Elk jaar richt kunstkring ‘Gesigneerd’ een (overdekte) kerstmarkt in. Het is altijd wel even zoeken naar een geschikte zaal die in deze periode nog vrij is.

Nu gebruiken we de eetzaal in de basisschool ‘De Cocon’, in het centrum van Tremelo. Vrijdagavond is er hard gewerkt om de standjes georganiseerd te krijgen: elke deelnemer krijgt een ruimte toegewezen van 2.50m op 1.50m waarbij een tafel met 2 stoelen. Het vraagt heel wat sleurwerk eer alle 40 tafels en stoelen op hun plaats staan. Ondertussen moet ook de levering van de brouwer op zijn plaats komen in de koelkast, zodat de drank ’s anderendaags fris kan geschonken worden.

Tegen 10 uur worden de standhouders verwacht. Ik kom al wat vroeger, zodat ik nog even kan meehelpen in de keuken. Dit is meer een symbolische bijdrage. Christel en ik hebben een standje rug tegen rug met aan de zijkant ruimte voor KUMBE. Om 10 uur begin ik ook mijn auto uit te laden en mijn standje klaar te maken. Gek hoeveel tijd zoiets in beslag neemt. Het uitstallen van mijn kaartjes is rap gedaan, Kumbe vraagt meer werk … en dan nog voor wat sfeer zorgen met allerlei kerstverlichting, gouden bollen en blinkende slingers … niet direct mijn stijl. Thuis doe ik mee aan die kerstgekte omdat de kinderen wel een ( ten minste plastieken) kerstboom willen met pakjes er onder. Eens de kerstboom er staat vind ik het ook wel leuk, maar voor mij alleen zou ik die kerstsfeer niet organiseren.

De zaal loopt vlug vol … iedereen is druk bezig zich te installeren. Wanneer ik klaar ben loop ik even rond, eens kijken wat er zoal aangeboden wordt. Het is een rijke schakering van aanbiedingen geworden: van hoeden en sjaaltjes, over keramiek en houtbewerking tot schilderijen en grappige buttons, ook juwelen en wenskaarten, tot zelfs twee boekenstandjes. Bij de ene stand kan je een reeks boeken verkrijgen over de plaatselijke geschiedenis, aan de andere stand tekent Chris haar dit jaar uitgegeven kinderboek.

Elke standhouder heeft een envelop gekregen met een badge in die we moeten opspelden als deelnemer en twee bonnetjes. Met het ene bonnetje kunnen we een drankje krijgen, met het andere pannenkoeken of een stuk taart. Rond de middag ga ik broodjes halen, want pannenkoeken als middagmaal is me te zoet. Ook Christel is wel te vinden voor een broodje. Rechtover ‘De Cocon’ is een warenhuis waar ook klaargemaakte broodjes te verkrijgen zijn … en ze smaken heerlijk.

Om 13 uur komen de eerste bezoekers binnen. We vrezen dat de periode tussen 15 en 17 uur het bezoekersaantal zal verminderen: dan koersen Sven Nijs en Niels Albert, plaatselijke goden van Tremelo. Maar die vrees is ongegrond. Het zijn vooral vrouwen die langskomen … waarschijnlijk hebben ze hun man achter de tv gelaten.

Het leuke van zo’n markt is wel dat je heel wat mensen ontmoet die je anders niet tegenkomt. Je praat wat, vraagt naar kinderen en kleinkinderen.

Het mooiste moment was wel toen een man aan mijn standje verscheen en we allebei elkaar aankeken van: maar ik ken je. Bleek het iemand die vroeger samen met Karel en mij in de praatgroep van ouders van kinderen die door zelfdoding uit het leven stapten in Leuven gezeten had. Onmiddellijk zit je dan in een zeer intens gesprek. Voor hij verder gaat wisselen we onze gegevens uit, zodat we elkaar kunnen bereiken als er zich een gelegenheid voordoet.

Van Deepak kreeg ik een doos speculaas mee om te verkopen ten voordele van de rolstoelbasket. Die is wel gewild. Ik verkoop ook wat kaartjes. Dat zijn natuurlijk geen grote sommen, maar de vriendschap die over en weer gaat, de waardering die er mee samenhangt is voor mij het belangrijkste. Het is bijna winkeltje spelen zoals kinderen, speeltijd om van te genieten.

Het is buiten ondertussen gaan regenen en een vochtige warmte verspreidt zich in de ruimte. Ik heb nood om wat te bewegen, maar meer dan even een sanitaire stop houden kan ik niet: er is geen plaats. Ik wandel even de tafel rond tot bij Christel, loop nog even verder door … maar dan wil ik toch weer terug naar mijn standje.

Om18 uur wordt de marktdag afgesloten. Er zitten nog wat mensen iets te drinken. Lang zal het niet meer duren. Ik wacht niet tot de laatste man of vrouw verdwenen is. Ik raap mijn spullen bijeen en ga naar huis. Ik heb afgesproken met Karel dat ik tussen 18u en 18u30 zou thuis komen en daar wil ik me aan houden. Het is druk genoeg geweest vandaag en Karel zal het ook wel leuk vinden me weer te zien. Toch leuk om verwacht te worden thuis.

Op onderstaande foto’s kan je rondwandelen van mijn standje, over de stand van Kumbe naar het standje van Christel. Je ziet ook het portret dan christel van haar broer maakte. Op de tafel ligt zijn gedichtenbundel.

Christel heeft uitgebreid foto’s genomen van de tentoonstelling in Heist-op-den-Berg en stuurt ze me door. Tegenwoordig is dat maar een paar toetsen indrukken op de pc. Je hoeft ook niet meer zuinig om te springen met de foto’s die je maakt: het filmrolletje is vervangen door een chip en daardoor kan je foto’s nemen en weer wegvegen zonder je te bekommeren om de gemaakte onkosten. Ik noem het een uit de band springende fotoconsumptie. Ik denk aan de zuinige foto’s van vroeger. Bladerend in een familiealbum zie ik de eerste foto’s verschijnen begin 20^ste eeuw. Een statig familieportret van een rijk boerengezin met de dochters van huwbare leeftijd, allemaal in hetzelfde lange zwarte kleed met mooie witte boord die de hals zedig afsluit.

Honderd jaren later zijn er zoveel apparaatjes waarmee je iets kan vastleggen … Heimwee naar vroeger? Nee, daar zal je me niet gauw op betrappen.

Wanneer ik de foto’s van Christel terugzie, herbeleef ik weer de tentoonstelling. Ik laat jullie meegenieten.

Hiernaast een foto van het ingedrukte witte papier: best aanklikken om groter te maken, dan kan je er iets van zien.

Vrijdagavond komt Christel me ophalen: we gaan samen naar de vernissage in Heist-op-den-berg. Ook Brigitte zal er zijn.

We rijden langs de normale weg: die is nu berijdbaar, zij het met haken en ogen. Ook Christel heeft zich al vaak geparkeerd op de parking voor het cultureel centrum zonder zich ervan bewust te zijn dat de duur beperkt is tot twee uren en dat je dus een parkeerschijf moet gebruiken. De parking is echter eivol, we moeten uitwijken naar de straten in de omgeving. Gelukkig vinden we nog een plaatsje op korte afstand en regent het niet terwijl we naar het cultureel centrum stappen.

De geselecteerde werken bieden een rijke waaier van onderwerpen en stijlen. Er zijn dingen bij die me enorm aanspreken, maar één werk grijpt me vooral aan: N° 3 van Simon Barroo. Op het eerste zicht lijkt het een kader met daarin een wit blad. Wanneer je nader kijkt is dit blad in- en uitgedrukt. Prachtig. Later op de avond kunnen we de kunstenaar aanspreken. Hij is visueel beperkt. Voor die papierdruk heeft hij eerst een ontwerp gemaakt op een koperen plaat en daarop dan zijn blad ‘gedrukt’. Dat maakt niet alleen een ‘tactiele’ benadering mogelijk maar ook visueel is het bijzonder. Het gebruikte papier is van goede kwaliteit (anders zou die wijze van behandeling niet mogelijk zijn). Ik kan verliefd worden van mooie kwaliteit van papier. Ik zou het aankopen gewoon omdat het zo mooi is. Papier heeft iets zeer zintuiglijk: je ziet het, je kan het voelen, je kan het horen als je het beweegt en zelfs ruiken. Wellicht zou dit werk beter tot zijn recht komen bij een schuine lichtinval, zodat er schaduw ontstaat bij de oneffenheden.

Dan zien we Brigitte toe komen. Ze heeft toch wel wat moeten zoeken voor een parking. Samen gaan we nog maar eens rond, het is boeiend genoeg.

Even over half negen komen de sprekers aan de beurt. De eerste is leuk: luister nooit naar de goede raad van familie en omgeving. Hij geeft daar dan een paar voorbeelden bij die zowat iedereen herkent. De volgende spreker geeft een korte les over kunst en illustratie en op het einde reikt hij de prijzen uit.

Na het uitgebreid danken van de sponsors en het daar bij horend applaus, mogen we op de eerste verdieping gaan kijken, waar ook een tafel staat met wijn en fruitsap. Daar liggen de werkjes van Christel en Brigitte in een toonkast.

Opvallend is wel dat het publiek vooral uit jonge mensen bestaat … deze kunstvorm is in volle opgang, wordt mee vorm gegeven door het gebruik ervan in de media. De aanwezigen worden gevraagd hun stem uit te brengen om na de expositie een publieksprijs mogelijk te maken. Christel is in gesprek geraakt met de vader van een kunstenares. Zijn dochter maakte een werk dat Christel enorm aanspreekt en daar geeft ze haar stem aan. Vanavond zal een trotse vader huiswaarts keren.

Erg lang blijven we niet meer: we hebben de tijd gehad om alles uitgebreid te zien … en morgen nemen Christel en ik deel aan de kerstmarkt in Tremelo.

Foto hierboven: Brigitte (l) en Christel (r), twee geselecteerden. Hieronder twee werken die me aangrepen: losse stijl maar erg ‘sprekend’.

Dinsdagvoormiddag ben ik vrij en omdat de werken die afgeleverd maar niet geselecteerd werden vanaf die dag kunnen opgehaald worden zet ik mij op weg richting Heist-op-den-Berg. Daar de normale weg nog altijd opgebroken ligt, laat ik me leiden door de GPS, nu niet via de omweg langs Aarschot maar wellicht vind ik wel een binnenweg die parallel loopt aan de baan die normaal moet gevolgd worden. De verkeersregelaars zullen ook wel gedacht hebben: ze gaan allemaal via die binnenwegen proberen hun doel te bereiken, dus de ene weg na de andere blijkt afgesloten; ik moet bijna tot in Keerbergen doorrijden voor ik een weg vind die me richting Heist-op-den-berg brengt. Ik vind het alles behalve leuk, mijn humeur daalt, waarom toch niet via de omweg langs Aarschot gereden. Uiteindelijk beland ik toch waar ik zijn moet: voorzichtig draai ik de parking voor het cultureel centrum op, want het is net een druk moment van in- wegrijdende wagens.

Ik meld me aan de balie. Daar zijn ze erg verwonderd dat ik de werken nu al kom ophalen. Gisteren werd er nog volop geleverd en ze dachten dat het pas vandaag selectie was. Ha, nee zeg, nog eens de lijdensweg overdoen van een moeilijk te bereiken Heist-op-den-Berg. Wanneer ik uitleg dat in het reglement staat dat de werken vanaf vandaag kunnen opgehaald worden halen ze de tekst erbij en inderdaad, de werken zijn vanaf nu beschikbaar. De collega opgebeld die zich met die organisatie bezig houdt. Daar krijgen ze de uitleg hoe ze de mensen kunnen helpen om hun werken weer mee te nemen. De werken die met hun voorkant tegen de muur staan mogen meegenomen worden, de werken die met hun rug tegen de muur staan zijn geselecteerd.

Gelukkig is de baliebediende erg vriendelijk en vooral geduldig. Ik ben de eerste, maar ze ziet het verloop van de dag al voor zich: een stoet van werken ophalende mannen en vrouwen.

In de zaal zie ik de rugkant van mijn grote werken: niet geselecteerd … wat een beetje in de lijn van de verwachting lag. Dan op zoek naar de werken van Brigitte en Christel. Joepie! Beiden hebben een werk dat bij de selectie behoort. Goed gedaan.

Werken de zaal uit sleuren. Eén moet ingepakt worden om glasbreuk te voorkomen. Er moeten bewijzen ondertekend worden dat de werken heelhuids en in goede staat teruggegeven werden. Nog een kopie nemen voor de dienst en terug naar de auto.

Net als ik aan de parking kom zie ik een parkingwachtster een papiertje onder mijn ruitenwisser steken. En dan pas ontdek ik de verkeersborden van maximum 2 uren parkeren. Ik spreek de vrouw aan, maar probeer mijn slecht humeur te verbergen. We begrijpen elkaar: zij mijn ontgoocheling en ik dat ze haar job moet doen. Ik ben kwaad op mezelf. Waarom zag ik die borden niet? De boete bedraagt € 25, is niet direct een ramp, maar het maakt me toch niet blij. Ik probeer mezelf te troosten dat het mijn eerste parkeerboete is … maar dat lukt niet zo goed. De voormiddag kon beter verlopen.

Terug naar huis probeer ik via de normale weg zo dicht mogelijk bij Tremelo te geraken … en ontdek dat de weg niet meer afgesloten is. Toch nog een meevaller.

Wanneer ik in de namiddag Christel zie is ze ontzettend blij wanneer ik haar vertel dat ze geselecteerd is, want ze had haar e-mail box nog niet open gehad vandaag. Meteen kan ik lachen om mijn slecht humeur en concentreer me op het schilderen en werk al mijn frustraties weg.

Een van de collega’s van de schilderklas vertelt dat er een kunstwedstrijd plaatsvindt in het cultureel centrum Zwaneberg van Heist-op-den-Berg. Zouden we er niet aan mee doen? Het thema: ‘illustratie’. Hoe dienen we dat te interpreteren. Komen mijn werken rond de gedichten van Pablo Neruda ervoor in aanmerking of verwacht men werkjes die kinderboeken opfleuren? Brigitte, de lerares zou eens bellen voor informatie.

 Na het telefoontje was ze niet veel wijzer geworden. Nu ja, wie mee wilde doen levert drie werken in volgens de voorgeschreven regels, de rest zouden we wel zien. Uiteindelijk blijken we maar met zijn drieën te zijn die deelnemen: Brigitte, Christel en ik.

We schrijven ons in, geven de titel van onze werken op, kruisen een datum aan waarop we de werken zullen inleveren en blijven verder schilderen. We zullen wel zien wat er zal komen, ten slotte kunnen de organisators ons alleen maar terugsturen omdat de werken niet in aanmerking komen.

Christel duikt in haar voorraad werken, ik opteer voor mijn laatste werken en Brigitte is thuis bezig met enkele portretjes van haar dochter: een fantastische meid van twee jaar die, sinds ze leerde stappen, volop het leven verovert.

Wanneer de inleveringdatum nader komt bespreken we het vervoer. Ik zal de werken wel brengen en terughalen. Ik heb tijd en mijn auto heeft voldoende kofferruimte. Ik zal ook de schilderijen die geen ophangsysteem hebben er van voorzien, zodat ze niet uitgeschakeld worden omwille van technische problemen.

Vorige vrijdag dan op weg naar Heist-op-den-Berg. Het CC Zwaneberg is nog geen 20 minuten rijden van bij ons thuis … maar het laatste jaar (of is het jaren, voor mij lijkt het zelfs een eeuwigheid) is de weg via Tremelo afgesloten: wegenwerken. Om zeker te zijn dat ik er zal geraken rijd ik via Aarschot, de weg die ze vanuit het CC Zwaneberg uitstippelden voor mensen die van Leuven komen. Er is wat zon, en weinig verkeer. Ik kan rustig rijden en zonder problemen bereik ik mijn doel.

Een grote parking doet me alle zorgen voor een parkeerplaats vergeten. Het CC is een modern gebouw, uitnodigend voor wie interesse heeft. Eerst even een kijkje nemen in het gebouw: waar moet ik mijn werken afleveren.

Aan de balie word ik vriendelijk ontvangen: ze zullen de verantwoordelijke roepen. Ik ga ondertussen de wagen leegmaken. Er komen nog mensen toe met werken. Op een werk heb ik nog nauwelijks zichtbaar de eerste letters van mijn naam gezet en dat moet weg: iedereen gelijk voor de wet. Ik heb gelukkig plakband bij de hand die je nadien kan weghalen. Ik haal de tekening uit het kader (ik gebruik wisselkaders), leen een zwarte stift bij de balie en plak een stukje zwartgemaakte plakband op mijn naam. Zo, keurig in orde.

Stift terug naar de balie, inschrijven voor het afleveren van de werken. Het gaat er ietwat chaotisch aan toe. De collega die normaal de organisatie verzorgt is ziek geworden en nu is het roeien met de riemen of mensen die beschikbaar zijn. De jonge vrouw die probeert het hoofd boven water te houden blijft rustig, verontschuldigt zich overvloedig en is de vriendelijkheid zelf.

Wanneer ik aan de beurt ben merk ik wel dat mijn schilderijen uit de toon vallen. We zullen wel zien. Ik vind de lichte chaos wel leuk om beleven. Het is ook de eerste keer dat ik zo’n kunstwedstrijd meemaak. Ik kan de achterliggende organisatie ontdekken: de onduidelijkheden, de sterke punten … het is een vorm van beroepsmisvorming, die ik wellicht nooit meer zal kwijtspelen.

Ik vul de formulieren in, plak de toegewezen nummers op de werken en plaats ze ergens tegen een nog vrijstaande muur.

Ik laat mijn GPS aan het woord en neem een andere weg naar huis. Alles gaat vlot tot ik in de omgeving van Tremelo kom. De normale weg mag niet gevolgd worden, er zijn enkele verbodstekens aangebracht. Via kronkelende binnenbaantjes geraak ik toch op de gewone weg die vrij is voor verkeer. Leuk is anders.

We nemen terug die doorschijn-lift om de begane grond te bereiken. We moeten ons even oriënteren om de standplaats van de bus terug te vinden. Daar dienden we om kwart voor zes ten laatste aanwezig te zijn.

De avond dient zich aan. De straat is vol menselijke drukte: wellicht worden nog gauw even boodschappen gedaan na het werk. Ik word getroffen door een bedelende vrouw: in een hoek van een huis gedrumd, waarschijnlijk tegen de kou of is het menselijke gêne, reikt ze haar bekertje. Na Käthe Kollwitz kan ik me er alleen ellendig bij voelen.

We stappen flink door. Ook Christel is tevreden van de dag, we zitten allebei overvol. De realiteit van winkelende mensen, verlichte uitstalramen … doet zo onwerkelijk aan. We hebben allebei dorst … daar zal de gezouten vis van deze middag wel voor iets tussen zitten. In een drankwinkeltje kopen we een frisdrank. Dat helpt om terug met beide voeten op de grond te komen.

Op de parkeerplaats aangekomen staan de bussen al op ons te wachten. Goed zo, kunnen we rechtstreeks de bus op en … zitten. Heerlijk.

Daar ik slecht hoor is het voor mij niet gemakkelijk om een gesprek gaande te houden. Gelukkig is er voldoende licht om mijn lectuur van deze morgen voort te zetten. Zo kan ik me op woorden concentreren in plaats van naar een donker wordend landschap te staren.

Christel staat me in Aarschot al op te wachten: haar bus was als eerste terug aan het beginpunt gekomen. We praten nog wat na in de auto, maar veel hebben we elkaar niet meer te zeggen.

Thuis wacht Karel gelukkig op mij in een warme ruimte en met een aandachtig oor. Ik sluit de dag af met een erg goed gevoel. Vooral Käthe Kollwitz blijft nazinderen. Wat een pracht van een vrouw en een grote kunstenares.

Met een enorm gevoel van opluchting draai ik de deur naar het Museum Käthe Kollwitz open. Niet alleen omwille van die helse diepte van vijf verdiepingen die ik kan verlaten, maar vooral omdat Käthe Kollwitz al lang op mijn verlanglijstje stond. Ik ken haar werk van uit de kunstboeken. Ik kijk er vaak in als ik ga modeltekenen. In het ‘echt’ had ik het werk echter nog nooit gezien.

Samen met werken van Käthe Kollwitz worden er ook foto’s getoond van Lotte Jacobi. Deze foto’s voeren me mee naar de culturele wereld van voor de Tweede Wereldoorlog. Vooral schrijvers en theaterkunstenaars (m/v) worden geportretteerd. Het is zo onbegrijpelijk dat tijdens zo’n cultureel hoogstaande periode de barbarij van het nazisme is ontstaan. Het doet wel even verstillen.

Na de foto’s: Käthe Kollwitz. (8 juli 1867 – 22 april 1945). Ik neem ruim de tijd om haar werk tot mij te laten doordringen. Teken-technisch kent ze haar vak. Ik word vooral geïmponeerd door de inhoud van haar werk. Ze ontvlucht de wereld niet in mooie bespiegelingen, maar stelt de terreur van honger, oorlog ter discussie en de kwetsbaarheid van de gewone mens daarin. Haar vrouwenfiguren, ook al zijn ze getekend door zorg, honger, pijn om verlies, zijn sterke vrouwen. Deze vrouwen gaan niet ten onder aan het lijden maar spreken hun opstandigheid uit. Met beschermende handen en armen behoeden ze hun kinderen tegen het onrecht dat op hen afkomt. Als moeder van een kind dat ten onder ging tijdens WOI op het Vlaamse slagveld weet ze wat rouwen is. Dit thema komt vaak aan bod. Haar tekeningen bij de dood van Carl Liebermann snijden in mijn lijf.

Käthe Kolwilwitz was ook beeldhouwster. Haar ‘Treurende Ouderpaar’ heeft lang op de Duitse militaire begraafplaats in het Praetbos te Vladslo van de pijn getuigd om het verlies van een kind … en er zijn er zoveel gestorven. Voor Käthe zal dit niet het laatste verlies zijn. Haar kleinzoon Peter (zoon van Hans en genoemd naar zijn gesneuvelde oom) zal zijn leven laten in Rusland in 1942.

Ondanks dat verlies haar leven tekende blijft ze haar bezorgdheid om de wereld die haar omgeeft uittekenen. Ze zwijgt niet. In steen tekent ze haar verzet. Een vrouw die de twintigste eeuw mee een geweten gaf.

Verzamelen in de inkomhal. Christel en ik willen naar Käthe Kollwitz. We volgen de groep … tot we ontdekken dat we bij een verkeerde groep aansloten. Zo komen we in het Museum Wallraf-Richartz terecht. Jammer, maar hier zal ook wel wat te zien zijn. Hier is een verzameling moderne kunst te bezichtigen: de verzameling Haubrich. Haubrich (1889- 1961) was een advocaat die tijdens het Derde Rijk de moed had om ‘verboden’ kunstwerken te verzamelen en zo wellicht te redden van teloorgang.

Het inkomkaartje is wel niet goedkoop: € 10. Dat valt tegen. We trekken moedig naar de bovenste verdieping waar de collectie hangt. Onderweg komen we Herman, de leraar schilderen van de dagklas tegen. Als we tegen half vier beneden zijn kunnen we met zijn groep mee: ze gaan enkele galerijen bezichtigen. Maar daardoor passeren ze voorbij het museum van Käthe Kollwitz.

Veel tijd is er niet meer. Dus is het op een drafje voorbij de schilderijen. Jammer … en dat terwijl we er zoveel voor betaalden.

Maar eens weer buiten, vergeten we het nare gevoel en storten ons in de Keulse winkelstraten. Het is wel een flink eind stappen, maar het is droog en niet te koud. Een frisse neus halen doet deugd. De indrukken die je opdoet onderweg, zorgen voor een intens tijdsgebruik. Ik zie hoe een jonge man, netjes gekleed, de afvalbakken nakijkt, wellicht op zoek naar iets eetbaars of flessen waarvoor statiegeld ontvangen wordt. Leuker is het draaiorgeltje. Hoe dit instrument niet uiteenvalt is onbegrijpelijk. Daar aapjes niet meer mogen voor show zorgen, heeft de draaiorgelman zichzelf daarvoor uitgedost: met lange jas en hoge hoed laat hij de deuntjes weerklinken. Wanneer mensen iets in zijn bakje leggen, neemt hij heel beleefd zijn hoed af, voert zelfs een kort gesprek met hen. Ik zie dat zijn linkerhand misvormd is. Maar hij neemt met zoveel élegance zijn hoed af, dat ik bijna moet lachen. Dit is geen bedelen, dit is straattoneel. We komen de straatkunstenaars die deze morgen voor de Dom zaten opnieuw tegen: hoe zou hun constructie toch in elkaar zitten?

Even verder zit een oudere man te tokkelen op een gitaar en zijn schraperige stem zingt een of ander liedje. Aan de elleboog heeft hij draden hangen die verbonden zijn met poppetjes en belletjes die door de beweging van zijn arm in gang gezet worden.

Ik durf niet blijven kijken uit schrik de aansluiting met de groep te verliezen. Tot Herman ons aantoont welke straat we moeten inslaan om bij het museum te komen. Met de groep trekt hij verder, terwijl wij richting Käthe Kollwitz afslaan.

Het museum bevindt zich op de vijfde verdieping. Via een glazen lift moeten we naar boven. Ik probeer niet naar beneden te kijken want dan krijg ik dieptevrees. Ik staar naar de deur die ook van glas is, maar ook enkele ijzeren steunen heeft. Dat geeft houvast.

We stappen uit en komen in een relatief klein museum terecht. Inkomprijs: € 4.

Omdat ik me meer en meer verdiepte in de Tweede Wereldoorlog en het drama van de Holocaust, kreeg ik enkele jaren terug ‘Maus’ cadeau van Karel. Het was het zoveelste verjaardagsgeschenk dat jaar.

Maus is een stripverhaal. Tekenaar: Art spiegelman. In dit verhaal probeert A. S., kind van Poolse overlevenden van de Holocaust, het verhaal weer te geven van zijn ouders. Het is een heel aangrijpend verhaal. De tekenstijl is uiterst sober, wellicht daardoor dat de inhoud zo aanspreekt. De figuren worden uitgebeeld door dieren. De Joden zijn muizen, De Duitsers katten, de Polen varkens.

Art Spiegelman voert ons mee naar het verleden door zijn vader te interviewen. Zo beeldt hij zichzelf met muizenmasker af terwijl hij zijn vader interviewt, tekent aan de strip … We krijgen het verhaal in afleveringen te verwerken, waardoor de interviewvorm wordt gerespecteerd. Ook komt hij via zijn vader, het verhaal van zijn moeder op het spoor. Het gaat echter niet alleen om ‘het verhaal’. De tekenaar probeert door heen het concrete verhaal te begrijpen waarom zijn vader bepaalde hebbelijkheden manifesteert, waarom het praktisch onmogelijk is om met die man samen te leven. Hij probeert ook in het reine te komen met zijn eigen relatie tot zijn vader

In de expositieruimte hangen, naast afbeeldingen van Maus, ook illustraties van zijn ander werk. Ik kijk, lees de ballonnetjes, kijk, lees ballonnetjes … tot mijn ogen tranen van ‘teveel’. Toch wil ik voortkijken. Ik zal wellicht nooit meer de kans krijgen om deze kunstenaar te ontmoeten. Ten slotte lukt het niet meer. Ook Christel is moe. Ik ben blij dat ik kans kreeg om dit werk te zien.

 We hebben nog even tijd voor een koffie. Even bekomen, dat zal deugd doen. Wel in het oog houden dat we op het gepaste uur in de inkomhal belanden.

Wie geïnteresseerd is in David Hockney kan best even zoeken op internet. Hier worden we geconfronteerd met zijn nieuwste werken. Alles draait om het landschap en het spelen met perspectief.

Voor mij is het verpletterend. Die grote werken in heel felle kleuren doen me naar adem snakken. Ik reageer net allergisch, vooral een bepaalde tint licht groen doet elke porie van mijn lichaam dichtslaan. Steeds weer wordt hetzelfde thema aangeboden: landschap na landschap vult de ruimte. Het is net of mijn lichaam in een pijnlijke kramp samentrekt om te overleven. Ik heb zin om te roepen, die waanzin van kleuren van mij weg te schreeuwen. Ik heb dit nog nooit ervaren.

Niet alles wekt een allergische reflex op. Zijn tekeningen brengen me tot rust, er hangen aquarellen die ik wel kan inademen.

David Hockney experimenteert met beeldschermtekeningen via de iPhone-App ‘Brushes’. Ik heb wel al kunstenaars zien te tekenen met dergelijk apparaat. Hockney gebruikt dus een schildersprogramma en print zijn werk dan later op het gewenste formaat uit. Daardoor wellicht dat hij zo’n ‘schreeuwende kleuren’ kan ontwikkelen. Voor mij zijn ze te hard, kleuren zonder mededogen.

Ik voel me bijna schuldig dat ik niet sta te juichen. Maar niet alles dat algemeen bejubeld wordt hoef ik graag te zien.

Wat wel positief is: door zo’n uitdagende werken te bekijken voel ik me gestimuleerd om ook te ‘durven’, meer buiten de lijntjes te kleuren. De wereld van ‘zo hoort het’ achter me te laten en zelf op zoek te gaan naar een eigen wijze om met kleuren om te gaan, om datgene op doek of papier te zetten wat me echt bezig houdt.

.

Dinsdag was het om 8 uur, verzamelen geblazen in Aarschot: de Hagelandse Academie ging op reis naar Keulen. Hoofdbrok: kijken naar David Hockney in Museum Ludwig. In datzelfde Museum Ludwig was ook een tentoonstelling van Art Spiegelman te zien. Verder op het verlanglijstje: Käthe Kollwitz in het naar haar vernoemde museum of in het Wallraf-Richartz-Museum: meesterwerken van de moderne kunst. Een hele boterham.

Met drie bussen gingen we op weg, want alle onderafdelingen van de academie namen deel aan dit project. Ik zat aanvankelijk op een ‘verkeerde’ bus: ik was vergeten bij welke leraar ik me ingeschreven had. Uiteindelijk raakte ik toch op de juiste plaats. Toen de bussen vertrokken haalde ik een boek boven … een tweetal uren later, toen we afgeleverd werden, stak ik een bladwijzer tussen de pagina’s en gaf me over aan al wat zomaar op me afkwam.

Voor we het Museum Ludwig bereiken steken we een plein over: straatkunstenaars proberen wat bij te verdienen. Langs de ene kant twee beelden in stoïcijnse onbeweeglijkheid. Een beetje verder een ‘constructie’ van twee personen. We proberen te ontraadselen hoe ze kunnen op elkaar blijven ‘zweven’. Zou de onderste wel een echte persoon zijn of alleen een metalen constructie? In elk geval is het ingenieus gevonden. De Keulse Dom wringt zich zwartgeblakerd tussen moderne huizen. Tijdens WOII leken de Geallieerden meer mededogen te hebben met een stuk cultuur dan met burgers. Als we tegenover de Dom staan blijkt toch wel wat ruimte beschikbaar … maar uiteindelijk is die kerk zo overdonderend groot dat ze veel meer ruimte nodig heeft om zich als kunstwerk te manifesteren. Maar mooi? Ik merk alleen hoe de luchtvervuiling hier aanschouwelijk wordt bewezen.

Het Museum Ludwig is een modern gebouw. Omdat onze groep een 150 personen telt, moeten we ons in groepen opsplitsen zodat we elkaar niet voor de voeten lopen en rustig naar de werken kunnen kijken. Onze groep moet een uurtje wachten: we kunnen pas rond 12 uur van start gaan.

Iedereen van onze groep verdwijnt naar buiten, Christel en ik trekken richting het restaurant in het museum. Ondanks dat het nog vrij vroeg is, beslissen we iets te eten. Als we het eten uitstellen tot na het museumbezoek moeten we wellicht ‘kijktijd’ inleveren voor wat we verder willen zien. Neen, de warme keuken is nog niet open, we zullen het met een ontbijt moeten stellen. We kijken eens rond en zien hoe op een tafeltje bij de buren een smakelijk ontbijt opgediend wordt. Even op de kaart kijken: een Scandinavisch ontbijt vermeldt allerlei gerookte vis met sla. Het ziet er heel uitnodigend uit, dus bestellen we het maar. We hebben er geen spijt van: een voedzaam ontbijt geeft ons voldoende energie om de rest van de dag zonder honger door te komen.

Wanneer we klaar zijn met dit dagvullend ontbijt, beginnen we maar aan onze museumtocht. De kaartjes kregen we reeds deze morgen, met de afspraak om half drie terug in de inkomhal te zijn om dan verder te trekken naar een andere plaats. Het is nog ruim voor twaalf uur, we hebben alle tijd. De confrontatie met Hockney kan beginnen.

Vandaag ruim ik de kunstroute op: schilderijen uit het atelier voorlopig naar de living, kasten terug op de juiste plaats in het atelier, het verfgerief  dat ik naar de garage doorgeschoven had terug halen en weer een plaats geven in het atelier. Ik sleur met tafels, kisten, bakken en dozen. Wat een rommel verzamelt een mens toch. Ik ben altijd bang iets weg te gooien: wellicht kan ik het ooit nog gebruiken. Maar vandaag is het een gelegenheid om een vraagteken bij al dat bijhouden te plaatsen. Wat ik echt niet meer nodig heb mag naar het containerpark. Dus die grote kartonnen verpakkingen van tv, grote dozen …weg ermee. Als ik ooit nog zoiets nodig heb ga ik gewoon naar de electro-winkel en vraag het nodige, tot hiertoe hebben ze me altijd vriendelijk voorzien van datgene wat ik nodig heb. En de helft van die confituurpotjes mogen ook mee naar het containerpark. De vloer borstelen of schuren ga ik niet doen … daarvoor moet het warmer worden. Waarschijnlijk zal ik deze winter toch niet meer werken in mijn atelier. Wanneer mijn atelier terug op orde is ben ik warm gewerkt en heb ik zin in koffie.

Terwijl ik koffie maak, ruim ik de tuinkamer op: wenskaartjes in de dozen, de tafeltjes opplooien en naar de eerste verdieping in de bergkamer. Ik verplicht me even te gaan zitten om koffie te drinken, ik moet het nog kunnen volhouden tot vanavond. Dan vlieg ik er weer in: schilderijen afhaken en de schilderijen die plaats moesten ruimen terug hangen, al de schilderijen die links en rechts staan te wachten naar de bergkamer. Dat is wel een hele klus, want de trap is niet alleen vrij smal om met zo’n dingen te sleuren, maar een schilderij is ook een onhandig ding … en liefst probeer je zonder schade die dingen op hun plaats te krijgen.

Tegen de middag is alles terug in orde en kan ik zelfs nog poetsen in de tuinkamer. Dan vlug douchen, iets eten … en naar de academie voor een namiddag tekenen.

Het eerste uur lukt het me nog om mij te concentreren, maar daarna voel ik die aandacht wegzakken. Ik sta nog nauwelijks recht. Feitelijk heb ik maar één behoefte: slapen. Wanneer ik echt niet meer tegen de vermoeidheid kan opboksen verzamel ik mijn spullen en ga naar huis. Volgende week beter.

Zondag is het voor mij  de laatste dag van de kunstroute. Om 10 uur staat alles weer klaar om mensen te ontvangen. Maar in tegenstelling tot vorige week blijft het stil in de voormiddag. Alleen de jongste zoon en zijn vriendin komen tegen de middag aanwaaien. We besluiten vroeg te eten in de hoop dat het nog even rustig blijft. Juist wanneer ik een boterham wil klaarmaken, melden de eerste bezoekers zich. Nu ja, Karel zorgt wel verder dat Deepak en Manon krijgen waar ze zin in hebben, ik loop ondertussen wel even met de bezoekers mee.

Het lukt me toch nog tussendoor een boterham naar binnen te werken, maar dan laten de bezoekers ons niet meer los. Een babbel, koffie, wijn … het is gewoon genieten. Tegen de avond voel ik de vermoeidheid wel komen opzetten. Een laatste keer geef ik uitleg … ik voel kramp in mijn kaken en mijn hoofd lijkt te bestaan uit rondzwervende woorden die geen verband meer met elkaar hebben.

Om zes uur sluiten we af. Ik haal de plaat waarop mijn deelnemingsnummer staat naar de garage zodat die wegwijzer verdwijnt en daarmee ook duidelijk is dat deze plek niet meer kan aangedaan worden. Garagepoort dicht, atelier dicht … en eindelijk ook een glas wijn voor mij. Neen, vanavond wordt niet meer opgeruimd. Wel moet de tafel leeggemaakt worden. Afwassen is ook voor morgen.

Ook Deepak en Manon hebben genoten van deze namiddag. Neen, ze blijven niet eten.

Ik geniet om naar de tv te kijken: plaatjes zien zonder al te veel inhoud. Het is goed geweest. Vanaf nu kan ik weer gaan schilderen zonder over organisatorische problemen te denken.

Nadat we de beelden bij Anne en Pol bekeken hebben, gaat het naar mijn tentoonstelling. We nemen rustig de tijd. Ik geef wat uitleg waar het kan. Anne en Pol hebben al vaker mijn werken gezien, voor Monika is het de eerste keer. Ze is vooral weg van de tekeningen. Ik vind het enorm leuk dat ze die waardeert: abstracte werken worden niet door iedereen gesmaakt.

Vervolgens gaan we naar Monika. Daar drinken we een ‘grote’ koffie. Erik vertelt hoe hij als kind meeging met zijn grootvader ‘op ronde’ om de winkeliers van voorraad te voorzien en als hij klaar was met zijn werk, ergens een ‘grote koffie’ ging drinken. Als kind vroeg hij zich af wat daar zo speciaal aan was, de kop was toch maar even groot als een normaal formaat … tot hij ontdekte dat er eerst jenever werd geschonken met daarop de koffie. Hier wordt de calvados niet in de koffie gedaan maar krijgen we een glaasje aangeboden, gevuld volgens ieders wens. Heerlijk het aroma en de calvados is goddelijk van smaak.

Monika toont haar werken in de leefruimte. Heel sfeervol en mooi belicht. Geniet er mee van.

We (Monika, Pol, Anne en ik) tonen onze werken op dezelfde dagen. Om elkaars werk ook te kunnen bekijken, spreken we af dat we de zaterdag voor de laatste zondag bij elkaar op bezoek gaan. Ook Erik (man van Monika) en Karel gaan mee.

Om 16 uur komt Erik ons ophalen en rijden we samen naar Pol en Anne. Hun atelier oogt uitnodigend om rustig te kijken, ondanks dat er toch heel wat beelden aangeboden worden.

Kijk maar even mee naar de beelden van Anne Cornil en Pol Lemaire.

.

We zijn met zijn vieren van Werchter die deelnemen aan de kunstroute. Omdat we op dezelfde dagen en uren onze werken tonen, spreken we af dat we zaterdag bij elkaar langs zouden gaan om het tentoongestelde werk te zien.

Zondag was het dan weer toonmoment. Het werd weer druk in de namiddag. ’s Avonds had ik de moed niet meer om nog iets op te ruimen. Dat werd dus een klus voor maandag. Steek je heel wat tijd in het opzetten van de tentoonstelling, het afbreken duurt gelukkig iets minder lang. Eer alles op zijn plaats stond was het dan weer tijd voor de academie … maar na halfweg gaf ik het op: ik kon me onmogelijk nog concentreren, ik had dringend behoefte aan rust.

Dinsdag trokken we met de collega’s van de academie naar het museum Ludwig in Keulen. Hoofdschotel: David Hockney. Er was ook een bijkomende tentoonstelling van Art Spiegelman, terwijl de permanente tentoonstelling een verzameling werken bood van moderne en hedendaagse kunst. De namiddag wou ik naar de permanente tentoonstelling Käthe Kollwitz. Tussendoor geraakten we dan nog verzeild in een ander museum.

En ’s avonds kom je thuis, vol van indrukken, voeten die verschroeid aanvoelen, ogen die branden … en toch blij het weer gezien te hebben.

Nu is het woensdag. Tijd om wat te bekomen. Vanavond ga ik weer schilderen en horen wat de collega’s van de tentoonstellingen vinden. Zelf probeer ik wegwijs te raken uit al wat er gisteren op me afkwam: van de bedelaars die je in elke stad aantreft tot de aangrijpende tekeningen en beelden van Käthe Kollwitz, van het ontbijt als middagmaal tot de glazen lift die ons naar boven brengt, vijf verdiepingen hoog, van de werken van Hockney tot de cake die de dochter van Christel voor ons meegaf.

Straks valt alles weer in zijn plooi … hoewel veel tijd om uit te rusten is er niet. December komt er aan met de kerstmarkten, cadeautjes kopen, boodschappen doen voor de feesten … geen tijd om zich te vervelen, gelukkig.

Wanneer binnen in huis alles bekeken is loods ik de bezoekers naar mijn atelier. Daar hangt de serie over bewustwording als vrouw. Ik geef uitleg voor iedereen die wil luisteren. Soms zie ik vrouwen enthousiast ja knikken, waarschijnlijk herkennen ze iets van zichzelf in deze werken. Het werk ‘Vergeefse papavers’ staat op een ezel en er hangen ook wat kleine werken tegen de muren en op een opzijgeschoven kast, dit  om het geheel wat aan te kleden.

Ik laat de atelierruimte ook maar zien.

Een van de voorbereidingen op de tentoonstelling was foto’s nemen van de veertig werken waarmee ik naar buiten kom. Het moeilijkste zijn de werken met glas ervoor: steeds is er de weerspiegeling en ik heb maar een heel eenvoudig apparaatje. Ik ben al tevreden als ik wat foto’s kan maken waardoor ik de tentoonstelling kan oproepen.

In deze reportage geef ik een fotografische rondleiding. Je komt de oprit op en in de open garagepoort hangt een groot doek van 2m x 2m. Dan stap je bij ons binnen door de deur en links … kijk maar. Deze werken hangen in de tuinkamer – tekenhoek – keuken, waar we uiteindelijk belanden voor een drink.

Ondanks dat ik alles goed voorbereid heb, blijkt de dag zelf van de tentoonstelling toch nog heel wat te doen: de vaat doen zodat de keuken alleen maar uitnodigt om koffie te maken of een glas te schenken, de laatste boeken wegbergen, nog even de vloer aanvegen, de wagen bij de buurvrouw zetten zodat er parkeerplaats is voor ons huis, de schilderijen in het atelier ophangen en ja … het deelnemersnummer duidelijk afficheren zodat het vanaf de baan makkelijk op te merken is. Voor dat laatste gebruik ik iets dat ik maakte als opdracht voor de academie: op dubbel geplooide platen moesten we bomen schilderen en daar weerspiegelende elementen inbrengen. Daarna werd het bewerkt zodat het tegen regenweer kon. Opvallen doet het wel … en de regen zal het niet beschadigen.

Even voor tien uur, het aangekondigde openingsuur, is alles in orde en naar mijn zin: de dag kan beginnen. Maar geen tijd om te gaan zitten met een boekje, want even later zijn de eerste buren daar. Ze zijn nog niet goed binnen of andere buren komen ook aanzetten. Het doet enorm plezier dat ze langs komen. Ik geef uitgebreid uitleg bij de werken die wat verklaring kunnen gebruiken. En daarna: koffie natuurlijk. En voor we het beseffen is het twaalf uur en regent het pijpenstelen.

We veronderstellen dat de regen de mensen thuis gaat houden, dus hebben we nu waarschijnlijk tijd voor een boterham. Inderdaad blijft het rustig. Wanneer alles weer opgeruimd is en we even willen uitblazen bij een kop koffie, komt de eerste bezoeker van de namiddag binnen … en wordt het geen moment meer rustig. Ik probeer te zeggen wat ik (nog) kan zeggen. Ik voel mij stem langzaam hees worden. Tussen door tijd voor een koffie of een glas wijn met bijhorend gesprek.

Maar de sfeer is leuk. Sommige mensen ken ik, andere maken zich bekend als vrienden van … en er zijn ook bezoekers die me helemaal onbekend zijn, maar die puur uit interesse komen. Tijd voor een echt uitgebreid gesprek is er niet meer bij, maar de stoelen rond de keukentafel zijn steeds bezet … en Karel maar koffie maken of wijn schenken. Om vijf uur komen overburen nog een goede dag zeggen. Terwijl de laatste bezoekers buitengaan, is Karel in de weer voor de buren. Ik kan er ook bij komen zitten en we kunnen ongestoord blijven doorpraten tot zes uur en de deur kan gesloten worden.

Nu werk ik in omgekeerde richting. Uithangbord naar de garage, schilderijen uit het atelier terug naar binnen halen … en de kookkunde beperken tot het opwarmen van een pizza. We zijn alle twee bekaf, maar dat weerhoudt ons niet om volgende zondag weer op te treden.

zeg me niet

je verdroomt je tijd

aan mooie woorden

versleten toekomstberichten

ik weet

wat lijden betekent

dag na dag

tot een man naar het water ging

een kind naar de dood sprong

ik beluisterde

zovele verhalen

van vrouwen

huilend om de innerlijke verwoesting

door incest

psychisch en fysisch geweld

mannen

die hun ontreddering

niet meer in woorden konden mededeelbaar maken

ik zag kinderen

uitzinnig van wanhoop

om het leven

niet meer te bevatten

in mij breekt een helderheid door

van tegendraadsheid

tegen beter weten in

dat tot woorden leidt

als

graag zien

vernietiging is niet het laatste woord

geen hiernamaals

geen weerzien

hier en nu

wil ik het anders maken

ieder zichzelf tot opdracht geven

ik zal soms bij je zijn

maar je bent zelf sterk genoeg

prachtig wezen

dat bewust is

en zichzelf mens noemt

Naarmate de dag nadert van de kunstroute, bereid ik dit evenement voor. Eerst dienen de schilderijen van vorige uitgave vervangen te worden door werken die ik het laatste jaar maakte. Karel kruipt zonder beven de ladder op om dit tot een goed einde te brengen. Hier moeten nagels bij komen, daar zouden er best wat weggehaald worden. Om de tuinkamer te omvormen tot toonzaal ruimen we uitgebreid op. Mijn boekentafel wordt leeggehaald tot alleen het boek overblijft dat ik aan het lezen ben, Karel wacht tot de laatste dag om zijn boeken te reduceren tot de allernoodzakelijkste, want alle boeken zijn noodzakelijk voor hem. De tekentafel en de bijzettafeltjes worden leeggehaald, andere tafeltjes worden er bij gesleurd om mijn wenskaarten ten toon te stellen. De tekeningen die er al een tijdje hangen worden nu op gelijke hoogte gebracht en juiste tussenruimte gegeven. De pc tafel en de pc mogen blijven staan, ook de printer, maar alle papieren daar rond mogen wel verdwijnen; alles wat naar privé-bewoning verwijst leidt af van de schilderijen, ik wil het dus zo kaal mogelijk aanbieden … hoewel ook dat relatief is.

In mijn atelier probeer ik de schilderijen uit die er moeten hangen: oude nagels er uit en nieuwe er in. De schilderijen zullen op de dag zelf opgehangen worden, want mijn atelier is nu vrij vochtig en dat doet geen deugd aan de doeken.

Even bekijken hoe het moet op de dag zelf. Mijn auto gaat de garage uit zodat er voldoende ruimte ontstaat om daar van alles op te bergen. Verfgerief en tafels verhuizen dan naar de garage zodat er ruimte ontstaat om de werken van op voldoende afstand te bekijken. Meteen kan ik aan de ingang van de garage een doek van 2m x 2m ophangen. Als ik dan de deuren openzet geeft dat wel een ‘entree’.

Ik verheug me echt op die twee dagen. Niet dat er zoveel volk zal komen, zeker niet nu er regenweer voorspeld is. Vorige uitgave was er ook geen enorme toeloop. Maar juist daardoor kregen we tijd om met de mensen die er wel waren te praten, iets samen te drinken. Ik heb er nog altijd goede herinneringen aan.

En af en toe bekruipt me de twijfel. Wat ben ik aan het doen? Moet dat nog op mijn leeftijd. Is het wel zinvol. Maar ik toon graag mijn werk omdat daar mijn ziel in ligt. Ik wil zowel de pijn als de kracht van mens-zijn vertolken en dat meedelen aan anderen. Zeggen, via die schilderijen: ‘sterker dan de dood is de liefde’, als antwoord op het bijbelse: sterk als de dood is de liefde. Zegt de bijbel: even sterk als de vernietiging is het leven, ik stel daar tegenover: sterker dan de vernietiging is de levenskracht van de mens en de mensheid. Ik geloof daarin ondanks dat ik weet heb van vernietiging. Het is mijn testament dat ik zowel mijn kinderen als ieder ander wil nalaten.

De datum lag al een tijdje vast: vrijdag zouden we elkaar terug zien … en waarom niet in Mechelen. Voor beiden niet zo lang reizen en ’t voornaamste was dat we een plek vonden om te praten.

Deze keer zouden we het wel even anders doen. We wilden ook een bezoek brengen aan de Dossin kazerne. De Dossin kazerne was tijdens WOII een verzamelplaats geweest voor 25.000 Belgische en Franse joden en zigeuners die van daaruit naar hun vernietiging werden gestuurd. Het twintigste konvooi werd aangevallen door drie verzetstrijders en 231 gedeporteerden konden ontsnappen; 115 personen slaagden  daarin. Ik had ergens gelezen dat er een museum opgericht was om de thematiek die door deze historische feiten opgeroepen wordt (racisme, uitsluiting en mensenrechten) aanschouwelijk voor te stellen. Daar me dat wel aanspreekt wou ik dit museum bezoeken en Iris vond het ook interessant.

Het is koud en in de wind krijg je een echt winters gevoel. Dat is echt geen reden om thuis te blijven en even voor haf elf zien we elkaar in het Mechelse station. Het is altijd een speciaal moment als we elkaar zien: twee dames op leeftijd die elkaar heel hartelijk begroeten alsof ze pubers zijn die elkaar lang niet gezien hebben en nood hebben om elkaar te knuffelen. Wellicht denken omstaanders aan de Benidorm Bastards. Maar wat kan het ons schelen. We zijn écht blij elkaar te zien.

We zoeken een bus op die ons naar de markt kan voeren. Eerst staan we te wachten op de halteplaats waar we vorige keer de bus namen, maar dat klopt niet meer. De halteplaats is blijkbaar verhuisd, dus naar de andere kant en daar staat een bus te wachten en kunnen we meteen opstappen. Toch wel blij dat we richting markt vertrekken. Als we daar afstappen kennen we de weg.

We hebben allebei zin om iets te drinken, maar eerst willen we informatie i.v.m. de Dossin kazerne. Hoe geraken we er, wat zijn de openingsuren. Op zoek naar een VVV kantoor ontdekken we een info Mechelen. We stellen onze vragen … maar blijkbaar is het nog te vroeg voor een bezoek. Normaal ging het museum open in september maar dat is nu verschoven naar december. Nu ja, uitstel is geen afstel.

We kiezen een café-restaurant uit waar zonlicht binnen valt … en er is nog plaats aan een tafeltje in de zon. Zolang we op weg waren gingen er wat woorden over en weer. Laat ons zeggen dat we opwarmden over de bussen, de drukte in de stad, het weer … gewoon wat klanken uitwisselen om uit te drukken dat het tof is elkaar weer te zien.

Maar eens we achter een koffie zitten geven we ons over aan het gesprek. Dan eens is Iris aan het woord, dan probeer ik woorden uit. Het mooie is dat we kunnen zoeken naar woorden zonder gehinderd te zijn door wat de ander denkt, of welke morele, religieuze of politieke overtuiging de ander is toegedaan. In het gesprek proberen we ons ervaren als vrouw, moeder, partner, vriendin, gepensioneerde, vriendin te formuleren. Ieder spreekt voor zichzelf, het eigen ervaren tot taal brengend. Je respecteert elkaar en probeert in het verwoorde beleven van de ander te komen. En dat lukt vrij goed.

Na een tijdje bestellen we iets om te eten. Niet dat de honger ons zo kwelt, maar het is nu eenmaal middag, de zaak loopt vol en we laten ons drijven op dat ritme.

Tot we moe worden. Niet te verwonderen na meer dan drie uren ‘gegrepen gesprek’ … en een middagdutje dat overgeslagen werd.

Terug de bus naar het station. Kijken wanneer de treinen vertrekken. Ongeveer op hetzelfde moment vertrekken onze treinen: Iris op spoor 5 ik op spoor 1. Maar dat duurt nog even. We wandelen heen en weer in de benedengalerij die naar de perrons leidt. Er staan 4 struise mannen van politie of van een bewakingsfirma veiligheid te garanderen. Nu ja, Mechelen kent wel zijn problemen. Tegen vertrektijd aan nemen we afscheid.

Ieder op het juiste perron gekomen kijken we nog even naar elkaar en zwaaien definitief uit.

Even later stopt mijn trein en stap ik in. Ook de trein die Iris neemt is aangekomen.

Wanneer ik ga neerzitten voel ik pas hoe moe ik ben. Zo intens … ik wil er voor tekenen om dit telkens opnieuw in te gaan. Dan is ouder worden niet zo erg.

Geesten van het Avondland 

Ondertitel: ‘De roots van het moslimterrorisme’ – Rudi Vranckx

Rudi Vranckx, historicus, is bekend van zijn reportages in het Midden-Oosten. In dit boek toont hij ook aan dat hij kan schrijven. Hij sleept je mee door het verhaal dat hij wil vertellen: hoe ontstaat terrorisme, wie zijn die terroristen? Naar aanleiding van concrete feiten die we op tv bijna dagelijks aangeboden krijgen, gaat hij op zoek naar de concrete mannen en vrouwen achter de terreurdaden. Wie zijn ze, hoe konden ze zich manifesteren. Hij volgt hun spoor over de hele wereld. Ze leven tussen ons, ongemerkt, als vriendelijke buren. Wat bezielt deze jonge mensen. Wie zet de energie in gang van dood en vernieling.

Wij zijn bang van de Islam … maar gaat het om een religie die verschilt van de gangbare religie in Europa? Of zijn er krachten aan het werk, naar boven gebracht door imams die de Islam misbruiken om hun drang naar vernietiging, hun machtswellust uit te spreken en zo jongeren die hun draai niet meer vinden een houvast te bieden dat naar ‘het paradijs’ leidt?

Met een vlotte journalistieke stijl neemt de schrijver je mee van de ene persoon naar de andere, de ene wereldstad naar de andere. Je ziet een concrete persoon groeien van een toekomstloze vreemdeling in een grootstad naar een martelaar voor de heilige waarheid. Het einde van het verhaal is een terreuraanslag, waarvan de beelden op tv aangeboden worden. Het wereldschokkend nieuws van 11 september, de dagelijkse sleur van de burgeroorlog in Irak. Allemaal ver van ons bed. Ondertussen blijven we de mythes voeden over het Moslim-imperialisme. Die mythevorming helpt wellicht om onze angsten te verwoorden. Zouden we ook niet de moed moeten opbrengen om onze angsten te bekijken?

Maar dat is een ander verhaal. Het boek van Vranckx stelt wel onze vooroordelen in vraag, niet van uit de mentaliteit van ‘och arme’, wel vanuit het opzoeken van concrete feiten. Hij biedt geen oplossingen aan, maar het formuleren van de realiteit is een gezonde vertrekbasis. En daar is hij goed in gelukt.

Geesten van het Avondland

De roots van het moslimterrorisme

Rudi Vranckx

ISBN 13 978 90 8542 058 3

Uitgeverij Meulenhoff / Manteau

Wie schrijft onze geschiedenis – Samuel D. Kassow 

Ondertitel: Het dramatische verhaal van het verborgen archief uit het Getto van Warschau.

Na de oorlog werd in Warschau een gedeelte van een verborgen archief opgegraven, dat geschreven werd tijdens de Jodenvervolging door de nazi’s. Veel ontbreekt, is niet teruggevonden, maar wat overbleef was voldoende om op een indringende manier die tijd op te roepen.

De centrale figuur is Ringelblum. Als geschiedkundige was hij doordrongen van het bewustzijn dat de joden hun eigen geschiedenis moesten schrijven en dit niet overlaten aan latere geschiedkundigen die door hun eigen bril deze periode zouden tegemoet treden. Daarom was het noodzakelijk dat niet alleen de archieven van de bezetters (nazi’) achterbleven en door latere geschiedschrijvers doorzocht en geïnterpreteerd zouden worden, zelf wou hij ook een ‘geheugen’ nalaten, onder vorm van beschrijvingen, dagboeken, documenten … ‘nu’ geschreven door joden die vast zaten in het systeem. Hij vormde daarvoor een groep de ‘Oneg Sjabbat’. Hij probeerde zo wetenschappelijk mogelijk te werken, door vragenlijsten op te stellen voor interviewers, door zakelijk verslag te doen van de werking van de Joodse Raad, de joodse politie … Ook als de joodse gemeenschap niet zo stichtelijk te voorschijn kwam, werd er verslag van gemaakt. Niet alleen het drama werd beschreven, ook de overlevingsreflexen als humor komen aan bod. Tot zelfs snoeppapiertjes werden teruggevonden in het archief.

Om de chaos van gegevens te ordenen en tot een leesbaar geheel te maken, ging S. Kassow uit van de medebetrokkenen bij ‘Oneg Sjabbat’ … Hij beschreef hun voorgeschiedenis, hun betrokken raken bij het werk, hun opvattingen, werk, volgde hun weg tot hun vernietiging en bracht naar aanleiding van hun optreden het archief ter sprake. Wat dit archief zo uniek maakt: het is op het moment van de gebeurtenissen zelf geschreven, geeft verslag zowel van de gewone man in de straat als van de intellectueel. Degenen die het verslag of document maakt weet niet wat morgen zal gebeuren. Het is de geschiedschrijving van de concrete mens, van een concrete samenleving, waarin zowel heldendom als corruptie te voorschijn komt. Het is een verslag hoe een joodse gemeenschap van de aardbodem verdwijnt. De opstand in het getto wordt zijdelings vernoemd, maar de geschiedenis daarvan wordt niet door dit archief verhaald.

Omdat de documenten geschreven zijn zonder de afloop te kennen, een afloop die wij als lezer wel kennen, blijft de beklemming tot de laatste bladzijde voortduren.

Het is een kanjer van een boek, meer dan 600 pagina’s, maar geen enkel moment verzwakt het verhaal. Aanbevolen.

Wie schrijft onze geschiedenis

Samuel D. Kassow

ISBN 978 94 600 3010 9

Uitgeverij Balans

Om 19 u komen Monika en Eric haar man, me ophalen voor de vernissage in ‘Den Egger’ in Scherpenheuvel. Ook Pol gaat mee.

‘Den Egger’ is een gemeentelijk centrum waar allerlei activiteiten plaatsvinden: van vergaderingen tot sport tot tentoonstellingen in ‘De Galerij’.

Ieder van de deelnemende kunstenaars heeft in het begin van deze week een werk binnen gebracht. De organisatoren hebben de werken verdeeld over de twee tentoonstellingszalen en vandaag worden de kunstenaars uitgenodigd om een glas te komen drinken en de werken te bekijken.

‘De Galerij’ zijn twee relatief smalle zalen (ook omdat ze vrij lang zijn), speciaal ingericht voor tentoonstellingen: een goed ophangsysteem en een goede belichting.

Wanneer we toekomen zijn er al wat mensen aanwezig, maar we willen eerst de werken zien. Een mooie zaal verhoogt toch de kwaliteit van het aanbod. Ik zoek mijn werk op en merk dat het ook tot zijn recht komt. Monika heeft twee keramieken potjes meegebracht, ik noem het ‘van engelensignatuur’. Al haar werk is doordrongen van een kwetsbaarheid die je bijna de adem beneemt. Pol zelf heeft geen werk ingeleverd, wel Anne, zijn vrouw, die er vanavond jammer genoeg niet kan bij zijn.

Terug in de ontmoetingsruimte krijgen we een glas wijn om de tijd te overbruggen naar het openingsceremonieel. Stilaan vult de ruimte zich. Er zijn heel wat mensen die we kennen of die voorgesteld worden door iemand van ons. Iemand vraagt de aanwezigen naar boven, waar het programma zal voorgesteld worden. We drinken het glas leeg en gehoorzaam zoeken we ‘boven’ op.

De schepen van cultuur heet ons welkom en stelt het programma voor dat we al via e-mail konden inkijken:

- verwelkoming door Marc Decat, schepen van cultuur van Scherpenheuvel-Zichem.

- geleid bezoek aan de tentoonstelling in de galerij

- Voorstelling website Kunstroute NO Hageland Guido Peers, projectleider IGCS

- Het belang van kunstenaars in deze regio en de aanwezigheid van HABK (Hagelandse

Academie voor Beeldende Kunst) en SLAC (Stedelijke Leuvense Academie) door

Annemie Verbeek directeur SLAC

- receptie

We gaan na de verwelkoming rond in de galerij. Van het geleid bezoek komt niet veel terecht. De persoon die het op zich neemt is al blij dat de groep heelhuids en op tijd in de zaal belandt waar het verdere programma wordt afgewerkt.

Nu is het ‘woordgedeelte’ aan beurt. Feitelijk zouden ze dat best weglaten, al wat er gezegd wordt is al via mail uitgelegd of is van zo’n evidentie dat je er bij in slaap zou vallen. Waarom willen organisatoren en politici zoveel ‘praten’? Gelukkig duurt het niet te lang en worden we uitgenodigd voor een hapje en een drankje. Vooral dat eerste trekt me aan: ik heb vanavond nog niet gegeten en de hapjes zijn lekker.

Daar de meeste mensen elkaar wel van hier of daar kennen, is de sfeer geanimeerd. Wanneer de eerste mensen vertrekken besluiten we dat ook maar te doen. Ik heb er geen bezwaar tegen: de hapjes zijn immers op.

Over een goede week is het dan zo ver, dan kunnen de mensen op atelierbezoek. Ik verheug er me al op.

Nu is het uitkijken naar wat de dagen dat we onze deur open houden zullen brengen. Hopelijk geen regen, want dat zou eventuele bezoekers kunnen weerhouden.

Zoals elk jaar komen we vandaag samen met de familie. Verzamelen bij Aike , iets drinken, de laatste nieuwtjes uitwisselen en dan naar Leuven. Samen in de 8-persoonswagen van Carlo. Eerst gaan we naar het graf van Arne. Elk jaar weer nemen we ons voor een ritueel uit te proberen … maar dat lukt niet zo goed. We staan rond het graf van Arne en verzinken in woordeloosheid. Ieder beleeft het gemis op zijn of haar eigen manier. De pijn om het weggaan van een kind of voor Karel de jongen die hij leerde kennen is anders dan de broer die je moet missen, vooral op die bijzondere momenten van het leven die je graag zou delen met iemand die je vertrouwt. Na dertien jaar staan we nog altijd op onszelf geworpen bijeen. Wel hebben we de ruimte waarin iedereen opgesloten zit leren respecteren als noodzakelijke overlevingsruimte. We geven elkaar bemoediging om het verlamd worden door pijn in te gaan. We weten van elkaar dat dit gemis ondraaglijk is als het in al zijn scherpte aandient zoals nu.

Met mijn armen vol afscheid ga ik terug. Werd er nog wat gepraat toen we naar het graf toegingen, nu duurt het even voor er een eerste woord gezegd wordt. Stilaan echter zoeken woorden weer een weg naar elkaar. Aan de auto zijn we reeds wat bekomen.

Terug in de auto herneemt het woord zich. We gaan bowlen. We zijn met zijn zessen, dus één baan volstaat. Het gaat niet om te winnen, wel om samen te zijn.

Daarna samen eten. Aike heeft al gereserveerd, zodat we zeker plaats hebben. Er wordt gelachen, de toekomst herneemt zich.

dag dat we onze doden herdenken

dag die ik uit mijn geheugen wil bannen

dag van gemis

dag van ongerealiseerde dromen

dag zonder woorden

dag waarop ik de goden vervloek: waarom mijn zoon

dag van verzoening: ga mijn jongen het was genoeg

dag van onrust: hoe gaat het met de anderen

dag van warmte in het samenzijn

dag van lief hebben

dag van treurnis om het leven

dag van toekomst

dag die morgen voorbij zal zijn