Wat gebeurd hier ?

Veneto en Lombardije stemden afgelopen zondag in referenda voor meer fiscale zelfbeschikking. De twee Italiaanse regio’s willen meer autonomie over de besteding van hun middelen en wensen vooral dat de centen beter terugvloeien naar de eigen streek. De financiën van de Italiaanse staat worden namelijk voor een goed deel in regio’s zoals Veneto en Lombardije opgehaald, maar daar krijgen ze naar verhouding weinig voor terug. Samen zijn ze goed voor 30% van het Italiaanse BBP. Dat moet veranderen, stelt Luca Zaia, de regionale president van Veneto, samen met zijn Lombardische ambtsgenoot

Roberto Maroni. Tegelijkertijd haasten ze zich te benadrukken dat het Veneten en Lombarden er niet om gaat zich los te maken uit Italië, zoals de Catalanen dat willen doen in Spanje.

Zolang het binnen het kader van de Italiaanse grondwet gebeurt, kan over meer autonomie wel degelijk worden gesproken, aldus de Italiaanse eerste minister Paolo Gentiloni. De eenheid en ondeelbaarheid van het ene Italiaanse vaderland mag echter niet ter discussie staan. De reactie van Rome op Milaan en Venetië (de respectievelijke hoofdsteden van de autonomie-gretige regio’s) zet wel aan tot denken. Rome voert een achterhoedegevecht tegen een proces dat al lang in gang is gezet en steeds meer ‘ampleur’ krijgt, overal in Europa.

Meer autonomie – of moeten we zeggen: onafhankelijkheid? – kan volgens Rome dus besproken worden maar moet getoetst worden aan de grondwet. Puur politiek gesproken is dat uiteraard een perfect verdedigbaar standpunt vanwege Rome. Juridisch gezien is het maar de vraag of Veneten en Lombarden vroeg of laat niet wel degelijk de stap naar een eigen grondwet zullen kunnen zetten. Ze kunnen dat evengoed als de Catalanen in Spanje. Om hoogsteigen evengoed politieke redenen willen de regio’s nog niet zover gaan. Maar ‘onafhankelijkheid’ is een relatief begrip. Onafhankelijkheid is een niet-woord. Een begrip met ‘-on’ ervoor, dat in de wereld eigenlijk niet bestaat. Buurlanden werken altijd met elkaar samen, of er moet open oorlog zijn en zover zal het wel nooit komen in Noord-Italië. De vraag is veeleer wie de bevoegdheid kan opeisen om een grondwet in voege te doen treden. Dat kan alleen een gemeenschap die er al een lange mars naar zelfbestuur met eigen instellingen heeft opzitten. Veneto en Lombardije zijn, net als Vlaanderen, nog niet zover gevorderd als de Catalanen. Maar het steeds verder voortschrijdend autonomieproces is ook daar al lang ontsproten. Wordt ver-volgd en met veel aandacht ge-volgd door de VVB en door ICEC.

Catalaans onafhankelijkheidsproces blijft op koers

Gisteren, dinsdag 10 oktober, heeft het Catalaans parlement plechtig beloofd de onafhankelijkheid van Catalonië snel te realiseren. De herbevestiging van de wil om een Catalaanse republiek op de kaart te zetten is een nieuwe overwinning voor de Europese autonomiebewegingen, maar in de eerste plaats voor het Catalaanse volk.

We kunnen de druk die op de regering-Puigdemont is uitgeoefend door Madrid en de EU nauwelijks inschatten: ze ging van onbegrip over intimidatie tot dreiging met hechtenis en zelfs doodsbedreigingen. De VVB vindt deze praktijken totaal ongehoord in het Europa van de eenentwintigste eeuw. We blijven echter op het standpunt staan dat de beslissing van Puigdemont om de onafhankelijkheid niet onverkort uit te roepen geen capitulatie betekent voor de dreigementen.

Indien we de toestand op het politieke terrein nuchter en sereen evalueren, dan kunnen we besluiten dat Catalonië nog altijd op weg is naar de uitgang van Spanje. Ook de regering-Rajoy schat na gisterenavond de situatie zo in, want zij sprak van een "impliciete onafhankelijkheidsverklaring". In het stappenplan naar hun onafhankelijkheid hebben de Catalanen heel duidelijk de fases van het staatsvormend proces gestipuleerd. Naar de internationale wereld wilden zij zo elke zweem van revolutie, eenzijdig separatisme of chaos vermijden.

De door sommigen als "vaag" afgedane verklaring van Puigdemont past precies in dit plaatje: de Catalanen leggen op intelligente manier de bal in het kamp van Madrid en ontlenen hieraan een extra hefboom om binnen enkele weken hun conclusies te trekken, zowel politiek als volkenrechtelijk, en aan de Spaanse opbodpolitiek een bijkomend argument te ontlenen om Spanje voor de Europese toekomst van Catalonië als onwerkbare, overbodige en schadelijke structuur te beschouwen.

Natuurlijk zullen er tal van overeenkomsten moeten worden gesloten naar aanleiding van de transitie van Catalonië als deel ván Spanje naar nabuurschap mét Spanje. De voorbereiding hiervan vergt tijd en intensieve internationale diplomatieke contacten. Spanje krijgt nu enkele weken tijd om zich verder te schikken in het onvermijdelijke en met niet te veel gezichtsverlies aan te sturen op vormen van verregaande samenwerking met Barcelona. Catalonië en zijn regeerders kennende, is dat een deel van een vergelijk waarvan de Catalanen niet zullen weglopen. Voor Barcelona is het ‘fait accompli’ van de komst van de Catalaanse republiek evenwel duidelijk. Op een even resolute en onverkorte manier zal Catalonië doorstoten naar een rechtstreekse stem in het EU-kapittel.

Bart De Valck

Voorzitter Vlaamse Volksbeweging