’t Zijn weiden als wiegende zeeën die groenen langs stroom en rivier….

De beginzin van een lied als 16 jarige stiekem geschreven door Renaat Veremans.

Vandaag een uiterst populaire meezinger op Vlaams-Nationale Zangfeesten en andere Vlaamsgezinde bijeenkomsten: ‘Vlaanderen, van  Veremans’.

Hugo Verriest begroette de toondichter niet als meneer Veremans of Renaat maar kortweg als ‘Vlaanderen’.

Renaat Veremans was een geboren Lierenaar (2 maart 1894) die in Antwerpen overleed op 5 juni 1969. Hij was componist, professor, dirigent en organist.

Graag hier wat meer gegevens over zijn leven en werk.

Afkomst en opleiding

Renaat (Franciscus Gommarus) Veremans kreeg zijn eerste lessen notenleer en piano van zijn vader. Daarnaast volgde hij orgellessen en harmonie bij Paul Van Wassenhoven, de organist van de Sint-Gummaruskerk in Lier.

Na zijn studies aan het Gummaruscollege in Lier studeerde hij aan het Lemmensinstituut in Mechelen orgel en piano bij o.a. Arthur Meulemans, Oscar Depuydt en Aloys Desmet en ging daarna verder studeren aan het Conservatorium van Antwerpen (1914-1917) waar hij les kreeg van o.a. Arthur De Hovre (orgel) en August De Boeck (harmonie).

Hij volgde ook privélessen contrapunt, fuga en compositie bij Edward Verheyden.

Professionele loopbaan als organist, dirigent en pedagoog

Na zijn studies aan het Lemmensinstituut werd Renaat Veremans organist in de Dominicanenkerk in Lier. Daarna volgde hij Jan Broeckx op als kapelmeester en organist aan de Sint-Pauluskerk in Antwerpen (1917-1927).

In 1918 verscheen er in de pers een artikel waarin men meldde dat Renaat Veremans benoemd werd tot leraar notenleer aan het Antwerps conservatorium. Dit ging echter (voorlopig) niet door.

Van 1921 tot 1941 was hij dirigent van de Koninklijke Vlaamse Opera van Antwerpen.

Van 1928 tot 1959 (met een korte onderbreking na de bevrijding in 1944) was hij docent notenleer aan het Koninklijk Vlaams Conservatorium van Antwerpen. 

Tijdens de Tweede Wereldoorlog, meer bepaald van 1943 tot 1944, was hij directeur van het Stedelijk Conservatorium in Brugge nadat Joseph Ryelandt door maatregelen van de Duitse bezetter aan de kant was geschoven. Veremans moest echter wel weer plaatsmaken toen Ryelandt in september 1944 in zijn functie werd hersteld. Veremans behoorde immers tot de componisten die gelieerd waren met de Vlaamse Ontvoogdingsstrijd en dat na de oorlog bekocht hebben.

Tijdens die Brugse periode stichtte en dirigeerde Veremans een gemengd koor dat grote faam verwierf en decennia lang de Vlaamse koorwereld richting gaf als Renaat Veremanskoor.

Gedurende 35 jaar gaf hij les aan het Stedelijk Conservatorium van Lier.

Veremans trad vaak op als dirigent op Vlaams-Nationale manifestaties zoals het Vlaams-Nationaal Zangfeest en de IJzerbedevaart. Hij was muzikaal adviseur van het Algemeen Nederlands Zangverbond (ANZ) dat de zangfeesten organiseer(t)(de) en ondervoorzitter van SABAM, de Belgische auteursvereniging.

Hij was tevens stichtend lid en eredeken van het Christelijk Vlaams Kunstenaarsverbond.

Als geboren Lierenaar raakte componist Veremans innig bevriend met die andere Lierenaar, de auteur Felix Timmermans, de Fé. Veremans schreef zelfs mee aan een boek over Timmermans, dat door het provinciebestuur van Antwerpen met een letterkundige prijs werd bekroond.

Op 1 juni 1969 tijdens dirigeerde Veremans tijdens het 32ste V. N. Zangfeest in het Antwerpse sportpaleis zijn ‘Vlaanderen’. Hij werd er feestelijk in de bloemetjes gezet omwille van zijn 75ste verjaardag.  Na afloop zei hij:  ‘Ik heb vandaag afscheid genomen van mijn volk’. 4 dagen later overleed hij onverwacht.

De componist

Als componist verwierf Renaat Veremans onsterfelijke roem met zijn lied ‘Vlaanderen’ op een tekst van Willem Gijssels. Met deze Vlaamse hymne won hij in 1910 een wedstrijd van de Maatschappij voor Taal en Volk. Een innige, romantische en meeslepende melodie.

Veremans was inderdaad een schitterende liedcomponist op teksten van Vlaamse dichters zoals Felix Timmermans (Adagioliederen), René De Clercq (Ik kan u niet vergeten), Willem Gijssels (Mijn land is Vlaanderen. Naar het IJzerkruis), Hubert Van Herreweghen (Payottenland), Anton Van  Wilderode (Vlaanderen herrijst), Steven Debroey (Wij groeten de vlag), Bert Peleman (Doorbraaklied voor Brussel; Scheldelandlied), Albrecht Rodenbach (De zanger), Guido Gezelle, Julia Tulkens en vele anderen. Zijn liedoeuvre telt zowat 200 liederen.

Voor solozang en koor componeerde Veremans heel veel kerstliederen, Marialiederen, religieuze en profane werken, missen en motetten. Zo verscheen in het Vlaams Romantisch Koorboek zijn subtiel en sfeerscheppend Schoone nacht.

Voor grote bezetting schreef hij cantates en oratoria. Vermelden we de oratoria voor koor, soli en orkest Vijf blijde mysteries op tekst van Bart Mesotten;  De 14 stonden of ‘De Bloedige Dagvaart ons Heren’ op gedichten van Guido Gezelle; Requiem; Te Deum en Mariacantate voor soli, vrouwenkoor, klavier en harmonium op een tekst van Frans Eykans. Voor de opening van de Waaslandtunnel in Antwerpen in 1933 schreef hij, in zuivere Peter Benoitstijl, de inhuldigingscantate Tunnelgroet.

Het is evident dat de dirigent ook componeerde voor zijn operahuis: operettes en opera’s: De legende van Beatrijs; Anna-Marie; Bietje; Lanceloot en Sanderien en toneelmuziek, zoals bij Macbeth van Shakespeare, Jozef in Dothan van Vondel en Judas van Cyriel Verschaeve.

Voor orkest componeerde Veremans 3 Symfonieën, concerti voor fluit, hobo, hoorn en trompet, symfonische gedichten zoals Nacht en morgenontwaken aan de Nete (met als ondertitel: In memoriam Felix Timmermans); Woudtaferelen; Faust en Alleen voor U. Daarnaast bevat Veremans’ opuslijst verschillende werken voor piano, orgel, harmonie en fanfare.

Opmerkelijk is zeker ook de sfeerscheppende en beschrijvende filmmuziek. Veremans schreef de muziek bij de eerste Vlaamse films zoals De Witte; Alleen voor u; Met de helm geboren; Uilenspiegel leeft nog en De wonderdoktoor.

Kenmerkend voor Veremans' muziek zijn de grote melodische gave en lyrische gevoeligheid, zijn gedegen vakkennis en zijn trouw aan de traditionele harmonie. Hij was een volbloed romanticus, trouw aan de 19de-eeuwse Vlaamse muzikale traditie, met verfijnde harmoniseringen en orkestraties à la August de Boeck,  met een  grote liefde voor de natuur, Vlaanderen en het katholieke geloof.

Veremans ademde muziek. Elke tekst die hem onder ogen kwam lonkte naar hem om getoonzet te worden. Hij was een echte veelschrijver. Zijn broer Maurits (1904 – 1964; zelf ook componist, muziekleraar en dirigent) placht te zeggen: ‘Geef onze René ne guide van den ijzerenweg, en hij schrijft er ook muziek op!’.

Erkenning

Veremans was bij leven en lang daarna een zeer populaire, gewaardeerde en gelauwerde toondichter en dirigent. Componist-dirigent Daniel Sternefeld verwees graag naar zijn gewezen leraar die hem inspireerde om te gaan componeren.

Aan zijn geboortehuis in Lier bracht men een  ereplakket aan en verschillende Vlaamse kunstenaars schilderden of boetseerden portretten van hem.

Jarenlang zond de BRT-radio op Goede Vrijdag de cantate ‘De 14 stonden’ uit.

De overbekende dirigent en operettecomponist Robert Stolz schreef in 1969: Mein lieber verehrter Freund - Meister Renaat Veremans war ein gottbegnadeter Komponist, dessen Werke ewig leben werden!

In een 8-tal steden of gemeenten waaronder o.a. Antwerpen, Beveren, Ekeren, Lier, Schelle en Leuven dragen straten of pleinen zijn naam.

Een grafmonument op het ereperk van het Schoonselhof houdt de herinnering aan de componist levend.

Te beluisteren

­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­Bij Maestro Music Productions en Cultura verscheen het symfonisch gedicht Nacht en morgendontwaken aan de Nete. Alpha bracht Maannacht voor piano uit. Bij Talent Records verscheen een opname van Maria scone vrouwe voor solozang en orgel. Natuurlijk weerklinken liederen als Vlaanderen; Ik kan u niet vergeten en Mijn land is Vlaanderen op verschillende oude LP’s uitgegeven al dan niet onder impuls van  de legendarische bard Willem Demeyer.

Via renaat veremans - YouTube kan men ook enkele composities van Veremans beluisteren.