Vlaams minister-president Kris Peeters presenteert een tekst (voor het liber amicorum voor grondwetspecialist Robert Senelle, die zaterdag negentig wordt) waarin hij stelt dat het federale België door de feiten is achterhaald. Hij breekt een lans voor een confederale staat en een ‘dialoog van gemeenschap tot gemeenschap’. In zijn ogen is het niet normaal en onzinnig dat de deelstaten niet betrokken worden bij staatshervormingen en grondwetswijzigingen. Met de enkele gemeenschapssenatoren kan amper van inspraak gesproken worden. In andere federaties is dat nochtans het geval.
 
De Vlaamse minister-president wil dat de communautaire dialoog door de deelstaten wordt getrokken en dat, zoals het principe van de subsidiariteit en de principes van de basisdemocratie het vereisen, de bevoegdheden bij de deelstaten komen te liggen. ‘Staten worden beter van onder naar boven opgericht en gestructureerd’, aldus de minister-president. Als de visies en beleidsvoorkeuren van de deelstaten te ver uiteenliggen zodat de federatie onontwarbare compromissen zou moeten sluiten, verdient het de voorkeur de bevoegdheden naar de deelstaten toe te wijzen (heterogeniteit van preferenties). Hij inspireert zich op de centrifugale Spaanse ‘federatie’ waarbij de gemeenschappen actief worden betrokken bij het debat over de bevoegdheidsverdeling, in dien verstande dat door de afwezigheid van het asymmetrische karakter van het Belgisch federalisme de dialoog  moet gevoerd worden tussen de deelstaten.

Hij schetst het beeld van een confederaal België waar de deelstaten niet alleen over de restbevoegdheden (artikel 35 van de Grondwet) en de financiering beschikken, maar tevens bekijken wat ze samen nog willen doen en welke middelen ze daarvoor aan de federatie geven.
 
Guy Tegenbos presenteert in De Standaard van 27 augustus een overzicht van enkele federale landen waar de deelstaten een belangrijke stem hebben als het gaat over staatshervormingen en bevoegdheidsoverhevelingen:

· Canada: Voor een herziening van de grondwet is 50-7 regel gangbaar waarbij ten minste 7 van de 10 deelstaten (provincies), die samen zeker 50% van de bevolking moeten omvatten, ermee instemmen.

· Duitsland: Een grondwetsherziening vereist een tweederde meerderheid in de Bundestag (federaal) en de Länder (deelstaten). Een aanpassing van de deelstaatsgrenzen moet gepaard gaan met een referendum in de betrokken deelstaten.

· Oostenrijk: Wijzigen kunnen met een tweederde van de Nationalrat (federaal) en de Bundesrat (deelstaten). Voor ingrijpende hervormingen is instemming van 4 van de 9 deelstaten nodig en een fundamentele hervorming vereist een referendum.

· Zwitserland: Een grondwetsherziening vereist een referendum en daarbij een meerderheid in 12 van de 23 kantons.

· Spanje: Iedere deelstaat apart bepaalt in onderhandeling met de federatie de eigen bevoegdheden.
 
Commentaar (TR)
 
Vlaams minister-president Peeters plaatst de confederale logica tegenover de huidige impasse. Voor hem is een status quo niet langer wenselijk en een ‘Copernicaanse omwenteling’ noodzakelijk. De politieke impasse verduidelijkt de onwerkbaarheid van de huidige structuren en zelfs federaal premier Leterme stelt dat de limieten van het federale overlegmodel zijn bereikt. Kris Peeters wil samen met zijn Waalse evenknie, Rudy Demotte (PS) het initiatief van de communautaire dialoog naar zich toe trekken, maar Demotte aarzelt. De Waalse partijen benaderen een dergelijke evolutie met argusogen. De kopstukken voelen zich dan voorbijgestoken door figuren die de facto in hun schaduw handelen. De huidige toestand toont aan dat het volledige staatshervormingsproces er niet uit bestond om Vlaanderen zelfbestuur te bieden, maar om België te behouden. Cruciale hefbomen houdt de federale overheid stevig in haar greep en de deelstaten blijven in de schaduw van de federatie staan. Een confederatie lijkt het minimum   minimorum om Vlaanderen te wapenen tegen de toekomstige uitdagingen en de welvaart te behouden. De onderhandelingen kunnen niet langer worden gevoerd over deelbevoegdheden, maar over principes (wat willen we nog samen doen).
 
Het einde van de zomervakantie nadert met rasse schreden en september belooft opnieuw een bewogen maand te worden. Binnenkort komen de drie Koninklijke wijzen met hun voorstellen op de proppen. Al hoeven we geen glazen bol om te voorspellen dat ook bij hen niet veel uit de bus zal komen. Ondertussen lopen de partijen zich warm voor de komende deelstaatverkiezingen. Dat een communautair vergelijk onmogelijk is aan de vooravond van een nieuwe verkiezingsslag, wordt de ultieme strategie van diegenen die pleiten voor het status quo. Ondertussen roeren de hongerige onderdanen zich door de mislukte communautaire oogst. Is het zo verwonderlijk dat het vertrouwen in de politiek en de huidige structuren gestaag daalt? Waar zoete vruchten en overvloed werden beloofd, ontdekken we momenteel niets. Kunnen deze Vlaamse partijen zich met lege handen voor de kiezer verantwoorden?

Maar in een maand kan er heel wat gebeuren. We kunnen de Vlaamse partijen het voordeel van de twijfel gunnen om alsnog een doorbraak te forceren. Maar zij moeten beseffen dat beloftes en een lege doos niet als een omwenteling kan worden gepresenteerd.

TR