2. Verschillen in rijkdomxml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

Als we uitgaan van de wenselijkheid van het eigendomsrecht, worden we automatisch geconfronteerd met de verschillen in eigendom, de verschillen in rijkdom. Het reguleren van het eigendomsrecht zal er  in bestaan uitwassen te voorkomen zodat er geen extreem rijken en ook geen extreem armen komen. ‘In alle landen is het aandeel van het nationaal inkomen dat naar de arbeid gaat, hisyorisch laag en het deel dat naar bedrijfswinsten en aandelen gaat, )historisch hoog.’ (Rik Coolsaet in De geschiedenis van de wereld  p. 120. ISBN 978 5617 825)

Zo kan het niet dat rijken in staat zouden zijn en blijven grote natuurgebieden te bezitten en die naar eigen xml:namespace prefix = st1 ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:smarttags" />goeddunken uit te baten (uit te buiten) met verwaarlozing van het ‘natuurrecht’ (1). Eén van de grondvesten (wellicht hét) van dit n., is DAT DE AARDE VAN IEDEREEN IS. (Niet dat dit beginsel algemeen aanvaard wordt, maar voor mij staat dit als een paal boven water) : grondstoffen (olie, steenkool, ertsen...) mogen nooit eigendom van ‘iemand’ worden (2), zij zijn van ons allen, van alle levende en...komende (!) mensen. Het kappen van regenwouden is dus ook een onrecht tov de wereldgemeenschap (die in feite alléén zou mogen beslissen over deze wouden) (3) en dus een exces van het eigendomsrecht.

Zelfde redenering voor het ‘bezitten’ van grondstoffen (2).

Als er geen excessen in rijkdom mogen geduld worden dan is dit omdat anders vele arme mensen van hun recht op menswaardig leven (een natuurrecht toch ?) verstoken blijven.

Er bestaat maw een een natuurlijke plicht tot solidariteit, zodat rijken hun rijkdom niet onbeperkt en onverantwoord mogen laten groeien zonder dat ze rekening moeten houden met diegenen die, om welke reden dan ook (fraude uitgesloten), er niet in slagen voor zichzelf en hun gezin in de noodzakelijkste levensbehoeften te voorzien.

John Rawls, nochtans een groot liberaal ideoloog, heeft een stelling uitgewerkt die mi kan gelden als basis voor de ‘regulering’ van de rijkdom. In de inleiding tot het boek van Rawls Een theorie van rechtvaardigheid schrijft Percy B. Lehning :

‘Dat ongelijkheden (in inkomen en vermogen) aantoonbaar een bijdrage aan de verbetering van de positie  van de minst bevoorrechten dienen te leveren en dat er alleen dàn sprake is van ‘rechtvaardige ongelijkheden’ : het is een opvatting die Rawls nooit gewijzigd heeft.’

Het verwerven van rijkdom wordt aanvaard als een goede zaak, maar alleen omdat het een stimulans moet zijn om ook de niet-rijken rijker te maken (lees : menswaardiger te laten leven).

Dit sluit meteen in dat beursspeculatie (ik heb het hier niet over de kleine aandeelhouder die probeert zijn spaarcenten wat meer te laten opbrengen of te minste op het peil van de inflatie te houden), niet onbeperkt mag toegestaan worden : dat men met het kopen en verkopen winsten maakt kan en hoeft wellicht niet uitgesloten (4), omdat op die manier bedrijven gestimuleerd worden om goed, beter, te presteren. Speculeren (in enge zin) kan echter niet als een nuttige bezigheid beschouwd worden : ze levert geen enkele meerwaarde op voor de gemeenschap, zeker niet voor de armen (alvast niet zolang beurstaksen onbestaande blijven). Bijgevolg moet het voordeel dat daar uit kan gehaald worden begrensd zijn : geld (= macht) verwerven zonder grens is niet alleen a-sociaal, het zelfs gevaarlijk. Want met die macht kan een priveepersoon onaanvaardbare dingen doen, zoals concurrenten uitschakelen en zodoende klanten prijzen kunnen vragen zonder ‘plafond’ en goederen leveren zonder ..bodem, zonder kwaliteitsgarantie : hij is dan immers alleen en de klant wordt verondersteld die goederen nodig te hebben. Het monopolieverbod is in dat opzicht een heel goede zaak. Die wet heeft overigens zijn nut reeds bewezen. Hij is wel ontoereikend (5).

De vraag is hier wel op haar plaats of het ongebreideld uitbreiden van de multinationals niet aan banden moet gelegd. Het spreekt voor zich dat deze bedrijven een suksesrijk parcours hebben afgelegd. Dat deze bedrijven zeer efficiënt en rendabel werken is op zichzelf een goede zaak... Als dat rendement de gemeenschap ook vooruit helpt (zie hierboven : Rawls). Met als conditio sine qua non dat er geen mensen worden uitgebuit, dat het milieu niet onnodig en onbetaald wordt belast. Deze twee condities zouden minimaal dezelfde moeten zijn als in het land van oorsprong van die multinational. Als bedrijfsleiders en vooral aandeelhouders zich mateloos kunnen verrijken door dit bedrijf, gaat de vraag rijzen : staan deze winsten en deze superlonen (en ‘parachutes’) nog in enige verhouding tot de geleverde prestaties en komt er geen punt waar deze winst en ‘verdienste’ overgaan in profitariaat. Vooral wanneer men bedenkt dat degenen die de producten vervaardigen (of telen) meestal niet in hoge mate delen in het sukses van de multinational waarvoor zij produceren. Dan nog gezwegen over de uitbuiting die zulke bedrijven vaak toepassen op machteloze stumpers die geen enkel verhaal hebben tegen hun machtige uitbuiters (denk bv aan kinderarbeid in India of aan de deerniswekkende bananentelers in Zuid-Amerika). Dan nog gezwegen over de gewetenloze uitbating van grondstoffen ten koste van het nageslacht (denk aan de regenwouden, maar ook aan de oliebaronnen die bezig zijn essentiële grondstoffen, oa voor de farmaceutica, op te pompen en te verhandelen en die zo ver gaan de pogingen tot het vinden en rendabel maken van milmieuvriendelijke energie te dwarsbomen omdat ze er een concurrent in zien.

Maar ik beoogde in dit hoofdstukje niet in eerste plaats al die misbruiken en uitwassen. Het is ook zonder deze noodzakelijk zowel de beurs als de multinationals ernstig te onderzoeken en beter te reguleren, zodat beide niet langer alleen de ‘happy few’ ten goede komen, maar de hele mensengemeenschap. (6)

(1)   Over het bestaan en de inhoud van dit ‘natuurrecht’ is al veel te doen geweest. Ik ga er hier niet op in. Men kan het wellicht het best concretiseren door ze te zien als ‘de rechten van de mens’. Omschrijving die we vandaag geregeld gebruiken. Die omschrijving heeft mi het nadeel dat ze niet ‘exhaustief’ is, niet alle mogelijke rechten bevat. Waar natuurrecht alles insluit, ook onbenoemde (onbekende ?) rechten.

(2)   Volgens mij ook niet van een staat overigens. Maar dit gaat in tegen de toestand die vele decennia lang gegroeid is en die allicht evenveel decennia zal nodig hebben om terug ‘genormaliseerd’ te worden. (Zie hierover ook  DEP V. nota 1)

(3)   Waarbij in eerste plaats zou moeten rekening gehouden worden met de ‘rechten van de mensen’ die er al lang leven en afhankelijk zijn van die wouden voor hun levensbehoeften.

(4)   Ten minste wanneer men uitgaat van de meerwaarde van de vrije markt...

(5)   Er dient al minstens een zware belasting gelegd op deze winsten, in verhouding tot de omvang ervan. Als tegenprestatie kan gedacht worden aan een soort ‘verzekering’ waarbij faillisementen met de daaraan vasthangende verliezen voor de belegger enigermate vergoed wordt. (Uiteraard moet in dat systeem voorzien worden dat er geen nieuwe winst kan gepuurd worden uit deze verzekering zélf. Een grote trransparantie zal daarom voorwaarde zijn met inbegrip van de opheffing van het bankgeheim.)

(6)   Het is wellicht niet overbodig hier even in te gaan tegen de dooddoener die nogal vaak uit de kast gehaald wordt ivm deze ‘heppy few : de zogen. ‘wet van de grote getallen’. Die zou maken dat het weinig zin heeft de verdiensten van deze top te verdelen omdat dit aan de basis slechts een verwaarloosbaar verschil zou teweegbrengen. Dit klopt alvast niet wanneer het gaat om de rijkdommen die zijn opgestapeld over heel de wereld. Volgens een berekening van prof. Coolsaet (zelf ?) zou 10 % van de10% hoogste kapitalen volstaan om alle hongerlijdenden van het nodige voedsel te voorzien. Een niet te verwaarlozen verbetering dus.