Jantje lust zo graag koude patatjes met mayonaise ...
Op een dag mag hij met zijn ouders mee naar een groot trouwfeest
waar het eten in buffetvorm wordt opgediend.
Toevallig is zijn lievelingsgerecht er ook bij ... patatjes met mayonaise.
Door een speelse houding (hoe zijn kinderen) stoot hij zijn bord van tafel.
Jantje kruipt vlug onder de tafel en begint de gevallen patatjes op te rapen.
Plots ziet hij een dame zitten, zonder slip, met haar
benen gespreid .
"Oei !", denkt Jantje, "Daar zit precies een hamsterke, en het steekt zijn tong uit. Dat diertje heeft zeker honger ?"
Op het ogenblik dat Jantje een patatje naar het hamstertje toesteekt,laat de vrouw een dikke scheet ...
"Sssssttt !", zegt Jantje, "Ge moet niet blazen ... het zijn koude patatjes!"

Er is een getrouwd stel waarvan de man gek is op Brigitte Bardot.
De dag voordat ze 25 jaar getrouwd zijn laat ze op beide delen van haar kont een grote B zetten. Dus de volgende dag gaan ze hun trouwdag in bed vieren en zegt de vrouw vlak voordat ze beginnen: "Kijk eens schat, ik heb extra voor jou een naam op mijn kont laten tatoeëren, weet je wie 't is?"
Zegt de man: "BoB, wie is BoB???"

Spinazie kan al zeer vroeg op het jaar gezaaid worden. Vanaf juni tot half augustus lukt spinazie telen minder goed. Dan zijn de snelle bloemvorming en de droogte spelbrekers. Na het warmste seizoen is er nog een herfstteelt mogelijk, evenals een overwinteringsteelt. Of een ras geschikt is voor de gekozen teeltperiode hangt nauw samen met de groeiduur van het ras De normale voorjaarsteelt die vanaf maart kan gezaaid worden is de makkelijkste en meest aangewezen teelt. Matig snel groeiende rassen zijn in die periode het meest aangewezen. De teeltwijze bepaalt hoe dicht gezaaid wordt. In Nederland is dat snijspinazie, in Vlaanderen plukspinazie
 

Spinazie behoort tot de familie van de ganzevoetachtigen of Chenopodiaceae. Tot dezelfde familie behoren de rode bietjes, zuring en de snijbiet of warmoes. De soortnaam is Spinacia oleracea. Spinazie is een éénjarig gewas. Het vormt bladeren én bloemen in één groeiseizoen. De bloemvorming speelt ons vooral parten als we spinazie willen telen in het late voorjaar of de zomer.
Van oudsher wordt er een onderscheid gemaakt tussen scherpzadige en rondzadige rassen. Gezien de opkomst van de hybriderassen is dit onderscheid aan het vervagen. Als je catalogussen inkijkt worden rassen meer en meer ingedeeld volgens de groeiduur. Zo blijft het onderscheid bestaan tussen trage en snelle groeiers, want daar gaat het uiteindelijk om bij spinazie.

foto : scherp zaad bij spinazie heeft twee scherpe uitsteeksels.

Scherpzadige rassen of snelle groeiers zijn heel geschikt voor de vroege teelt. Deze vroege rassen worden beter niet geteeld later op het seizoen. Door hun snelle groei wordt er dan onmiddellijk een bloemstengel gevormd. De bladvorming is dan heel matig. De rassen zijn te herkennen aan de scherpe stekels op het zaad. De bladeren van deze rassen zijn smal, spits en opgericht. Standaardrassen van deze groep waren Eerste oogst en Breedblad scherpzaad.

Rondzadige rassen groeien trager en zijn geschikt voor zaai vanaf maart. Ze hebben minder neiging tot opschieten. Het zaad is rond en glad, ook de bladpunten zijn meer afgerond. De groei is niet opgericht, maar rozetvormig. De rondzadige rassen kunnen sterk verschillen wat betreft groeisnelheid. Hoe later je zaait des te meer traaggroeiende rassen aangewezen zijn.

De Teeltperiodes
Spinazie kan al zeer vroeg in het jaar gezaaid worden. Vanaf juni tot half augustus lukt spinazie telen minder goed. Maar na de warmste zaaiperiode is er nog een herfstteelt mogelijk, evenals een overwinteringsteelt. Of een ras geschikt is voor de gekozen teeltperiode hangt nauw samen met de groeiduur van het ras De normale voorjaarsteelt die vanaf maart kan gezaaid worden is de makkelijkste en meest aangewezen teelt. Matig snel groeiende rassen zijn in die periode het meest aangewezen.

De zeer vroege teelt wordt, indien de omstandigheden gunstig zijn, al eind december gezaaid. Of je kan het meest geschikte moment uitkiezen tijdens de maand januari of februari. Als de grond te nat is of tijdens vorstperiodes kan er niet gezaaid worden. Deze teelt is enkel weggelegd voor diegenen die beschikken over een lichte, goed doorlaatbare grond die ook in de winter niet te nat wordt. Je kan voor deze teelt het standaardras Breedblad scherpzaad gebruiken. Bij een zachte winter kan de oogst reeds in maart beginnen. Het kan ook duren tot begin april vooraleer er kan geplukt worden.
Bij een vroege teelt worden de zaden heel dicht bij elkaar gelegd.

Bij de voorjaarsteelt, voor de zaai vanaf maart tot begin mei, gebruik je de vroegste rondzadige rassen. De Viroflay- en Resistoflaytypes waren de rassen die vroeger veel gebruikt werden voor deze teelt. Ook hier zijn geschikte hybriden ontwikkeld die deze types vevangen.

De zomerteelt is mogelijk, maar eigenlijk niet aan te raden om tijdens de zomer spinazie te telen. Spinazie is nu eenmaal een groente die houdt van koele temperaturen De zaaiperiode van deze teelt is mei tot eind juli. Je moet dan kiezen voor de traagst groeiende rassen met de hoogste schietresistentie. En toch zal het bij warm zomerweer nog moeilijk zijn om goede spinazie te oogsten. Daarom wordt voor deze periode aangeraden de spinazie te vervangen door de Nieuw-Zeelandse Spinazie.

De herfstteelt kan begonnen worden vanaf de late zomer kan er opnieuw met succes spinazie geteeld worden. Wordt gezaaid in augustus en geoogst op het einde van oktober tot november. Hier gebruiken we zowat dezelfde rassen als in de voorjaarsteelt. De hoge luchtvochtigheid en de relatief hoge nachttemperaturen die in de herfst voorkomen maken dat de gevoeligheid voor Wolf (valse meeldauw bij spinazie) hoog is. Kies de meest recente F1-hybriderassen met zoveel mogelijk resistenties.

Bij de winterteelt is het meest gekende ras  "Winterreuzen". Deze teeltvorm maakt het mogelijk spinazie te zaaien voor de winter om al heel vroeg in het voorjaar te oogsten. Soms is dit al in februari indien we een zachte winter kenden.
Om zo weinig mogelijk invloed te hebben van de vorst is het nodig om voor de winter al een goed ontwikkeld gewas te hebben, dit maakt dat de beste zaaidatum 15 september is.
Als je later zaait (ten laatste half oktober) zal het resultaat afhangen van hoe vroeg de eerste winterprik eraan komt, want dan valt de groei stil. Wegens meer kans op uitval gebruiken we voor de winterteelt opnieuw wat meer zaad.

Teelt onder koud glas of plastiek
Zaai in oktober en vanaf december in de kas of plastiektunnel om de oogstdatum opmerkelijk te vervroegen. Hoeft niet verwarmd te worden. Alhoewel spinazie bijna altijd ter plaatse gezaaid wordt, kunt u voor deze kasteelt ook eens proberen voor te telen in (pers)potjes. Zo vermijdt u een minder goede opkomst. Leg een tweetal zaadjes per perspot.
 

Snijspinazie (links) en Plukspinazie (rechts). Het verschil zit hem in de zaaidichtheid.

Het zaaien
In Nederland teelt men traditioneel snijspinazie. Tuinders in Vlaanderen telen veelal plukspinazie. De naam verraadt al het verschil tussen deze teeltwijzen. Bij plukspinazie wenst men grote bladeren te telen die één voor één geplukt worden. Snijspinazie wordt een drietal cm boven de grond volledig afgesneden. De blaadjes van snijspinazie zijn veel kleiner

Plukspinazie wordt zo'n 1 à 2 cm diep gezaaid, met een afstand tussen de rijen van 20 cm (enkel bij de zeer vroege teelt 10 centimeter). De zaaiafstand bedraagt zo'n 2,5 cm, waarna er gedund wordt op 5cm voor de zeer vroege teelt en de winterteelt en op 10 cm voor de andere teelten.
Snijspinazie wordt gezaaid in rijen met een onderlinge afstand van 15 cm. De afstand tussen de zaden bedraagt één centimeter. Er wordt achteraf niet gedund

De kiemblaadjes van spinazie zijn zeer smal maar wel vrij lang. De kiemplantjes zijn dan ook goed zichtbaar.

Bemesting
Spinazie vraagt een flinke hoeveelheid (half)verteerde kompost die oppervlakkig wordt ingewerkt. Minerale meststoffen toedienen vlak voor het zaaien kan verbranding van de kiemplantjes veroorzaken. Het is beter deze een tijdje vooraf in te werken.
Vooral voor de vroege teelten kunnen we eigenlijk niet zonder snelwerkende minerale meststoffen omdat in het vroege voorjaar de vrijgave van stikstof uit de aanwezige organische stof in de grond of de toegediende organische bemesting nog niet voldoende. De grond is nog te koud.
Een mogelijke bemesting is 60 gram van een samengestelde meststof (N+P+K) 12+12+18 nadat er reeds organisch materiaal ingewerkt werd. Alhoewel er een goede bemesting vereist is, overdrijft u beter niet. Spinazie accumuleert nitraten in het blad. Spinazie groeit niet goed op zure grond. Een bekalking in de herfst is eventueel nodig.
Snijspinazie wordt na de oogst bijbemest met een kleine hoeveelheid samengestelde meststof (30 gram anorganische of 60 gram organische samengestelde meststof). Ook als het gewas wat aan groeikracht verliest, wordt er bijbemest.

Water geven
Spinazie heeft een grote behoefte aan vocht. Op warme dagen en op lichte grond is het aan te raden 's morgens het gewas te gieten

Wolf of valse meeldauw (Peronospora effusa (syn. farinosa)) bij echte spinazie is een schimmel die vooral bij de lente- en herfstteelt aardig wat schade kan aanrichten. Als je bleke vlekken op het blad ziet en aan de onderzijde een grijsachtig tot violet schimmelpluis, dan is de plant aangetast. Vooral bij een dicht staand gewas dat moeilijk opdroogt zal Wolf optreden. Het is daarom belangrijk rassen te kiezen die gedeeltelijk resistent of volledig resistent (bestand) zijn tegen deze ziekte. Deze rassen zijn dan resistent tegen enkele of alle fysio's. Fysio’s zijn als het ware variëteiten bij eenzelfde schimmelsoort, bij Wolf zijn er tot nu toe al 7 verschillende waargenomen. De oudere, traditonele rassen zijn zelden voldoende resistent. Gelukkig is in het vroege voorjaar, wegens de lagere temperatuur de kans op aantasting niet zo groot. Chemische bestrijding is niet mogelijk

De Bietenvlieg veroorzaakt schade vanaf april. De larven van de bietenvlieg maken mineergangen in de bladeren. Enkel de bladopperhuid blijft over, wat een witte kleur veroorzaakt. Tot het najaar legt de bietevlieg eitjes op bladeren. De larven verpoppen na twee weken en nog een week later ontstaat het volwassen insect

Bietecystenaaltjes veroorzaken een sterke groeivertraging tot groeistagnatie. Bij de aangetaste planten zijn de cysten duidelijk als knobbeltjes zichtbaar. Vooral bij een slechte vruchtwisseling kunnen er problemen ontstaan. Ook bieten en koolsoorten zijn waardplant

Courgettes groeien snel. Daarvoor hebben ze veel warmte nodig. Als je niet kiest voor de vroegste zaaidata kan je na zes weken  al de eerste courgettes oogsten. Zorg  voor een hoge temperatuur  bij het zaaien, bij de opkweek en tijdens de teelt. Denk er ook aan dat het gulzige planten zijn. Kies niet alleen een plekje uit de wind en in de zon maar voorzie dit plekje ook van voldoende compost of organische mest. In droge periodes is water geven zeker nodig. De grote bladeren verdampen zeer veel en de snelgroeiende vruchten kunnen alleen maar zwellen als ze voldoende water kunnen opnemen.



Courgettes behoren tot de familie van de Cucurbitaceae. Augurk, meloen, komkommer en pompoenen zijn, naast de courgettes, de voornaamste leden van deze familie. De plant Cucurbita pepo komt oorspronkelijk uit het zuidelijke deel van Noord-Amerika en uit Mexico en werd in de 16e eeuw geïntroduceerd in Europa. Eerst genoot de plant vooral bekendheid in Zuid-Europa. Pas vrij recent zijn courgettes ook in onze noordelijke streken bekend geworden.

In tegenstelling tot pompoenen hebben courgettes een gedrongen groeiwijze. De bladeren zitten allemaal dicht bijeen op een korte hoofdstengel. Bij teelten die wat langer duren is het aan te raden om deze stengel te ondersteunen. Dit kan met een bamboestok waar de korte, dikke hoofdstengel dan aan vastgezet word. Courgettes worden ook wel eens aangeduid als zomerpompoenen omdat ze jong en onrijp geoogst worden. Als je courgettes laat groeien worden ze ook zeer groot, net zoals pompoenen. Er zijn donkergroene, heldergroene, gele en witte courgettes. De bolvormige courgettes zijn de laatste jaren al beter gekend bij het publiek.

De standplaats van courgette moet goed gekozen worden. Om de bodemvruchtbaarheid te verhogen moet je extra stalmest of compost toedienen, het zijn immers zeer gulzige planten. Deze vruchtdragende groentesoort groeit het best op warme, zonnige plaatsen. Alle grondsoorten zijn geschikt, als de grond maar voldoende vruchtbaar is en het gewas over voldoende water kan beschikken.

De zaden zijn groot en kunnen makkelijk met de hand gezaaid worden. Er is een hoge temperatuur van minimaal 20° C vereist om een vlotte en vlugge kieming te bekomen. Na vijf dagen zijn de zaden opgekomen. In de meeste gevallen wordt er rechtstreeks gezaaid in pot van 8 tot 12 cm doorsnee. Duw het zaadje 1,5 tot 2 cm diep, schuin met de punt naar beneden. Daarna lichtjes bevochtigen is voldoende, het water mag zeker niet door de pot lekken! Overtollig vocht zou ervoor zorgen dat de ontluikende kiem aan het rotten gaat. Na opkomst mag de temperatuur dalen tot 15-18° C.

Wie vroeg zaait (vanaf 20 april) kan rekenen op een opkweekperiode van vier weken om een pootbare plant te bekomen. Bij een zaaidatum vanaf 20 mei (uiterste zaaidatum voor de openluchtteelt is eind juni) kan je na twee weken al planten.

Om steeds over een jong en productief gewas te beschikken is het aan te raden twee keer te gaan zaaien, éénmaal eind april - begin mei en nog eens einde juni. Deze late zaaiing zorgt ervoor dat je in augustus en september een jong en productief gewas hebt. Courgette is een gulzige en snelle groeier, maar raakt ook snel ´versleten´. De groei van oudere planten stagneert wat waardoor ze vatbaarder worden voor witziekte (echte meeldauw).

Een goede bemesting is voor courgette onontbeerlijk. Een organische bemesting dien je toe  voor de grondbewerking, 15 liter compost  per m². Na de grondbewerking wordt dan nog een samengestelde meststof ingewerkt bijvoorbeeld 80 gram per m² 12-10-18.
Tijdens de oogst moet er regelmatig bijbemest worden met bijvoorbeeld een samengestelde meststof 12-10-18 à rato van 20 gram per m² om de twee weken. Strooi deze meststof in de nabijheid, maar niet vlakbij de voetplant. In droge periodes zal je moeten water geven om deze meststof sneller te doen werken.

Uitplanten gebeurt best niet te vroeg, want courgette is zeer gevoelig voor zelfs lichte nachtvorst. Zonder afdekking is 20 mei een goede datum. Als je vroeger wil uitplanten, dek dan af met een plastiekfolie of kleine plastiektunnel. Er kan slechts één courgetteplant per m² geplant worden. Gebruik dus een plantafstand van 1 meter in ´t vierkant. Het is aan te raden om de courgettes op een licht verhoogde rug uit te planten. Maak deze liefst wat op voorhand en dek ze af met zwarte folie of anti-worteldoek. Zo is de grond al wat opgewarmd en zullen de vruchten minder bevuild zijn. Indien je geen folie gebruikt kan je stro of andere mulching bij de planten brengen. Zo droogt de grond minder uit en blijven de vruchten schoon.

De bestuiving  kan soms voor problemen zorgen. Op een courgetteplant staan mannelijke en vrouwelijke bloemen. De vrouwelijke bloemen zijn te herkennen aan het langwerpig vruchtbeginsel (foto op http://www.pollinator.com/squash.htm). Het stuifmeel moet verplaatst worden van de mannelijke naar de vrouwelijke bloem. Courgettes bloeien ´s morgens vroeg en tegen de middag zijn alle bloemen verwelkt. Heb je slechts enkele planten en wil je zeker zijn dat de bestuiving doorgaat dan doe je de bestuiving best kunstmatig. Met een penseeltje is de klus zo geklaard. Heb je de indruk dat de bloemen toch wel bezocht worden door hommels of bijen dan is dit natuurlijk niet nodig. Dikwijls zijn er in het begin eerst vrouwelijke bloemen en nog geen mannelijke. Daarom zullen beroepstelers altijd enkele planten vroeger zaaien zodat deze ´oudere´ planten het stuifmeel kunnen leveren voor de rest van de kas.

Niet goed bevruchte courgettes groeien nog wat uit maar  rotten aan de punt van de vrucht. De gezonde vruchten kunnen dan aangetast worden door contact met deze zieke vruchten. De schimmelziekte die de vruchten aantast is meestal Botrytis (te herkennen aan het grijze schimmelpluis) Om problemen met rotte vruchten te voorkomen geven we beter water tussen de planten en aan de voet van de plant. Bij regenweer is er meer kans op rotte vruchten.

Oogsten van courgettes doe je best met een mes. Laat een voldoende lang steeltje aan de vrucht, dit bevordert de bewaarbaarheid.
Als je wil dat de planten goed blijven doorgroeien moet je zeer regelmatig de courgettes oogsten. Op enkele dagen tijd kan een kleine courgette een kanjer worden die de plant volledig uitput. Regelmatig oogsten van de vruchten als ze zo´n 15 à 20 cm lang zijn bevordert de productie van nieuwe bloemen en vruchten. De schil van jonge courgettes is  minder dik en hard.
 


Maar wist je dat je van courgettes ook de bloemen kan gebruiken? De vrouwelijke courgettebloemen zijn voor  velen  een echte delicatesse..

Witziekte of echte meeldauw is een schimmelziekte die veel voorkomt bij courgettes. Vanaf half augustus verschijnen ronde, witte vlekjes op de bladeren. De schimmel groeit uitwendig op het blad als een laagje wit stof dat op de bladeren ligt. Als de schimmelziekte wat verder gevorderd is komen er op de bladeren bruine vlekken en uiteindelijk kunnen de bladeren volledig afsterven.

Oudere courgetteplanten zullen vroeg of laat met deze ziekte af te rekenen hebben. Als we de schimmel laten begaan dan zullen de bladeren helemaal wit worden, waarna ze zeer snel verouderen en afsterven. Een oplossing is, zoals al vermeld bij de opkweek, zorgen voor een jong gewas in het najaar. Er zijn ook fungiciden beschikbaar die moeten ingezet worden vanaf het ogenblik dat de eerste symptomen zichtbaar zijn. Producten op basis van zwavel moeten preventief ingezet worden vanaf einde juli.

Lekkernijen die in het donker gedijen

Champignons zijn geen planten maar schimmels. Ze bevatten geen bladgroen en kunnen daardoor in het donker groeien. Maar voor een optimale groei zijn wel speciale omstandigheden nodig. In de loop der jaren is de champignonteelt in Nederland zo professioneel geworden dat Nederland in Europa champignonteler nummer 1 is. En wat de wereldproductie betreft komt Nederland -na China en de Verenigde Staten op de 3e plaats.

Teelt

Champignons ontstaan uit mycelium (schimmeldraadjes). De schimmel wordt eerst uitgezet op steriele graankorrels. Daarna worden deze korrels door vruchtbare/rijke compost gemengd en groeit het mycelium vanaf de graankorrels in het compost. Men krijgt dan doorgroeide compost.

Supersnelle groei

Een champignon groeit razendsnel. De teelt op doorgroeide compost duurt ongeveer zes tot acht weken.

Oogst

De oogst van champignons gebeurt machinaal of met de hand.

Gekoeld transport

Champignons zijn kwetsbare lekkernijen, die bij hoge temperaturen snel bederven. Gekoeld bewaren is de oplossing.

Compost als voedingsbodem

Het compost waarop de champignons groeien is gemaakt van een mengsel van paardenmest en stro, gemengd met kuikenmest en gips. De kwaliteit van de compost is bepalend voor de kwaliteit van de champignons. Het composteren en doorgroeien met mycelium gebeurt op speciale bedrijven. De teler bestelt doorgroeide compost en daarmee vult hij de teeltcellen. Dit zijn donkere ruimten waar stellingen met 5 of 6 teeltbakken als stapelbedden staan opgesteld. Het compost wordt afgedekt met een laagje dekaarde, om vocht vast te houden. Een kwekerij heeft gemiddeld zes tot acht gescheiden cellen. In elke cel bevindt de teelt zich in een andere fase. Zo kan continu worden geoogst en kunnen de werkzaamheden worden gespreid. Bijkomend voordeel is dat het ontstaan van ziekten en plagen hierdoor kan worden beperkt.

Supersnelle groei

De teler vertroetelt het doorgroeide compost met de dekaarde met de juiste luchtvochtigheid, temperatuur en koolstofdioxidegehalte. Dan staat het bed binnen een week vol met de smakelijke witte bolletjes, die klaar zijn voor de oogst. De champignons zijn niet allemaal tegelijk plukrijp. Daarom oogst men elk bed verschillende keren. De eerste opkomst van oogstklare champignons noemt men bijna poëtisch de ‘eerste vlucht’. Daarna volgen er nog meer vluchten soms tot drie of vier per bed. Elke vlucht duurt ongeveer een week.

Dit betekent dat de teler na 6-7 weken de teelt van een bed champignons. Er is dan zo’n 30 kilo champignons per vierkante meter geproduceerd. Het compost dat over is (ook wel ‘champost’ genoemd), is een goede bodemverbeteraar en wordt gebruikt door tuin- en akkerbouwbedrijven.

Machinale en handmatige oogst

Champignons bestemd voor blik, glas en diepvries worden voor het overgrote deel met machines geoogst. Machinaal kan men wel 6000 kilo champignons per uur oogsten. Verwerkte champignons zijn vooral in het buitenland, met name in Duitsland, erg populair.

De champignons, die je vers op de markt of in de supermarkt in de bekende blauwe bakjes ziet, zijn met de hand van het bed geplukt. Dat is een arbeidsintensief klusje: de oogst bedraagt dan slechts 30 kilo per uur. Direct bij de oogst snijdt de plukker met een mesje het voetje van de steel. Een precies werkje dat vaardigheid en vakmanschap vereist. Bij het oogsten vindt ook meteen de selectie plaats. De plukkers sorteren de champignons op het oog op grootte en kwaliteit en leggen ze meteen in de definitieve consumentenverpakkingen. Champignons zijn zeer kwetsbaar en ondergaan van bed tot consument op deze manier daarom slechts één handeling: het plukken en in de verpakking leggen.

Zeer belangrijk voor de kwaliteit van champignons en overige paddenstoelen is een goede, koude, temperatuur. De champignons moeten het liefst voortdurend gekoeld blijven, voordat ze in de pan bij de consument belanden. Daarom worden champignons direct na de oogst koel opgeslagen. Met gekoeld transport gaan ze vervolgens naar het verkooppunt. Tijdens deze gehele transport- en opslagketen wordt een constante temperatuur van 0-4 graden Celsius aangehouden bij een luchtvochtigheidsgraad van 90-95%.

Waaraan kan ik zien of champignons vers zijn?

Bij aankoop moeten champignons gaaf en mooi wit van kleur zijn, zonder bruine vlekjes. Bovendien moeten ze stevig aanvoelen. Dit is wat moeilijk te controleren als champignons in een bakje worden gekocht. Zien champignons er in het bakje nat en glibberig uit, dan zijn ze niet vers.

Hoe moet ik champignons bewaren?

De Nederlandse champignon is een milieubewust geteeld product. Door verkorting van de teelt en het gebruik van kwalitatief goede grondstoffen gebruikt een champignonkweker weinig of geen gewasbeschermingsmiddelen. Teeltverkorting zorgt ervoor dat ‘concurrenten’ van champignons, zoals andere schimmels, geen kans krijgen zich te ontwikkelen. Bovendien worden champignons geteeld bij een niet al te hoge temperatuur, waardoor deze ‘concurrenten’ minder snel groeien. Voor de bestrijding van insecten wordt onder meer gebruik gemaakt van vangplaten en vliegenlampen. Alleen in uiterste nood worden gewasbeschermingsmiddelen ingeschakeld. Het teeltproces wordt nauwkeurig gestuurd door proces- en klimaatcomputers. Tenslotte wordt in kwekerijen zo hygiënisch mogelijk te werk gegaan. Om ziekten en plagen te voorkomen werken champignonkwekers volgens strenge regels aangaande de hygiëne. Men mag daarom bijvoorbeeld nooit een champignonkwekerij betreden zonder eerst door een bak met ontsmettingsmiddel te lopen.

Wat is het verschil tussen gewone en biologische champignons?

Het verschil tussen biologische of ecologische champignons en champignons van de ‘gangbare’ teelt is dat bij biologische teelt het compost komt van biologische landbouwbedrijven. Het assortiment ecologisch geteelde paddenstoelen bestaat onder andere uit de witte champignon, de kastanjechampignon, de Portabella, de oesterzwam en de shii-take.

Gelet op de voedingsstoffen eiwit, ijzer en diverse B-vitamines, zijn champignons geen volwaardige vervangers van vlees. Champignons bevatten wel eiwit en ijzer. Wat betreft de voedingswaarde komen champignons eerder overeen met groenten. Tegenwoordig eten en drinken veel mensen echter vaak producten die rijk zijn aan eiwit, zoals kaas en melk. Wanneer je geen vlees eet en het vlees af en toe vervangt door paddenstoelen kan dit prima. Maar dan moet je wel regelmatig melk(producten) en kaas eten en drinken.

Vegetariërs gebruiken relatief veel champignons, omdat ze veelzijdig zijn en een lekkere stevige ‘bite’ hebben. Ook kun je er gerechten mee bereiden die op het bord als vleesvervanger kunnen dienen, bijvoorbeeld gegrilde champignons, champignonburgers en champignonragout. Voordeel van champignons is dat ze geen vet bevatten.

Gele ui

De gele ui is de ui die je overal kunt kopen. Hij heeft een goudgele schil en is van binnen wit. Het vruchtvlees is stevig en heeft een pittige smaak. De gele ui is zeer veelzijdig. Hij is geschikt om mee te koken, stoven of bakken en past bij vele gerechten, soepen en sauzen. Een paar ringen rauwe ui geeft pit aan een salade of een hamburger. De gele ui wordt, wereldwijd, ook veel gebruikt voor verwerking in de voedingsmiddelenindustrie. Zo wordt er bijvoorbeeld uienpoeder van gemaakt.

Rode ui

De rode ui heeft een dieprode, bijna paarse, schil die iets dunner is dan de schil van de gele ui. Gesneden is de ui lichtrood met wit gekleurd. Daardoor is de rode ui heel decoratief in bijvoorbeeld een salade. De in Nederland geteelde rode ui smaakt wat minder scherp dan de gele ui. Ook voor rode ui geldt dat ze zeer veelzijdig zijn in de keuken. De befaamde salade Niçoise kan niet zonder rode ui! Of doe net als in de Scandinavische landen: gebruik de rode ui ook eens om onder meer haring in te leggen. Rode ui is verder ideaal bij wild, in barbecuemarinades en in Antilliaanse en Surinaamse gerechten. Rode ui past ook uitstekend in stoofgerechten.
Sjalot

Bosui dankt de naam aan de manier waarop ze verkocht worden: in bosjes van enkele stuks. Ze worden ook wel lente-uitjes of stengeluitjes genoemd. De smaak is zacht en doet een beetje aan prei denken. Rauw en in ringetjes gesneden past bosui prima in bijvoorbeeld salades of soepen. Maar rauwe bosuitjes zijn ook heel smakelijk in rauwkost, gestoofde groenten, op een boterham met kaas of in een omelet. Meegestoofd geven bosuitjes een gerecht een lichte uiensmaak. Stoof of bak ze wél kort, want anders gaat de lekkere smaak verloren. Gestoofd bosui smaakt lekker in voorjaargroenten, eiergerechten en lichte vleessoorten, zoals kalfsvlees, kip en vis. Bosui wordt ook veel gebruikt in Aziatische gerechten, zoals noedelsoep of curryschotels. Je kunt bosui zelfs als groente serveren: snijd de uitjes in stukjes van ca. 5 cm en stoof deze in 3 à 4 minuten in wat boter gaar. Bestrooien met wat (zee)zout.

De rest van de familie

De ui behoort tot de uitgebreide allium-familie. Maak kennis met deze bijzondere uisoorten:

Witte uien zijn niet alleen wit van binnen, maar ook van buiten. Deze uien met een perfect witte schil zijn in Nederland moeilijk te telen, en worden daarom veelal geïmporteerd. De witte ui is meestal erg scherp en wordt voornamelijk gebruikt om te koken of bakken.

Kleine uitjes worden vaak ingemaakt in (kruiden)azijn en zijn in pot te koop als witte zilveruitjes of gele Amsterdamse uitjes.

Zoete uien worden nauwelijks geteeld in Nederland. Deze zachte, milde uien worden vaak geïmporteerd uit Zuid-Europa en Zuid-Amerika. Zoete uien hebben een gele of heel lichtgele schil.

Bieslook en prei behoren ook tot de allium-familie. Bieslook is met zijn lange groene stengels een heel decoratief kruid. De zachte uismaak combineert goed in bijvoorbeeld soep of salades. Prei is een lekker pittige groente, die uitstekend past bij stevige smaken van bijvoorbeeld kaas en spek. Prei wordt in Nederland verbouwd. Ook knoflook wordt in Nederland verbouwd, maar dan wel op heel kleine schaal. De meeste knoflook die in Nederland wordt verkocht, komt uit China.

Verwerkte uien: De voedingsindustrie gebruikt veel uien als smaakmaker in bijvoorbeeld soepen en sauzen. Een lekkere snack zijn de gefrituurde uienringen of chips met uiensmaak. Maar uien worden ook wel verwerkt tot olie, concentraat of poeder. Er zijn speciale uienschilbedrijven, die veelal voor grootverbruikers uien pellen en eventueel ook snijden.

Bewaren en schoonmaken

Uien kun je enkele weken bewaren op een koele, droge plek buiten de koelkast.

• Snij uien pas kort voor gebruik. Het vocht uit de ui kan na het snijden snel bitter gaan smaken.
• Bij het pellen en hakken van uien gaan de ogen tranen, omdat hierbij de vluchtige oliën vrijkomen. Deze oliën prikkelen de ogen en neusgaten. Hoe sterker en sappiger een ui, hoe meer je ogen gaan tranen. Er zijn veel huismiddeltjes en tips tegen tranende ogen. De meeste moeten helaas met een korreltje zout worden genomen, maar hier volgen een paar tips waarvan mensen zeggen dat ze helpen:

1. Leg de uien een paar uur in de koelkast of een paar minuten in het vriesvak.
2. Pel de uien onder water. Onder water hakken wordt natuurlijk wel lastig…
3. Probeer door je mond adem te halen en niet door de neus. De chemische stoffen bereiken namelijk de traanklieren door je neus.
4. Als je veel kleine uitjes moet schoonmaken, blancheer ze dan kort voor het pellen. Dit beperkt de vrijkomende stof tijdens het pellen.
5. Snij bij het schoonmaken als laatste de wortelbasis weg. Dit deel van de ui bevat de hoogste concentratie stoffen die de tranen veroorzaken.
6. Een oude volkswijsheid zegt dat kauwen op een korst brood tijdens het pellen voorkomt dat je ogen gaan tranen. Of dit waar is, is de vraag...

Keukentips

• Bakken in wat boter, margarine of olie geeft uien de lekkerste smaak. Pas wel op dat je ui niet te donker bakt, want daardoor wordt de smaak bitter.
• Stoof kleine uitjes eens ongesneden mee in stoofschotels of soepen. Heel decoratief!
• Het lang meestoven van uien maakt de smaak zachter. Maar bij gebakken vlees (zoals biefstuk en karbonade) is het juist heel lekker om op het laatst nog wat uiringen mee te bakken. Dat geeft het bakvet en het vlees extra pit.
• Kook een uitje mee met peulvruchten, voor een zacht uiaccent.
• Gebruik ui in (groenten)bouillon. Laat de schil zitten: daardoor krijgt de bouillon een mooie goudgele kleur. Verwijder de ui na het trekken van de bouillon.

Tuintips

Zelf uien kweken? Het opkweken van plantuien en sjalotten is snel en gemakkelijk. Hou er rekening mee dat uien van eigen grond vaak veel pittiger zijn.

• Het zaaien van uien kan in de winter binnenshuis onder glas, of vanaf maart in de volle grond. Zodra de plantjes een paar centimeter zijn, kun je ze uitdunnen. Regelmatig wieden is belangrijk, omdat het wortelsysteem van de uien snel wordt overwoekerd. Uien houden van een zonnig plekje en moeten bij droog weer worden begoten en gesproeid.
• Laat de uien na de oogst drogen op een droge, winderige plek, zoals de schuur. Volgroeide uien zijn op een koele plaats enkele maanden houdbaar.

Sieruien zijn prachtige decoratieve planten in de tuin. Deze bollen in allerlei soorten en maten bloeien in het voorjaar. Ze kunnen in de winter gewoon in de grond blijven zitten en verassen je wel vijf jaar met bloemen.