Van de paardentram naar de Dampoort tot de Hermelijn naar Flanders Expo
08-01-2008
O. vervoer Gent (255a)
Fragment uit "Reseau des Tramways", gepubliceerd in de stadsgids van 1907. In de linker bovenhoek een "legende" waarin toen sprake was van vijf stadslijnen en de buurtlijn naar Merelbeke, eveneens door de "Elektrische Tramwegen van Gent" uitgebaat. Ook de lijnen van de "Chemins de fer de l'Etat" (Staatsspoorwegen) stonden er op aangeduid. Op het plan is goed te merken dat zowel de lijn van het Arsenaal naar de Brusselsepoort, de Zuidstatie, de Korenmarkt en de Sassepoort als deze van de Sassepoort naar Meulestede het lijnnummer 2 droeg.
Weergave van het witte lijnbord dat vanaf 1906 werd bevestigd bovenaan de tramrijtuigen welke dienst deden op lijn 2: Ledeberg - Zuidstation - Korenmarkt - Muide (Sas) - Meulestede.
Aanvankelijk waren de Gentse trams niet voorzien van een lijnnummer. Aan het voorste paneel van de door accumulatoren aangedreven rijtuigen was wel een bakje van bescheiden omvang bevestigd waarin een plaatje werd geschoven waarop de beide eindpunten in het Frans en het Nederlands stonden aangeduid. Op 22 januari 1906 maakte "Het Volk" echter melding van volgend bericht: "Op de tramrijtuigen zijn houten borden geplaatst die zijdelings kunnen worden verlicht. Daarop staat een nummer vermeld en de bestemming in twee talen. De panelen zijn blauw, wit, geel, rood of groen volgens de lijn waar ze op lopen. Het beheer wil die maatregel algemeen maken, teneinde aan de reizigers nog meer gemak te geven bij het opsporen van hun gevraagde correspondenties."
Prentkaart uit de jaren twintig van de vorige eeuw met zicht op de metalen draaibrug tussen de Voormuide (links) en de Muidepoort, in 1887 voltooid ter vervanging van een eerste dergelijke constructie uit 1868. Enkele gegevens: lengte 39,53 meter, breedte rijweg: 5 meter; twee voetpaden van 1,40 meter; doorvaart: 16,34 meter; vrije hoogte: 2,94 meter.
Uit persartikels blijkt dat de tramlijn tussen de Muidebrug en Meulestede, wat de duur van de exploitatie door middel van paarden betreft, (* met zekerheid één week, hoogstens vier!) wellicht in het Guinnessbook of Records zou vermeld zijn geweest moest dit toen hebben bestaan. Dat zat zo... Toen in 1898 talloze straten werden opengelegd voor de omschakeling van de paardentram op normaalspoor van 1,45 meter naar accumulatorentrams op meterspoor, werd het net uitgebreid met enkele nieuwe lijnen, waaronder één over de Muidebrug langs de Meulesteedsesteenweg. Naarmate her en der in de stad de aanleg vorderde werden daarop vanaf november tot meterspoor omgevormde paardentrams ingezet, in afwachting van de eerste elektrische, waarvan de officiële inhuldiging op 23 januari 1899 plaats had. Over de lijn naar Meulestede vermeldt de Gazette van Gent:
25 februari 1899
De sporen over de ringspoorweg die de Meulesteedsesteenweg kruist zijn gelegd. Deze lijn zal binnen een paar weken tot aan Meulestede worden uitgebaat, met paardentrams tot aan de Muidebrug en met elektrische rijtuigen tot de Korenmarkt.
8 maart 1899
Het is voor de inwoners van Meulestede belangrijk te vernemen wanneer zij ook per tramrijtuig naar het midden van de stad zullen geraken, tenware men nog enige maanden de Gentenaars van Meulestede langs de riggels liet wandelen, die nog niet eens aan de ringspoorweg met elkander verbonden zijn...
29 maart 1899
Gistermorgen (* 28 maart) is de tramdienst begonnen van de Muidebrug tot aan de Meulestedebrug. In afwachting dat de elektrische tram er kan rijden, wordt de tocht gedaan door twee paardentrams die mekaar kruisen op het middelpunt van de Meulesteedsesteenweg.
5 april 1899
Op Meulestede had men maandagnamiddag (* 3 april) gevlagd en gaf de fanfare een concert, omdat de elektrische tram er voor de eerste maal naartoe reed. De feestelijkheden lokten veel volk uit. Een elektrisch rijtuig zal nu regelmatig de dienst verrichten, maar voorlopig zullen er toch ook twee paardentrams blijven rijden, zodat men elke tien minuten gelegenheid zal hebben om naar de stad te komen.
27 april 1899
Nu er sedert gisteren op de lijn van het Rabot ook nieuwe trams rijden, geschiedt geheel de dienst elektrisch en is er te Gent (* na 25 april) een einde gekomen aan het tijdperk van de paardentram.
Een rijtuig van de "Chemin de Fer Américain" dat zich in de Geldmunt ter hoogte van het Gravensteen bevindt vervolgt zijn reis naar de Korenmarkt. Uit discussies in de Gentse gemeenteraad bleek dat de lijn erg verlieslatend was wegens te duur voor Jan Modaal, woonachtig in de beluiken aan de Muide...
19 december 1876(Gazette van Gent)
De heer De Smet, verslaggever, deelde in de stedelijke raad mee dat de tramcompagnie vraagt om de vertakking van op de Veerleplaats naar de Sleepstraat te vervangen door een verbinding over de Kraanlei en langs het Sluizeken. Daartegen heeft de commissie vele bezwaren gevonden en zij stelt voor de vraag af te wijzen. Deze conclusie werd aangenomen. De omvang van de activiteiten aan de Kraanlei, waar gedurig aan schepen worden gelost en geladen en waar steeds wagens gestationeerd staan zouden het tramverkeer voortdurend hinderen. Bewoners van de betrokken verlaten straten lokken klachten uit ten voordele van een ander tracé, waarvan de lengte slechts 65 meter zal verminderen op een parcours van 1900 meter. Er is gebrek aan belangstelling voor die lijn door de bijtaks die de maatschappij de reizigers oplegt voor dit traject, dat in verhouding tot het volledige parcours en met het tarief van de andere lijnen 10 en 15 centiemen zou mogen kosten (* twee klassen!), terwijl men er 15 tot 20 rekent.
2 januari 1877(Gazette van Gent)
De heer schepen Callier verzekerde dat de verplaatsing van de lijn naar de Muidepoort langs de Kraanlei van zeer groot belang is voor de compagnie van de tramway en een enquête, ondertekend door meerdere inwoners van het Oudburg en de Kraanlei dit bevestigen. Sedert de lijn naar de Sassepoort er ligt, worden al de winsten die de compagnie op de andere lijnen doet, verzwolgen door de verliezen die deze oplevert. Het tarief dat nu toegepast wordt is al lager dan dat van het lastenkohier. De heer Dierman bestreed de vraag over de verplaatsing. Indien de tramcompagnie denkt dat het verleggen van de lijn haar meer volk zal aanbrengen, dan is zij mis, want de Sassepoort is bewoond door een bevolking die zich het gemak van de tram niet betalen kan. De conclusies van het verslag werden in stemming gelegd en de vraag van de compagnie werd verworpen met 22 stemmen tegen 5.
Deze plattegrond van het paardentramnet was een onderdeel van de kalender voor het jaar 1875, uitgegeven door de eerste maatschappij. Daarop staat de lijn naar het Heilig Kerst en de Muidepoort nog met een stippellijn aangeduid ("projeté" - gepland).
In 1874 verscheen de paardentram in de stad, geëxploiteerd door de "Tramways de Gand". De eerste lijnen verbonden het Zuidstation met het Van Arteveldeplein, Sint-Jacobs, de Dampoort, de Vrijdagmarkt, de Korenmarkt, de Kortrijksepoort en de Brugsepoort. Op 14 juli 1875 meldde de tramcompagnie aan het stadsbestuur dat de aanleg van de lijn Korenmarkt - Sassepoort langs de Groentenmarkt, Vleeshuisbrug, Geldmunt, Lange Steenstraat, Sleepstraat, het Heilig Kerst en de Sint-Salvatorstraat voltooid was en ze diende tegelijk de vraag tot uitbating in. De aanvaarding van de lijn geschiedde op 17 juli.
AFLEVERING 22 (WEEK VAN 7 TOT 13 JANUARI 2007) TERUG BESCHIKBAAR !!! =========================
IN DEZE EN VOLGENDE AFLEVERING WORDEN DE SCHIJNWERPERS GERICHT OP DE MUIDEWIJK. OOK AANGAANDE HET OPENBAAR VERVOER HEEFT ZICH DAAR HEEL WAT AFGESPEELD, MAAR EEN GROOT DEEL DAARVAN IS INTUSSEN UIT HET GEHEUGEN GEWIST. HET WORDT DUS BEST WEER BOEIEND... NET ALS VORIG JAAR LOOPT ALS EEN RODE DRAAD DOORHEEN DE AANGEBODEN INFORMATIE EEN RUIME KEUZE AAN BEELDMATERIAAL... -*-
Fragment uit "Plan de Gand, dressé par B.J.SAUREL,Contrôleur du Cadastre, et lithographié par G. JACQMAIN (1872), met de Voormuide en de Sint-Salvatorstraat (Rue Saint-Sauveur), de Muide- of Sassepoort (Porte du Sas), de "Chaussée de Meulestede" en de Sassevaart (Canal du Sas) die in verbinding staat met het Kanaal van Terneuzen. Ten noorden van dit alles herkennen we het Handelsdok (Grand Bassin), een gasbedrijf en Dok-Noord (Promenade du Dok). Toen reeds waren er plannen voor de aanleg van een ringspoorweg (chemin de fer de ceinture) vertrekkende aan de Dampoort, die heden nog de Meulesteedsesteenweg dwarst. Meer zuidelijk zorgden de pas gegraven Nieuwe Vaart (Nouveau Canal), het Lievekanaal naast de Blaisantvest (Boulevard de Plaisance !!) en Meerhem (Quai du Marais) evenwijdig aan de Sint-Salvatorstraat er voor dat de omgeving van de Tolpoort destijds een uitermate waterrijk gebied was. De grote havendokken waren nog niet aangelegd en dus was het toen nog perfect mogelijk met koets of kar van Meulestede naar Oostakker en vice versa te reizen...
Zeg nu zelf, hier toont de winter zich op zijn mooist, niet? Links in beeld drie-asser 317 die op de "maagdelijk witte" eigen bedding van Melle naar Gentbrugge snort. Een zeldzame personenwagen trotseert de mulle sneeuwpap om het tramrijtuig in te halen. Aan de overzijde van de Brusselsesteenweg het sierlijk paviljoen en de toegang tot het "kasteel van de burgemeester"... (foto: W. Gogaert)
In deze tijd is het traject van lijn 1 in Wondelgem en Evergem ideaal om bij overvloedige sneeuwval PCC's of Hermelijntrams op de gevoelige plaat vast te leggen. Destijds benaderde lijn 20 langs de Brusselsesteenweg naar Melle van alle stadslijnen het meest het karakter van de buurtspoorwegen. Bijgevolg "the place to be" voor sfeervolle impressies die sowieso in aanmerking kwamen ter illustratie van de maanden januari en februari op glimmende jaarkalenders. Een eerste voorbeeld daarvan toont ons drie-asser 358 die we de halte "Kruising" via de overloopwissel zien verlaten om de rit naar het Arsenaal verder te zetten. Al even ongewoon is de totale afwezigheid van enig autoverkeer op dat ogenblik... (foto: F. Coussens - 2 december 1973)
Hier zijn we terug aan de terminus van de lijnen 2 en 9 nabij de ringspoorweg aan het Arsenaal te Gentbrugge. Voorwaar een ongewone verschijning, die oude twee-asser 197, klaar voor een rit langs lijn 9 naar het Sint-Pietersstation... In 1959 werden niet minder dan elf dergelijke rijtuigen uit dienst genomen en gesloopt. Enkel de "gewone" twee-assers 197 en 201 en de zwaardere 182, 202 en 206 die uitgerust waren om aanhangwagens te trekken bleven toen nog over. De 197 werd evenals de 182, 201 en 202 in 1963 aan de dienst onttrokken. Ten slotte moest in 1965 ook motorwagen 206 er aan geloven. Wellicht moest de trammaatschappij bij ijzige winterse omstandigheden wegens de vele pannes en verbrande motoren alles uit de kast halen om het rijtuigenaanbod enigszins op peil te kunnen houden.
Een Gentse drie-asser in de steppen van Klein Azië? Allerminst! Rijtuig 358 bevindt zich hier aan de terminus van lijn 7, beter bekend onder de benaming "Darsen". De opname dateert uit de strenge winter 1962-'63. Een tweetal reizigers duikt op uit het niets op in afwachting van de volgende afreis naar het Sint-Pietersstation. Ook zonder de sneeuw kan je vandaag in dit beeld verdwalen. De fotograaf stond aan de Motorstraat. Het enkel spoor zwenkt aan de einder af naar links, om onder de spoorwegberm van de lijn Gent - Antwerpen te ontdubbelen naar de Hogeweg en verder naar Sint-Amandsberg. Waar rechts onderaan een aantal besneeuwde "molshopen" liggen heb je heden ten dage een tunnel die de verbinding maakt tussen de haven en de Kennedylaan...
Drie-asser 391 heeft zopas de gemeenschappelijke halte met lijn 3 aan de Sint-Jacobskerk verlaten en begeeft zich langs lijn 5 in de Bibliotheekstraat, richting Minnemeersbrug, het Stapelplein, het Heilig Kerst en de terminus aan de Muidebrug. De straat werd dwars door het Baudelopark (de vroegere kruidtuin) in 1912 aangelegd om de uitbreiding van de toenmalige lijn 7 van Sint-Jacobs naar de "entrepôt" mogelijk te maken. Dat nieuwe traject werd op 19 maart 1913 ingereden. De laatste tram 5 bolde er op 31 mei 1965. Na de Gentse Feesten van dit jaar werd alle verkeer er verboden en de straat terug opgebroken voor de hereniging van de beide parkdelen tot één nieuwe groene zone... Wij moeten het hier stellen met de witte versie ervan, op beeld vastgelegd tijdens de winter 1964-'65. (foto: P. de Meyer)
Ruimte zat die dag in de Koningin Elisabethlaan. De geparkeerde personenwagens zijn getooid met een flinke sneeuwvacht en blijkbaar zijn er, op een enkeling na, weinig chauffeurs bereid gevonden hun hachje te wagen op een wellicht glad wegdek. Zo te zien heeft de drie-asser die net begonnen is aan een rit op lijn 4 naar de Muidebrug, bitter weinig last van al die winterse heisa. Of dat ook gold voor de tramgeleider, die aan zijn rechterzijde een dubbele deur had welke gedurig open moest blijven om aan de haltes reizigers op te nemen of uit te laten, valt te betwijfelen...
Winters tafereelte aan de terminus "Gentbruggebrug" van lijn 3. Vooraan links twee geparkeerde drie-assers met gedeeltelijk neergehaalde sleepbeugels, waaronder de 399, in afwachting dat ze tijdens de spitsuren zullen worden ingezet. Een derde rijtuig is net vertrokken voor een rit stadinwaarts naar Mariakerke en geeft een te laat aangekomen reiziger het nakijken... (foto: winter 1965-'66)
Dit winters tafereeltje toont ons de de sporen 9 tot en met 16 op het terrein van de stelplaats te Gentbrugge. De rijtuigen waarvan we het voorste gedeelte zien dragen van links naar rechts de nummers 388, 328 (met aanhangwagen), 397 en 324. Onderaan in het midden het spoor dat destijds van de Brusselsesteenweg aan de bocht ter hoogte van de Gebroeders Desmetstraat via een zijdelingse ingangspoort binnen de stelplaats leidde. (foto: 28 december 1962)
Opeenhoping van sneeuw veroorzaakte op lijn 20 ter hoogte van het uitwijkspoor aan de halte "Kruising" een lichte ontsporing van drie-asser 318, in dienst tussen Gentbrugge en Melle. Werklieden van de trammaatschappij zijn druk doende met het terug op de sporen plaatsen van het rijtuig door middel van vijzels. (foto: verzameling W. Gogaert, vermoedelijke datering: 1969)
Close-up van de sneeuwruimer, hier in dienst op het enkel spoor van lijn 20 langsheen de Brusselsesteenweg, richting Gentbrugge (foto: verzameling W. Gogaert - februari 1969).
"Gouden tijden" dus voor de sneeuwruimer van eigen makelij die de MIVG tussen 1948 en 1973 in dienst had. Voor de uitgebreide historiek van dit merkwaardig tramrijtuig en enkele actiebeelden verwijs ik naar aflevering 17, rubriekjes 199, 199a en 200.
Plotse ijsvorming blokkeerde het mechanisme van de tramwissel op de Sint-Lievensbrug te Ledeberg, waardoor een rijtuig ontspoorde, echter zonder erge ongelukken te veroorzaken.
19 januari 1963(Het Volk)
Vrijdag omstreeks 7 uur kwam een tramrijtuig van de lijn 9 met een twintigtal personen aan boord uit de richting Gent-Sint-Pieters. Door het vriesweer was de wissel onklaar gekomen en werd de tram uit de sporen geworpen. Het gevaarte slingerde dwars over de baan tot aan de reling van de brug, alwaar het tot stilstand kwam. Allen kwamen er met de schrik van af en spoedig waren werklieden van de technische dienst ter plaatse, die de wissel in orde brachten en het tramrijtuig op de sporen tilden.
De winter 1962-'63 ging de geschiedenis in als de strengste sedert de Tweede Wereldoorlog. Het vroor bijna onafgebroken van Kerstmis tot half februari. Nooit tevoren werd het tramverkeer door zulke barre weersomstandigheden ontredderd. Getuige daarvan deze persfoto uit "De Gentenaar" van 18 januari 1963, waarop in de Cataloniëstraat een schier eindeloze rij trams van de lijnen 1, 3 en 4 deelnemen aan een soort sneeuw- en ijsparade...
AFLEVERING 21 (WEEK VAN 24 TOT EN MET 30 DECEMBER 2006) TERUG BESCHIKBAAR !!! ==========================
U geniet nu wellicht ook volop van de kerst- en eindejaarssfeer, dus kan ik er niet om heen u als trouwe bloglezer andermaal een "light menu" aan te bieden met weinig praatjes en vooral veel plaatjes. Ze vormen nochtans een schril contrast met de huidige "warme" grillen van de natuur, die er voor zorgen dat het koude jaargetijde verder dan ooit van ons verwijderd blijft. Toch was het ooit anders, daarvan getuigen de met sneeuw en ijs overladen beelden die ik u thans serveer. Enerzijds bieden die twee elementen adembenemend natuurschoon aan plattelandslieden en wandelaars, maar ze veroorzaken heel wat miserie voor het stadsverkeer. Guur winterweer en openbaar vervoer zijn trouwens nooit goede maatjes geweest...
Een lange rij geblokkeerde tramrijtuigen op de Brusselsesteenweg te Ledeberg. Ook het openbaar vervoer werd door de plotse en zeer hevige sneeuwval volkomen verrast...
31 december 1962(Het Volk)
In de nacht van zaterdag op zondag heeft in de streek van Gent een ware sneeuwstorm gewoed. Hier en daar lag de sneeuw 30 tot 40 centimeter dik. Zondagochtend mengde zich motregen en stofhagel met de sneeuw, waardoor het goedje onmiddellijk bevroor. Het verkeer werd uiterst gevaarlijk. Terwijl reeds zondagmorgen het tramverkeer in Gent beperkt was, scheen dit omstreeks 9 uur volkomen stil te liggen. Enkele tramrijtuigen die met defect hadden af te rekenen dienden naar de stelplaats te worden teruggebracht. Nagenoeg het vierde deel was buiten circulatie en vele rijtuigen stonden stil op de sporen. Op de Brusselsesteenweg te Ledeberg was op zeker ogenblik een file te aanschouwen van niet minder dan twaalf rijtuigen die geblokkeerd stonden. Van verscheidene waren bovendien de motoren onklaar geraakt. De stad zag er volslagen verlaten uit. Enkel een paar voorbijgangers die zich met moeite op de been konden houden en auto's die zeer langzaam reden werden opgemerkt.
Beste bloglezer, in afwachting van een zalig Kerstfeest en mijn nieuwjaarsaflevering volgende week neem ik deze maal op een enigszins sentimentele wijze afscheid... Tijdens de zomervakantie van 1959 trok ik meermaals per fiets door de Gentse straten en zo groeide stilaan mijn waardering voor de parken, monumentale gebouwen, bruggen, watertjes, enz. in mijn geboortestad. De hoge belangstelling voor alles wat de tram betrof deed me uiteindelijk aan het Sint-Pietersstation belanden, het "Walhalla" van de tramfanaat, want zomaar eventjes zeven tramlijnen van het stadsnet hadden daar hun eindpunt (lijnen 2, 4, 7, 8, 9, 10 en af en toe een 20). In de Afsneelaan, thans Fabiolalaan, stonden enkele drie-assers te wachten op het moment dat ze tijdens de spitsuren zouden ingezet worden. Ik "parkeerde" mijn fiets tegen rijtuig 326 en nam vervolgens mijn allereerste tramplaatje met het "Kodakske" dat ik even van vader had geleend omdat er al maanden lang nog een restje film op zat... (Foto: E. De Keukeleire - 12 augustus 1959)
Drie-asser 325 met aanhangwagen uit de reeks 65-72 geparkeerd op het Emiel Braunplein, richting Klein Turkije, klaar om de rit langs lijn 4 naar het Sint-Pietersstation aan te vangen. Foto uit 1958, kort voor de afbraak van de huizenrij. Rechts een gedeelte van het belfort.
NOG VEEL MEER OVER HET GENTSE OPENBAAR VERVOER!!!
Bekijk ook het blog "MIVG" van Dany !!!! ________________________________________
