Bijna in alle Japanse tuinen is een waterpartij aanwezig . Water symboliseert lang leven volgens de Japanner . Zonder water is er geen leven mogelijk ! Enkel in de zen - tuinen is het water vervangen door geharkt grind .

Japanse tuin ( deel 1 )

U kan zoals in onze westerse tuinen in een Japanse tuin niet tuinieren . Gazon en fel gekleurde borders zal u er niet aantreffen ! U zal er evenmin op effect berekende beplanting vinden , het geheel mag geen kunstmatige indruk geven maar moet er integendeel zo natuurlijk mogelijk uitzien . Overbodige zaken die in zo’n tuin niet passen worden dan ook best weggelaten !

Een Japanse tuin is een oase van rust , een plaats met een opmerkelijke stilte waar een serene sfeer heerst . Eenvoudig in aanleg , bestaande uit stenen , water , aarde en planten waarmee men een natuurlijk landschap kan nastreven maar dan in verkleinde vorm . Japan is een bergachtig land ,dit kan in hun tuinen weergegeven worden door niveauverschillen aan te brengen . Talrijke zaken hebben er een eigen filosofie . Eigenlijk maakt een Japanse tuin deel uit van het leven zelf , men moet er in harmonie kunnen leven met de natuur !

Wil u zich verdiepen in de oorsprong van de Japanse tuinarchitectuur dan kan u boeken raadplegen die dat aspect behandelt of sites bezoeken . Hier willen we ons beperken .

China had de mooiste tuinen met grote waterpartijen waarvan Chinese schilderijen bestonden . Dit was de inspiratie bron bij de japanner voor het ontwerpen en realiseren van hun eerste tuinen . Een verfijnde weergave van de Chinese tuinen .

Oorspronkelijk had men niet de bedoeling in de tuin te wandelen , maar er een ingebeelde wandeling te maken , door de tuin vanuit een bepaalde plaats zittend te bekijken . Zo kon men alle onderdelen van de tuin gadeslaan . In de oude Japanse paalwoningen waren meditatieruimten voorzien en verhoogde terrassen aangebouwd die toelieten de tuin beter te bekijken . Vanuit die plaatsen moest de tuin er dus perfect uit zien !

Zo een tuin in Japan die zittend wordt bekeken is de bekende Royan Ji Zen – tuin .Het is een ommuurde meditatietuin die geen afleiding van buitenaf toelaat . De steen composities ( 15 stenen ) zijn zo gezet dat alle stenen nooit te tellen zijn vanaf de veranda waar men zit , altijd blijft er één steen verborgen . Het is een rechthoekige tuin waar de stenen in grind geplaatst zijn en waar het grind in een bepaald patroon geharkt is . Symbolisch stellen de steenformaties eilanden voor die in de zee liggen . Geharkt grind stelt water voor .Andere tuinen worden bekeken van op het water de zogenaamde watertuinen . Door de eeuwen geen zijn verschillende soorten tuinen in Japan ontstaan .

1.Tuinen om te wandelen met niveau verschillen , stenen , water en planten . Het tuinpad kronkelt zich doelbewust door de tuin , daardoor krijgt u nooit een totaalbeeld van de tuin , maar wordt tijdens het wandelen telkens opnieuw iets anders zichtbaar . De symbolische betekenis is dat u in het leven ook niet alles tegelijk kan overzien , maar door andere gedachten kan u een andere kijk op het leven krijgen . Zo’n tuin kan uit twee delen bestaan , een gedeelte met hoge bomen ,de buitentuin , en een gedeelte met lage beplanting , de binnen tuin . Patiotuinen bij ons zijn ook binnentuinen en kunnen met een karige beplanting die oosterse sfeer uitstralen .

2.Tuinen waar water vervangen wordt door grind . Het grind is meestal geharkt in een bepaald patroon en stelt beweging van water voor ,terwijl aangelegde rotsen watervallen of beeklopen voorstellen . Bepaalde van deze tuinen zijn meditatietuinen . Eén van de dagelijkse bezigheden van de monniken is het aanharken van het grind.

3.Een tuin die de bezoeker het meest tot rust brengt is de theetuin . Door zijn geïsoleerde ligging houdt hij het geluid van buiten de tuin weg . Er is een evenwicht door verschillende elementen : water , stenen en gesnoeide planten ( vormbomen ) met zon – en schaduwpartijen .Zeer belangrijk is dat het theehuis in harmonie moet zijn met de omgeving .

Japanse tuin ( deel 2 )

Stapt u nu een Japanse tuin binnen , het eerste wat opvalt is de overheersende groene kleur , die bij nader toezien eigenlijk bestaat uit verschillende groene tinten bij elkaar , die rust uitstralen en een kalmerende uitwerking hebben op de bezoekers . Daarvoor is de beplanting uit verschillende groennuances gekozen , groen is de rustigste kleur . Andere kleuren verschillen per seizoen en geven ieder jaargetijde aan , daarom komen ze ook periodiek voor .

De winter brengt een witte stille kleur , de tuin is in rust ( schijnbaar dood ) , terwijl de lente nieuw leven uitstraalt door zijn uitbundige bloei . Azalea’s , kersenbloesems , alles is omgetoverd in vele roze tinten , bomen krijgen nieuwe bladeren . De zomerperiode kleurt de tuin overwegend groen ( geen of zeer weinig bloei ) , nu straalt de tuin een onnoemelijke rust uit . De herfst brengt gele en rode – oranje kleuren in de tuin , waarvan de verkleuring van Japanse esdoorns zeer opvallend is. De herfstverkleuring duidt op het vergankelijke van alles , bladeren sterven na het verkleuren en vallen van de bomen , de tuin komt terug tot rust , om dan in de lente opnieuw tot leven te komen .

Het tweede wat opvalt in een Japanse tuin is verwerkte natuursteen . Veelal graniet , leisteen , eigenlijk kan alle ruwe gesteente met een natuurlijke verwering gebruikt worden . Gebruik vooral geen verschillende soorten gesteente , dit komt kitscherig over wat moet vermeden worden . De opbouw van rotsformaties is minstens even belangrijk als de beplanting . Liefst hoge stenen ( monolieten ) beperken , rechte lijnen in de opstelling vermijden en zeker nooit stenen met dezelfde vorm naast elkaar gebruiken . Stenen die door de eeuwen heen voortdurend geschuurd werden in een rivierbedding met felle waterstroming komen glad en krijgen een afgeronde vorm ( keien ). Keien kunnen enkel en alleen langs en in het water . ( keienstrand ) .

Stenen zet ge altijd in een oneven (3-5-7) aantal , waarbij de grootste steen de berg Fuji kan symboliseren . terwijl de kleinere stenen de wereld eromheen moet verbeelden .Asymmetrische opbouw is wenselijk , symmetrie wordt volledig uit de Japanse tuin geweerd . De stenen moeten onregelmatige driehoeken vormen . Stapstenen in het tuinpad , volgens een bepaald stramien geplaatst , dwingen de bezoeker langzaam te wandelen en daardoor aandacht te hebben voor de omgeving en echt van de tuin te genieten . Naast de functionele waarde zijn stapstenen ook esthetisch belangrijk . Een tuinpad met stenen betegeld volgens vaste regels in een betratings patroon in combinatie met planten kan ook heel mooi zijn .

Steenformaties in de achtergrond van de tuin geven diepte , die samen met goed gekozen en geplaatste beplanting de tuin groter doet lijken dan hij in werkelijkheid is . Een waterval bestaande uit stenen in combinatie met planten is een echte blikvanger .. Naast stenen bij het water komen stenen in het water ook voor . Stapstenen in een beekje kunnen een brug vervangen om zo het water over te steken . Stenen komen altijd voor op belangrijke punten in de tuin .

Hoe allerlei elementen gebruiken in Japanse tuin .

Japanse tuin ( deel 3 )

Een basiselement in de Japanse tuin is water ; Japanners vinden water in hun tuinen zeer belangrijk . Het heeft voor hen een diepere betekenis , water stelt leven voor !

Weerom die symboliek die de regels van ontwerp en aanleg bepalen . Het water stroomt in een Japanse tuin altijd van het oosten over het zuiden naar het westen . De inspiratie komt door het bewegen van de zon . Die staat in het oosten op en gaat onder in het westen , vandaar dezelfde stroming van het water . De zon is volgens oosterse begrippen bron van alle leven , zonder de zon en water kan niets leven . De vijver heeft het liefst een natuurlijke vorm , zo ontworpen dat het eindpunt niet te zien is . Dit betekent u kan niet in de toekomst kijken ,de toekomst blijft voor ons verborgen . Zelfde symbolische betekenis bij de aanleg van een tuinpad .

Het visuele effect en het geluid van stromend water of water dat uit een bamboepijp komt stemt de bezoeker rustig .

Water kan op verschillende manieren bewegen , door over een platte en afgeronde steen geruisloos de vijver te bereiken of over scherpe stenen van een bepaalde hoogte te vallen , waardoor het geluid van het vallende water verandert . Het water kan over oneffen stenen kabbelend en klaterend de vijver bereiken , maar eens de vijver bereikt moet het water rustig verder stromen .

Een waterval mag nooit te breed zijn , maar in evenredigheid met de vijver , indien te breed heeft zij een verkleinend effect op de vijver . Japanners hechten zoveel belang aan water in hun tuinen dat veelal een derde van de ganse tuinoppervlakte door water is ingenomen .

Bij zo’n vijver vindt u dikwijls een schiereiland , dit is de plaats van waaruit de eigenaar zijn gasten begroet en verwelkomt . Een schildpadeiland daarentegen is een eiland in de vijver die de vorm heeft van een schildpad door zo stenen te plaatsen die staan voor het hoofd en de poten van het dier . Zo een eiland schept een grote dieptewerking in de tuin . De schildpad is in het oosten symbool voor onsterfelijkheid .

Bij de ingang van sommige Japanse tuinen staat er een sober prieeltje , een wachthuisje . De bezoekers wachten daar op de gastheer om dan samen de tuin te bezichtigen . Het theehuis , waar de theeceremonie gehouden wordt , is een sociaal gebeuren en een verfijnde kunstvorm waar men tot rust kan komen . Naast het tuinpad dat naar het theehuis leidt vindt u er een waterbekken ( tsukubai ) .Het watervat kan voortdurend van vers water voorzien worden door een bamboepijp ,dit heeft een zeer zacht geluid . Daarbij een bamboelepel om de genodigden toe te laten zich ritueel te reinigen van alle onzuiverheden , door de handen te wassen , eventueel de mond te spoelen vooraleer het theehuis nederig binnen te gaan .

In het sober ingerichte theehuis komt men in de juiste stemming voor de theeceremonie .

Bij de waterbassins of op andere plaatsen in de tuin komen dikwijls Japanse granieten lantaarns voor . Lantaarns waar vroeger een olie pitje in brandde om de tuinpaden te verlichten . Nu zijn het decoratieve elementen geworden die in verschillende vormen voorkomen en met wisselende functies . Oorspronkelijk waren de lantaarns te vinden bij tempels wanneer men eerst door een torii was gegaan (een in vermiljoenrood geschilderde Japanse poort) . Staat symbolisch als ingang tot een heiligdom . Bij zo’n torii staan dikwijls Am en Um ( stenen leeuwtjes ) symbolisch betekenend , leven en dood .In de tuin vindt u er al eens een tempeltje met boeddhabeeld , waar wierook brandt .

Japanse tuin ( deel 4 )

Een andere opmerkelijke zaak die we in een Japanse tuin kunnen aantreffen : de kraanvogel ,

symbool voor lang leven . Poorten of doorgangen , indien ze passen in de omgeving geven een enorme diepte aan de tuin . Ze kunnen dwars over een tuinpad aangelegd worden . Om waterpartijen over te steken maakt men naast stapstenen gebruik van verschillende bruggetjes . Plat of lichtgebogen stenen bruggen , houten bruggen , de bekende zigzagbrug , constructies met aarde en graszoden bedekt . Wat opvalt is dat er weinig bruggen zijn met een leuning en indien aanwezig zijn ze vaak rood geschilderd . Andere houten bruggetjes zijn uit cederhout dat niet mag behandeld worden om de structuur van het hout beter te laten uitkomen . Japanners hechten veel belang aan het natuurlijke , zij schuren palen met water en zand of branden ze zelfs met vuur om de structuur beter te laten uitkomen .

Om het wild uit de grote nationale parken te houden plaatsten de japanners een shishi odoshi .

Met water gevulde Japanse bamboepijpen kantelen en vallen dan terug op een steen die een zeer typisch geluid heeft , kan u ook nu in een Japanse tuin aantreffen als sierelement .

Beplanting brengt kleur in de tuin ,bomen veranderen tijdens de seizoenen van kleur . Gemodelleerde en kunstzinnig gesnoeide planten zijn perfect in harmonie met de onvergankelijkheid van de rotspartijen en ze stralen een zeer hoge ouderdom uit . Welke vorm de tuinplanten krijgen hangt af van de tuincompositie , ze hebben meestal een gebogen stam en de loofpartijen zijn in plateaus uitgewerkt . Gesnoeide struiken , in vorm geknipte azalea’s stellen eventueel stenen of rotspartijen voor . Bloeiende planten komen in mindere mate voor en zijn dan ook goed overwogen ingeplant .

Het assortiment planten kunnen we in twee groepen indelen , groenblijvende en bladverliezende planten .

Groenblijvende planten : Bamboe : brengt beweging en een ritselend geluid in de tuin . Buxus alle soorten laten zich uitstekend snoeien in rotsformaties ( kunnen azalea’s vervangen maar ge mist dan de uitbundige bloei in de lente ) . Camelia : bloeiende plant in het voorjaar , matig winterhard in onze streken ,aangewezen wat beschut te zetten . In Japan maakt men van de bladeren de typische gekende groene thee .Mos : een zeer prachtige bodembedekker . Verschillende soorten mos is een lust voor het oog ,prachtige groene kleur . Het brengt een serene sfeer . Het vraagt een intens onderhoud want onkruid en grassen mogen er niet in voorkomen . Japanners onderhouden hun mospartijen intens dekken ze in de winter zelfs af voor het vervriezen . De Japanse tuin in het domein Clingendael –Nederland , bevat vele soorten mos , zeer prachtig om te aanschouwen . In Japan zijn typische mostuinen waarvan saiho-ji de belangrijkste is . Pinus : waarvan - parviflora ,- sylvestris en-thunbergii de belangrijkste zijn . Deze soorten laten zich uitstekend vormen .Rhododendron japonicum : met roze en lila kleurige bloemen in de lente . Azalea’s : als ondergroei bij bomen of langs de rand van een waterpartij . Een ideale plant om de mooie gesnoeide ronde vormen te bekomen . Als u ze snoeit moet u de eerste jaren de bloei missen . Tamaryu : een ideale Japanse bodembedekker , in Japan veel aangeplant , hier ook in speciaalzaken te krijgen

Taxus : alle soorten zijn goed geschikt om te modelleren .

Japanse tuin ( deel 5 )

Bladverliezende soorten :Acers (Japanse esdoorns ) : Deze boomsoort brengt verfijning in de tuin . Esdoorns hebben een prachtige elegante natuurlijke groeivorm ( habitus ) Die zeer gewaardeerd wordt . Prunus : Na de esdoorn de favoriete boom bij de japanners vanwege zijn uitbundige bloei in de lente . In Japan zij er bekende kersentuinen waar tijdens de bloei duizenden bezoekers naar toe gaan . Japanners nemen speciaal verlof om de kersentuinen te kunnen bewonderen . De lente uitbundige bloei in de Japanse tuin betekenend begin van nieuw leven . Wisteria : als struik opgekweekt een blikvanger in de tuin tijdens de bloei maar in die groeiwijze langs hier minder gekend . Wordt vooral als klimmer op pergola gezien . Bonsai : koesteren in de palm van uw hand . Hosta : zeer decoratieve bladplanten , vele soorten in de handel te koop van zeer grote tot dwergvormen . Veel gebruikt in het Japanse bloemschikken , ikebana . Iris : in Japan zeer mooie irisvijvers . De Japanse tuin te Hasselt ( België ) bevat zo’n irisvijver . Waterlelie : Hier de mooiste waterplant in de vijver . In Japan komt de lotus voor , in ons klimaat niet leefbaar , komt in gestileerde vorm voor op de kappen van de stenen lantaarns en brugleuningen . Varens : geven een onbeschrijfelijke natuurlijke indruk . Varens zoeken de schaduwplekjes op in de tuin .

In de Japanse tuin mag men niet overdrijven met planten , er moeten ook open ruimten blijven . Japanse planten in volwassen vorm zijn te bezichtigen in verscheidene arboreta waarvan het arboretum van Kalmthout ( België ) er een ruim aanbod heeft .

Vormen , modelleren , in Japanse vormbomen . Zo’n planten zijn via gespecialiseerde zaken vanuit Japan in de handel kant en klaar te koop , uiteraard zijn die nogal prijzig . Niet moeilijk als u weet wat voor werk eraan is voorafgegaan en de jàààren geduld om in de gestuurde vormen te groeien . Willen wij het zelf maken , kan het met veel geduld en wat handigheid .De opbouw moeten we startten met jonge planten ( bomen ) omdat deze nog goed buigbaar zijn . Door het leiden met bamboestokken en vastbinden met touw bekomt u de gewenste vorm waarna het snoei en trimwerk volgt volgens het groeiritme en op gepaste tijdstippen . Ongeveer dezelfde snoeitechnieken worden op de planten toegepast zoals bij bonsai . Er op letten dat de vormen natuurlijk blijven .

Zoals eerder op gewezen is een Japanse tuin een omsloten begrensde tuin met een eigen aparte leefwereld . De eerste tuinbegrenzingen waren grachten en stenen muren . Later volgden houten constructies en lemen muren in beigeachtige kleur afgewerkt met dakpannen . De muur is hier en daar aan het zicht ontrokken door beplanting of rotspartijen . Gegroeide hagen zijn ook in gebruik . Panelen in bamboe of gevlochten twijgen zijn ook in trek .

De japanner zal vooraleer bezoek toe te laten in zijn tuin alles nat spuiten om zo de structuur van de natuursteen ten volle te laten tot zijn recht komen .

Een Japanse tuin is een plaats met eigen levenssfeer , ontworpen in een andere gedachten wereld dan de onze . Volgens oosterse begrippen een tuin die leeft door symboliek ,waar stromend water muziek is en de grindtuinen het maanlicht weerspiegelen !

De prachtigste tuinen op deze wereld !