Van de paardentram naar de Dampoort tot de Hermelijn naar Flanders Expo
19-01-2008
Op. vervoer Gent (285)
Stemmige gekleurde "postkaart" die ons de splitsing laat zien tussen de Gouvernementstraat links en de Limburgstraat rechts in beeld. Uiterst links een gedeelte van het provinciegebouw (Palais Gouvernement), in september 1944 door een brand verwoest. Achter het standbeeld van Lieven Bauwens het imposante en gerenomeerde magazijn "Nagel - Esders" met "Vêtements pour hommes et enfants"... Een dozijn kinderen poseert voor het standbeeld. Enkele heren met bolhoed hebben blijkbaar iets bemerkt in de buurt van de tram die op lijn 1 naar het Zuidstation rijdt.
Een fraai zicht op het Hyppoliet Lippensplein, dat voor de oudere Gentenaars tegen beter weten in nog steeds het "Rond Punt" is, de samenloop van Brabantdam, Vlaanderenstraat, Kuiperskaai, Belgradostraat en Lange Boomgaardstraat. Het jaartal is 1913, te merken aan het bordje bovenop de kandelaber met "Wintergarten", de toenmalige benaming voor de feestzaal aan de Kuiperskaai, later het Colliseum. Natuurlijk ook aan de trolleytram van het type "Expo", gesloten rijtuigen met onder meer een scheiding tussen de beide delen van het frontraam. Het rijtuig begeeft zich langs lijn 1 van het Zuidstation naar de Korenmarkt en de Gasmeterlaan. Links de sporen van lijn 2 naar de Kouter, de Korenmarkt en de Sassepoort. Let ook eens op de dienstmeid, de vrouw met zonnescherm en de politieman, de enige "hindernis" op het kruispunt...
Het Graaf van Vlaanderenplein met links de gevel van het Zuidstation. Centraal "De Gladiator", een werk van Louis Mast, in 1907 van het Citadelpark naar daar overgeplaatst om er een tegenpool te vormen met het beeld "Excelsior" langs de kant van de Vlaanderenstraat. Tussenin de beeldengroep ter ere van de hofbouwkundige Oswald de Kerchove, opgericht in april 1908. Rechts trolleyrijtuig 157 in dienst op lijn 1. De eerste in het geel geschilderde tram "...zoals die in Antwerpen..." deed zijn intrede op 8 mei 1907. In hetzelfde jaar waren praktisch alle rijtuigen van raamschutsels aan de beide platformen voorzien. De sporen verwijderden zich van elkaar tussen het uiteinde van de Frère-Orbanlaan en de Vlaanderenstraat. Het tweede spoor uiterst links maakte deel uit van de buurtlijn naar Merelbeke die daar zijn terminus had. Pas in het voorjaar van 1920 werden de beide sporen van de stadslijn rechts naast het parkje gelegd, zodat de tram van Merelbeke niet langer hinder ondervond van stadsrijtuigen die naar Ledeberg reden. (uitgeverij E.S.A.B. - Berchem, Antwerpen)
Nog een laatste zicht op een zomertram, nu in de Schouwburgstraat, in dienst op lijn "vier barré" tussen de Sterre, waar zich de hoofdingang van de Wereldtentoonstelling bevond, en de Korenmarkt, waar speciaal voor die gelegenheid een keerlus achter het koor van de Sint-Niklaaskerk en in Klein Turkije was aangelegd, maar er tot 30 augustus 1987 in dienst zou blijven. De stad beleefde nooit geziene hoogdagen en niets wees er toen op dat amper één jaar later de ellende van de Eerste Wereldoorlog zou toeslaan. Links de "Fransche Schouwburg", rechts op de hoek van de Kouter "The Excelsior", waar het hoofdlokaal van de Vlaamse Automielbond was gevestigd. Zoveel heren, zoveel bolhoeden...
Nogmaals een prentbriefkaart, afgestempeld op 26 juni 1913, waarop een "zomertram" te zien is. Rijtuig 217 (nieuwe nummering) verlaat de Korenmarkt en zet op lijn 1 koers naar het Rabot en de Gasmeterlaan. Al even indrukwekkend als de publiciteitsborden van de magazijnen links en het aantal luifels rechts in beeld, is het ingewikkeld sporencomplex aldaar, bestaande uit drie sporen en een overloopwissel. Dit lag aan de diverse stopplaatsen voor de rijtuigen van en naar het Rabot (lijn 1), de Muide (lijn 2), de terminus van lijn 4 op de Korenmarkt zelf en de doorgang van lijn 3, die toen nog van Sint-Jacobs op één spoor langs de Vrijdagmarkt en de Langemunt kwam aangereden, terwijl sinds november 1907 in de andere richting de Cataloniëstraat en Borluutstraat (thans Belfortstraat) werd gevolgd. Toen lijn 3 in juli 1914 in de beide richtingen door de Belfortstraat kon rijden werd dit sporencomplex gedeeltelijk opgebroken.
In oktober 1907 plaatste de Gentse trammaatschappij bij de "Ateliers Métallurgiques de Nivelles" een bestelling van 12 open rijtuigen. Op 22 april van het volgende jaar kwam er nog een bijbestelling van vier zogeheten "zomertrams" en zes open sleeprijtuigen. Ze waren identiek aan deze welke tijdens het warme seizoen op de lijn Oostende - Blankenberge in dienst waren gekomen. Begin juli 1908 kwamen de eerste vier te Gentbrugge aan. Ze reden op de lijn van het Sint-Pietersstation naar Gent-Zuid ter gelegenheid van de "Gewestelijke Landbouwtentoonstelling" in het Citadelpark. Ze waren in het geel geschilderd met versierd met blauwe lijntjes. De banken in "acajou" stonden dwars en waren voorzien van een klikbare leuning. Ze kregen de nummers 201 tot 216 toebedeeld, maar in 1913 zouden ze hernummerd worden van 216 tot 231. De 216 is thans verheven tot museumrijtuig en nam in september 2004 deel aan de historische tramstoet door het stadscentrum. Het open rijtuig centraal in beeld begeeft zich langs lijn 1 van het Graaf van Vlaanderenplein naar de Korenmarkt. Links een "gewone" trolleytram die de Vlaanderenstraat verlaat en via de westzijde van het plein naar Ledeberg rijdt.
Ook hier draagt de trolleytram (wellicht de 113) één lantaarn in het midden van het paneel. In tegenstelling met de 150 op het Frankrijkplein is het bord met de tweetalige reisweg hier wel voorzien van het cijfer 4. Ten tijde van de accutrams lag in de Hofbouwlaan slechts één spoor, dat werd in 1904 verdubbeld. Het rijtuig komt van het Sint-Pietersstation aan de Parkplaats en begeeft zich naar de Heuvelpoort, richting Zuidstation en de terminus aan de Sint-Jacobskerk. Links het Citadelpark, rechts de normaalschool. (Gand - "L'école Normale)
Een prachtige opname van het Frankrijkplein met de Marcellisbrug, de Lammerstraat en de imposante koepel van de "Nieuwe Cirk", toen nog duidelijk zichtbaar wegens het ontbreken van bebouwing aan de Huidevettershoek. Zo te zien heeft de fotograaf zijn opdracht niet onopgemerkt kunnen vervullen, want een achttal figuranten vullen met de nodige trots het decor aan. Ter hoogte van de ranke "dame in het wit" en "Hôtel Russie" op de hoek van de Kuiperskaai rijdt trolleytram 150 op de lijn tussen Sint-Jacobs, het Zuidstation, Gent-Sint-Pieters en de Korenmarkt. Merkwaardig hierbij is het feit dat het bord boven het rijtuig wel in twee talen de lijn aanwijst, maar het nummer vier ontbreekt... (Gand - Rue de l'Agneau et le Cirque)
De Korenmarkt met twee trolleytrams nabij de grote kiosk met wachtzaal, toiletten en krantenafdeling. Het nieuwe postgebouw begint stilaan vorm te krijgen maar binnenin is de afwerking nog volop aan de gang. Ook het torenuurwerk zou nog jaren op zich laten wachten, zelfs tot na de officiële opening op 24 oktober 1910. De opname dateert van 1906 of iets later, want de rijtuigen zijn reeds uitgerust met een houten bord waarop het lijnnummer vermeld staat. Nog een jaartje wachten vooraleer de tramgeleider tegen weer en wind zou worden beschermd door middel van een "glazen raamschutsel". Onderaan zien de koetsiers en vooral de paarden de bui al hangen: de toename van het "nieuwerwetse" verkeer zal hen vroeg of laat hun job kosten... ("Gand - La nouvelle poste" - uitgeverij Nels)
Zicht op het gebouwencomplex van de "Société anonyme des Tramways électriques de Gand" te Gentbrugge. Uiterst links de schouw van de elektriciteitscentrale, een door paarden te trekken houten ladderwagen, de rijtuigenloods en het tot trolleytram omgebouwde rijtuig 101. Rechts in de loods een stoomtram. Aan de rechterzuil bemerken we de aankondiging "Salle d'attente - Wachtzaal". De terminus van lijn 2 "Stapelhuis - Keizerpoort - Zuidstatie - Koornmarkt - Muidepoort - Meulestede" bevond zich toen binnen de omheining van de stelplaats. UIterst rechts het dienstgebouw, gesloopt in 1981 en het aanvankelijk enkel spoor van lijn 1 " Arsenaal - Zuidstatie - Koornmarkt - Rabot - Gazometerlaan", verdubbeld in maart 1912 in het vooruitzicht van de opening van de lijn naar Melle in december dat jaar.
Het "Groot Vleeshuis", toen nog niet voorzien van de talrijke trapgeveltjes langs de kant van de Groentenmarkt, met op de hoek het piepkleine café "In 't Galgenhuis" . In de verte het ontwaren we het pas gerenoveerde Gravensteen. Rechts het dubbel tramspoor over de Vleeshuisbrug en de accumulatorentrams 124 (vooraan) en 104 (op de achtergrond). Ze dragen beide een klein bordje boven het rijtuignummer warop de eindbestemming staat, hier jammer genoeg niet duidelijk leesbaar. Twee tramlijnen liepen over de Vleeshuisbrug, enerzijds deze via de Burgstraat naar het Rabot en de Gasmeterlaan (die wat later het nummer 1 kreeg), anderzijds die via de Geldmunt naar de Muide en Meulestede, de latere lijn 2. Het verkeer van voetgangers was daar dagelijks zeer druk. Zelfs de "eenzame fietser" acht het raadzamer zijn weg "op stap" verder te zetten... (uitgeverij "Star" - Héliotype De Graeve, Gent)
Deze ingekleurde prentbriefkaart, afgestempeld op 21 augustus 1903, toont ons "L'Eglise Saint-Jacques", gezien vanaf de Vlasmarkt. Centraal het wachthuisje van de tram, inclusief krantenkiosk, uiterst rechts de terminus van de lijn die via Gent-Zuid, Sint-Pietersplein, Heuvelpoort, Citadelpark, Sint-Pietersstation, Kortrijksesteenweg en Nederkouter in een wijde boog rond het zuidelijk gedeelte van de stad naar de Korenmarkt leidde. De accumulatorentram kreeg terecht een donkergroene kleur toebedeeld. Let ook eens op de mode van die tijd. De oude heer met wandelstok, de ranke dames in het zwart en het meisje dat schuchter in de richting van de fotograaf kijkt staan er model voor... (uitgever: Albert Sugg)
Zicht vanaf de Lammerstraat op wat thans het Frankrijk- en Wilsonplein is. Rechts de hoofdingang van het majestueuze Zuidstation. Links van de zes bomen en de "pissijnen" op de vluchtheuvel twee tramsporen en een overloopspoor. Het Wilsonplein was destijds de terminus van wat later lijn 5 zou heten: Dampoort - Kasteellaan - Van Arteveldeplein - Zuidstation. De latere lijn 4, met vertrekpunt aan Sint-Jacobs, bereikte het plein langs de Keizer Karelstraat om zich dan verder langs de Lammerstraat, de Sint-Pietersnieuwstraat en de Heuvelpoort naar de Parkplaats, de Kortrijksesteenweg, de Nederkouter en de Korte Meer naar de Korenmarkt te begeven.
Accutram 139 komt van de Korenmarkt en rijdt de Veldstraat zoals bepaald na het in voege treden van de nieuwe richtlijnen op het vervoer. Betreft het hier een rijtuig van lijn 4 naar de Kortrijksepoort, dan zal aan het einde van de winkelstraat rechtdoor naar de Ketelbrug en de Nederkouter worden gereden. Gaat het daarentegen over lijn 2, dan zal van de Veldstraat links worden afgeslagen naar de Zonnestraat en de Kouter.
Accutram 107 op de Kouter. Het rijtuig bolt naar het Zuidstation. Aanvankelijk reden de trams die van het Zuid of de Kortrijksepoort kwamen langs de Veldstraat naar de Korenmarkt. In de tegengestelde richting werd het spoor in de Posthoornstraat (thans Sint-Niklaasstraat) en de Korte Meer bereden. Op 26 november 1899 werden de nieuwe richtlijnen op het vervoer van kracht, waarbij de rechterkant van de straat moest worden behouden. De rijrichting in de hogergenoemde straten werd bijgevolg omgekeerd. (uitgever: Albert Sugg)
AFLEVERING 24 (WEEK VAN 21 TOT 27 JANUARI 2007) TERUG BESCHIKBAAR !!! ==========================
Zicht op de Korenmarkt omstreeks 1900 met drie accumulatorentrams, waarvan die links het nummer 124 draagt. De plaats vormde de verbinding tussen de lijnen van de Dampoort, de Brugsepoort, de Muidepoort en het Rabot (Gasmeterlaan) enerzijds, het Zuidstation en Gent-Sint-Pieters (toen nog gelegen aan de Parkplaats) anderzijds. Uiterst rechts "Au Bon Marché", enkele open koetsen (de voorlopers van de huidige taxi's) en een klassieke rode postbus, zoals er nu nog een exemplaar op het Veerleplein staat. De 42 tramrijtuigen, wat later aangevuld met de reeksen 143-147 en 148-155, hadden oorspronkelijk een donkergroen koetswerk. (uitgever: Albert Sugg)
In deze en de volgende twee afleveringen is het thema
DE GENTSE STADS- EN BUURTTRAM OP OUDE PRENTBRIEFKAARTEN.
We gaan dus nog voor een poosje de nostalgische toer op. Wat ons beter bekend is als de "postkaart" werd aan het einde van de negentiende eeuw een echte rage. Daarop schitterden in zwart-wit en later in kleuren de belangrijkste en merkwaardigste stads- of dorpszichten, zoals pleinen, parken, kastelen, kerken, monumenten, molens, stations, enz. De elektrische tram en de stoomtram stonden daarop zelden centraal en kwamen eerder toevallig en op grote afstand even in beeld. Soms heb zelfs de indruk dat de "portrettentrekker" stond te wachten tot het lawaaierige of luchtvervuilende vehikel uit het zicht verdwenen was... Gelukkig waren er interessante uitzonderingen en daaruit volgt nu een eerste selectie, met de Gentse accumulatoren- en trolleytrams als blikvangers. De periode 1899-1919 dus. Volgende week komt het interbellum en de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog aan de beurt en in aflevering 26 de stoom- en elektrische trams van de buurtlijnen rond de stad.
Op 31 maart 1974 verzorgde motorrijtuig 360 de allerlaatste rit met een drie-asser in reizigersdienst. De opname toont ons de beide trambedienden bij hun "old-timer" aan de terminus naast de Muidebrug. De afreis naar de stelplaats kan beginnen. De voorplaat was voor de gelegenheid voorzien van de tekst "laatste oude tram 10" en de afkorting "R.I.P." die enkel op het rijtuig betrekking had, want lijn 10 overleefde het evenement dankzij het inzetten van PCC's 's anderendaags. (foto: W. Gogaert)
Twee tramlijnen verdwenen in de jaren zestig uit de Muidewijk en werden door autobusdiensten vervangen: lijn 6 bij de jaarwisseling 1962-1963, lijn 5 op 1 juni 1965. De volgende belangrijke stap in de ontwikkeling van het openbaar vervoer was het inzetten van PCC-rijtuigen op lijn 4 vanaf 12 juli 1971. Het laatste traject waarop de oude rijtuigen circuleerden was lijn 10. De inwoners van het Neuseplein, de Sassekaai en de Voormuide zagen in de overgangsperiode tussen juli 1971 en maart 1974 oude drie-assers en nieuwe PCC's de revue passeren...
Boven: in de Voormuide wordt de drie-asser 336 op lijn 10 gevolgd door een PCC op lijn 4
Onder: met de komst van de PCC's op lijn 4 ontstond een nieuwe situatie voor de reizigers. Er kwam definitief een einde aan het soms onvoorzichtig op- of afspringen van het rijtuig. Even wachten tot de trambestuurder de deuren in werking stelde was voortaan de boodschap. Een drie-asser van lijn 10 komt via de Sassekaai het eerste rijtuig vervoegen.(foto: F. Coussens - 25 maart 1973)
Nog twee opnamen van tramverkeer in de Voormuide midden de jaren zestig. Boven: een wat verwarrende toestand, waarbij drie-asser 359 zich op lijn 4 naar het Sint-Pietersstation begeeft en rijtuig 374, in dienst op lijn 5 op het naastliggende spoor in de richting van de Muidebrug rijdt. Wellicht was de spoorinfrastructuur toen reeds zoals te zien is op de bovenste foto van de vorige rubriek. Het kon ook zijn dat door werken op het Neuseplein of de Sassekaai de keerlus niet kon worden bereden.... Onder: de halte aan het uiteinde van de Voormuide vlakbij het kruispunt met de Muidelaan bood destijds niet de minste faciliteit voor de tramgebruikers. Bij gebrek aan een vluchtheuvel begeeft een reizigster zich naar het midden van de straat, om vervolgens een aanzienlijke klim te wagen vooraleer van het ritje te kunnen genieten... (foto van rijtuig 351 op lijn 4: E.J. Bouwman - 1964)
Boven: rijtuig 332 op lijn 10 in de Voormuide. Na de afschaffing van de tramlijn naar Meulestede eind 1963 werd het rechter spoor naar de Muidebrug gedeeltelijk opgebroken en vervangen door een wisselspoor. Ook de klapveren voor de bovenleiding zijn van de brugportieken verwijderd.
Onder: Drie sporen ter hoogte van de Scheepvaartstraat, waarvan in gewone omstandigheden enkel het middelste werd gebruikt, zoals dat hier het geval is met drie-asser 358 die zich op lijn 4 naar het Sint-Pietersstation begeeft. De beide andere rijtuigen, de 335 met de rolfilm op "10 - Muidebrug" en de 336 met de vermelding "Speciaal", maken deel uit van een excursie voor tramhobbyisten, die zelfs tot aan de terminus van lijn 20 in Melle leidde. (foto : 16 maart 1968)
Drie-asser 325 met aanhangwagen uit de reeks 65-72 geparkeerd op het Emiel Braunplein, richting Klein Turkije, klaar om de rit langs lijn 4 naar het Sint-Pietersstation aan te vangen. Foto uit 1958, kort voor de afbraak van de huizenrij. Rechts een gedeelte van het belfort.
NOG VEEL MEER OVER HET GENTSE OPENBAAR VERVOER!!!
Bekijk ook het blog "MIVG" van Dany !!!! ________________________________________
