Een tijdje terug kwamen we met een groep studievriendinnen weer eens samen: iemand van Lokeren had de dag georganiseerd. ’s Middags in een hotelschool lekker gaan eten, ’s namiddags naar het stadsmuseum.

Met de trein was ik vroeg vertrokken. Eerst naar Dendermonde waar Iris me kwam ophalen. Ik had voorgesteld ergens een koffie te drinken … maar Dendermonde is nog niet wakker op dit vroege uur, er zijn nog geen gelegenheden open waar je rustig bij een kop koffie kan bijpraten. Dus reden we naar haar thuis in Hamme.

Tegen de middag zorgden we ervoor in Lokeren te zijn. We kwamen terecht in een school waar men leerde wat men in de Horeca zoal moet kennen. Heerlijk gegeten. Bij elke samenkomst probeer ik naast iemand te zitten die ik nog niet echt gesproken heb sinds we elkaar opnieuw leerden kennen. Ik was echt benieuwd naar het verhaal van L. Gek hoe je na vijftig jaar, en ondanks dat je een heel andere weg gegaan bent, elkaar weer vindt in de intimiteit van vriendschap. Als je soms gebruikt maakt van de buienradar … dan is dat dank zij o.a. haar zoon. Nu denk ik steeds aan haar wanneer ik even kijk hoe het weer hier boven Werchter er de komende uren uit gaan zien: ga ik in de tuin werken of zoek ik binnen iets om doen.

Daarna was het verzamelen geblazen in het stadsmuseum. Hier wordt de geschiedenis van Lokeren aanwezig gesteld. De haarsnijderij-industrie krijgt aandacht: een voorbereidende industrie waarbij konijnen- en hazenvellen bewerkt worden tot vilthaar voor hoedenfabricatie over de hele wereld. Lokeren was voor deze vuile en vervuilende industrie in de 20e eeuw het wereldcentrum. Foto’s roepen wel iets op … maar wat kunnen ze overbrengen van de stank, ongezonde werksituatie, armoede … onmacht van de betrokkenen.

Uitgebreid komen de ’hofkes’ aan bod. De ‘hofkes’ zijn de woningen van de armen. Wonen op een oppervlakte van 12 m², kan dat? Vroeger in Lokeren wel. Nu moet een studentenkamer minstens die oppervlakte hebben. Er wordt een ‘kamer’ getoond waarin een gezin leefde: kachel, tafel, bed … alleen man en vrouw en kinderen ontbreken … maar waar vonden die nog een plaats.

Dan komen mijn herinneringen los. Ik herken die ‘huizekens’. Die bestonden nog in mijn kindertijd. Een groep huisjes, eerder krotten, een gezamenlijk toilet, een gezamenlijke ‘pomp’, modder als het regende, vuile kinderen … en armoede.

Wanneer ik zo’n ‘hofke’ uitgebeeld zie, komt een soort schaamte over mij. Nu kijken we er naar als iets bijzonder, een vorm van sensatie, een curiositeit. Toen leefden de mensen daarin en de samenleving toen vond dat acceptabel. Armoede was de schuld van de armen: ze waren lui, dronken, vloekten, verzorgden zich niet … volk om te mijden.

Om de bittere smaak weg te spoelen kregen we op het einde van de rondleiding nog een beenhouwerij en een bakkerswinkel uit de goede oude tijd te zien. Toch had ik geen zin meer om samen iets te gaan drinken en de dag af te ronden. Wat ik gezien had bleef nawerken. ’t Was trouwens een mooi uur om naar huis te gaan, want ik moest de trein nog op.

Toch is het goed dat die vorm van samenleven ergens aan bod kan komen. Die ‘goede ouwe tijd’ had toch ook een paar donkere kanten en dat mag geweten worden.

Karel heeft een boek van Spinoza uit het Latijn vertaald en dit is onlangs verschenen bij uitgeverij ‘Wereldbibliotheek’.

Spinoza. Staatkundige Verhandeling. Uit het Latijn vertaald en toegelicht door Karel D’huyvetters

Eerst verscheen deze vertaling in een voorlopige versie op zijn website http://blog.seniorennet.be/spinoza_in_vlaanderen/. Toen eraan gedacht werd die vertaling in boekvorm uit te geven, is er in samenspraak met de uitgeverij, nog hard aan gewerkt en zo kreeg het boek uiteindelijk zijn definitieve vorm.

Het is wel even een ontroerend moment als dit concrete boek dan in je handen ligt. Het is een mooie en verzorgde uitgave. Een juweeltje om in je boekenkast te hebben.

De laatste vertaling in het Nederlands dateert van 1902. De nieuwe vertaling hanteert een modern en verstaanbaar Nederlands voor hedendaagse lezers. Inhoudelijk gaat het over staatsstructuren en de democratie als te verkiezen bestuursvorm, gebaseerd op Spinoza’s filosofische inzichten.

Voor de hedendaagse mens is dit boek nog altijd even boeiend: ook nu nog zoeken we naar democratische oplossingen voor het politieke bestuur van het land: hoe meer democratie, hoe rechtvaardiger een samenleving kan georganiseerd worden.

Niet dat ik dagelijks in het denken van Spinoza duik… hoewel. Omdat Karel dit boek vertaalde heb ik het doorgenomen. Maar Karel is wel elke dag met Spinoza bezig, en bijvoorbeeld aan tafel komt er vaak een of ander aspect van het denken deze filosoof ter sprake. Dan krijg ik enorme bewondering voor deze man. Misschien zouden we hem nu plaatsen binnen het autisme-spectrum. Maar wat een inzicht heeft dit genie in het mens-zijn. Terwijl hij zich maanden kon afzonderen van de buitenwereld formuleerde hij een benadering van de realiteit die, meer dan driehonderd jaar later, nog als modern aandoet. Ik geloof niet dat hij vrouwonvriendelijk was toen hij de vrouw als ‘onmondig’ vaststelde. In zijn tijd (1632 – 1677) had de vrouw geen stem in het politieke bestel. Nu ja, bij ons kreeg de vrouw pas stemrecht na de Tweede Wereldoorlog...

Ondertussen formuleerde hij een filosofie die heel bevrijdend werkt. God is voor hem geen buiten- of bovennatuurlijk iets of iemand, maar de natuur zelf en kan daardoor niets anders dan de realisatie van die natuurwetten zijn. Geen mirakels of een bestraffend godsbeeld, geen ‘uitverkorenheid’ of verworpenheid van ongedoopten en heidenen. Godsbeelden zijn mensbeelden en onderworpen aan de natuur van het menselijk zijn.

Je kan dan op ontdekkingstocht gaan via je eigen ervaren: wat is het leven (de natuur) mooi en wat is het ook onmenselijk tragisch. Er is geen god nodig om dat te verklaren. Willen we deze wereld menselijker maken: niet wachten op een god, zelf doen. Dat is de duidelijke boodschap van Spinoza voor vandaag.

Schrijf alvast in je agenda: op 17 en 18 mei organiseren we met acht kunstenaars een soort kunstmarkt in onze tuin. Niet alleen de tuinkamer en het atelier laten zich inpalmen door allerlei kunstwerken, er zullen ook tentjes verschijnen op het gazon en tussen de bomen … vandaar de titel van het evenement ‘Tussen de bomen’.

Natuurlijk vraagt dit heel wat voorbereiding. Eerst en vooral de tuin een beetje fatsoeneren. Ik rij het gras af, Karel zorgt dat de coniferen worden bijgewerkt, ik zorg dat de afgewaaide takken en sparrenappels tussen de bomen worden opgeruimd, Karel zorgt voor het hakselen van de afgezaagde takken. Coniferen geven een doordringende zoete geur af bij het vermalen. Heerlijk. Net of vreemde landen op me afkomen. Er moet gewied en geplant worden. Natuurlijk kan dit niet allemaal in een keer gebeuren … maar oudere mensen mogen hun tijd nemen, elke dag een beetje, dan breekt de rug niet en blijft het genieten om buiten te werken.

Na de grijsheid van een winter is het genieten van de kleuren in het lentelicht;

Karel zal nog even moeten doorwerken om alle takken gehakseld te krijgen.

Toen Arne een jaar gestorven was, kwamen we met de familie en enkele vrienden samen om hem te gedenken. Om te zeggen dat we dat voorbije jaar, dat zo verscheurend was, niet alleen hadden overleefd maar dat we ook de moed verkregen hadden om ieder de eigen weg verder te gaan. Er werden enkele teksten voorgelezen, een stukje muziek beluisterd en op het einde van de viering hebben we een boom geplant in onze tuin: de blauweregen (eerder een klimplant) die tegen het huis aangeleund staat … alsof Arne voor altijd dicht bij ons aanwezig is.

Elk jaar is het opnieuw uitkijken of hij bloemen draagt. Dit jaar is het overvloed alom. De boom bloeit in drie fasen: het eerste deel tegen de muur die op de zuidkant gericht is krijgt nawarmte van de muur en bloeit het eerst, het tweede deel wordt ook beschenen door de middagzon, maar groeit verder van de muur af en het derde deel is naar het westen gericht en komt het laatst tot bloei. Zo blijven we lang plezier beleven aan de blauweregen.

De finale is elk optreden een ware belevenis. Nu komen de dansers, op de zang van Alegria, de scene op en de zaal binnen door alle deuren die open kunnen. Het is heel aangrijpend als al die dansers op hetzelfde moment dezelfde beweging maken (en daar is echt op geoefend): op de scene, tussen het publiek.

De dansers zijn allemaal in het wit gekleed en hebben een wit masker op waarvan de ogen en mond een gekleurd accent kregen, waardoor ze aan een pierrot doen denken, de tragi-komische figuur uit de circus wereld.

Eerst wordt Alegria in de gekende versie uitgevoerd, maar dan volgt, na even een stilte een disco-versie waarbij de dansers huppelen en springen zodat de ontlading tot in de zaal voelbaar is. Even bekruipt me de angst dat de scene het gaat begeven.

De choreografen komen groeten, krijgen bloemen, dansers en publiek worden bedankt … en dan valt het doek. Tot volgend jaar wellicht.

De kleding voor de finale hangt klaar.

De maskers liggen klaar aan de deur om opgezet te worden bij de finale.

De titel van de voorstelling ‘Descobrir’, betekent in het Portugees ‘ontdekken’,’onthullen’, ‘openbaren’. Op muziek van ‘Cirque du soleil’ dansen de kinderen en jongeren rond het thema van de ontdekking van de wereld. Een kind, onervaren, maakt kennis met al het mooie en minder mooie, het blije en droevige, het harmonieuze en verscheurende in de ervaring.

Geflankeerd door de eindverantwoordelijken van licht en geluid volgt Aike wat er op en achter de scene gebeurt en geeft ze richtlijnen indien nodig. Soms zie ik haar iets op een blad schrijven: dat zal ter sprake komen in het voorbereidend gesprek voor het volgende optreden.

Er is een rustig hoekje ingericht waar dansers zich even kunnen terugtrekken als ze moe zijn. Er staat ook een scherm dat de evolutie op de scene laat zien.

In afwachting van hun optreden zitten de dansers gezellig bijeen. Voor hen is dit een feest: ze genieten van de spanning, het optreden en de ontlading erna.

Wie honger heeft kan in de artiestenbar terecht voor een croque of een broodje;

Voor het kappen en schminken krijgen de betrokken medewerkers een opleiding. Voor het optreden plannen ze een weekend waarop ze de kunst van het schminken en kappen kunnen aanleren onder begeleiding van deskundigen. Ook tijdens de doorlopen in het danscentrum wordt er telkens geoefend. Bij zo’n doorloop gaat het niet alleen om de dansuitvoering, maar ook om de overgang van de ene groep naar de andere aan te leren, zodat dit ook boeiende momenten oplevert. Ondertussen wordt al eens wat kledij aangetrokken, hier en daar een kapsel uitgeprobeerd en sommigen krijgen een laagje schmink op. Niets wordt aan het toeval overgelaten.

Foto’s van de verschillende kapsels hangen tegen de muur, zodat elke medewerk(st)er goed weet wat er dient te gebeuren.

Ook voor de schmink hangen foto’s tegen de muur.

De naaigroep blaast even uit na een drukke interventie.

Achter de scene ligt alles klaar voor een vlugge klerenwissel, maar ook om eventuele ongelukjes te verhelpen: veiligheidsspelden indien de kledij het zou laten afweten, plakkkers voor wie zich bezeert, haarspelden om een kapsel bij te sturen … aan alles is gedacht.

Voor wie honger heeft of dorst kan in de artiestenbar terecht.

Een droogrek is niet meegekomen … maar dan zoek je een andere oplossing.