pietersstation.
Motorwagen 9748 met aangekoppelde bijwagen aan de terminus van tramlijn "W" op het Beernaertplein te Wetteren. Links in beeld een klaarstaande autobus van de lijn Wetteren - Overmere - Kalken - Zele - Hamme, waarop tot 18 april 1953 spoorauto's de dienst verzekerden.
De buurtspoorwegsectie tussen Gent-"Palinghuizen" en Lovendegem, onderdeel van de lijn naar Zomergem waarvan de Gentse trammaatschappij de vergunninghoudster was, werd samen met de NMVB-lijn naar Lochristi als eerste elektrisch bediend, namelijk vanaf 1 november 1930. De infrastructuurwerken aan het gedeelte tussen Gent-Sint-Pieters en de Palinghuizen enerzijds en Lovendegem - Zomergem anderzijds waren op 3 mei 1931 voltooid. Met ingang van 1 juli 1954 nam de NMVB de exploitatie van de lijn Gent - Zomergem over en werd er gereden met het vertrouwde type motorrijtuigen dat ook op de andere buurtlijnen werd ingezet. De bediening met autobussen op de lijnen E, N en Z begon op 31 mei 1959, waarmee tegelijk een einde kwam aan het NMVB-tramverkeer in de Gentse regio.
(Foto: Zichtop de Palinghuizen tussen de Guislainbrug en de Ferrerlaan. Een motorrijtuig van de lijn "Z" vervoegt de sporen van stadslijn 1, richting centrum. Het spoor langs de Brugsevaart, onderaan rechts in beeld, was toen reeds buiten gebruik - onbekende auteur - 1957)
Motorwagen 9750 ter hoogte van Bierstalbrug, komende van Lovendegem. Let ook even op de typische NMVB-palen voor de bovenleiding. Van aan de Palinghuizen in Gent en verder op het grondgebied van Mariakerke, Evergem-"Rabot" en Lovendegem, lag het enkel tramspoor langsheen de oever van de Brugsevaart. De monumentale brug over de Ringvaart was er toen nog niet.
(Foto: E.J. Bouwman - 27 maart 1959, twee maanden voor de afschaffing van het tramverkeer aldaar)
Een laatste opname langs het traject van de buurtlijn Gent - Zomergem. Motorrijtuig 9749 met bijwagen op eigen bedding ter hoogte van Lovendegem-dreef, rijdend in de richting van het kanaal en verder naar Gent.
Een foto die meteen duidelijk maakt waarom de NMVB het voortdurend had over "treinen" en niet over trams ! We hebben hier een fraai zicht op een volzet konvooi ter hoogte van de stelplaats langs de Dendermondsesteenweg te Destelbergen, gevormd door een niet nader te identificeren motorrijtuig en vijf aanhangwagens van hetzelfde type. Het gaat hier duidelijk over een georganiseerde uitstap waaraan massaal werd deelgenomen, zoals een bedevaart naar Lourdes of één of andere festiviteit aan Overmere-Donk of in Wetteren
Ten afscheid van dit buurtspoorwegenhoofdstuk een opname die ongetwijfeld een niet geïdentificeerde tramgeleider en arbeider in de kijker wil stellen. Ze poseren voor een motorwagen waarvan de rolfilm in de positie "Gent-St.-Pieter - O doorstreept - Lourdes" staat.Een tramloods in de stelplaats te Destelbergen fungeert als decor.
De Gentse Feesten zijn achter de rug. Zoals steeds weer erg geslaagd, dank u! De combinatie van het massaal gebruik van het openbaar vervoer en het feit dat het gedeelte van tramlijn 4 tussen de Limburgstraat en de terminus "Moscou" tussen 14 uur en het einde van de diensttijd geïsoleerd was van de rest, leidde er toe dat twee rijtuigen van de drie welke op dat traject werden ingezet Siemenstrams waren. Aangezien enkele scholingsritten niet meegeteld op lijn 4 geen dubbelgelede lagevloertrams worden ingezet, het moment bij uitstek voor kiekjes die een plaats verdienen in het "rariteitenkabinet" !
(Foto: hermelijntram 6308 met de rolfilm op "4 Korenmarkt" en PCC 6223 met vermelding "4 Moscou" aan de halte "Van Ooteghemstraat" te Ledeberg. Op de achtergrond de viaduct van de E17 en de aanloop naar Moscoubrug - E. De Keukeleire - 23 juli 2007)
De in 2005 uit de omloop genomen niet-gerenoveerde PCC's sterven meer dan ooit een stille dood. "Breek mij af" staat op het dashboard van één der slachtoffers te lezen. De bijgevoegde foto geeft ons een kijk op de binnenafdeling van PCC 50, die samen met enkele andere lotgenoten uitgerangeerd staat achterin de stelplaats. Terzelfdertijd worden in een atelier aan de noordkant systematisch onderdelen verwijderd uit de rijtuigen 36 en 49...
"Le nouveau tram est arrivé !" Opgemerkt in werkplaats nummer twee: de zopas uit Duitsland geleverde Siemenstram 6335. Zoals alom bekend, is een derde generatie dubbelgelede lagevloertrams in aantocht, na de eerste reeks (6301-6314 uit 1999-2000) en de tweede (6315-6331, geleverd in 2005). In het najaar zouden ze op het Gentse net worden ingezet, samen met enkele exemplaren die seizoensgebonden wisselen tussen het kustnet en het Gentse. Het gloednieuwe rijtuig lijkt als twee druppels water op de vorige, enkele details en een licht gewijzigde stuurcabine niet in acht genomen.
AFLEVERING 46 (WEEK VAN 12 TOT 18 AUGUSTUS 2007) TERUG BESCHIKBAAR !!! ==========================
DE EERSTE GENERATIES BUSSEN VAN DE ETG / MIVG (1932 - 1962)
Een Minervabus van de ETG in dienst op de lijn Gent-Sint-Pieters - Korenmarkt - Dampoort, gestationeerd op de Korenmarkt. (foto: archief MIVG)
'...Gisteren werden in Gent proefritten gehouden met nieuwe Minerva-bussen, vervaardigd uit Belgisch materiaal. De zeer grote en comfortabele rijtuigen zullen alle 20 minuten van 7 uur 30 's morgens tot 7 uur 30 's avonds het reizigersvervoer verzekeren tussen de statie Gent-Sint-Pieters en Dampoort langs de Koornmarkt. Geen twijfel of het Gentse publiek zal de onderneming met genoegen tot stand zien komen. De dienst zal later uitgebreid worden naar alle kanten van de stad en vooral langs straten en wijken waar geen trams rijden. Eenvormige prijs: 1 frank. Reisduur 15 minuten..." ("Het Volk" - 17 november 1932).
Op 20 december werden ze officieel in dienst gesteld.
Boven: opname van een Minerva-bus aan de daartoe ingerichte loods aan de noordkant van de stelplaats te Gentbrugge. Let op de enkele klapdeuren voor- en achteraan en de vorm van de motorkap. Op de band onder de vijf ramen staat in het Frans en het Nederlands de reisweg "Korenmarkt - Justitiepaleis - Rozemarijnbrug - Akkergem - Rooigemlaan (zie verder). Onder: een bijna identieke pose, nu wel met een autobus welke voorzien is van dubbele klapdeuren voor- en achteraan en een andere vorm van motorkap. Lijnaanduiding: Gent - Sint-Denijs - Deurle (zie verder). Foto's: archief MIVG.
In "Het Volk" van 21 december 1932 lezen we dat de dienst beschikt over 8 Minerva-bussen, waarvan er 3 heen en terug rijden, 2 in reserve blijven en nog 3 andere kunnen ingezet worden bij bijzondere gelegenheden zoals de foor, voetbalwedstrijden, feestelijkheden, onderbrekingen in de tramdienst, enz. Dit is enigszins in tegenstrijd met de archiefgegevens van de trammaatschappij, waarin wat de vooroorlogse periode betreft melding wordt gemaakt van 3 bussen van het type "Minerva" (nrs. 111, 113 en 114), 4 van het type "Dasse" (nrs. 102 tot 105) en 14 grote en kleinere rijtuigen van het type "Brossel" (de reeks 116 tot en met 118: groot model BC SAU 6S , de reeks 120 tot en met 127 en de reeks 131 tot en met 133).
Boven: autobus 118 van hetgrote type "Brossel BC SAU 6s" aan de rijtuigenloods in de stelplaats te Gentbrugge. Lijnaanduiding: Gent - Sint-Denijs - Deurle" Onder: panoramisch zicht op de noordkant van de stelplaats met links de busloodsen en rechts twee drie-assers. (foto's: archief MIVG)
Voor de exploitatie van buitenstedelijke lijnen beschikte de groep Empain over de maatschappij S.A.T.T.R.A., die bussen leverde voor verschillende tramnetten, waaronder Gent, de Belgische kust en Charleroi.
Autobus type "Brossel", groot model op het Maria-Hendrikaplein omstreeks 1935, in dienst op de lijn Gent - Sint-Denijs - Deurle - Astene - Deinze - Petegem - Olsene - Zulte - Sint-Eloois-Vijve - Waregem. Rechts drie-asser 351, klaar voor een rit langs lijn 8 naar "De Sterre". (Foto: archief MIVG)
Wat het stadsnet betreft werd tussen juli en september 1933 een dienst ingericht tussen Gent-Sint-Pieters, "Het Patijntje" en "Den Anker" aan de Leie die een groot succes kende. (tarief: 1,50 frank).
Wegens de werken voor de nieuwe Bargiebrug en de daaruit voortvloeiende inkorting van tramlijn 3, werd op 14 november 1933 gestart met een buslijn tussen de Korenmarkt en de hoek van de Rooigemlaan met de Brugsesteenweg (zie bovenste foto bij rubriek 517a). Die verbinding werd reeds op 15 februari 1934 afgeschaft.
Autobus 31-42, een "Ford-Jockheere" uit 1946, in maart 1948 overgebracht naar de maatschappij "Liège-Seraing". Let op de vermelding "St. Denijs". (Foto: archief MIVG)
Op 8 november 1939 werden 12 van de 14 rijvaardige bussen door het Belgisch leger opgeëist: 105 type "Dasse", 116, 120 tot en met 122, 124 tot en met 127 en 131 tot en met 133 type "Brossel". De bussen 104 (Ford motor) en 123 bevonden zich op dat ogenblik in revisie. Tien dagen later werden ze alle teruggebracht, maar de geschiedenis herhaalde zich in mei 1940 en bij het begin van de oorlog bleven er in de stelplaats nog maar 4 over. De firma De Swaef stelde zo goed als de omstandigheden het toelieten zelf een tweetal bussen en chauffeurs ter beschikking. Na de oorlog waren vermoedelijk enkel de Brossels 116 en 131 nog in Gent. In een nota van 28 november 1944 meldde de toenmalige ETG: "Voor de oorlog hadden we 17 bussen ter beschikking, gebruikt voor de stadslijn en de exploitatie van de buitenstedelijke lijnen Gent-Deurle, Gent-Deinze, Gent-St.Denijs-Latem-Deurle, Gent-Eke-Nazareth en Gent-Kruishoutem. Twee werden gerecupereerd, dateerden van 1932 en verkeerden in zeer slechte staat" Dus ging men op zoek naar vervangbussen, o.a. bij het leger. In het archief van de MIVG spreekt men van een "Büssing" die in september 1950 buiten dienst zou gesteld zijn, van een "Auto-Traction", een "Renault" en een kleine "Brossel", geleend van de maatschappij "Liège-Seraing" die in juni 1950 teruggegeven zou zijn en van twee voertuigen uitgeleend door Oostende en teruggegeven op 31 december 1953. Rond 1946 begon men in Gent opnieuw een eigen buspark op te bouwen. Ook werden toen de provinciale nummers ingevoerd. Voor de regio Gent was dat nummer 31. De behouden gebleven Brossels 116 en 131 bekwamen de nummers 31.2 en 31.4 en volgens sommige bronnen werden de "Büssing", de "Renault" en de "Auto-Traction" voorzien van de nummers 31.3 tot en met 6. Verder staat een "Ford-Jonckheere" uit 1946 vermeld onder het nummer 31.42, in maart 1948 naar "Liège-Seraing" overgebracht.
Een "Brossel A 65 DS" met daaraan gekoppeld één van de twee voorhanden zijnde bijwagens 74 en 85, gebouwd in 1946 en in dienst tot 1963. (Foto: archief MIVG)
De autobussen 31-130 en 31-132, twee van het type "Brossel A 65 DS / Ragheno" waren bij de trammaatschappij in dienst van 1946 tot 1965, om dan aan een nieuw leven te beginnen als werfwagens 1 en 2. Ze vormden een merkwaardige verschijning in het straatbeeld, telkens als er in de buurt spoorwerken aan de gang waren. (auteur onbekend)
In de archieven van de MIVG is er verder sprake van 5 autobussen type "Brossel", gebouwd in 1951 en in leen van de maatschappij uit Charleroi, vermoedelijk tot juni 1957. Ze droegen de nummers (31) 209, 223, 225, 238 en 239. 31-249 en 31-256 waren twee bussen van het type "Chausson", bouwjaar 1946, aangekocht van de Nationale Maatschappij van Buurtspoorwegen, groep Oostende, in dienst tot 1963. In beide gevallen is zover bekend geen fotomateriaal beschikbaar.
Een ex-"Brossel A 65 DS / Ragheno", als werfwagen aan de ingang van het Gravensteen opgesteld tijdens spoorwerken nabij het Veerleplein. (Auteur onbekend)
Zicht op een gedeelte van de ateliers binnen de stelplaats te Gentbrugge, met links een autobus type "Brossel A 65 DS" en rechts één van de bijwagens 74 of 85. (auteur onbekend)
Drie opnamen van autobus 31-222: het prototype "Mack C 41", aangekocht in 1955 en in dienst tot november 1963. Boven: terminus "Heuvelpoort", kant Citadelpark. Midden: aan de Verlorenkostbrug, richting Coupure Links. Onder: aan het kruispunt Verlorenkost - Nederkouter.
Op 8 april 1955 werd de sedert midden 1954 ingerichte busdienst van de ETG tussen Zwijnaarde en de Heuvelpoort uitgebreid tot de Rooigemlaan. De reisweg liep langs Bijlokenhof, de Rozemarijnbrug, het eiland Malem en het kruispunt met de Brugsesteenweg. De krant "Het Volk" maakte gewag van "..het nieuwste en hypermoderne type autobus. Het voertuig werd een paar maanden terug rechtstreeks uit Amerika ingevoerd, waar hij gemonteerd werd als prototype voor de uitrusting van het openbaar vervoer in New York. Op zijn beurt zal de bus hier als prototype dienen voor de montage van andere, die elders in België eveneens zullen ingezet worden voor het vervoer van reizigers op de openbare netten. Gent krijgt daarvan de "primeur". De autobus wordt aangedreven door een motor van 170 pk, die een maximumsnelheid van 75 km per uur kan ontwikkelen en in het achtergedeelte van het voertuig is ingebouwd..." b
Boven: autobus "Mack C 41", kenletters 31-222, aan de Heuvelpoort, kant Citadelpark. Midden en onder: op het eiland Malem.
"...De bus betekent het neusje van de zalm wat technische uitrusting en comfort betreft. Er zijn 33 zit- en 44 staanplaatsen. In de zomer wordt het voertuig verfrist en in de winter verwarmd door een vernuftig luchtleidingssysteem. Op het gebied van de veiligheid voor de reizigers en bestuurder kent deze bus in België zijn gelijkenis niet. De wagen kan niet starten zolang de druk op de remmen onvoldoende zou zijn en zolang de deuren geopend blijven. Wordt een reiziger bij het uitstappen tussen de automatisch sluitende deur geklemd, dan kan de autobus niet starten, maar de deur gaat vanzelf weer open. Is het een arm of een tip van een kledingstuk die tussen de deur geklemd zit, dan slaat eveneens automatisch een alarmschel aan..." ("Het Volk" - 9 april 1955)
Autobus 31-261, type "Mack C 37", uit een reeks van 10 rijtuigen, genummerd van 31-260 tot en met 269, gebouwd in 1957 en in dienst tot 1969. Locatie: terminus van de lijn "Heuvelpoort - Rooigemlaan" aan de Heuvelpoort.
"...Voor de buschauffeur blijkt het besturen van dit tien meter lange "salon" een sinecure, want de wagen gehoorzaamt aan het minste prikje dat bij het rijden aan het soepel stuurwiel wordt gegeven. Dat is trouwens hoogstnodig, gezien de scherpe bochten op het parcours. Daarover hadden zij die met de reiswijzer vertrouwd zijn, zich wel eens zorgen gemaakt, maar bij de officiële rit van vrijdagnamiddag kon worden vastgesteld hoe vlot de chauffeur alle handelingen kon uitvoeren..." ("Het Volk" - 9 april 1955)
In 1955 werden door de ETG twee buslijnen uitgebaat: deze van Zwijnaarde naar de Heuvelpoort en verder naar de Rooigemlaan en vanaf 2 oktober de lijn tussen het Heirnisplein te Sint-Amandsberg, Gentbruggebrug, het Arsenaal, Melle-Vogelhoek en Merelbekestation.
"Archeologische ontdekking" tijdens een toevallige rit langs de Midden-Darsen in het Gentse havengebied: het wrak van wat ooit een "hypermoderne bus" van het type "Mack" is geweest...
Zicht op de stelplaatskoer en de tramloodsen te Gentbrugge. Links twee autobussen van het type "Mack C 37" (reeks 260-269), net als de trams in gele kleur, met blauwe biesjes.
"Stilleven" op de stelplaatskoer te Gentbrugge! Wie identificeert de drie bussen op dit plaatje uit de jaren zestig ? Vooral het type rechts in beeld met merkwaardige raamindeling achteraan, 5 gelijke zijramen ( slechts 4 bij het type "Brossel-Ragheno...) en dubbele achterdeur lijken wat verwarring te zaaien onder de in deze aflevering beschreven types. Reeksnummer 31 verwijst alvast nar de Gentse afdeling. Bovendien is het rijtuignummer (eindigend op een 7 ?) erg onduidelijk...
Boven: Een foto die ik graag en vooral speciaal inlas voor de fans die zich stilaan beginnen af te vragen waar nieuwe plaatjes over de gouwe-ouwe drie-assers blijven, zonder evenwel van ons éénmalig busthema af te wijken !... Naast de motorrijtuigen 306, 311 en aanhangwagen 72 is nog net de "achterfaçade" van een bus type "Mack" te zien, netjes in dezelfde Empain-gele kleur, zoals dat tot halfweg de jaren zestig het geval was...
Onder: Ook hier is geel de overwegende kleur. Drie-asser 325 bereikt de veilige haven, terwijl we even vooruit lopen op ons verhaal met links in beeld twee exemplaren van het bustype "Kleine Brossel A 92" uit 1959 te tonen. Daarover verneem je straks meer...
Boven: Autobus 31-261 uit de reeks 260-269, type "Mack C 37" uit 1957, in dienst tot 1969. Locatie: het Maria-Hendrikaplein. Reisweg: Maalte - Sint-Pietersstation - Watersportbaan via lijn 80.
Onder: Idem over de ganse lijn, behalve het reeksnummer, dat nu 31-266 is en het intussen al volop zomert... (Onbekende auteur - omstreeks 1963)
Hier zijn ze dus, de "Kleine Brossels A 92" uit 1959, de eerste levering na de generatie bussen type "Mack". De 7 exemplaren kregen de nummers 31-315 tot en met 31-321 toebedeeld en bleven in dienst tot oktober 1973. De kleur is geel, zoals het hoorde begin de jaren zestig. Let ook op het rooster tussen de koplichten, dat bij dit prototype 315 afweek van de volgende uit de reeks. Zijdelings bemerken we een enkele klapdeur, drie ramen, een dubbele klapdeur en vier ramen. De rijtuigen waren voorzien van meerdere rolfilms. Alhoewel geparkeerd op de koer van de stelplaats leren we daardoor alvast dat een rit op lijn 37 "Gent - Sint-Amandsberg - Westveld" gepland of net achter de rug is.
Boven: de "Brossels" 318 en 319, broederlijk naast elkaar in rusttoestand op de parking van het dienstgebouw te Gentbrugge. Het reeksnummer 31 is hier weggelaten. De gele kleur heeft onderaan plaats geruimd voor de lichtblauwe die een onderdeel vormde van het eerste MIVG-logo en ook op de latere PCC's zou worden toegepast.
(Auteur onbekend - 21 juli 1973, drie maanden voor het buitendienst stellen van deze rijtuigen)
Onder: "Kleine Brossel" 316 in dienst op lijn 6 "Meulestede - Muide", net voordat het rijtuig uit de omloop werd genomen.
Opmerkelijk kiekje, wellicht genomen op het ogenblik dat de fotograaf uitgleed op een verdwaalde bananenschil... Alle gekheid op een stokje, deze extra opname van autobus 317 uit zijn "gele periode" in de jaren zestig kan er nog wel bij. Uiterst rechts en deels buiten beeld een tweede rijtuig van hetzelfde type maar in de andere richting geparkeerd.
Boven: autobus 386, type "Mercedes-Benz 322, aan de Heuvelpoort op weg naar de stelplaats. Rechts "Kleine Brossel" 31-318.
(Foto: R. Temmerman - 3 april 1965)
Onder; een bus van het type "Mercedes-Benz 322" op lijn 82 "Sint-Pietersstation - Snepkaai - Sint-Denijs - Sint-Martens-Latem - Deurle".
(Auteur onbekend - zomer 1968)
Bijna onmiddellijk na de oprichting van de Maatschappij voor Intercommunaal Vervoer te Gent (MIVG)op 15 maart 1961 werden herstructureringsplannen bekend gemaakt. De afschaffing van de minst belangrijke tramlijnen was er één van. We lezen daarover in "Het Laatste Nieuws" van 3 augustus 1962:
"...Tram 8, waarvan de afschaffing tegen 1 augustus in het vooruitzicht was gesteld, rijdt verder met het oudste nog beschikbaar rijtuig 301 zijn slakkegangetje tussen "De Sterre" en het Sint-Pietersstation. Zijn vervanging door autobussen is nu voorzien tegen 15 augustus (* het werd uiteindelijk de 20ste). De voor dit jaar ontworpen omvorming van de tramlijnen 6 en 8 hangt echter af van de levering van de hiervoor benodigde autobussen. Deze zeer moderne vervoermiddelen zullen met propaangas worden aangedreven, waarvan de uitwasemingen minder schadelijk blijken dan deze van de thans rijdende autobussen met dieselmotoren. Voor de omvorming zijn 6 bussen vereist. Zij werden in Duitsland besteld. Hun levering die voor het laatst voorzien was tegen het einde van juni, werd reeds herhaaldelijk uitgesteld..."
De MIVG kocht in 1962 twee bussen, type "Mercedes-Benz 322", de nummers 31-382 en 31-383 die halfweg oktober in dienst kwamen op lijn 8. Ze werden in 1963 gevolgd door een kleine serie van 4 stuks: 31-384 tot en met 387). Daarna werd overgeschakeld op in België gebouwde voertuigen, de reden waarom ons busverhaal hier eindigt.
De stelplaatskoer te Gentbrugge in wintertooi. Naast de drie-assers 334 en 359 bemerken we uiterst links autobus 31-382 van het type "Mercedes-Benz 322", samen met rijtuig 383 in oktober 1962 geleverd om dienst te doen op lijn 8.
(Onbekende fotograaf - winter 1962-'63)
Rechtzetting !! Een trouwe en attente bloglezer wees me op een fout in rubriek 522a ! Het voertuig op de onderste foto is niet het prototype 222 (type "Mack C41" aangekocht in 1955) maar één van de 5 bussen (209, 223, 225, 238 of 239) van het type "Brossel", gebouwd in 1951 en in leen van Charleroi tot juni 1957. Bij nader toezien is alleen al de indeling van de zijramen en de plaatsing van de klapdeuren totaal anders !! Excuus hiervoor...
Aflevering 47 (week van 2 tot 8 september 2007) terug beschikbaar !!! =======================
ACTUA VAN DE WEEK (2)
In een vorige aflevering had ik het al over de levering in de stelplaats te Gentbrugge van de 6335, de eerste dubbelgelede lagevloertram Siemens uit de derde generatie. Het rijtuig is intussen aan de reizigersdienst toegevoegd, evenals de 6336, hier in beeld op lijn 1 aan de Korenmarkt, richting Veldstraat en Flanders Expo.
Onlangs werden in de stelplaats te Gentbrugge nieuwe autobussen voor het streekvervoer geleverd. Ze zijn van het type Van Hool (new AG 300) uit een reeks van 34 voertuigen (5030 - 5063). Lengte 18,190 meter, 55 zit- en 153 staanplaatsen, drie deuren, digitale matrixaanduiding, verlaagde vloer over de gehele lengte.
In beeld: de voertuigen 5041, 5044, 5040 en 5043. (eigen foto - 19 augustus 2007)
Autobus 5040 uit de hogergenoemde reeks rijdt na een scholingsrit de koer van de stelplaats op. Let op de digitale matrixaanduiding, inderdaad volkomen leesbaar.
In de loop van 2005 werden een zevental niet-gerenoveerde PCC's op non-actief gesteld. Het betrof de rijtuigen 28, 36, 37, 38, 43, 50 en 52. Enkele andere, waaronder de nummers 30 en 45, werden op spoor 14 als "werktram" gerangeerd. Onlangs werden ze binnenin volledig ontmanteld. Elf exemplaren werden op 20 en 21 augustus op vrachtwagens geladen en afgevoerd naar een metaalverwerkend bedrijf in de Gentse Kanaalzone. Hier de 50 tijdens het optillen van de rijtuigkast. Let ook op de hier wel erg toepasselijke symboliek van de "duim naar beneden"...
PCC 6237 ondergaat hier hetzelfde lot. De wielstellen, nog afkomstig van het in 1993 naar Gent overgebrachte rijtuig uit Saint-Etienne, werden voor museumdoeleinden weerhouden.
Nogmaals ex-PCC 6237. De vrachtwagen heeft zopas de stelplaats verlaten en begeeft zich langs de Brusselsesteenweg naar de oprit van de E17 om via de R4 de Kanaalzone te bereiken.
Zoals dat ook tijdens de vorige edities van de Ledebergse Ajuinfeesten het geval was, werden de trams van de lijnen 21 (Zwijnaardebrug - Melle Leeuw) en 22 (Zwijnaardebrug - Gentbrugge Dienstencentrum) tussen de haltes "Vijfwindgatenstraat" en Ankerslaan"omgeleid langs het traject van lijn 4. Dat leverde van vrijdag 24 tot maandag 27 augustus enkele ongewone plaatjes op, waaronder de Siemenstram 6308 met de rolfilm op "22" in de Eggermontstraat, richting Zuid.
Al even ongewoon: de kruising op het Ledebergplein ter hoogte van het voormalige gemeentehuis tussen Hermelijn 6308 "21 Melle Leeuw" links in beeld en de 6301 "21 Zwijnaardebrug" rechts.
Prentkaart uit de jaren dertig van de vorige eeuw met enkele gevels aan Dok-Zuid en de merkwaardige ophaalbrug tussen de Dampoortstraat en het Oktrooiplein. Centraal in beeld een drie-asser op lijn 3 die zich naar het centrum begeeft. Links onderaan het wachthuisje inclusief krantenaubette dat in de Tweede Wereldoorlog werd vernield. Een enkel spoor (ter hoogte van de auto) maakte een rechtstreekse verbinding met lijn 7 mogelijk.
Close-up uit dezelfde periode van estaminet "In de Sterre" aan de splitsing van de Oudenaardse- (links) en de Kortrijksesteenweg (rechts). Op de keerlus voor de herberg een drie-asser van lijn 8 "St. Pieter St. - Sterre". Geniet van de vele merkwaardigheden die het plaatje ons biedt: de rode brievenbus, de witte zuil die als wegwijzer fungeert, de aubette uit 1917, het rijkswachtersduo inclusief fietsen en uiterst rechts een benzinepomp...
Op deze oude prentkaart gaat de aandacht van de tramhobbyisten uiteraard naar Klein Turkije, rechts van de Sint-Niklaaskerk. We zien het enkel spoor dat van 1913 tot 1987 van de Sint-Niklaasstraat naar de Veldstraat leidde via de Korenmarkt, de terminus van de "viere barré", komende van het Sint-Pietersstation.
De refter voor het personeel in de stelplaats tijdens de jaren veertig! Uiteraard was in die tijd soberheid troef. Aan de kale wand achteraan bemerken we het officiële portret van koning Leopold III. Links, boven de kapstokken, de "spijskaart". Houten krukjes wachten op de gasten. Op de tafels een karig schouwspel. Voor eenieder een hoge kom, bedekt met een wit bord. Centraal een fles tafelbier, te verdelen onder de vier disgenoten.
Zicht binnenin de personeelsrefter die zich destijds bevond achter het magazijn en het atelier, kant Oude Brusselseweg. De tafels zijn keurig met wit laken getooid. Aan de wand een reusachtig gordijn waarvoor de Belgische driekleur is aangebracht. Naast een hoofdzakelijk ouder publiek bemerken we in de rechter benedenhoek heel wat kinderen, waaronder meisjes die met een zelfde soort hoofddeksel zijn getooid. Het blijft gissen, maar deze gebeurtenis moet wellicht gelinkt worden aan de bevrijding in september 1944 of het officiële einde van de Tweede Wereldoorlog in mei 1945.
De drie-assers genummerd van 316 tot 330 staan bij de tramfanaten bekend als de rijtuigen welke waren uitgerust met de opvallende "sécheronslurven", onderdeel van de installatie voor het elektrisch verlichten en beremmen van de aanhangwagens. Deze ver van perfecte krantenfoto levert ontegensprekelijk het bewijs dat die koppelingen bij ondermeer rijtuig 321 pas in een later stadium werden aangebracht.
(foto bij het verslag in "Het Volk" over een aanrijding tussen een tram van lijn 3 en een vrachtwagen, vermoedelijk in 1948)
Arbeiders aan de werkbanken in een atelier van de Buurtspoorwegen te Destelbergen, waar de spoorauto's tijdelijk verbleven voor groot onderhoud of herstelling.
In 1969 werd aan het Lippensplein, bij de Gentenaars beter bekend onder de benaming "Rond Punt", een verbinding aangelegd tussen de sporen van lijn 2 in de Brabantdam en deze van lijn 1 (thans lijn 4) in de Vlaanderenstraat, waardoor de situatie ontstond welke thans nog steeds geldt. Drie-asser 316 was het eerste rijtuig dat er op 3 september gebruik van maakte. Gedurende enkele weken, tot de spoorverbinding tussen de Brusselsepoortstraat en de Frère-Orbanlaan via de Clarissenstraat een feit was, werd lijn 2 van het Sint-Annaplein nog naar de Vlaanderenstraat omgeleid via de Zuidstationstraat.
In "De Gentenaar" van 29 november 1939 verscheen het verslag over het treurig lot van een 66-jarige gepensionneerde die twee dagen eerder in de Jozef Vervaenestraat te Ledeberg om 23 uur 30 door een tramrijtuig richting "Moscou" werd doodgereden. Louis Heymans stak toen ter hoogte van zijn woning de straat over. De wattman, Jan Van Hulle uit Zwijnaarde, zag plotseling een donkere gedaante voor zijn rijtuig op de afstand van ongeveer twee meter op de linkerkant van het gebruikte spoor.
"...Hij dacht dat het een hond was, maar ongelukkiglijk was het een menselijke gedaante welke zich voortbewoog op handen en voeten, van links naar rechts der straat. De afstand te kort zijnde kon de geleider het ongeluk niet meer vermijden..."
Het slachtoffer overleed kort na zijn overbrenging naar het gasthuis.
De foto toont de plaats waar het ongeval zich voordeed en werd 's anderendaags genomen tijdens de reconstructie door het parket.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ * De foto's zijn mogelijks van een minder goede kwaliteit, te wijten aan het feit dat het aantal pixels moet verlaagd worden tot beneden de 200 kb om door Seniorennet te worden opgenomen. ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Eindelijk dan toch een nieuwe start, na een lange stilte wegens een overbevraging voor allerlei activiteiten aangaande het openbaar vervoer.De rubriekjes (telkens voorzien van een afbeelding) verschijnen voortaan "occasioneel" en ongelijk in aantal. Dit kan extreem variëren van ééntje dagelijks tot een tiental om de 14 dagen en net als vroeger handelen over de periode van de stoom- en paardentram, de twee- en drie-assers, de PCC's, de trolleybus of de nieuwste Hermelijntrams... Regelmatig eens komen kijken dus en vooral... veel dank voor de eerder vertoonde hoge belangstelling vanwege mijn "fans" !...
Zicht op de in 1952 aangelegde rotonde ten behoeve van het autoverkeer aan de Sint-Lievenspoort. Rechts onderaan de dubbele kruising van de sporen die behoorden tot de buurtlijnen naar Lochristi, Oostakker en Wetteren enerzijds en deze van de stadslijn 1 anderzijds. De laatsten werden tussen de Eggermontstraat te Ledeberg en het Graaf van Vlaanderenplein ook benut door de rijtuigen van de buurtspoorweglijn Gent-Zuid - Merelbeke, uitgebaat door de toenmalige ETG. Rijtuig 9875 uit de reeks 9874-9879 verlaat hier de Frère-Orbanlaan om via de Sint-Lievensbrug de Hundelgemsesteenweg te vervoegen. De tramexploitatie werd op 30 april 1955 stopgezet. (foto: Clessens / P.Boehm - 1953)
Een opname die wegens het praktisch totaal gewijzigde uitzicht van de omgeving erg moeilijk te situeren is! De fotograaf kijkt, met de rug gekeerd naar de Kasteellaan (rechts onderaan), in de richting van de Heernislaan, waar tussen 1931 en 1957-58 op eigen bedding de rijtuigen circuleerden van de buurtspoorweglijnen tussen Gent-Sint-Pieters en Lochristi, Oostakker of Wetteren. Op de achtergrond signalisatie van het N.M.B.S.-complex nabij de Dampoort en het gebouw van de katoenspinnery Baertsoen-Buysse aan de Dendermondsesteenweg. Twee-asser 9884 (?), voorzien van een aanhangwagen, doet dienst op de lijn naar Lochristi. Bemerk het houten lijnbord boven het platform en de rode postbus, bevestigd onderaan de voorplaat. (Onbekende auteur - omstreeks 1950)
Een zeldzaam en niet minder nostalgisch plaatje uit het oorlogsalbum van de gemeente Drongen ! Een tram van de lijn Gent-Sint-Pieters - Drongen - Nevele ontmoet hier een kolonne tanks en andere voertuigen van het bevrijdingsleger, op weg naar Gent. Alles schijnt zich te focussen op de fiere jongeman met de witte kousen, vooraan in het midden... (verzameling F. Verbeke - 5 of 6 september 1944)
We blijven nog even bij de Buurtspoorwegen van weleer. Het twee-assig tramrijtuig 9912, in dienst op de lijn "0 doorstreept" Gent-Sint-Pieter (!) - Lourdes (Oostakker), komt van de Kasteellaan en bereikt de halte onder de spoorwegbrug aan de Dampoort. Een massa reizigers, hoofdzakelijk vrouwen (wellicht op uitstap naar het bedevaartsoord) ziet de aankomst met vreugde tegemoet... Op de achtergrond het Oktrooiplein met uiterst links de Kasteelsluisbrug, de bomen van de Hagelandkaai en de huizenrij tussen die kaai en de Dampoortstraat. (onbekende auteur - omstreeks 1950)
Tramrijtuig 10068, voorzien van draaistellen, in dienst op de lijn Gent - Wetteren. bevindt zich hier in de nabijheid van het Citadelpark. Komende van de Heuvelpoort was in de Hofbouwlaan, Clauslaan, Parklaan en Clementinalaan het spoor richting Sint-Pietersstation gemeenschappelijk met dat van de stadslijnen 7 en 9. De terugkeer geschiedde langs de Astridlaan en de Fortlaan. Ter hoogte van het platform is het rijtuig voorzien van het embleem "Expo '58". De foto werd dus genomen in de zomer van dat jaar, terwijl de tramlijn vanaf 28 september door een autobusdienst werd vervangen. (onbekende auteur)
Voorwaar om heel wat redenen een uitzonderlijke en merkwaardige opname! Eén van de drie Gentse twee-assers 182, 202 en 206, die uitgerust werden met sterkere motoren en een pantograaf, komende van Gent-Zuid, neemt hier drie aanhangwagens op sleeptouw tijdens een rit op de lijn naar Merelbeke (merkbaar aan de "M" op de ronde lijnschijf boven het platform). Verder zien we de toestand aan de Sint-Lievenspoort vanaf de Hundelgemsesteenweg, zoals die was voor de bouw van de nieuwe Scheldebrug en de afrit B401 van de autoweg omstreeks 1970. De Sint-Lievenslaan links op de achtergrond was toen nog rijkelijk voorzien van een dubbele bomenrij en de wegwijzer op de voorgrond maakt ons duidelijk dat de lanen van de kleine stadsring toen duidelijk nog deel uitmaakten van de N10 tussen Oostende en Brussel !... (onbekende fotograaf - 1953 of 1954)
Drie-asser 365 in dienst op de toenmalige lijn 1 (Moscou - Van Beverenplein), ter hoogte van het Laurentplein, waarvan we links in beeld de krantenkiosk en delen van het oude gouvernementsgebouw zien. Centraal het befaamde kledingmagazijn Nagel-Esders, thans een flatgebouw. De tram begeeft zich van de Vlaanderenstraat naar de Limburgstraat en is nog niet getransformeerd. Dat is duidelijk te merken aan de lijnschijf die nog niet vervangen is door een rolfilmkast en de ongelijke verdeling van de zijramen. (Foto: verzameling "A.R.B.A.C" - augustus 1947)
Andermaal een juweeltje uit de oude doos, te dateren omstreeks 1927. Niet de vertrouwde gevelrij aan de Korenmarkt trekt onze aandacht, wel de taxi's uiterst links, de politieman, het pas voltooide wachthuisje voor de gebruikers van het openbaar vervoer en natuurlijk de twee tramrijtuigen. Links rijtuig 304, één van de eerste drie-assers, hier via lijn 4 op weg naar het Sint-Pietersstation. Wat verder een oude twee-asser type "preekstoel" op lijn 1, net vertrokken richting Rabot. (foto: verzameling M. van Witsen)
Sfeerbeeld aan de Dampoort, te situeren tussen 1924 en 1936, met rechts de spoorwegviaduct voor de lijn Gent-Antwerpen en Gent-Eeklo - Maldegem. Links een gedeelte van het Oktrooiplein. Het tijdperk van de stoomlocomotieven is nog volop aan gang. Het hotel uiterst links (nabij de Koopvaardijlaan) is intussen gesloopt. Een tramrijtuig verzekert de dienst op lijn 3. Het betreft één van de vier ex-zomertrams 216 tot en met 219, in 1924 omgevormd tot rijtuigen met gesloten platforms en zes zijraampjes, die het nooit tot drie-assers hebben gebracht. Ze bleven in reizigersdienst tot 1936. De rijtuigen 217 en 218 werden naderhand verkocht aan firma De Roeck uit Gentbrugge. De 219 kreeg in 1937 een open zijkant en kwam als nummer 173(II) terecht bij de spoordienst. De 216 werd daar in hetzelfde jaar in ongewijzigde vorm aan toegevoegd en later tot open zomertram gerestaureerd. In die hoedanigheid in september 2004 nog te zien als onderdeel van de historische tramstoet.
Op 17 maart 1971 werd PCC 01 te Gentbrugge geleverd. Er werden met de gloednieuwe tram vrijwel onmiddellijk proefritten gehouden en tegelijk begon de opleiding van de toekomstige chauffeurs. Hier zien we de 01 met de rolfilm in de stand "Extra dienst", aan de bocht van de Martelaarslaan naar de Groot-Brittanniëlaan (Bijlokehof). Het rijtuig werd in de oorspronkelijke staat behouden (behalve de knipperlichten) en voorbestemd tot museumrijtuig. Drie-asser 343 verzekert een rit op lijn 2 richting Arsenaal. (onbekende auteur - 4 april 1971)
De eerste generatie PCC's bestond uit 30 rijtuigen, geleverd tussen 17 maart 1971 en 4 januari 1972. Toen de drie-assers op lijn 4 vanaf 12 juli door trams van het nieuwe type werden vervangen, waren er al een tiental beschikbaar. Hier zien we de 03 tijdens een proef- of scholingsrit het perron aan Gent-Zuid verlaten en de Vlaanderenstraat inrijden, gevolgd door drie-asser 318, in dienst op lijn 2. (onbekende auteur - mei 1971)
Toen tussen 5 maart en 27 juni 1974 de PCC's 47 tot 54 werden geleverd, de derde en tevens laatste generatie, waren die reeds voorzien van de nieuwe lichtinstallatie, met aanvullende stop- en knipperlichten. Vanaf einde oktober werden ook de oudere rijtuigen daar één voor één mee uitgerust. Hier zien we de aldus omgevormde PCC 30 op lijn "4 doorstreept Sint-Pietersstation - Korenmarkt" in de toen nog niet verkeersvrije Veldstraat tijdens de eindejaarsdrukte omstreeks 1980. (eigen verzameling)
Dat het bestaan van één of andere vorm van openbaar vervoer door de handelaars van de stad Gent als een extra promotiemiddel werd aanzien is bekend. Reeds vanaf het allereerste stadium - de paardentram dus - verhoogde deze "comfortabele wijze van verplaatsen" de aantrekkingskracht om in het centrum te gaan winkelen. Getuige daarvan deze publiciteitskaart van het "Maison de vente" Pol De Schamphelaere, gevestigd in de Veldstraat 19 te Gent, met als blikvanger een paardentram. Sedert 2 augustus 1874 was in die straat een tramlijn in gebruik die op 10 september via de Ketelbrug en de Nederkouter uitgebreid werd tot net voorbij de Kortrijksepoort.
De illustraties bij dit rubriekje en de zes volgende zullen op gemengde gevoelens worden onthaald, ik besef dat... Van "weinig ter zake" misschien bij de "die-hard-hobbyisten" tot nostalgie bij de wat oudere lezers en lezeressen. Van de familie Bogaerts kreeg ik een zestal kiekjes overhandigd, uit de tijd dat "grootvader Valère" de functie van stelplaatsoverste uitoefende te Mariakerke en tot 1939 verbonden was aan de exploitatie van de buurtlijn Gent - Lovendegem - Zomergem, verpacht aan de toenmalige "Tramways Electriques de Gand". Boven: De gulle schenkster Denise, zijn nichtje, in 1938 poserend op de stelplaatskoer. Achteraan in de loods een aanhangwagen. van de NMVB. Onderaan: Op de arm genomen door werkman Theo (links) en vooraan op de fiets van koerman Fernand (rechts), met telkens één van de twee-assige elektrische "tractoren" of motorpakwagens 10 055 - 10 056, Die kwamen op 7 maart 1934 in dienst voor het trekken van een lang reizigerskonvooi, vervoer van goederen en rangeerwerk.
Links: Stelplaatsoverste Valère Bogaert, op dat ogenblik wat onledig met het voederen van zijn duiven op de koer te Mariakerke. Achter hem een aanhangwagen van de NMVB en een andere - met lanterneau - uit de reeks 55-64 van de ETG. In de middelste tramloods een twee-assig motorrijtuig, eveneens toebehorend aan de ETG. Rechts: Valère in de rol van grootvader, met Denise op de schouder, poserend voor één van de motorrijtuigen 9874-9879 die afwisselend dienst deden op de buurtlijnen naar Merelbeke en Zomergem. Let op de reisweg "S - Gent - Lovendegem - Zomergem - S" boven het platform. (verzameling familie Bogaert - 1938)
Denise met haar ouders op de "centriek" (volgens het bijschrift op de keerzijde van het fotootje). Dwars over het kiekje een spoor dat in verbinding staat met de Brugsevaart. Uiterst links een aantal wagons van de goederendienst en het puntdak van één der loodsen. Let ook op de toen vrij recente metalen buurtspoorwegpalen voor de bovenleiding in I- of H-vorm, waarvan hierna nog sprake is. (Verzameling familie Bogaert - 1938)
Drie opnamen van een bovenleingspaal van de NMVB die de tand des tijds en vooral het verdwijnen van de elektrische exploitatie in de periode 1957-'59 in Gent hebben overleefd. Resultaat van een behoorlijk uitgebreide speurtocht langs de vroegere buurtlijnen, waarbij ik zeker niet uitsluit dat er her en der nog dergelijke "relieken" te aanschouwen zijn... Links: aan de rotonde vlakbij het station van Oostakker, handig gerecupereerd als paal voor de straatverlichting. Midden: op de hoek van de Koning Albertlaan en de Prosper Claysstraat, voorwaar nog in gebruik ter ondersteuning van de huidige bovenleiding voor de stadslijnen 4 en 21/22... Rechts: enkele palen destijds opgericht langs het tracé van de buurtlijnen naar Oostakker en Wetteren, werden nadien verplaatst naar de rand van of dieper in het Citadelpark, andermaal ter ondersteuning van de laanverlichting. (foto's EDK - februari en april 2007)
Tramdrukte aan de westzijde van de Graaf van Vlaanderenplaats te Gent, waar zich tot 30 april 1955 de terminus van de buurtlijn Gent-Zuid - Merelbeke bevond. De motorwagens van dienst behoorden de NMVB toe en droegen de nummers 9874-9879, de aanhangwagens van de reeksen 55-64 en 65-72 waren eigendom van de Gentse trammaatschappij. Centraal in beeld motorwagen 9877, die op 23 december 1953 totaal vernield zou worden bij een brand in de stelplaats te Mariakerke. Foto: verzameling H. Slosse)
Wegens een kortsluiting in motorwagen 9877 brak in de nacht van 23 op 24 december 1953 brand uit in de stelplaats te Mariakerke. Hierbij werd het rijtuig totaal vernield en even later voor de sloop afgevoerd, terwijl de ernaast geparkeerde motorpakwagen 10 055 weliswaar beschadigd, maar in het voorjaar van 1954 hersteld werd. Ter illustratie van dit onheil twee foto's die in de plaatselijke pers daarover verschenen. (eigen verzameling)
Zonder een duidelijke omschrijving is deze opname uit mijn familiealbum niet meer te situeren. Mijn ouders waren vanaf 1946 lid van de Vlaamse Wielertoeristenbond en namen in die hoedanigheid regelmatig deel aan uitstapjes binnen of buiten de provincie, waarbij de "gezinstandem" uiteraard centraal stond. Als kleuter van vier maakte ik de reisjes mee in een mandje achterop ! Dat mijn vader zaliger ook niet vies was van de nationale en buurtspoorwegen bewijst dit kiekje dat hij door een collega wielertoerist liet maken van ons gezin. Destijds was de ringspoorweg tussen de Dampoort, Wondelgem, de Muide, Mariakerke en Gent-Sint-Pieters nog in voege (tot 1952 naar ik meen). We zien hier de overweg inclusief seinhuis aan de Brugsevaart te Mariakerke, jammer genoeg zonder de gedraaide spoorwegbrug over het kanaal, rechts buiten beeld. Wel is op de aarden bedding duidelijk het enkel spoor van de buurtlijn naar Zomergem te ontwaren, dat tussen de Palinghuizen te Gent en Lovendegembrug evenwijdig liep aan het kanaal. (persoonlijk familiealbum - 16 juli 1949)
Fraaie opname van twee-asser 147 op de koer van de stelplaats te Gentbrugge. zowat halfweg de jaren twintig van de vorige eeuw genomen. De prent is een onderdeel van een uitgebreide reeks, waarbij vooral de rechtop staande meetlat in het oog springt. Dit had alles te maken met de hoogte waarop de draaischijf van de sleepbeugel moest verwijderd zijn van de bovenleiding (of de grond), zodat de sleepbeugel zich in een positie van 45 graden kon bevinden, noodzakelijk voor de ideale druk tijdens het rijden. Niet alle tramtypes waren immers even hoog. Zo nodig werd een bijkomende "stoel" bevestigd tussen het dak van het rijtuig en de sleepbeugel. (verzamaling ETG)
De gemeenschappelijke tramhalte voor de lijnen 1 en 4 op de Korenmarkt. Links drie-asser 309 (met rijtuignummer nog onder het koplicht en uitgerust met een lijnschijf (de "disque"...) boven de platformraampjes. Rechts rijtuig 397 type "lanterneau" 394-405, deels bestaande uit de in 1933-34 getransformeerde rijtuigen "type Melle ", deels uit Expo-trams en van bij het begin uitgerust met dwarsstaande zitbanken. In 1947 was de procedure tot modernisering pas van start gegaan en deden zowel rijtuigen dienst die uitgerust waren met kopschijf of rolfilm, vier of zes eenvormige of ongelijke ramen, enz... (verzameling H. Slosse - 1947)
De legendarische sneeuwruimer, een eigen vinding van de Gentse trammaatschappij die vanaf 1948 geregeld werd ingezet bij hevige sneeuwval, hier in februari 1969 actief op lijn 20 tussen Gentbrugge-Arsenaal en Melle, gevolgd door een drie-asser in gewone lijndienst. Gelet op de witte wolk die door het aanstormend gevaarte tijdens het ruimen wordt veroorzaakt, mag gezegd worden dat de kranige twee-asser efficiënt tewerk ging, wat dan weer minder geapprecieerd werd door automobilisten die het sowieso al moeilijk hadden om koers te houden op de Brusselsesteenweg... (verzameling H. Slosse)
Drie-asser 308 aan het wachthuisje op de Korenmarkt, in dienst op de toenmalige lijn 1 Moscou - Van Beverenplein.De opname werd gemaakt op 20 mei 1956 en toen was de transformatie van de drie-assers al een tweetal jaren beëindigd. Van de reeks 302-315 zou enkel rijtuig 312 het nummer onder het koplicht behouden tot bij de buitendienststelling in 1969. Let op het bordje rechts onderaan, met publiciteit voor de in juni te houden "Salon voor huiselijk comfort en voeding" Casino - Park - Gent... (Foto: Hans De Herder - verzameling H. Slosse)
Grote openbare werken of niet, een tramrijtuig van lijn 2 rijdt onverstoord verder naar de terminus aan het Arsenaal te Gentbrugge. De aanleg van de viaduct voor de E17 is volop aan de gang. Alle pijlers zijn geplaatst en de eerste betonnen overspanning van de Brusselsesteenweg wordt geplaatst. Uiterst rechts de "snelweg" uit 1942 over de ringspoorweg tussen de De Naeyerdreef en de Jules de Saint-Genoisstraat, bedoeld om het doorgaand verkeer vlot te laten verlopen. In 1971 werd de "fly-over" gesloopt om de voltooiing van de E17 toe te laten.
De ontvanger van rijtuig 337 - in dienst op lijn 2 - keert de sleepbeugel aan de terminus "Arsenaal". We schrijven 8 september 1970. De viaduct van de E17 is intussen voltooid. Meest opvallend is de uitwijking links onderaan in beeld. Aangezien de stellingen van een pijler voor de op te hogen ringspoorweg te veel ruimte innam om het verkeer van de rijtuigen van lijn 20 (Arsenaal - Melle) van en naar de stelplaats toe te laten, werd een tijdelijk spoor in het midden van de Brusselsesteenweg aangelegd, dat na de voltooiing van de spoorwegbrug even gauw weer verdween. (Verzameling H. Slosse)
Luchtopname van de stelplaats te Gentbrugge, daterend van 1977. De bouw van het nieuw administratief centrum aan de Brusselsesteenweg is nog niet aangevat. Midden de foto en iets naar links herkennen we het "kasteeltje" van de directie. Rechts daarvan de koer van het spoormateriaal met de drie-assers 332 en 339. Links onderaan het oude dienstgebouw, gesloopt in september 1981. Verder de uitgebreide werkplaatsen met voor de ingangen een batterij geparkeerde PCC's en autobussen, de puntdaken van de tramloods en onderaan rechts de toen nog gloednieuwe aanvullende busloods. (onbekende auteur)
De vrachtwagen die PCC 53 in de stelplaats afleverde voerde bij de terugreis drie-asser 354 naar een terrein in Sint-Amandsberg, dat toebehoorde aan Achiel Ryckaert. Hij kocht het tramrijtuig aan om het er op een eindje spoor te plaatsen, in het vooruitzicht van een grondige restauratie. In 1986 en 1987 werden ritten georganiseerd op het Henegouwse tramnet (A.S.V.I.), vanaf 1987 voornamelijk aan de kust, onder meer tijdens de jaarlijks terugkerende happening "Trammelant" in De Haan aan Zee.
Op 17 mei 1979 werd de drie-asser 339, sedert het stopzetten van de exploitatie met dit type toegevoegd aan de spoordienst, naar de werkplaats overgebracht voor een flinke opknapbeurt. Vanaf 1980 begon het rijtuig aan een tweede leven als"museumtram" met als eerste hoogtepunten de plaatsing op een eindje spoor aan het Emiel Braunplein tijdens de Gentse Feesten van 1983 en de dagelijkse ritten tussen de Korenmarkt en het Sint-Pietersstation naar aanleiding van de Floraliën in april 1985.
In de jaren zeventig werd af en toe een drie-asser getransformeerd tot rijdend publiciteitspaneel voor sportieve manifestaties die zich in Gent afspeelden. Eén van die jaarlijks terugkerende blikvangers in het straatbeeld staat hier vertrekkensklaar in de stelplaats te Gentbrugge, tegenover het inmiddels gesloopte bureel voor de ontvangsten. Over welk evenement het ging spreekt hier uiteraard vanzelf. De notabelen van dienst poseren fier naast het opsmukwerk...
Twee opnamen tijdens de bijzondere ritten met de drie-assers 333 en 354 op 30 maart 1974, georganiseerd in samenwerking met de vereniging A.M.U.T.R.A. Nu vanaf 1 april ook op lijn 10 PCC's gingen ingeschakeld worden, konden de hobbyisten op deze wijze officieel afscheid nemen van de laatste oude tramrijtuigen in reizigersdienst.
Boven: aan de terminus "Moscou" van de toenmalige lijn 1, net voor de werken om die uit te breiden met een keerlus naast de ringspoorweg.
Onder: aan de terminus van lijn 22 onder de viaduct van de E17, waar in reizigersdienst nooit drie-assers hebben gereden.
Boven: Twee-asser 173, de grijskleurige "werktram" van de spoordienst, hier nog actief in de Limburgstraat met het vervoer van palen voor de bovenleiding.
(Foto: F. Coussens - 13 april 1973)
Onderaan links: Hier geparkeerd op de bijzondere koer tussen het "kasteeltje van de directeur" en de eigenlijke stelplaats.
Onderaan rechts: Het tramrijtuig werd op 26 maart 1974 voor 14 000 frank verkocht aan het bedrijf "Chimefer" en één dag later, na de gedeeltelijke sloop in de stelplaats, naar Adegem afgevoerd.
Sfeer- en nostalgievol plaatje, genomen op een zonnige zomerdag zowat halverwege de jaren zestig. "Schouwing van de troepen", rechts opgesteld, door een drie-asser uit de reeks 316-330 met aanhangwagen die na een rit in de stad naar de stelplaats terugkeert. Let op het in 1981 gesloopte ontvangstgebouw links in beeld en de antieke palen van de bovenleiding, onderaan in het wit gestoken om aanrijdingen door autobussen te vermijden...
Parade van twee-assige aanhangwagens uit de reeks 55-64, besteld in 1912 bij de "Ateliers Métallurgiques de Nivelles" en oorspronkelijk besteld om dienst te doen op de buurtlijn naar Merelbeke en de stadslijn naar Melle. Uitgerust met "lanterneau", langsbanken, twee kleine en twee grote ramen, plooideurtjes (1937), en een elektrische beremming met sécheronsysteem (1937 en 1943). Bijwagens 58, 59 en 61 werden in 1960 gesloopt, 56 en 62 ondergingen in 1969 hetzelfde lot. 55 en 60 zijn thans nog rijvaardig. Van de nummers 63 en 64 ontbreken voorlopig de nodige gevens. Centraal in beeld de 57, in 1967 gesloopt.
Drie-asser 334, uitgerust met het pantograaftype dat zal worden toegepast op de toen reeds bestelde PCC's. Het rijtuig is hier te zien in de Prosper Claeysstraat tijdens een testrit met de nieuwe stroomafnemer.
Drie-asser 343, uitgerust met een pantograf, pendelde tijdens de spoorwerken op de Ferrerlaan in augustus en september 1973 tussen het Van Beverenplein en de Palinghuizen. Het rijtuig werd op 17 december van hetzelfde jaar buiten dienst gesteld en op 15 januari 1974 naar "Chimefer" afgevoerd om er gesloopt te worden.
Bij de aanvang van 1974 bevatte het trampark van de toenmalige MIVG nog 16 drie-assers, gesitueerd tussen de rijtuigen 331 en 361. Met uitzondering van de 332, 339 en 354 werden ze tijdens het voorjaar in de stelplaats van de onderstellen ontdaan om even later bij de sloper "Chimefer" te belanden.
Hier is drie-asser 331 aan de beurt, buiten dienst gesteld op 11 januari en meteen gedeeltelijk ontmanteld, om op 29 januari te worden afgevoerd.
Opname gemaakt in het slopingsbedrijf "Chimefer" te Balgerhoeke, deelgemeente van Adegem. We bemerken enkele rijtuigkasten van drie-assers die het langst op het Gentse tramnet werden ingezet, zoals de 336 (buiten dienst op 30 maart 1974) en de 333, die op 30 maart nog deelnam aan de officiële afscheidsrit, georganiseerd door A.M.U.T.R.A.
Tot 1971 lagen de beide sporen te Gentbrugge aan de linkerkant van de Brusselsesteenweg, gezien in de richting van het Arsenaal. In de zomer werden de werken aangevat waardoor het tramtracé in het midden van de rijksweg kwam te liggen.
Links: De dienst van lijn 2 geschiedt nog op de oude wijze. De eigen bedding is aangelegd. Een wijkspoor is nog niet met de stelplaats verbonden. (augustus 1971 - auteur onbekend)
Rechts: De tramrijuigen maken gebruik van de eigen bedding midden de Brusselsesteenweg. De vroegere sporen zijn verwijderd. De verbinding stad - stelplaats is voltooid, die richting stad staat op het punt gerealiseerd te worden. (november 1971 - auteur onbekend)
Drie-asser 364 in dienst op lijn 3 komt van "De Poel" in de Hoogstraat, nadert het kruispunt met de Peperstraat (links) en de Holstraat (rechts), om dan via de Brugsepoortstraat verder te rijden naar Mariakerke.
In deze en de volgende zeven exclusieve documenten zetten we alweer een behoorlijke stap terug naar het verleden, welbepaald naar het eerste na-oorlogse jaar 1945, toen glanzende zwart-wit fotootjes op formaat zes bij negen en voorzien van een witte, gekartelde rand "in" waren. Vooreerst een zicht op het Sint-Pietersstation en een gedeelte van het Maria-Hendrikaplein, waar de nog niet gerenoveerde drie-asser 374 net begonnen is aan een nieuwe rit op lijn 4 richting Korenmarkt en Muidebrug. Let op de geperforeerde lijnnummerschijf en het rijtuignummer in het oude type: lichtblauwe kleur en dubbel afgelijnd.
Zicht op de Clementinalaan in de zomer van 1945, aan beide zijden afgezoomd met een bomenrij. In de verte de ranke toren van het Sint-Pietersstation. Uiterst links het "tonneke", prototype 301 van de Gentse drie-assers, op weg naar de viaduct aan de Kortrijksesteenweg en terminus "De Sterre". De daaropvolgende "American car" geeft een extra meerwaarde aan het plaatje en vormt een schril contrast met de doorgaans totaal verlaten boulevard...
Nogmaals de Clementinalaan, alweer zo goed als verkeersvrij. In de verte nog eens "het tonneke", nu in de richting van het station. Het rijtuig wordt vrijwel ter hoogte van het Flandria Palace gekruist door een rijtuig van de stadslijnen 7 of 9...
Uit deze en volgende opname mag blijken dat de fotograaf "iets" had met de Clementinalaan, er woonde of er vaak op bezoek kwam en duidelijk een voorliefde had voor tramrijtuigen. Dit document toont ons de laan in "vogelperspectief", terwijl het "tonneke", in dienst op stadslijn 8, zich richting Sint-Pietersstation spoedt.
Zelfde standpunt, nu met het Maria-Hendrikaplein op de achtergrond. Deze maal is het een tramstel van de buurtspoorwegen, bestaande uit een motorwagen en een aanhangwagen, die zich door de laan begeeft. Het gaat hier dus om rijtuigen van de lijn 0 (Gent-Sint-Pieters - Oostakker) of W (Wetteren). Terloops: volgens enkele beschikbare uurtabellen uit die periode hadden de trams van lijn L (Lochristi) hun eindpunt meestal aan de Dampoort en werd de verbinding met Sint-Pieters gemaakt via overstappen op die welke dienst deden op de lijnen 0 of W. Stadsinwaarts volgden die vanaf Terplatenbrug het traject van de stadslijnen 7 en 9, om dan via de bocht voor het Flandria Palace en vervolgens langs de Astrid- en Fortlanen, de terugreis aan te vatten.
Zicht op de Parklaan met op de voorgrond een gedeelte van het nog bestaande parkje aan de opgehoogde spoorlijnen. Aan één kant van de laan bevonden zich de dubbele sporen van de stadslijnen 7 en 9, richting Sint-Pietersstation, tevens benut door de rijtuigen van de buurtspoorlijnen uit Wetteren en Oostakker. Het zicht op de drie-asser wordt enigszins belemmerd door een informatiebord, aangebracht in september 1944 door de geallieerde bevrijdingstroepen . In de zomer van 1945 bewees het blijkbaar nog steeds zijn nut. De tekst: "210 ADVANCE BASE BRUSSELS 210 UP".
Het Maria-Hendrikaplein, gezien vanuit de Albertlaan, met links het Flandria Palace en rechts het Sint-Pietersstation. Een tramstel van de buurtlijn Gent-Evergem (houten koersbord "E" bovenaan), bestaande uit het twee-assig motorrijtuig 9887 en een aanhangwagen, verlaat hier zijn standplaats en vat de reis staduitwaarts aan. Daarbij wordt het spoor van de stadslijnen 2 en 10 richting station gedwarst.
Even voordien werd er nog lustig op los gefotografeerd. De tramgeleider, wellicht geen onbekende voor de fotograaf, genoot zo te zien de meeste belangstelling.
Dezelfde tramgeleider, nu geflankeerd door de ontvanger van de motorwagen en zijn vrouwelijke collega van de aanhangwagen. Zoals bekend werd zowel door de Gentse trammaatschappij als door de Buurtspoorwegen vanaf eind 1942 vrouwelijk personeel aangeworven, daar een aanzienlijk gedeelte van de mannelijke collega's door de bezetter opgeëist waren om in Duitsland het openbaar vervoer te helpen verzekeren. De dames werden echter niet als tramgeleidster ingezet, maar waren blijkbaar een jaar na de bevrijding nog steeds actief.
Tijdens de periode van de Wereldtentoonstelling te Brussel nu 50 jaar geleden (17 april tot 19 oktober 1958) werden zowel de tramrijtuigen van de ETG als deze van de NMVB aan de beide uiteinden van een logo "Expo 58" voorzien. Interessant daaromtrent is de tekst van een "dienstmededeling aan het personeel" die het bestuur van de ETG op 3 mei 1958 verspreidde.
Foto: drie-asser 362 aan het toenmalige perron van Gent-Zuid, in dienst op lijn 1 richting Moscou. (auteur: R. Temmerman)
"Op verzoek van de propagandadienst van Expo 58 zal een handboek voor conversatie aan de ontvangers, de kandidaten en tijdelijke agenten overhandigd worden. Dit handboek, opgesteld in zes verschillende talen, kan van nut zijn voor de talrijke vreemdelingen die ter gelegenheid van de Wereldtentoonstelling te Brussel, de stad Gent zullen bezoeken. Het Koninklijk Verbond der Gebuurtedekenijen van de stad Gent gaat in op de wens van de overheid om tijdens het tijperk van Expo 58 bij te dragen tot het bevorderen van een geest van hoffelijkheid onder de bevolking van onze stad..."
Foto: Motorwagen 9751 van de buurtspoorlijn naar Zomergem aan het perron op het Maria-Hendrikaplein. (onbekende auteur)
"... Er werd ons gevraagd de naam te doen kennen van een trambediende die aangewezen is om de deugd van hoffelijkheid te belichamen en al zijn werkgezellen te vertegenwoordigen. Aan deze trambediende zal een gedenkschotel overhandigd worden, als blijk van hulde voor de ganse beroepsgemeenschap. Deze trambediende zou door loting aangeduid worden uit de vijf leden van het personeel van de bewegingsdienst die deel uitmaken van de ondernemingsraad. De loterij had als uitslag dat de heer Paelinck Adolf, ontvanger nr. 54, hiervoor werd aangesteld."
(Foto: Twee drie-assers in dienst op lijn 1 en voorzien van de "Expo-ster", kruisen mekaar op de Korenmarkt. Auteur: R. Temmerman)
Ook de autobussen van de ETG die in 1958 reizigersdiensten verzekerden kregen een Expo-embleem. Getuige daarvan deze opname met een voertuig van het type "Mack", gele kleur, opgemerkt aan de Dampoort, op lijn 37 tussen de Korenmarkt en "Westveld" te Sint-Amandsberg.
Bussen van het type "Mack" werden op het Gentse net opgemerkt tussen 1955 en 1969. Het prototype 222 (Mack C 41), in 1955 in Amerika aangekocht, bleef in dienst tot november 1969. In 1957 deden tien exemplaren van het type C 37, in ons land gebouwd, hun intrede. Ze droegen de nummers 260-269. Ook van deze werd de exploitatie eind 1969 stopgezet.
Op het eerste gezicht een moeilijk te identificeren decor, maar we bevinden ons wel degelijk op het Maria-Hendrikaplein. De kerk rechts in beeld maakt deel uit van de scholencampus aan de Albertlaan die net dit jaar 100 jaar bestaat. Naderhand verrees op de hoek met de Smidsestraat een flatgebouw met onderaan een benzinestation, intussen zelf verbouwd tot een nachtwinkel. Centraal in beeld een motorwagen met aangekoppelde bijwagen, die de standplaats nabij het Sint-Pietersstation verlaat en zich via de Albertlaan naar Zomergem begeeft.
(onbekende auteur - opname te situeren tussen 1954 en 1959)
Zicht op de Brugsevaart, richting Lovendegem. De fotograaf stond op de rijbaan (toen blijkbaar geen risicovolle onderneming...), ter hoogte van de stelplaats van de NMVB te Mariakerke. Uiterst rechts naast de publiciteitsborden is trouwens een gedeelte van een bijgebouwtje te ontwaren. Links in beeld het enkel spoor van de lijn Gent - Zomergem, evenwijdig aan het kanaal Gent - Brugge. Helemaal in de verte een motorwagen uit de reeks 9874-9879, eigendom van de Buurtspoorwegen maar in concessie door de ETG tot 1 juli 1954.
Andermaal de Brugsevaart richting Lovendegem, een eindje voorbij de vorige locatie. Links bemerken we het uitwijkspoor dat zich bevond in de nabijheid van de overweg die deel uitmaakte van de ringspoorweg tussen de Dampoort en Gent-Sint-Pieters en via een draaibrug over het kanaal leidde.
Eén van de redenen voor het stopzetten van de tramexploitatie naar Zomergem, Nevele en Evergem op 31 mei 1959 was dat de twee eerstgenoemde lijnen erg verlieslatend waren. Daar bovenop was er voor de lijn Zomergem het bijkomend probleem dat een totaal nieuwe infrastructuur vereist werd op de geplande hangbrug over de Ringvaart te Evergem-Rabot. De foto toont ons de stand van de werken aan die brug in de prille lente van 1959, met links het nog voor even geëxploiteerde enkel spoor, parallel met het kanaal.
De fotograaf stond op de Bierstalbrug toen hij dit beeld nam van een motorrijtuig dat zich naar Lovendegem begeeft. Verder een fraai zicht op de toren van het veevoederbedrijf aldaar, een gerenomeerd baken op deze site en twee graanschepen.
Tijdens de eerste helft van de jaren vijftig zorgden chronische verzakkingen van rijweg naast het kanaal Gent-Brugge af en toe voor problemen. De oever moest uiteindelijk worden versterkt, het wegdek aangevuld en de spoorbedding van de lijn naar Zomergem heraangelegd. De foto uit 1955 toont ons de stand van de werken ter hoogte van Lovendegembrug.
Ongeveer dezelfde locatie met rechts op de achtergrond de Lovendegembrug, nu gezien in de richting van Gent. Gelet op de auto's die links geparkeerd staan en de nummerplaat 158389 dateert deze opname van net voor de Tweede Wereldoorlog.
Nog een laatste beeld van het tramtraject langs de Brugsevaart. Motorrijtuig 9747 (Gent-St.Pieter Z Zomergem) begeeft zich in de richting van Gent. Rechts op de achtergrond de Bierstalbrug.
Een groepje studenten - of wielertoeristen - slaat in de Dreef te Zomergem het rangeren gade tussen motorwagen 10068 en een aanhangwagen. Uiterst rechts een gedeelte van de stelplaats aldaar.
Deze foto, verschenen in januari 1951 in het weekblad "Ons Land", toont ons de AR 235 in dienst op de lijn Wetteren - Zele - Hamme en werd me door een collega hobbyist ter beschikking gesteld. Het bijhorend artikel of onderschrift hierbij ontbreekt echter, zodat het raden blijft waarom de tram stilstaat en enkele leden van de plaatselijke bevolking midden de straat poseert. Voor de liefhebbers van spoorauto's zal dat echter een zorg wezen... het is en blijft een mooi plaatje...
Een tweede document uit het weekblad "Ons Land", nu daterend van 1952. Centraal de spoorauto AR 101, in dienst op de landelijke lijn tussen Wetteren en Lokeren. De omstandigheden zijn echter dramatisch. Het zwarte pijltje links onderaan de foto toont een met doeken bedekt lichaam van een persoon die bij het dwarsen van de spoorbedding door de tram werd gegrepen en daarbij overleed.
Een derde en laatste illustratie uit "Ons Land". Voor de ouderen onder ons is de stormvloed die in de nacht van 31 januari op 1 februari 1953 onze kuststreek en vooral Zzuws-Vlaanderen teisterde een begrip. De gevolgen reikten echter tot ver in het binnenland. Hier een zicht op een spoorauto van de buurtlijn Wetteren - Hamme, die nabij Zele wegens de hoge waterstand de dienst moest schorsen.
In september 1937 ontspoorde ter hoogte van een plaatselijke laad- en loskade buiten Aalter de spoorauto 247, die op dat ogenblik de dienst verzekerde tussen de hogergenoemde stad en Eeklo. Een ramp op zich kon je het voorval moeilijk noemen. De stoffelijke schade was onbeduidend. Zo te zien ging alle aandacht van trampersoneel, reizigers en toevallige passanten naar de fotograaf van de gazet...
Tramkaart van de T.E.G. ("Tramways Electriques de Gand) uit 1939, goed voor 17 ritten in tweede klasse "zonder voorsteden en uitbreiding" (9 op de voorzijde en 8 op de keerzijde) te koop voor 10 frank, geldig tot 16 december, de doorboorde datum.
Kaart uit 1938 ter waarde van 5 frank, geldig voor 7 ritten met een autobus van de T.E.G.. Aan de doorboring te zien dat de geldigheid loopt tot 15 november. De trammaatschappij beschikte in die tijd over de stadslijn Sint-Pietersstation - Korenmarkt - Dampoort en verbindingen met Sint-Denijs-Westrem, Sint-Martens-Latem, Afsnee en Deurle.
Tramkaart van de M.I.V.G. (Maatschappij voor Intercommunaal Vervoer te Gent 1961-1990), daterend van 1963, geldig tot 15 maart dat jaar. Toenmalige kostprijs: 10 ritten voor 35 frank. Slechts vier maal benut...
Fotografisch document uit de Eerste Wereldoorlog. Toen werd vanaf 12 oktober 1914 de stad Gent door de Duitse troepen bezet. We zien een tramrijtuig van het type "Expo 13" dat zich in de Prinses Clementinalaan naar De Sterre of de Heuvelpoort begeeft. Destijds was de laan aan de overzijde van het "Flandria Palace Hotel" nog niet bebouwd tussen het huidige nummer 173 en het Sint-Pietersstation. Vandaar het ruime zicht op de spoorwegberm en een konvooi goederenwagons. Rechts onderaan in handschrift "Gent 20/11/1914 Bahnhof St.Pierre".
Zicht op een rijtuig dat nog uitgerust is met het trolleystelsel, tevens behorend tot het "preekstoeltype", met vooruitstekende raambeschutting. De tram kruist ter hoogte van het reeds bebouwde gedeelte van de Clementinalaan (tussen het huidig nummer 173 en de hoek met de Kortrijksesteenweg) een peloton marcherende soldaten van het Duitse bezettingsleger. De datum in handschrift vermeldt 27 januari 1915.
Drie-asser 325 met aanhangwagen uit de reeks 65-72 geparkeerd op het Emiel Braunplein, richting Klein Turkije, klaar om de rit langs lijn 4 naar het Sint-Pietersstation aan te vangen. Foto uit 1958, kort voor de afbraak van de huizenrij. Rechts een gedeelte van het belfort.
NOG VEEL MEER OVER HET GENTSE OPENBAAR VERVOER!!!
Bekijk ook het blog "MIVG" van Dany !!!! ________________________________________
AFLEVERING 30 (WEEK VAN 4 TOT 10 MAART 2007) TERUG BESCHIKBAAR !!!
BEKNOPTE INVENTARIS VAN DE 
