Elk jaar vanaf half november kunnen we in Nederland Sint Nicolaas en zijn Zwarte Pieten begroeten. Zij blijven tot 6 december en menig kinderhart zal in deze weken sneller kloppen. De kinderen maken verlanglijstjes, zingen liedjes en zetten winterpenen en water voor de schimmel neer naast hun schoen, maken tekeningen voor Sint en Piet. Geen enkel kind vraagt zich af wie Sint en Piet zijn en waar zij vandaan komen. Het geloof in de Goedheiligman is genoeg. Toch zijn er veel oudere kinderen en volwassenen die op een bepaald moment wel willen weten hoe het zit met al die gebruiken en welke betekenissen er achter Sinterklaas en Zwarte Piet schuilen.

Wie was Sint Nicolaas?
Rond het jaar 270 werd Nicolaas geboren als zoon van een rijke koopman in Patara in de provincie Lycië in klein Azië (het huidige Turkije). Nicolaas werd tot priester gewijd en met het geld van zijn ouders hielp hij velen die in nood verkeerden. Later werd Nicolaas bisschop van Myra. Uit die tijd dateren vele verhalen en legenden rond Nicolaas. Op 6 december 340 is Nicolaas overleden en jaren later werd hij heilig verklaard. Daardoor mocht hij de naam "sint" voor zijn naam plaatsen en vereerd worden.

Er bestaat ook een tweede uitleg over de herkomst van Sint Nicolaas. In de middeleeuwen werden in Europa veel heidenen bekeerd. Om niet direct in de problemen te komen met de bevolking lieten de bekeerders de heidense feesten geleidelijk opgaan in Christelijke feesten en namen Christelijke heiligen de plaats in van heidense goden. In uiterlijk en gedrag van de Germaanse oppergod Wodan lijkt het of de heilige Nicolaas langzaam maar zeker diens uiterlijk en taak heeft overgenomen. Wodan was een forse man met een wijde mantel, muts en lange baard. Hij reed op een wit paard door de lucht en droeg in zijn handen een speer. Hij werd begeleid door twee raven, die hem informeerde over het gedrag van de mensen. Wodan werd zeer vereerd en alleen een zeer populaire heilige als Nicolaas van Myra kon hem vervangen.

Het Sinterklaasfeest in Nederland
In de middeleeuwen werd op 6 december door scholieren het Nicolaasfeest gevierd. Een jongen werd tot bisschop gekozen. Hij werd bijgestaan door zwartgemaakte jongens en zij kregen voedsel en geschenken. Ook kregen scholieren soms van een welgestelde heer een vrije dag en geld om het Nicolaasfeest te vieren. Later ging men ook arme kinderen trakteren. Zo ontstond een volksfeest, waarin de schoen of klomp als vindplaats van geschenken een rol ging spelen. Op de avond voor 6 december werden vooral voor de kleinsten geschenken en lekkers bij de schoorsteen gelegd. In de 17e eeuw werd Nicolaas meer een onzichtbare kindervriend, opvoeder en huwelijksmakelaar. Tot 1845 werd er wel over Sinterklaas gesproken en gezongen. Hij trad niet in het openbaar of in huiselijke kring op. Ook gaf hij aan stoute kinderen de roe. Van Zwarte Piet is nog geen sprake! Pas na 1845 verschijnt Sinterklaas in het openbaar, gekleed als bisschop. Langzaam zal Zwarte Piet zich naast de Sint voegen; in de praktijk en in boeken. Hij heeft de rol van bestraffer en boeman. De roe neemt een heel bijzondere plaats in. In de middeleeuwen was de roe een strafwerktuig, maar een roe kun je ook zien als symbool van vruchtbaarheid. Kinderen die de roe kregen, waren eigenlijk te oud voor het Sinterklaasfeest, dus vruchtbaar.

Een bijzonder Sinterklaascadeau
Uit Noord Nederland komt de volgende legende: Een niet onaantrekkelijke boerin met een aardig vermogen was al vroeg weduwe. Het zware werk op de boerderij werd uitstekend overgenomen door de boerenknecht. De boerin liet haar oog vallen op deze knecht, maar het was helaas onmogelijk om met hem te trouwen. Zelfs een huwelijksaanzoek doen zou een schande zijn. Op Sinterklaasavond vroeg de boerin aan de knecht zijn klompen bij de schouw te zetten zodat Sint Nicolaas een geschenk kon brengen. De knecht voelde niets voor deze flauwekul, maar na lang aandringen zette hij toch zijn klomp bij de schouw. De volgende morgen trof hij de boerin staande in zijn klompen aan en hij begreep direct de bedoeling. Niet lang daarna traden zij in het huwelijk.

Laten we met elkaar zorgen dat we nog heel veel jaren van de Sint en zijn trouwe knecht kunnen genieten. In huiselijke sfeer proberen een stuk traditie te behouden met geschenken, schoorsteen, surprises enz. onder het toeziend oog van de goedheiligman.