De Slag bij Loos (25 september - 19 oktober 1915)xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

Na de gevechten in het voorjaar van 1915: Vimy, Lorette, Neuve-Chapelle, Festubert, Ieper, is de zomer op het Britse front in de Artois en Vlaanderen een relatief kalme periode. Geen enkele grote aanval wordt ondernomen, toch verliezen de oorlogsvoerders iedere dag honderden mannen door het sporadisch artillerievuur en actieve snipers (scherpschutters). De twee kampen benutten deze kalmere periode om hun loopgraven te herstellen en te versterken, tevens voert  men een geniepige oorlog met landmijnen. Op vraag van de Fransen breidt het Britse leger de bufferzone van het front uit tot ten noorden van Ieper en in het zuiden tot aan Lens. Het nieuwe 3^e  leger gaat zich in augustus 1915 tussen de Somme en Hébuterne installeren, dit is in het zuiden van de Pas-de-Calais. Tussen mei en september 1915 arriveren zo’n vijftien divisies van het nieuwe leger “Kitcheners Army” in Frankrijk en België.

De enige noemenswaardige gebeurtenis op het Franse front speelt zich af op 15 en 16 juni 1915 bij Givenchy-lès-La-Bassée. Deze actie gaat gecopuleerd met de hervatting van het Franse offensief in de Artois door Foch. Dat gebeurt ter voorbereiding van een grotere operatie in het zuiden bij Loos om de hoger gelegen punten in te nemen. Het voorbereidende bombardement tegen een uiterst sterk verdedigde zone stelt in feite niets voor en veroordeelt de infanterie tot een bloedbad! Van een compagnie van vijf officieren en 170 mannen van de 2nd Yorks ontglippen slechts 40 man aan de dood of aan verwondingen. Voor de Britten en Canadezen die aan de gevechten deelnemen loopt de aanval al snel uit op een complete fiasco. Velen zijn immers nog niet volledig gerecupereerd van de Tweede Slag bij Ieper.

De Slag bij Loos,  in september-oktober 1915,  is de Britse bijdrage van de grote geallieerde aanval in de Artois. De Britten hebben de LOOS-sector pas een maand voor de aanval van de Fransen overgenomen. Dit in verband met de groei van het Britse leger. Joffre spreekt bij die gelegenheid over een ideaal terrein voor een infanterieaanval. LOOS is in die tijd een mijnstadje omgeven door kolenmijnen met de daarbij behorende installaties en afvalbergen. Het terrein is over het algemeen open en vlak. Het ligt in een lichte terreininzinking met een flauwe helling. Een lichte verhoging loopt, in oostelijke richting, naar heuvel 70. De Duitsers bevinden zich op de wat hoger gelegen grond, verschanst achter prikkeldraad en in ook naar achteren uitgebouwde loopgraven met prima schootsvelden voor hun mitrailleurs.

De Franse opperbevelhebber Joffre start deze actie tegelijkertijd met het Franse hoofdoffensief in de Champagnestreek. Joffre meent dat het tijdelijke numeriek overwicht van zijn leger een beslissende doorbraak moet kunnen mogelijk maken. De Fransen gaan zich concentreren op de heuvelrug van Vimy, de Britten op de mijnstreek in de omgeving van het lager gelegen Loos-Hulluch op de vlakte van Gohelle. Generaal Haig, die altijd bereid is om grootschalige aanvallen te ontketenen en zonder rekening te houden met de massale menselijke verliezen van zijn eenheden, heeft dit keer ondanks een zeer negatief perspectief zes divisies opgetrommeld. Zijn troepen zijn uitgeput door de geleden verliezen in het voorjaar en er heerst nog steeds een schrijnend gebrek aan munitie. Hij rekent echter op een beduidend getalsmatig overwicht ,van 1 op 7,  voor de aanval op de gekozen smalle zone van het front. De Slag bij Loos is voor de Britten door het aantal betrokken manschappen een van de grootste aanvallen sinds het begin van de oorlog en wordt door de initiatiefnemers ingeschat als de ‘Big Push’.

De Britten beginnen hun voorbereidende beschieting bij het aanbreken van de dag op 21 september met 110 zware vuurmonden en 84 lichtere vuurmonden, rekening houdend met een frontbreedte van 12 km. Een ononderbroken bombardement van vier dagen en  nachten werpt 250.000 artilleriegranaten neer op de Duitse verdedigingslinies. Weliswaar zonder reëel effect.

Door de moeilijk te voorspellen ontwikkeling van de windrichting besluit de door twijfels gekwelde Haig pas op het laatste moment om gas te gebruiken. De Britten verspreiden in de ochtend van 25 september 1915 140 ton chloorgas. Ze doen dat door middel van 5.000, in de eerste linie, geplaatste gascilinders. Dat chloorgas wordt gelost als aanvulling op het spervuur van de artillerie waarvan men denkt dat het niet voldoende is geweest. Na de gruwelijke  kennismaking ( in april) met het Duitse chloorgas nabij Ieper, maken de geallieerden voor het eerst gebruik van dit wapen nabij Loos! Met dat gas willen ze de eerste Duitse linie uit te schakelen. De Britten beschikken zelf slechts over zeer primitieve gasmaskers. De draaiende wind jaagt op sommige plaatsen de gassen terug naar de Britse loopgraven. Gelukkig telt men aan Britse kant slechts zeven doden, maar toch zijn er meer dan 2.600 mannen met het gas in aanraking gekomen en buiten gevecht gesteld. De Duitsers slaan in de eerste instantie in paniek. Aan hun kant komen ongeveer 600 soldaten om door vergassing.

Om 06.30 word de aanval ingezet met zes divisies, 75.000 Britse infanteriesoldaten kruipen uit de loopgraven. De zuidelijke zone van de aanval registreert op de eerste dag een spectaculair succes. De aanvallers, gedeeltelijk aan het zicht onttrokken door rookschermen, nemen het dorp Loos in vanaf heuvel 70 en trekken op naar Lens. De opmars is echter van korte duur vanwege het munitiegebrek en de vertraging van de versterking. De Duitsers nemen heuvel 70 terug. Meer naar het noorden is de Britse opmars beperkter want de aanvallers stuiten op de sterke fortificaties van de ‘Hohenzollern Schans’. Dit is een uitgebreid complex van loopgraven en onderaardse stevige schuilplaatsen. Ze worden bedolven onder mitrailleurvuur, maar nemen desondanks een deel van de versterkte eerste linie in, voornamelijk rond de Hohenzollern Schans. De Duitse mitrailleurs hebben schade aangericht, de Britten tellen in één dag 8.500 doden, het grootste verlies sinds het begin van de oorlog.

De volgende dag, op 26 september, arriveert de Duitse versterking in groten getale om de bressen te vullen. De Britten lanceren een aanval, maar zonder voorafgaand bombardement. Het loopt uit op een bloedbad! Het merendeel  wordt gedood door mitrailleurvuur. De Britten beginnen met sommige nieuw verworven stellingen van de vorige dag te verlaten. De sporadische gevechten,  veelal rond de Hohenzollern Schans, aduren nog enkele dagen voort, voordat het Britse opperbevel eindelijk besluit tot terugtrekking en constateert dat de slag een totale mislukking is.  De Britten doen een nieuwe poging op 13 oktober, weer met gebruik van oorlogsgassen. Ook deze aanval mislukt! In tien minuten verliest de 46^e  Divisie 180 officieren en 3.583 manschappen voor de ‘Hohenzollern Schans’.

Dit keer zijn de Britse verliezen angstwekkend hoog!!  Er zijn 50.000 gewonden, doden en vermisten (minstens 20.000 doden). Onder de vermisten, de enige zoon van schrijver Rudyard Kipling. Rudyard Kipling, schrijver van het Jungleboek, Nobelprijswinnaar in 1907, is in 1914 een voorstander van inmenging van het Britse Rijk in de Eerste Wereldoorlog. Zijn enige zoon John, aan wie hij in 1910 het beroemde gedicht 'If' (you'll be a Man, my son) opdraagt, wenst, zoals zijn opvoeding hem ingeeft, ten strijde te trekken. John wordt eerst geweigerd op grond van zijn slechte gezichtsvermogen. Door toedoen van zijn vader wordt hij alsnog ingedeeld bij de Irish Guards. Kipling blijft ontroostbaar en te vergeefs de omgeving van Gohelle afzoeken naar sporen van zijn vermiste zoon. De stoffelijke resten van John Kipling worden pas in 1991 geïdentificeerd en rusten nu op de begraafplaats Saint-Mary’s Advanced Dressing Station Cemetery in Haisnes. Diverse nieuwe eenheden met rekruten die voor het eerst vochten, zijn volledig uiteengeslagen. De verliezen zijn bijzonder hoog bij de Schotse troepen en officieren. De Duitse verliezen liggen voor de helft lager. Tegelijk met de Britse nederlaag in Loos eindigen de Franse offensieven in de Artois en de Champagnestreek na een hoopvol begin ook op wrede teleurstellingen. 

De grootste consequentie van het falen bij Loos is de vervanging van generaal French als opperbevelhebber van het Britse leger door Haig, dat gebeurt  op 19 december 1915. Ondanks de ondergane beproevingen is het nieuwe Britse leger begin 1916 in volle bloei. De Duitse aanval op Verdun heeft een nieuwe uitbreiding van het Britse westfront als gevolg. Vanaf maart 1916 loopt het front van Ieper tot aan de Somme, de Fransen hebben immers de Artois verlaten om het hete hangijzer Verdun aan te pakken.

Nadat de gevechten bij LOOS tot stilstand zijn gekomen claimden beide partijen de ‘overwinning’ . Hoewel er objectief bezien geen sprake van ‘overwinning’ kan zijn trachten de Engelsen in hun literatuur daar toch wat inhoud aan te geven: ‘A great deal of nonsense has been written about LOOS. The real tragedy of that battle was its nearness to complete succes. But, alas, neither ammo nor reinforcements were immediately available and the great opportunity passed’.

Hoewel er in de Eerste Wereldoorlog vaak word gesproken van ‘les Généraux de Châteaux’, omdat de gevechten op de hogere niveaus veelal geleid worden vanuit wat meer achterwaarts gelegen kastelen (die zijn er nu eenmaal veel in Frankrijk), is het des te opmerkelijker, dat er in de slag bij LOOS drie Britse generaals zijn gesneuveld. Bijvoorbeeld de commandant van de 7^e divisie, die voorin zijn troepen leidt, sneuvelt wanneer hij een van de laatste reservepelotons in de strijd voorgaat omdat de pelotonscommandant voor zijn voeten is neer gevallen.

Het is een schrikwekkende constatering dat de ernstige fouten van het opperbevel tijdens de Slag bij Loos over het hoofd zijn gezien en dus herhaald worden op de eerste dag van de Slag bij de Somme, die op 1 juli 1916 uitloopt op de grootste ramp in de hele Britse militaire geschiedenis.

http://www.youtube.com/watch?v=wi94IpFM5L0

John Kipling’s Death :  http://www.youtube.com/watch?v=8dcWir-S5vo