Het weer van de dag VOLKSHEILGE - OUDE VOLKSGEBRUIKEN-
05-01-2006
't vervolg van 3 Koningen......
Bij plaatsen worden twaalf vuren ontstoken, in een ring, met een groot vuur in het midden, ter eere van Christus en de twaalf Apostelen. - Men schiet dat de aarde ervan beeft, van als de eerste wafel uit het ijzer komt. - Men verbrandt de eerste koek : de oude tooveres, om te beteekenen dat het oud jaar en al het verdriet uit is.(1885) - Het kiezen van een koning geschiedt in Vlaanderen meest bij het trekken van briefjes, de koningbriefjes. Te Antwerpen b.v. worden deze rondgevent door arme kinderen die op de straat op en af loopen roepende : Koningsbrieven, en kroon, en kroon, Koningsbrieven, en kroon. Op die briefjes staat niet alleen de koning aangeduid, maar ook de koningin, de knechten en meiden, de kamerier, de schenker, de potlekker, de diener, de geneesheer, de kok en de nar. Op ieder briefje vinden wij een vierregelig dichtje dat het ambt van den dischgenoot aanwijst. Wanneer allen gezeten zijn, brengt men den koning de papieren kroon. Wanneer hij dan de beker opheft en drinkt, staan allen recht en roepen : Vivat de koning drinkt ! De gewone drank op dien avond is gebrande en gesuikerde jenever in een aarden kom gegoten, nu en dan eens omgeroerd en met den lepel gedronken. Die kom wordt van hand tot hand voortgegeven, en al de genoogdigde slorpen uit denzelfde lepel. Vandaar dat in Brabant lepelen synoniem is van drinken. Bij rijke lui is het wijn met geperste rozijnen en appelsienen, ook rhum en punch. Als eten werd de gans opgezet, doch meest bakt men wafels en pannekoeken. Morgen vertel ik hier het slot van 3 koningen.....komen jullie dan verder lezen?
Welhaast werd dit gebruik nagevolgd in de christelijke huisgezinnen, die ook een koning kozen om de aalmoezen : het Godsdeel, te geven aan de arme geburen. Stilaan ging het kiezen gepaard met een feestje waarbij de kiesgewoonte der ouden te pas kwam. Toen gebruikte men boonen om te stemmen, de boon werd nu in een gebak verborgen en wie ze lukte werd tot koning uitgeroepen. Van oudsher was ook het gebruik dat men liefst kinderen uitzond om de aalmoezen te oogsten, dit schijnt dan ook best zingend te gaan. Dit alles te samen genomen, bracht het gezellig feest tot stand, waarbij vrienden en magen vergaderen rond den disch, de koningstaart eten, een boonkoning hebben die, bij de komst der arme kinderen hen een deel van het gebak geven zal. Nu zijn het groote menschen, ofwel in schooiers verkleede treffelijke jongens, die de parochie rondgaan om het Godsdeel voor den arme. Zij verzoeken dit al zingende : Wij komen dertienavond bezoeken, he je geen wafels of pannekoeken, een, twee, drie, in 't beuterpateel, Menschen geeft ons het Godsdeel. Morgen vertel ik weer wat verder, tot dan.
Omdat er over en met Drie Koningen zoveel te doen is, wil ik er vandaag al van start mee gaan en u iedere dag weer een stukje vertellen uit de oude volkskundige kalender. Op den feestdag van Drie Koningen viert de Kerk de drie verschillende bekendmakingen of veropenbaringen van Jezus, namelijk : de Veropenbaring aan de heidenen : de wijzen van den Oosten; deze aan de Joden bij het doopsel in den Jordaan en deze Zijner Godheid bij de bruiloft van Cana. Over den oorsprong van het volksfeest, in ons land door allerlei gebruiken gevierd, geeft men deze uitleg : De relieken der HH. Drie Koningen worden nog vereerd in de prachtige hoofdkerk van Keulen. Aangaande de geschiedenis dezer relieken vertelt men het volgende : De overblijfsels der Drie Koningen werden, dank zij de opzoekingen der H. Helena, in Perzië teruggevonden, zij deed ze naar Constantinopel overbrengen. Op het einde der 5de eeuw werden zij door Eustorgius, bisschop van Milanen, die ze van den keizer Anastasius ten geschenke ontving, naar zijne biosschoppelijke stad overgebracht. Ten jare 1163 werd Milanen door Frederik Barbarossa veroverd, deze schonk de relieken aan Reinald von Dassel, bisschop van Keulen, die ze aldaar liet brengen. sedert dien tijd worden genoemde relieken daar vereerd, enkel van 1794 tot 1804 verbleven ze over den Rijn om ze te onttrekken aan de heiligschennis der Fransche omwentelaars. De kanunniken van Keulen richtten ter gelegenheid van den feestdag een liefdadigheidsfeest in. Zij kozen onder hen een koning om ter herinnering der giften aan het kind Jezus gedaan, geschenken aan de koorknapen en den arme uit te delen. Morgen vertel ik weer een stukje meer, tot dan.
Al diegene die over een boomgaard beschikken doen er goed aan om de wijze raad van volgende spreuk te volgen :
"Wie op Sint-Genoveva snoeit, zijn boomgaard overmachtig bloeit. "
Pak u snoeischaar en ga aan 't werk ! Morgen is het de elfde dag te rekenen vanaf Kerstmis, en die "elfdedag" is zeer belangrijk voor het weer van de volgende 6 weken ! Morgen zeker kijken dus ! ! ! ! !
Feestdag van den Zoeten naam Jezus, H. Adalardus, Abt
De feestdag van den Zoeten Naam Jezus, werd van in de 16de eeuw in kloosters der Franciscanen gevierd; Paus Innocentius III breidde hem in 1721 uit tot gansch de Kerk. Adalardus, te Huysse(O-Vl.) geboren, werd opgevoed aan het hof van Karel den Groote, doch zegde vaarwel aan de wereld en trok zich terug in het klooster van Gorbeia(Fr.), alwaar hij als eenvoudige hovenier den Heer diende. Doch zijne uitmuntende levenswijze deed hem tot abt verheffen. Valschelijk beschuldigd, werd hij uit het land gebannen, doch na zeven jaren werd hij in eer hersteld en keerde terug bij zijne kloosterlingen. Aldaar sleet hij vreedzaam de laatste levensjaren. Het standbeeld van den Heilige prijkt op de groote plaats te Huysse. De grote begankenis hield er nochtans op sedert de Fransche Omwenteling. Het beoefenen van het hovenieren in zijn klooster, was de oorzaak der keuze als patroon der hoveniers. Wangeloof : De kiekens moeten heden gevoed worden met negen verschillende graansoorten. Dit volksgeloof berust op den negenden der Joelnachten.
Aan iedereen onze BESTE WENSEN voor 2006 ! Wij wensen u een jaar boordevol GEZONDHEID en LEVENSVREUGDE ! ! ! En.... BEDANKT voor het trouw bezoeken van mijn blog ! ! ! Zonder u bezoeken zou deze boodschap hier nu niet staan !
'k Heet Januarius, omdat ik open sla de deur van 't Nieuwe Jaer, een Deur heet Janua : Ik stel U de deur tot vorst, of wind of regen wyd open ; kleed U wel, en wapent U daer tegen
Numa wijdde de eerste maand van den hervormden Romeinsche kalender, aan Janus. De oude Germanen noemden ze Wolfmanoth, omdat de wolven hunne holen verlieten en de streek onveilig maakten. De naam IJsmaand laat zich beter begrijpen dan Lauwemaand, indien Lauw = tepidus beteekenen moet ; Kiliaen doet lauwe(engelsch : low) huwelijken beteekenen, omdat men vroeger in de eerste maand van het jaar de huwelijken sloot, zoodat men ze Huwelijksmaand noemde. Gezelle aanziet Louw als wisselgedaante van looi, lauwmaand ware dus looimaand, maand in de welke men het leder looit. Karel de Groote zei Wintermanoth doch later heetten onze voorouders, alzoo de Decembermaand. De feestdagen der Besnijdenis, van den Zoeten Naam Jezus evenals deze van Driekoningen, geven ook hun naam aan de maand. De beste benaming die heel nauwkeurig en duidelijk is en mondgemeen in Vlaanderen, ware Nieuwjaarsmaand.
Ook in 2006 hoop ik u op mijn blog te moge begroeten, en hoop ik u weer zeer mooie en liefst juiste voorspellingen te brengen aan de hand van mijn weerspreuken. Laat mij vandaag beginnen met een heel oude :
" Met nieuwjaar lengt de dag, zooveel een haantje kraaien mag. "
Het raadplegen der toekomst geschiedt nu zoals op Kerstdag : men giet lood of eiwit door den sleutel, men laat nootschelpen drijven. Men placht twaalf stukjes kaars te zetten in twaalf nootschelpen, die in een waterbak varen. De wijze van branden toonde de gelukkige en ongelukkige maanden. Geliefden wierpen twee noten in het vuur; klakten zij open, het was een ongelukkig voorteken. Is er helderen maanschijn, dan gaan de meisjes naar een bronput in het water zien, daar vertoont zich het beeld van den toekomende. In sommige plaatsen blaast men watte naar malkaar, wie lukt een stukje te doen kleven op een gezel of gezellin, ontvangt een geschenk. Helderen nieuwjaarnacht brengt geluk mede. Een meisje dat op nieuwjaaravond het begonnen werk niet heeft afgedaan, zal geen man krijgen gedurende het volgende jaar. Vuur dat op nieuwjaaravond in den haard brandde en des morgtens nog smult, is een gelukkig voorteken ! Aan iedere bezoeker/ster van mijn blog : PRETTIGE EINDEJAARSFEESTEN !
't vervolg van nieuwjaarsavond uit lang vervlogen tijden
Te Aspelaere bijvoorbeeld, gaan de jongelingen rond en verlustigen de ouderen die een kaartje slaan, met liederen en kluchten. Te middernacht zingen zij : Nieuwjaarke zoete ons verken heeft vier pooten vier voeten en een steert, En is dat geen wafelke weerd? 't En heeft niet lange in 't stal gestaan, Jan Cousin heeft het dood gedaan. Geeft mij ne koeke, en laat mij gaan. In Vlaanderen kout men rond den haard, men dooft al de lichten uit, alleen de vlam van het vuur verlicht de kamer. Meest bakt men heden avond koeken en wafels. Men zingt dan het algemeen gekend liedje : Op eenen nieuwjaar avond Een bakker sloeg zijn wijf Al met de heete paale Zoo deerlijk op haar lijf, enz... Een bijzonder brood wordt bij den bakker vervaardigd, de Vollaard. Dit is een langwerpig krentenbrood dat meest altijd twee hoofden vertoont. Morgen op de laatste dag van 't jaar, vertel ik u nog over een heleboel wangeloof op nieuwjaaravond.
Heden vereren men Koning David en dat werd vroeger in onze gewesten gevierd met het drinken van Davidsminne. Aan de dag van vandaag was vroeger ook weer Wangeloof verbonden : Het hout dat men heden of morgen kapt, verrot niet; geen worm verknaagt het; hoe ouder het wordt, hoe harder het blijkt, ja, het wordt als steen. Sommigen slapen op vliertakken, om te droomen wat er zal gebeuren in de zomermaanden, te weten in de zesde maand, als de vlieren bloeien. Men legde die takjes ook onder het oorkussen. Wat men vroeger toch allemaal niet deed ! ! !
Vandaag geef ik u eens geen weerspreuk, maar wel een test mee, hoe u te weten kunt komen welke zomer we in 2006 gaan krijgen !
" Zet vandaag met Koning David een vliertwijg in het water. Indien al de botten openspringen, zich ontwikkelen en bloeien, zal het een goede zomer zijn, anders heeft men niets goeds te verwachten. "
Aan u dus om de zomer van 2006 te voorspellen ! ! !
Zoals gisteren beloofd, vertel ik wat over nieuwjaaravond uit de volkskundige kalender. Vroeger meer dan nu, was Nieuwjaarnacht een woelige nacht, want niet alleen in de burgershuizen werd het een jaar in het ander gevierd, maar gilden, de "societeyten" vierden het ook in hunne huizen, en in de tavernen kwamen de drinkebroers samen, om, op de kosten van den baas soms, het eene jaar in het ander te drinken. Klokslag 12 uur werd in al de vereenigingen een " Zalig nieuwjaar " gewenscht, en daarop duchtig gedronken. Niet zelden, bij het verlaten der tavernen ging men al zingende door de stad, tracteerde de nachtwacht en, zoo ongehinderd, kondigde men met groot lawaai den uit-den-slaap-gewekten burger aan, dat het nieuw jaar begonnen was. In het land van Waas verschijnen heden de gebakmannen. Van 's morgens vroeg reeds zijn ze te been met een korf aan den arm of een zak op den rug. Aan elke deur gaat het dan van : Bazin als het u belieft, krijg ik wat gebak? En zij bekomen een koek of een wafel, een zende koekebrood of een muntstuk. Zij zingen allerlei nieuwjaarliedjes, zoals : " Op een nieuwjaarsavond dan zullen wij vroolijk zijn, met een geboren maged een klein kindeke fijn. " De dag heet rond Geraardsbergen Koekebakdag. Van 's morgens vroeg loopen de kinderen straat op straat neer, met een korf of zak onder den arm, en gaan bij de begoede inwoners roepen : Koekebak. Steek een brood inj mijnen zak. Morgen nog meer van dit alles !
