Vrijdagavond komt Christel me ophalen: we gaan samen naar de vernissage in Heist-op-den-berg. Ook Brigitte zal er zijn.

We rijden langs de normale weg: die is nu berijdbaar, zij het met haken en ogen. Ook Christel heeft zich al vaak geparkeerd op de parking voor het cultureel centrum zonder zich ervan bewust te zijn dat de duur beperkt is tot twee uren en dat je dus een parkeerschijf moet gebruiken. De parking is echter eivol, we moeten uitwijken naar de straten in de omgeving. Gelukkig vinden we nog een plaatsje op korte afstand en regent het niet terwijl we naar het cultureel centrum stappen.

De geselecteerde werken bieden een rijke waaier van onderwerpen en stijlen. Er zijn dingen bij die me enorm aanspreken, maar één werk grijpt me vooral aan: N° 3 van Simon Barroo. Op het eerste zicht lijkt het een kader met daarin een wit blad. Wanneer je nader kijkt is dit blad in- en uitgedrukt. Prachtig. Later op de avond kunnen we de kunstenaar aanspreken. Hij is visueel beperkt. Voor die papierdruk heeft hij eerst een ontwerp gemaakt op een koperen plaat en daarop dan zijn blad ‘gedrukt’. Dat maakt niet alleen een ‘tactiele’ benadering mogelijk maar ook visueel is het bijzonder. Het gebruikte papier is van goede kwaliteit (anders zou die wijze van behandeling niet mogelijk zijn). Ik kan verliefd worden van mooie kwaliteit van papier. Ik zou het aankopen gewoon omdat het zo mooi is. Papier heeft iets zeer zintuiglijk: je ziet het, je kan het voelen, je kan het horen als je het beweegt en zelfs ruiken. Wellicht zou dit werk beter tot zijn recht komen bij een schuine lichtinval, zodat er schaduw ontstaat bij de oneffenheden.

Dan zien we Brigitte toe komen. Ze heeft toch wel wat moeten zoeken voor een parking. Samen gaan we nog maar eens rond, het is boeiend genoeg.

Even over half negen komen de sprekers aan de beurt. De eerste is leuk: luister nooit naar de goede raad van familie en omgeving. Hij geeft daar dan een paar voorbeelden bij die zowat iedereen herkent. De volgende spreker geeft een korte les over kunst en illustratie en op het einde reikt hij de prijzen uit.

Na het uitgebreid danken van de sponsors en het daar bij horend applaus, mogen we op de eerste verdieping gaan kijken, waar ook een tafel staat met wijn en fruitsap. Daar liggen de werkjes van Christel en Brigitte in een toonkast.

Opvallend is wel dat het publiek vooral uit jonge mensen bestaat … deze kunstvorm is in volle opgang, wordt mee vorm gegeven door het gebruik ervan in de media. De aanwezigen worden gevraagd hun stem uit te brengen om na de expositie een publieksprijs mogelijk te maken. Christel is in gesprek geraakt met de vader van een kunstenares. Zijn dochter maakte een werk dat Christel enorm aanspreekt en daar geeft ze haar stem aan. Vanavond zal een trotse vader huiswaarts keren.

Erg lang blijven we niet meer: we hebben de tijd gehad om alles uitgebreid te zien … en morgen nemen Christel en ik deel aan de kerstmarkt in Tremelo.

Foto hierboven: Brigitte (l) en Christel (r), twee geselecteerden. Hieronder twee werken die me aangrepen: losse stijl maar erg ‘sprekend’.

Dinsdagvoormiddag ben ik vrij en omdat de werken die afgeleverd maar niet geselecteerd werden vanaf die dag kunnen opgehaald worden zet ik mij op weg richting Heist-op-den-Berg. Daar de normale weg nog altijd opgebroken ligt, laat ik me leiden door de GPS, nu niet via de omweg langs Aarschot maar wellicht vind ik wel een binnenweg die parallel loopt aan de baan die normaal moet gevolgd worden. De verkeersregelaars zullen ook wel gedacht hebben: ze gaan allemaal via die binnenwegen proberen hun doel te bereiken, dus de ene weg na de andere blijkt afgesloten; ik moet bijna tot in Keerbergen doorrijden voor ik een weg vind die me richting Heist-op-den-berg brengt. Ik vind het alles behalve leuk, mijn humeur daalt, waarom toch niet via de omweg langs Aarschot gereden. Uiteindelijk beland ik toch waar ik zijn moet: voorzichtig draai ik de parking voor het cultureel centrum op, want het is net een druk moment van in- wegrijdende wagens.

Ik meld me aan de balie. Daar zijn ze erg verwonderd dat ik de werken nu al kom ophalen. Gisteren werd er nog volop geleverd en ze dachten dat het pas vandaag selectie was. Ha, nee zeg, nog eens de lijdensweg overdoen van een moeilijk te bereiken Heist-op-den-Berg. Wanneer ik uitleg dat in het reglement staat dat de werken vanaf vandaag kunnen opgehaald worden halen ze de tekst erbij en inderdaad, de werken zijn vanaf nu beschikbaar. De collega opgebeld die zich met die organisatie bezig houdt. Daar krijgen ze de uitleg hoe ze de mensen kunnen helpen om hun werken weer mee te nemen. De werken die met hun voorkant tegen de muur staan mogen meegenomen worden, de werken die met hun rug tegen de muur staan zijn geselecteerd.

Gelukkig is de baliebediende erg vriendelijk en vooral geduldig. Ik ben de eerste, maar ze ziet het verloop van de dag al voor zich: een stoet van werken ophalende mannen en vrouwen.

In de zaal zie ik de rugkant van mijn grote werken: niet geselecteerd … wat een beetje in de lijn van de verwachting lag. Dan op zoek naar de werken van Brigitte en Christel. Joepie! Beiden hebben een werk dat bij de selectie behoort. Goed gedaan.

Werken de zaal uit sleuren. Eén moet ingepakt worden om glasbreuk te voorkomen. Er moeten bewijzen ondertekend worden dat de werken heelhuids en in goede staat teruggegeven werden. Nog een kopie nemen voor de dienst en terug naar de auto.

Net als ik aan de parking kom zie ik een parkingwachtster een papiertje onder mijn ruitenwisser steken. En dan pas ontdek ik de verkeersborden van maximum 2 uren parkeren. Ik spreek de vrouw aan, maar probeer mijn slecht humeur te verbergen. We begrijpen elkaar: zij mijn ontgoocheling en ik dat ze haar job moet doen. Ik ben kwaad op mezelf. Waarom zag ik die borden niet? De boete bedraagt € 25, is niet direct een ramp, maar het maakt me toch niet blij. Ik probeer mezelf te troosten dat het mijn eerste parkeerboete is … maar dat lukt niet zo goed. De voormiddag kon beter verlopen.

Terug naar huis probeer ik via de normale weg zo dicht mogelijk bij Tremelo te geraken … en ontdek dat de weg niet meer afgesloten is. Toch nog een meevaller.

Wanneer ik in de namiddag Christel zie is ze ontzettend blij wanneer ik haar vertel dat ze geselecteerd is, want ze had haar e-mail box nog niet open gehad vandaag. Meteen kan ik lachen om mijn slecht humeur en concentreer me op het schilderen en werk al mijn frustraties weg.

Een van de collega’s van de schilderklas vertelt dat er een kunstwedstrijd plaatsvindt in het cultureel centrum Zwaneberg van Heist-op-den-Berg. Zouden we er niet aan mee doen? Het thema: ‘illustratie’. Hoe dienen we dat te interpreteren. Komen mijn werken rond de gedichten van Pablo Neruda ervoor in aanmerking of verwacht men werkjes die kinderboeken opfleuren? Brigitte, de lerares zou eens bellen voor informatie.

 Na het telefoontje was ze niet veel wijzer geworden. Nu ja, wie mee wilde doen levert drie werken in volgens de voorgeschreven regels, de rest zouden we wel zien. Uiteindelijk blijken we maar met zijn drieën te zijn die deelnemen: Brigitte, Christel en ik.

We schrijven ons in, geven de titel van onze werken op, kruisen een datum aan waarop we de werken zullen inleveren en blijven verder schilderen. We zullen wel zien wat er zal komen, ten slotte kunnen de organisators ons alleen maar terugsturen omdat de werken niet in aanmerking komen.

Christel duikt in haar voorraad werken, ik opteer voor mijn laatste werken en Brigitte is thuis bezig met enkele portretjes van haar dochter: een fantastische meid van twee jaar die, sinds ze leerde stappen, volop het leven verovert.

Wanneer de inleveringdatum nader komt bespreken we het vervoer. Ik zal de werken wel brengen en terughalen. Ik heb tijd en mijn auto heeft voldoende kofferruimte. Ik zal ook de schilderijen die geen ophangsysteem hebben er van voorzien, zodat ze niet uitgeschakeld worden omwille van technische problemen.

Vorige vrijdag dan op weg naar Heist-op-den-Berg. Het CC Zwaneberg is nog geen 20 minuten rijden van bij ons thuis … maar het laatste jaar (of is het jaren, voor mij lijkt het zelfs een eeuwigheid) is de weg via Tremelo afgesloten: wegenwerken. Om zeker te zijn dat ik er zal geraken rijd ik via Aarschot, de weg die ze vanuit het CC Zwaneberg uitstippelden voor mensen die van Leuven komen. Er is wat zon, en weinig verkeer. Ik kan rustig rijden en zonder problemen bereik ik mijn doel.

Een grote parking doet me alle zorgen voor een parkeerplaats vergeten. Het CC is een modern gebouw, uitnodigend voor wie interesse heeft. Eerst even een kijkje nemen in het gebouw: waar moet ik mijn werken afleveren.

Aan de balie word ik vriendelijk ontvangen: ze zullen de verantwoordelijke roepen. Ik ga ondertussen de wagen leegmaken. Er komen nog mensen toe met werken. Op een werk heb ik nog nauwelijks zichtbaar de eerste letters van mijn naam gezet en dat moet weg: iedereen gelijk voor de wet. Ik heb gelukkig plakband bij de hand die je nadien kan weghalen. Ik haal de tekening uit het kader (ik gebruik wisselkaders), leen een zwarte stift bij de balie en plak een stukje zwartgemaakte plakband op mijn naam. Zo, keurig in orde.

Stift terug naar de balie, inschrijven voor het afleveren van de werken. Het gaat er ietwat chaotisch aan toe. De collega die normaal de organisatie verzorgt is ziek geworden en nu is het roeien met de riemen of mensen die beschikbaar zijn. De jonge vrouw die probeert het hoofd boven water te houden blijft rustig, verontschuldigt zich overvloedig en is de vriendelijkheid zelf.

Wanneer ik aan de beurt ben merk ik wel dat mijn schilderijen uit de toon vallen. We zullen wel zien. Ik vind de lichte chaos wel leuk om beleven. Het is ook de eerste keer dat ik zo’n kunstwedstrijd meemaak. Ik kan de achterliggende organisatie ontdekken: de onduidelijkheden, de sterke punten … het is een vorm van beroepsmisvorming, die ik wellicht nooit meer zal kwijtspelen.

Ik vul de formulieren in, plak de toegewezen nummers op de werken en plaats ze ergens tegen een nog vrijstaande muur.

Ik laat mijn GPS aan het woord en neem een andere weg naar huis. Alles gaat vlot tot ik in de omgeving van Tremelo kom. De normale weg mag niet gevolgd worden, er zijn enkele verbodstekens aangebracht. Via kronkelende binnenbaantjes geraak ik toch op de gewone weg die vrij is voor verkeer. Leuk is anders.

We nemen terug die doorschijn-lift om de begane grond te bereiken. We moeten ons even oriënteren om de standplaats van de bus terug te vinden. Daar dienden we om kwart voor zes ten laatste aanwezig te zijn.

De avond dient zich aan. De straat is vol menselijke drukte: wellicht worden nog gauw even boodschappen gedaan na het werk. Ik word getroffen door een bedelende vrouw: in een hoek van een huis gedrumd, waarschijnlijk tegen de kou of is het menselijke gêne, reikt ze haar bekertje. Na Käthe Kollwitz kan ik me er alleen ellendig bij voelen.

We stappen flink door. Ook Christel is tevreden van de dag, we zitten allebei overvol. De realiteit van winkelende mensen, verlichte uitstalramen … doet zo onwerkelijk aan. We hebben allebei dorst … daar zal de gezouten vis van deze middag wel voor iets tussen zitten. In een drankwinkeltje kopen we een frisdrank. Dat helpt om terug met beide voeten op de grond te komen.

Op de parkeerplaats aangekomen staan de bussen al op ons te wachten. Goed zo, kunnen we rechtstreeks de bus op en … zitten. Heerlijk.

Daar ik slecht hoor is het voor mij niet gemakkelijk om een gesprek gaande te houden. Gelukkig is er voldoende licht om mijn lectuur van deze morgen voort te zetten. Zo kan ik me op woorden concentreren in plaats van naar een donker wordend landschap te staren.

Christel staat me in Aarschot al op te wachten: haar bus was als eerste terug aan het beginpunt gekomen. We praten nog wat na in de auto, maar veel hebben we elkaar niet meer te zeggen.

Thuis wacht Karel gelukkig op mij in een warme ruimte en met een aandachtig oor. Ik sluit de dag af met een erg goed gevoel. Vooral Käthe Kollwitz blijft nazinderen. Wat een pracht van een vrouw en een grote kunstenares.

Met een enorm gevoel van opluchting draai ik de deur naar het Museum Käthe Kollwitz open. Niet alleen omwille van die helse diepte van vijf verdiepingen die ik kan verlaten, maar vooral omdat Käthe Kollwitz al lang op mijn verlanglijstje stond. Ik ken haar werk van uit de kunstboeken. Ik kijk er vaak in als ik ga modeltekenen. In het ‘echt’ had ik het werk echter nog nooit gezien.

Samen met werken van Käthe Kollwitz worden er ook foto’s getoond van Lotte Jacobi. Deze foto’s voeren me mee naar de culturele wereld van voor de Tweede Wereldoorlog. Vooral schrijvers en theaterkunstenaars (m/v) worden geportretteerd. Het is zo onbegrijpelijk dat tijdens zo’n cultureel hoogstaande periode de barbarij van het nazisme is ontstaan. Het doet wel even verstillen.

Na de foto’s: Käthe Kollwitz. (8 juli 1867 – 22 april 1945). Ik neem ruim de tijd om haar werk tot mij te laten doordringen. Teken-technisch kent ze haar vak. Ik word vooral geïmponeerd door de inhoud van haar werk. Ze ontvlucht de wereld niet in mooie bespiegelingen, maar stelt de terreur van honger, oorlog ter discussie en de kwetsbaarheid van de gewone mens daarin. Haar vrouwenfiguren, ook al zijn ze getekend door zorg, honger, pijn om verlies, zijn sterke vrouwen. Deze vrouwen gaan niet ten onder aan het lijden maar spreken hun opstandigheid uit. Met beschermende handen en armen behoeden ze hun kinderen tegen het onrecht dat op hen afkomt. Als moeder van een kind dat ten onder ging tijdens WOI op het Vlaamse slagveld weet ze wat rouwen is. Dit thema komt vaak aan bod. Haar tekeningen bij de dood van Carl Liebermann snijden in mijn lijf.

Käthe Kolwilwitz was ook beeldhouwster. Haar ‘Treurende Ouderpaar’ heeft lang op de Duitse militaire begraafplaats in het Praetbos te Vladslo van de pijn getuigd om het verlies van een kind … en er zijn er zoveel gestorven. Voor Käthe zal dit niet het laatste verlies zijn. Haar kleinzoon Peter (zoon van Hans en genoemd naar zijn gesneuvelde oom) zal zijn leven laten in Rusland in 1942.

Ondanks dat verlies haar leven tekende blijft ze haar bezorgdheid om de wereld die haar omgeeft uittekenen. Ze zwijgt niet. In steen tekent ze haar verzet. Een vrouw die de twintigste eeuw mee een geweten gaf.

Verzamelen in de inkomhal. Christel en ik willen naar Käthe Kollwitz. We volgen de groep … tot we ontdekken dat we bij een verkeerde groep aansloten. Zo komen we in het Museum Wallraf-Richartz terecht. Jammer, maar hier zal ook wel wat te zien zijn. Hier is een verzameling moderne kunst te bezichtigen: de verzameling Haubrich. Haubrich (1889- 1961) was een advocaat die tijdens het Derde Rijk de moed had om ‘verboden’ kunstwerken te verzamelen en zo wellicht te redden van teloorgang.

Het inkomkaartje is wel niet goedkoop: € 10. Dat valt tegen. We trekken moedig naar de bovenste verdieping waar de collectie hangt. Onderweg komen we Herman, de leraar schilderen van de dagklas tegen. Als we tegen half vier beneden zijn kunnen we met zijn groep mee: ze gaan enkele galerijen bezichtigen. Maar daardoor passeren ze voorbij het museum van Käthe Kollwitz.

Veel tijd is er niet meer. Dus is het op een drafje voorbij de schilderijen. Jammer … en dat terwijl we er zoveel voor betaalden.

Maar eens weer buiten, vergeten we het nare gevoel en storten ons in de Keulse winkelstraten. Het is wel een flink eind stappen, maar het is droog en niet te koud. Een frisse neus halen doet deugd. De indrukken die je opdoet onderweg, zorgen voor een intens tijdsgebruik. Ik zie hoe een jonge man, netjes gekleed, de afvalbakken nakijkt, wellicht op zoek naar iets eetbaars of flessen waarvoor statiegeld ontvangen wordt. Leuker is het draaiorgeltje. Hoe dit instrument niet uiteenvalt is onbegrijpelijk. Daar aapjes niet meer mogen voor show zorgen, heeft de draaiorgelman zichzelf daarvoor uitgedost: met lange jas en hoge hoed laat hij de deuntjes weerklinken. Wanneer mensen iets in zijn bakje leggen, neemt hij heel beleefd zijn hoed af, voert zelfs een kort gesprek met hen. Ik zie dat zijn linkerhand misvormd is. Maar hij neemt met zoveel élegance zijn hoed af, dat ik bijna moet lachen. Dit is geen bedelen, dit is straattoneel. We komen de straatkunstenaars die deze morgen voor de Dom zaten opnieuw tegen: hoe zou hun constructie toch in elkaar zitten?

Even verder zit een oudere man te tokkelen op een gitaar en zijn schraperige stem zingt een of ander liedje. Aan de elleboog heeft hij draden hangen die verbonden zijn met poppetjes en belletjes die door de beweging van zijn arm in gang gezet worden.

Ik durf niet blijven kijken uit schrik de aansluiting met de groep te verliezen. Tot Herman ons aantoont welke straat we moeten inslaan om bij het museum te komen. Met de groep trekt hij verder, terwijl wij richting Käthe Kollwitz afslaan.

Het museum bevindt zich op de vijfde verdieping. Via een glazen lift moeten we naar boven. Ik probeer niet naar beneden te kijken want dan krijg ik dieptevrees. Ik staar naar de deur die ook van glas is, maar ook enkele ijzeren steunen heeft. Dat geeft houvast.

We stappen uit en komen in een relatief klein museum terecht. Inkomprijs: € 4.

Omdat ik me meer en meer verdiepte in de Tweede Wereldoorlog en het drama van de Holocaust, kreeg ik enkele jaren terug ‘Maus’ cadeau van Karel. Het was het zoveelste verjaardagsgeschenk dat jaar.

Maus is een stripverhaal. Tekenaar: Art spiegelman. In dit verhaal probeert A. S., kind van Poolse overlevenden van de Holocaust, het verhaal weer te geven van zijn ouders. Het is een heel aangrijpend verhaal. De tekenstijl is uiterst sober, wellicht daardoor dat de inhoud zo aanspreekt. De figuren worden uitgebeeld door dieren. De Joden zijn muizen, De Duitsers katten, de Polen varkens.

Art Spiegelman voert ons mee naar het verleden door zijn vader te interviewen. Zo beeldt hij zichzelf met muizenmasker af terwijl hij zijn vader interviewt, tekent aan de strip … We krijgen het verhaal in afleveringen te verwerken, waardoor de interviewvorm wordt gerespecteerd. Ook komt hij via zijn vader, het verhaal van zijn moeder op het spoor. Het gaat echter niet alleen om ‘het verhaal’. De tekenaar probeert door heen het concrete verhaal te begrijpen waarom zijn vader bepaalde hebbelijkheden manifesteert, waarom het praktisch onmogelijk is om met die man samen te leven. Hij probeert ook in het reine te komen met zijn eigen relatie tot zijn vader

In de expositieruimte hangen, naast afbeeldingen van Maus, ook illustraties van zijn ander werk. Ik kijk, lees de ballonnetjes, kijk, lees ballonnetjes … tot mijn ogen tranen van ‘teveel’. Toch wil ik voortkijken. Ik zal wellicht nooit meer de kans krijgen om deze kunstenaar te ontmoeten. Ten slotte lukt het niet meer. Ook Christel is moe. Ik ben blij dat ik kans kreeg om dit werk te zien.

 We hebben nog even tijd voor een koffie. Even bekomen, dat zal deugd doen. Wel in het oog houden dat we op het gepaste uur in de inkomhal belanden.