Van de paardentram naar de Dampoort tot de Hermelijn naar Flanders Expo
13-01-2008
O; vervoer Gent (265a)
Ongeveer dezelfde locatie als deze op de vorige foto, maar dan gezien in de richting van het Rabot. Rechts de hobbelige kasseien en de huizenrij van de Blaisantvest, aan de andere kant de dubbele tramlijn, tot 1959 gemeenschappelijk gebruikt door lijn 10 van de ETG en de goederendienst Rabot-Muide-Dampoort van de NMVB. Links van rijtuig 337 dat zich naar de Sassekaai begeeft bemerken we het fietspad dat ook op de vorige foto te zien is en de bomenrij langs de oever van het Lievekanaal dat toen net was gedempt. De trambedding is intussen opgeschoven naar het midden van de weg en de stille rust die dit beeld uitstraalt vormt een schril contrast met de gevaarlijke verkeerssituatie aldaar, ondanks de lichten, borden en wegmarkeringen. (foto: W. Gogaert)
De kwaliteit van deze opname uit 1965 is niet zo denderend, maar het document is daarom niet minder merkwaardig. Aan het uiteinde van de Blaisantvest keert de ontvanger van rijtuig 348 op lijn 10 de sleepbeugel, om via de overloopwissel onderaan net buiten beeld de terugreis naar het Rabot aan te vatten. De oorzaak van deze handeling is niet zo evident en wellicht van tijdelijke aard. Tussen de bovenleidingspaal en de eerste boom rechts van het tramrijtuig leunen twee personen op de borstwering van het toen nog niet gedempte Lievekanaal. Uiterst rechts enkele auto's die van de Tolhuislaan komen. De huizenrij aldaar is inmiddels gesloopt en vervangen door een modern flatgebouw waarin ook enkele sociale diensten zijn ondergebracht. Achter de drie-asser de bomen van de dreef op het Neuseplein en uiterst links enkele gevels van huizen tussen de Voormuide en de Sassekaai.
Drie-assers 378 en 348, respectievelijk in dienst op de lijnen 5 en 4, defileren in de bocht van de Sassekaai voorbij het gebouw waarin de bediening van de draaibrug is ondergebracht. Onderaan rechts is nog vaag het goederenspoor van de NMVB naar Dok-Noord te zien, dat toen reeds enkele jaren niet meer werd bereden. (foto: Van Witsen (NL) - maart 1963)
En zo zijn we in ons overzicht stilaan weer aan de jaren vijftig en zestig toe, de "gouden jaren" van de gele drie-assers. Vanzelfsprekend mag u zich in de laatste aflevering over het Muidekwartier aan vierentwintig schitterende plaatjes verwachten, waarop rijtuigen van de lijnen 4, 5 en 10 de hoofdvertolkers zullen zijn en de Voormuide, het Neuseplein en de Sassekaai het decor. Hier alvast een voorsmaakje...
Zijdelings zicht op de dubbele portieken aan beide zijden van de in 1951 geopende draaibrug aan de Muide. Het systeem werkte feilloos, maar het gekletter van de veren tekens er een tram onderdoor reed joeg de omwonenden in de gordijnen. Bovendien waren er meteen al problemen met de spooraansluitingen...
24 oktober 1950(nota ETG aan het stadsbestuur)
Wegens de werkzaamheden voor de heropbouw van de Muidebrug is het vanaf heden zeer moeilijk geworden om een geordende tramdienst naar Meulestede in stand te houden. Vanaf begin december zal aan het uiteinde van de Sassekaai aanvang worden gemaakt met de wijziging van de sporen, spoorapparaten en luchtlijnen, in gemeenschap met de NMVB, volgens het nieuw tracé. Gelijktijdig zullen ook de twee nieuwe oeverportieken worden gebouwd.
29 januari 1951(De Gentenaar)
Het jaar 1950 was het grote bouwjaar van de nieuwe Muidebrug. Ze werd in staal vervaardigd door de Beauval-scheepswerven. Het duurde echter allemaal wel heel lang. Bij de nieuwe jaarwisseling werd een bijzondere vergadering belegd tussen de verschillende diensten, teneinde de hernieuwing van het tijdschema te bespreken voor de spoorwerken en de luchtleiding. De nieuwe draaibrug is uitgerust met een merkwaardig systeem voor de bovenleiding. Met dat doel werden aan elke zijde twee vlak naast elkaar staande metalen portieken opgericht. De draad loopt telkens tot tegen de buitenste portiek, zowel langs de kant van de Voormuide als aan deze van de Meulesteedsesteenweg. Over de brug zelf is de bovenleiding tussen de twee andere portieken bevestigd. Tussen de naast elkaar staande metalen constructies zijn verende kleppen aangebracht, om voor de tram maximaal stroomcontact te waarborgen en anderzijds het draaien van de brug toe te laten.
26 juli 1951(Het Volk)
De trammaatschappij is niet te spreken over de gebrekkige werking van de nieuwe Muidebrug en klaagt over de slechte "calage-regeling". De brug ligt te diep langs de kant van het tegengewicht, met zwaar gebonk tot gevolg voor het landhoofd, de sporen en de wielen, telkens een rijtuig van lijn 6 aan de dagtaak moet beginnen en 's avonds naar de stad moet terugkeren. Ook is er langs de kant van Meulestede een lichte hoekontregeling van één centimeter ten opzichte van elkander. Dit veroorzaakt stampen en zwenken van de rijtuigen, met vroegtijdige sleet op de sporen als resultaat en bovendien verhoogde kansen tot ontriggeling. De gebuurte klaagt echter over nog iets anders. Ze vinden het ei van Colombus, zoals ze het ingewikkeld systeem van de bovenleiding bestempelen, maar een lawaaierige bedoening die krachtdadig op de zenuwen werkt. Vooral in de "stille" ochtend- en avonduren zorgt het gekletter van de portiekveren bij het onderdoor rijden van de sleepbeugels voor opschudding. Om dan maar te zwijgen over het oorverdovend gedreun en gedonder als de tramwagens over het brugdek bollen. Eénmaal gehoord vergeet je het je hele leven niet meer!...
Een rijtuig van lijn 4 op de terugkeerwissel aan de Muidebrug. De lus langs de Sassekaai werd even later in gebruik gesteld. Uiterst rechts bemerken we een gedeelte van de schuin oplopende voetgangersbrug naast de vernielde Muidebrug.
22 mei 1946(nota ETG-bestuur aan de stad Gent)
Aan de Muidepoort wordt deze week de keerlus op de Sassekaai in dienst gesteld, ten behoeve van de verbinding tussen de lijnen 4, 5 en 10, welke alle aan de Voormuide hun terminus hebben. De rijtuigen van de lijnen 4 en 5, komende uit de Sint-Salvatorstraat, rijden dan niet meer de Voormuide in, maar draaien linksaf het Neuseplein op, rijden door de dreef en verder langs de Sassekaai, waar een dubbel tramspoor is aangelegd, om zo de kade nabij de Muidebrug te bereiken. Lijn 10 wordt komende van de Blaisantvest, eveneens rondgeleid langs de Sassekaai. Daardoor rijden de trams van de drie lijnen nog slechts in één richting door de Voormuide, namelijk stadinwaarts. Enkel de rijtuigen van lijn 6 die 's morgens uit de stelplaats komen dienen de Voormuide in te rijden op het rechterspoor, om over het enkel spoor van de Muidebrug de steenweg naar Meulestede te kunnen bereiken.
De vernielde Muidebrug isoleerde voor twee jaar de tramlijn naar Meulestede. Twee drie-assers (376 en 377) werden in juni 1940 ontmanteld en in delen met bootjes overgebracht, om tot na de voorlopige herstelling van de brug in het voorjaar van 1942, de dienst te verzekeren op lijn 6.
30 mei 1940(Het Volk)
De omgeving van de Muidebrug is erg geteisterd. De brug zelf is verwrongen en gebroken. Deze verenietiging is een grote hinderpaal voor het verkeer dat daar steeds erg druk was. Er is veel schade aan de woningen. Een noodbrug is in aanbouw enkele meter verder. Ze zal twee ton wegen. In afwachting bestaat er een overzet.
25 juni 1940 (Het Volk)
Sinds het opblazen van de bruggen waren de inwoners van de wijk Meulestede en Wondelgem verplicht te voet te gaan tot aan de halte van tramlijn 4 aan de Muidebrug. De noodbrug die daar werd aangelegd is immers niet stevig genoeg om er een tramrijtuig over te laten bollen. De trammaatschappij heeft een paar rijtuigen van lijn 3 uit elkaar genomen en over de kapotte Bargiebrug geplaatst, om de bevolking van de Brugsepoort een snelle verbinding te geven met de stad. Ze zal nu hetzelfde doen voor de inwoners van de Muide en Meulestede. Maandag heeft men een rijtuig uit elkaar genomen en over de noodbrug gebracht. Vandaag komt een tweede aan de beurt en waarschijnlijk is de tramverbinding Muide - Meulestede vanaf morgen verzekerd.
Vooraleer het hoofdstuk over de goederenlijn van de NMVB af te sluiten verlaten we bij wijze van uitzondering even de Muidewijk, om een blik te werpen op het oostelijk uiteinde van die verbinding zoals die er midden de jaren dertig uitzag. Vanuit een woning op de hoek van de Dampoortstraat krijgen we een fraai zicht op de ophaalbrug uit 1912, het Octrooiplein, de spoorwegviaduct, het wachthuisje van de tram en onderaan de samenvoeging van de sporen van lijn 3 (uiterst rechts) en deze van de NMVB, komende van en leidende naar Dok-Noord.
Opname uit 1952 waarop een bescheiden konvooi van de NMVB te zien is dat zich van het Rabot naar de Muide of de Dampoort begeeft. In tegenstelling tot de stadstrams reden de motorwagens van de goederendienst rechts voorbij de Rabottorens als we kijken in de richting van de Blaisantvest. Uiterst rechts nog net in beeld: een rijtuig op lijn 10.
De nieuwe Muidebrug uit 1934, gezien vanaf de Voormuide. - Centraal het enkel spoor van lijn 6 naar Meulestede en een rijtuig van die lijn aan de terminus over de brug. - Links het spoor van lijn 9 die via de Sassekaai haar eindpunt bereikt om dan langs dezelfde weg terug te keren. - Dwars over de foto is zowel het enkel spoor als de bovenleiding zichtbaar van de goederendienst, geëxploiteerd door de NMVB , geëlektrificeerd in 1938.
Situatieschets uit het archief van de ETG, daterend van 1938, die perfect illustreert waar zich aan de Voormuide en nabij de draaibrug de respectievelijke haltes van de stadslijnen 4, 5 en 9 bevonden Bovenaan een verwijzing naar lijn 6 over de brug enerzijds en het goederenspoor van de NMVB anderzijds ("vicinal vers le Dock")... De rijtuigen van de stadslijnen 4 en 5, komende uit de Sint-Salvatorstraat, reden tot op het enkel spoor aan de Muidebrug en keerden zo terug naar de stad. Die van lijn 9, komende van de Blaisantvest, bereikten de terminus nabij de Muidebrug via de Sassekaai en keerden langs dezelfde weg terug (*kwam dus niet in de Voormuide).
Fragment uit een plan van de ETG, waarop een dubbel, geëlektrificeerd tramspoor is te zien aan het uiteinde van de Blaisantvest, op het Neuseplein en naar de Sassekaai toe. De sporen werden enerzijds benut door de goederendienst van de NMVB, anderzijds door de ETG, die er een tweede spoor liet aanleggen voor de nieuwe stadslijn 9 (* in gebruik vanaf 3 januari 1932 tussen het Sint-Pietersstation en de Muide, op 2 oktober 1940 definitief vernummerd tot lijn 10).
Verklaringen bij het plannetje. stippellijn- het goederenspoor 1- station Gent-Rabot 2- Opgeëistenlaan 3- Blaisantvest 4- Neuseplein 5- Sassekaai 6- Muidebrug 7- Dok-Noord 8- Stapelplein 9- Dok-Noord 10-Dampoortbrug
29 september 1916(Gazette van Gent)
Zoals men weet is er sprake van, de twee groepen van buurtspoorwegen, de ene uitgaande van het Rabot en de andere van de Dampoort, met elkander te verbinden. Het ontwerp bestond er in om op een gedeelte van de doortocht de lijnen van de elektrische stadstram te ontlenen en de verbinding te doen geschieden dwars door de stad. Men is toen niet tot een akkoord gekomen met de Elektrische Tramwegen van Gent en de uitvoering bleef achterwege. De Nationale Maatschappij heeft een andere weg gezocht en die gevonden langs de buitenkant van de stad. Van de Begijnhoflaan, waar zich de buurtlijnen van Drongen, Zomergem en Evergem verenigen, zal een vertakking uitgaan langs de Plezante Vest (*Blaisantvest !!) en de Nijverheidsplaats (* thans Neuseplein) naar de Oude Sassepoortstraat (* thans Muidelaan). Zij zal verder naar het Dok lopen en van daar naar de Dampoort, waar zij zal verbonden worden met het uitgangspunt van de lijnen naar Oostakker en Lochristi die nu de nieuwe laan volgen, aangelegd op de bedding van de oude spoorbaan Gent - Antwerpen. De buurtspoorlijn Gent - Wetteren zal van aan het Heirnisplein voortgetrokken worden langs de Dendermondsesteenweg tot aan de Dampoort en daar met de beide andere worden verbonden. Een vergunningsaanvraag voor aanleg en exploitatie zal binnenkort worden ingediend.
(* Uit een document dat dateert van 1926 blijkt dat die verbinding inderdaad in 1916 werd verwezenlijkt, doch niet langs de destijds erg nauwe Oude Sassepoortstraat maar langs de Sassekaai. De lijn werd uitsluitend voor goederenvervoer benut en de exploitatie geschiedde met stoomlocomotieven.)
Wordt tram 4, hier vertegenwoordigd door de drie-asser 382, in de Voormuide heel uitzonderlijk feestelijk onthaald door de plaatselijke fanfare? Helemaal niet! Het rijtuig wordt "manu militari" door "het leger" verplicht de muzikale optocht tot het bittere einde te volgen, tot de terminus aan de Muidebrug dus... De opname dateert duidelijk van voor de Tweede Wereldoorlog. Betreft het hier een plaatselijk gebuurtefeest, een activiteit tijdens de Gentse Feesten of misschien wel de inhuldiging van de nieuwe draaibrug in april 1934?... Alle wenken zijn welkom!
De nieuwe Muidebrug werd op 8 april 1934 plechtig ingehuldigd. Links van het meisje burgemeester Vander Stegen, rechts achter heer zonder hoed mevrouw Boonants, het eerste vrouwelijk gemeenteraadslid van Gent.
Terwijl de oude draaibrug aan de Muide werd gesloopt geschiedde alle verkeer over een voorlopige brug, 36 meter stroomopwaarts over het kanaal geworpen.
22 oktober 1932(De Gentenaar)
De huidige Muidebrug is zwaar door roest aangetast en dringend aan vernieuwing toe. De nieuwe draaibrug zal door elektriciteit bewogen worden, wat zal toelaten ze in 70 seconden open of dicht te draaien. Ze zal een lengte hebben van 38,65 meter en een breedte van 9 meter. Het gewicht van het ijzeren geraamte zal 150 ton bedragen, dat van het tegengewicht 65 ton. Voor de bevloering zullen harde, tropische houtsoorten worden gebruikt, in vervanging van eik en den. Het onderhoud zal daardoor worden teruggebracht op het vernieuwen ervan elke zeven tot acht jaar. De aanbesteding is toegewezen aan de ondernemer A. Hillaert voor de prijs van 2 miljoen frank.
18 april 1933(Gazette van Gent)
Vanaf morgen wordt de Muidebrug voor alle verkeer gesloten, om de sloping van de huidige en de bouw van een nieuwe toe te laten. Een voorlopige brug is 36 meter stroomopwaarts over het kanaal geworpen. Na het in dienst nemen van de nieuwe brug zal de tijdelijke overgang terug worden afgebroken.
12 januari 1934(Gazette van Gent)
Donderdagmorgen om 11 uur werd de nieuwe Muidebrug opengezet voor het verkeer. Geleiders en voetgangers hebben geen enkel ogenblik geaarzeld om er gebruik van te maken. De inwoners van de volkrijke wijk zullen er mee in hun schik zijn. Het open- en dichtdraaien gaat heel snel en alles wordt automatisch geregeld.
De Muidebrug uit 1887, nu gezien vanaf de Meulesteedsesteenweg. Links staat een "preekstoeltram" aan de terminus van lijn 6 - Muidepoort - Meulestede ter hoogte van het politiecommissariaat. Links onderaan de overloopwissel naar het eindje spoor van de terminus, rechts daarvan het spoor dat naar de brug leidt en dient voor de aan- en afvoer van de rijtuigen. Over de brug de terminus van lijn 4 met een twee-asser van het type "Expo" uit 1913. Ook hier zijn op de Voormuide enkele bomen te onderscheiden. Centraal de palen voor de bovenleiding, opgericht op de beide vaste oevers naast de draaibrug. Het verhaal doet de ronde dat op het kunstwerk zelf wegens problemen van technische aard geen rijdraad was aangebracht en de trams er via een aanloopje 's morgens en 's avonds moesten in slagen de andere oever te bereiken...
De "Nieuwe Sasschepoortstraat" in de jaren twintig van de vorige eeuw, gezien vanuit de Sint-Salvatorstraat. Rechts de huidige Muidelaan, links de toegang tot de Nijverheidsplaats (Place de l'Industrie), thans Neuseplein. Centraal in beeld het schuilhuisje voor de tramreizigers, inclusief krantenkiosk. Opvallend zijn een aantal bomen welke toen het midden van de straat sierden. Voor het gebouwtje poseren een dozijn personen, terwijl de laatste klanten de twee-assige "preekstoeltram" verlaten. Het rijtuig is in dienst op lijn 4 en uitgerust met een sleepbeugel. De metalen plaat tussenin was een windvanger. Die had tot doel de druk op de veer te verhogen, zodat het contact tussen het sleepstuk en de rijdraad maximaal bleef. Aan het einde van de straat, hier buiten beeld, lag een overloopwissel voor de terugkeer van de rijtuigen. De keerlus langs de Sassekaai werd pas in 1946 in gebruik genomen.
Zicht op de "Nieuwe Sasschepoortstraat" (Nouvelle rue Porte du Sas), thans Voormuide, met dubbel tramspoor, waarvan het rechtse in beeld tevens diende voor de aanvoer van de rijtuigen naar Meulestede. In de verte onderscheiden we de metalen draaibrug uit 1887 en de trolleypalen op de beide oevers van het kanaal.
In mei 1914 werd op lijn 6 een experiment uitgevoerd waarbij de luchtleiding en enkele tramrijtuigen werden omgevormd voor het stelsel van de sleepbeugel. De resultaten waren zeer bevredigend en in juli begonnen her en der in de stad aanpassingswerken om het stelsel te veralgemenen. Enkele dagen later brak de Eerste Wereldoorlog uit en werd het project in de lade opgeborgen. Pas in het najaar van 1919 werden de leidingen vernieuwd en in februari 1920 was de sleepbeugel op alle lijnen in gebruik gesteld.
28 januari 1914(Gazette van Gent)
Zoals iedereen weet gebeurt het veel te dikwijls dat de trolleywieltjes van de draad schieten en er weer moeten opgebracht worden door de kaartjesgever. Dit veroorzaakt vertragingen en soms andere ongevallen, zoals het breken van de draden. Elkeen heeft reeds bemerkt dat in de kromten de kaartjesgever de peerskoord moet vasthouden. Dat is om te beletten dat het rolletje van de draad zou schieten. Toch gebeurt dat. Vandaar het besluit iets anders te proberen. De peers zal worden vervangen door een zware metaaldraad, die de vorm heeft van een boog. Het uiteinde naar beneden toe lijkt daardoor niet slecht op een raquette van het lawn-tennisspel. Het systeem is al lang in voege in steden als Antwerpen, Oostende, Berlijn en Amsterdam.
18 april 1914(De Gentenaar)
De trammaatschappij is thans in het bezit van de machtiging om het trolleystelsel om te vormen tot hetgene voor de sleepbeugel en wil onmiddellijk een gedeelte van het net omvormen. Ze heeft daartoe de wat afgezonderde en bijna geheel rechte lijn tussen de Sassepoort en Meulestede uitgekozen. Het beheer heeft de Ateliers de Constructions Electriques de Charleroi verzocht, zonder verwijl een twaalftal aangepaste beugels te willen versturen.
9 mei 1914(De Gentenaar)
De dienst zal heden op de lijn Sassepoort - Meulestede geschorst zijn, teneinde de nodige wijzigingen aan de luchtkabels te brengen met het oog op het gebruik van de boogtrolleys, ter vervanging van de roltrolleys. De aangepaste rijtuigen zullen in gebruik worden gesteld op Onze-Lieve-Heer Hemelvaart, 21 mei aanstaande, ter gelegenheid van de bijzondere dienst tijdens de regatten te Terdonk.
Op 20 februari 1913 kwam een nieuwe lijn 2 in voege: "Ledeberg - Sassepoort" en het gedeelte naar Meulestede kreeg het nummer 6 toegewezen. "De zesse" bleef daar de dienst uitmaken tot eind 1962, toen de tramlijn vervangen werd door een autobusdienst. Vanaf 10 februari 1914 werd lijn 2 andermaal ingekort, nu tot het uiteinde van de Zonnestraat. Rijtuigen van lijn 4 die tot dan toe reden tussen het Sint-Pietersstation en de Korenmarkt, zetten voortaan koers naar de Sassepoort. Het traject 4 - Sint-Pietersstation - Muidebrug zag het levenslicht en zeventig jaar lang zou dat zo blijven, tot op 2 juli 1984, maar daarover meer in de volgende aflevering. Op een fragment uit het "Plan complet de VILLE DE GAND et des communes limitrophes" uit 1913, gepubliceerd door "La Maison HEINS", merken we rechts van de Muidebrug het cijfer 4, links het cijfer 6. De uitgever was dus duidelijk vooruitziend...
Drie-asser 325 met aanhangwagen uit de reeks 65-72 geparkeerd op het Emiel Braunplein, richting Klein Turkije, klaar om de rit langs lijn 4 naar het Sint-Pietersstation aan te vangen. Foto uit 1958, kort voor de afbraak van de huizenrij. Rechts een gedeelte van het belfort.
NOG VEEL MEER OVER HET GENTSE OPENBAAR VERVOER!!!
Bekijk ook het blog "MIVG" van Dany !!!! ________________________________________
