Japanse esdoorn - Acer ( deel 1 )

Zijn koi juwelen onder de vissen dan zijn Japanse esdoorns juwelen onder de boomsoorten . Zo een boom zou in geen enkele tuin mogen ontbreken ,zo mooi is hij . Sterke punten zijn de mooie habitus , de bladvorm en bovenal de schitterende looftinten . Het is geen uitzondering wanneer de kleur van het blad in voorjaar , zomer en herfst totaal verschillend is . Ja zelfs de kleur van de bast (schors) kan veranderen bij bepaalde soorten tijdens het groei- en rustseizoen . In het voorjaar zijn er gewoonlijk kleine bloempjes in trosjes die later in het seizoen gevolgd worden door de bekende gevleugelde vruchtjes . Door selectie en kruising zijn er op heden zeer vele cultivars en er komen er nog altijd bij . Acer japonicum en acer palmatum zijn in Japan ontstaan in een tijdspanne van meer dan 300 jaar .

Acer palmatum werd in 1820 naar Engeland overgebracht . Acer japonicum in 1864 . Omtrent de benaming van Japanse esdoorns is veel te doen geweest ;Vooraleer acer palmatum algemeen werd geaccepteerd en gebruikt , werden in Europa Latijnse namen gegeven , terwijl al eeuwen eerder Japanse namen bestonden , geschreven met Japanse karakters . Voor de meeste onder ons onleesbaar . Japanners gebruiken meer dan drieduizend tekens en om iets te kunnen lezen moet men ze allemaal kennen . Daarom werden de Latijnse namen gehandhaafd.

ACER JAPONICUM is een zwakgroeiende boomsoort die een maximale hoogte bereikt van 10-12 meter in meer dan 30 jaar . De boom heeft meestal een zeer korte stam 1-1,5 meter . De meeste acer japonicum soorten zijn van origine door andere planten overgroeid . Hetgeen wil zeggen dat een schaduwrijke plaats voor hen het beste is . Acer japonicum herkent men aan het ronde tot op een derde ingesneden blad dat zeven tot elf lobben telt .

ACER PALMATUM is een middelmatige groeier die bij ons een maximale hoogte bereikt van 6 m. In Japan staan er palmatum’s van 10 m.hoog met een stamdiameter van 40-50 cm .

Oorspronkelijk stammen deze planten uit de bergen van Japan , waar ze op beschutte plaatsen staan , waar geen koude noorden en oostenwind komt . Acer palmatum houden van een warme , zonnige en lichte standplaats maar mijden een hete plaats op het zuiden . Ideaal is een licht beschutte plaats . Het beste is daar waar op de warmste tijd van de dag de schaduw van een andere boom of gebouw de boom beschermt . Ze zijn bepaald niet dol op winderige plaatsen waardoor de bladranden indrogen en opkrullen . Hete middagzon en droge lucht zijn een gevaar voor alle Japanse esdoornsoorten . Het blad telt 5 tot 7 lobben tot over de helft van het blad ingesneden . De randen van de lobben zijn vaak dubbel gezaagd . De bladgrootte schommelt tussen de 4 à 7 cm . Het blad is bij het uitlopen in het voorjaar naargelang de soort

rood , groen of geel . Verandert bij bepaalde soorten tijdens het groeiseizoen van rood naar groen en de herfstkleuren zijn van geel naar oranje tot dieprood . Een warme zomer met een mooie herfst is goed voor zeer mooie herfstkleuren van de bladeren .

Standplaats en grondsamenstelling . Japanse esdoorns hebben een oppervlakkig wortelgestel dat zich bevind in de bovenste grondlaag . De meeste esdoorns verlangen een vochthoudende maar wel goed gedraineerde bodem . De grondwaterstand is dus best niet te hoog , wel licht zure grond die veel humus bevat . Mooie exemplaren staan aan vijverranden want een hoge luchtvochtigheid stellen ze op prijs . De ideale grondsamenstelling is een zandige leemgrond gemengd met organisch materiaal ( humus ) en turf waaraan grof rivierzand ,korrelgrootte 4 à 6 mm is toegevoegd . Dit bevordert een goede drainage en laat lucht toe in de grond .

Japanse esdoorns - Acers ( deel 2 )

Bemesting voor wie houd van esdoorns in ( sier ) potten . Na het uitlopen van het blad kan een organische bemesting worden toegepast ( eventueel gedroogde koemest ) . Opgepast voor wie chemische mest wil gebruiken voor verbranding van de wortels en het terecht komen van teveel zouten in de grond . Niet meer bemesten met mest waarin stikstof zit na augustus , bekijk de NPK ( N = stikstof , P = fosfor , K = kali ) waarden op de verpakking van de mest . Maak dat de planten nog kunnen afharden en zo de winter ingaan .

Snoeien bij esdoorns gebeurt het beste tijdens de zomer ofwel juist na de bladval . De sapstroom komt reeds vrij vroeg terug op gang (december) en zodoende voorkomt men het zogenaamde bloeden ( water loop uit de snoeiwonden ) wat voor de boom niet bevorderlijk is . Wanneer de boom reeds een behoorlijke grootte heeft is het wenselijk de nieuwe groei bij te knippen . Dat doe je het best als de nieuwe twijg wat verhout is . Zo bekomt men een compacte en goed vertakte boom ( struik ) , anders hangen de twijgen er nogal slapjes bij . Niet te laat in het jaar de takjes inkorten ,u stimuleert anders nieuwe groei en deze krijgt dan geen tijd genoeg meer om af te harden wat dan fataal is bij eerste vorst ( invriezen ).

Bij het snoeien er altijd op letten om een stompje te laten staan boven het bladpaar tot waar u de tak wenst te behouden , dit om verder indrogen te beletten . Ingedroogde stompje kan u dan later wegnemen . Snoeiwonden altijd afdekken met wond afdekmiddel . Wonden goed verzorgen voorkomt infectie , laat ook toe de wonde goed te helen en nieuwe bast aan te maken . Neemt u een ganse tak weg , geen zogezegde kapstok laten staan maar een gave wonde maken tegen de stam en goed verzorgen .

Ziekten . Esdoorns worden door ons bekende insecten bedreigd , bladluizen , rupsen , kevers , e.d. die met de normale bestrijdingsmiddelen kunnen bestreden worden . Wel opletten geen koperoplossingen te gebruiken om bladverbranding te vermijden . Meeldauw komt ook voor ,behandelen met de desbetreffende middelen , beter voorkomen door de plant niet te gaan over beschermen in afgesloten ruimten , laat ze beluchten . Altijd ervoor zorgen dat de bladeren bij valavond droog zijn na het besproeien . Want juist natte bladeren zijn een ideale voedingsbodem voor vele ziektes .

Gevaarlijker echter is een stamziekte Verticillium albo-atrum ( verwelkingsziekte ) die veroorzaakt wordt door een schimmel die de kanalen waardoor de sapstroom vloeit vernietigt.

Jonge twijgen verwelken plotseling en sterven af . Te herkennen aan zwarte vlekken op de bast . Deze schimmel tast de wortels aan van de plant en is dikwijls de oorzaak van het afsterven van ganse takken en in het ergste geval van de ganse boom . Helaas merkt men het pas als het te laat is . Gewoonlijk lopen de knoppen normaal uit in de lente ,waarna ze gaan krullen en verdrogen terwijl ook de tak indroogt . Heeft men het niet dadelijk gemerkt kan de ganse plant in zeer korte tijd sterven . Heldere plekken op de bladeren in de herfst kan al een teken zijn , regelmatig observeren . Er bestaat jammer genoeg geen genezend middel tegen deze ziekte ,men kan enkel preventief optreden ( aangieten van een product tegen wortel en stengelbasis ziekte ). Door zwakte van de plant kan de schimmel in de hand gewerkt worden , goede bemesting helpt . Niet te nat houden , doorlatende grond . Wanneer de esdoorn in volle grond staat , niet rond zijn voet lopen ( dichtslaan van de bodem bevordert de schimmel ) . Is de boom aangetast , alle aangetaste delen volledig wegknippen tot op het goede hout , desinfecteren en afdekken met wondpasta . Ziekte zet zich voort via gereedschap dus altijd na gebruik ontsmetten ( alcohol ) . Sterft de plant , volledig verwijderen en verbranden en nieuwe grond aanbrengen .

Vermeerderen van esdoorns kan door zaaien ( zaad stratificeren – koudeschok geven ) stekken marcotteren , afleggen en enten .

Enkele mooie soorten Japanse esdoorns ,
uit het zeer grote aanbod cultivars .

- Acer japonicum aconitifolium en acer japonicum vitifolium . De eerste heeft tot aan de basis , de andere tot de helft ingesneden blad . Het blad is diepgroen bij het uitlopen . Herfstkleur van geel oranje tot rood . Bladeren 8 ~ 11 cm groot .

- Acer shirasawanum aureum . De Engelsen noemen hem the golden full moon maple . De boom heeft een mooi geel blad , prachtig van vorm , 6 ~ 8 cm groot , 9 à 13 lobben . Zeer mooie habitus . Het ontluikend blad heeft een geel groene kleur en komt tijdens groeiseizoen donkerder groen . Volle zon geeft verbranding van het blad . Herfstkleur oranje tot rood kan lichtpurperen rand krijgen . Groeit zeer traag amper 6 tot 12 cm per seizoen .

- Acer palmatum artropurpureum . Roodbladerige Japanse esdoorn , rechtopgroeiende soort .Tijdens groeiseizoen meer bruin blad , in de herfst dieprode heldere kleur .

- Acer palmatum osakazuki . Tijdens het groeiseizoen is het blad groen die in de herfst omtovert tot een zeer mooie helder karmijnrode boom . De mooiste herfstkleur van alle Japanse esdoorns . Heeft een groter blad dan andere esdoorns . Merkwaardig zijn de mooie rode zaden tussen de groene bladeren .

- Acer palmatum kinran . In vroege zomer is het blad purperrood , de nerf in het blad is opmerkelijk helder groen . In de late zomer verwisselt de diepgroene kleur met donkerrood en in de herfst ontwikkelt het blad een gouden kleur met karmijnrood . Hoe verrassend mooi kan een esdoorn zijn in één groeiseizoen .

- Acer palmatum dissectum soorten zijn in groei veel lager dan de gewone palmatum soorten . Ze worden max. 2m hoog en 3m breed en hebben een grillige bonsaiachtige groeivorm . Ze hebben uiterst fijn verdeeld loof , bladgrootte 6 ~ 8 cm , oorspronkelijk frisgroen . Herfstkleur oranje rood . Er bestaan zo’n 50 verschillende kweekvormen .

- Acer palmatum dissectum ornatum en acer palmatum dissectum garnet zijn soorten met rood blad het ganse groeiseizoen in de herfst karmijnrood . Indien schaduw zijn standplaats is zijn ze eerder zeer donkergroen van blad . Deze 2 soorten zijn wel de meest voorkomende in de handel .

- Acer palmatum dissectum viridis en acer palmatum dissectum filigree zijn groenbladerige soorten het ganse groeiseizoen , waarvan de variëteit “filigree “ het allerfijnste loof heeft binnen de groep “dissectums” .

Meerdere soorten zijn in de gespecialiseerde handel te koop .

Bijna alle soorten groeien allemaal ook in een schaal .

Vele Japanse esdoornsoorten zijn ook geschikt voor bonsai maar dan met hun specifieke snoei en verzorging . ( een artikel daaromtrent zie bij bonsai )

Esdoorns in onze tuin !

De Acers in onze tuin zijn ieder seizoen zo mooi in kleuren in het voorjaar ,zomer en herfst alsook de verschillende vormen , zelfs hun silhouet in de winter kan mij bekoren !

De ideale tuin moet ieder seizoen iets te bieden hebben , esdoorns voldoen daar in hoge mate aan .

Bomen die driemaal van kleur veranderen in één seizoen zoals de Acer Palmatum Seigen .

Esdoorns waarvan de kleur van de stam anders is in voorjaar / zomer en herfst zoals bij de Acer Palmatum Sangokaku die zeer decoratief is ( in zomer heeft de boom een rode stam ).

De Acer Capillipes met zijn rode twijgen in de winter en gestreepte bast . De Acer davidii “ Serpentine “ ( slangenschors esdoorn ) met zijn prachtige stam en takken !

Ik was sterk onder de indruk bij mijn bezoek aan het Aceretum bij de Firma Esveld in Boskoop ( Nederland ) . Daar is een verzameling esdoorns te zien , ongelooflijk ! Een verzameling , één van de grootste ter wereld ! Ik ben er driemaal geweest , één keer in het voorjaar , één maal in volle zomer en één keer in de herfst en iedere keer stond ik vol bewondering die bijzondere mooie bomen te aanschouwen !

Ook in het arboretum in Kalmthout ( België ) kon ik een verzameling , Japanse esdoorns bewonderen . Tot volwassen uitgegroeide bomen . Eveneens prachtig , echt de moeite !

Er zijn ongetwijfeld nog mooie verzamelingen esdoorns te bewonderen in de omringende landen , zeker een uitstap waard .

De onderwerpen over esdoorn die nu volgen zullen uw kennis verrijken naast het gene er in vroegere artikels reeds te lezen en bekijken valt over die soort bomen .

Ik hoop dat het uw belangstelling kan wegdragen en dat u zoals ik in de ban geraakt van jawel de mooiste bomensoort op deze aardbol . De juwelen onder de bomen !

Esdoorns – Acers – Algemene weetjes .

De Latijnse naam voor esdoorns is Acer , behorend tot de familie Aceraceae en wordt sinds 1753 algemeen gebruikt . In Japan noemt men Japanse esdoorns “ Momijii “ .

Die bomengroep ( Japanse esdoorns ) heeft een grote sierwaarde , doch er zijn ook andere mooie soorten esdoorns , denk maar aan Acer Capillipes , - Davidii en - Pensilvanicum met hun zeer mooie en decoratieve streepjesbast . Esdoorns kunnen in grote en kleine tuinen , in potten of als bonsai . Japanse esdoorns behoorden als een van de eersten als bonsai , later kwam daar de Acer Buergerianum bij . Rood – en groenbladige Acer Palmatum soorten komen het meest als bonsai voor . Van de Acer Japonicum soorten zoals Acer Japonicum Aconitifolium en Acer Shirasawanum Aureum , deze soort komt minder bij bonsai voor . De acers zijn nu toch verspreid over zeer vele landen op de wereld . Er behoren zeer veel soorten van het geslacht , alsook cultivars en variëteiten . Sommige bronnen spreken van wel 1000 cultivars bij Acer Palmatum .Het hout van esdoorns heeft een grote sierwaarde , is van hoge kwaliteit voor de meubelindustrie..

Japanse esdoorns behoren niet tot de “ grote bomen “ maar eerder tot de “ struik vormige “ soort .Esdoorns onderscheiden zich van andere bomen door hun knopvorming bestaande uit verschillende kleuren , overlappende schubben of juist elkaar niet overlappend .

Acer Palmatum en Acer Japonicum hebben twee knoppen aan de top van de tak , de eindknop , de derde knop is meestal niet ontwikkeld en niet of bijna niet te zien . De meeste andere esdoornsoorten hebben maar één knop . Hun bladeren onderscheiden zich van andere soorten bomen door hun opvallende kleur , grootte en insnijding ( lobben ) . De prachtige voorjaarskleuren en het ontluikende blad zijn kenmerkend voor de Japanse esdoorns . Dat esdoorns ook bloeien in april - mei zal menigeen verbazen . Gele bloemen bij de A. Platanoides en bij de A. Circinatum met mooie paarse meeldraden . Bij de A. Japonicum Aconitifolium staan de bloemen op lange stelen wat zeer decoratief is . De zaden zijn gevleugeld , komen meestal paarsgewijs voor ( ook drie kan wel eens voorkomen ) ,bestaan uit twee nootjes met elk één vleugel die verschilt in hoekstand tegenover elkaar volgens soort . De vleugel is dikwijls rood gekleurd . Eén van de opvallendste kenmerken bij de esdoorns is dat het rijpe zaad zich verspreid door rond te draaien voor het op de grond neervalt . De ontwikkeling van talrijke soorten esdoorns komt in China en Japan voor , wordt daar bevorderd door het vochtige klimaat die er heerst .

De A.Japonicum is een bladverliezende kleine tot 10 m hoge boom , grijsachtige bruine schors . De knoppen staan paarsgewijs en de buitenste schubben van de knoppen zijn paars van kleur . Het blad is 5 tot 12 cm groot en ondiep ingesneden ( 7 – 11 lobben ). De bladrand is onregelmatig gezaagd . Mooie esdoornsoort met diep karmijnrode herfstkleur .

De A.Palmatum zijn twijgen zijn groen later zwart grijs Cultivars kunnen ook roodkleurige twijgen hebben . Vrij kleine knoppen en altijd paarsgewijs aan de tak . Het blad is 5 tot 9 cm groot en heeft 5 – 7 langwerpige lobben met een diepe insnijding tot 1/3 of de helft , de bladrand is dubbel gezaagd . De bovenzijde van het blad is diepgroen terwijl de onderzijde lichtgroen is .Deze mooie soort heeft een adembenemende herfstkleur .

Esdoorns zijn onderverdeeld in groepen :

De meest voorkomende en bekendste groepen zijn :

- Palmatum groep : Rood – of groenkleurig ingesneden vijflobbig blad .

- Dissectum groep : een zeer fijn blad diep ingesneden tot de bladvoet , groen – roodkleurig .

Blad laat zich moeilijk of niet verkleinen bij bonsai .

- Dwerg groep : Langzaam groeiende compacte cultivar . Sommige komen maar 90 cm groot .

( Yatsubusa groep )

- Bontbladige groep : cultivars met bont blad .

- Japonicum groep : kenmerkend is de zeer korte stam . Zeven - of meerlobbig blad .

( Shirasawanum groep )

Alle soorten Japanse esdoorns hier beschrijven kan niet , er zijn er enorm veel . In vorige artikels zijn soorten vernoemd die ik zelf in mijn bezit heb .

Verzorging van esdoorns in de tuin .

Deze soort vraagt eigenlijk weinig verzorging , ze passen zich goed aan . Ze groeien in bijna alle grondsoorten . Goed doorlatende leemachtige grond is ideaal . Natte voeten zijn uit den boze , dit verdragen ze niet ! * Bonsai verzorgen vraagt meer aandacht .

Bij mijn bezoek aan Boskoop (Nederland) bekeek ik de standplaats van de vele esdoorns . Ieder voortuintje heeft daar een Japanse esdoorn specimen staan in volle glorie . Boskoop met zijn hoge waterstand ( omwaterde eigendommen ) en zijn veenachtige grond . Daar doen ze het blijkbaar uitstekend , daar moet een ideale voedingsbodem voor de Japanse esdoorns zijn .

Alle esdoorns kunnen in zure grond groeien maar niet alle soorten verdragen kalk .Volgens sommige literatuur zouden Japanse esdoorns zowel op zure als alkalische grond gedijen .

Al mijn Japanse esdoorns staan in zure leemachtige grond .

Standplaats van esdoorns .

Wie aan de kust woont doet er best aan geen Japanse esdoorns aan te planten . Deze soort houd niet van de zilte zeewind waardoor de bladeren onherstelbare schade oplopen .

Bij mijn bezoek in Oostende (België) aan de openbare Japanse tuin “ Shin Kai Tei “ gelegen in het Koningspark dicht bij de zee bemerkte ik schade aan de A.Palmatum Dissectums die er aangeplant staan .

Voor standplaats , zie ook vroegere beschrijving op deze site .

*Acer Palmatum soorten , ook als bonsai , hebben graag wat zon en een halfbeschaduwde standplaats in de namiddag , beschut tegen noorden – en oostenwind .

A.Japonicum staat graag in de schaduw , ook bonsai , omdat de meeste soorten van origine in de natuur door andere planten overgroeid zijn .

Een normale standplaats kan voor de Acer Campestre , - Ginnala , - Platanoides en – Pseudoplatanus .

Herfstkleuren . Een droge zomer geeft schitterende herfstkleuren . In het vroege najaar een korte vorstperiode kan de herfstkleuren nog intenser maken . Bij een natte zomer en herfst dan valt de herfstkleur tegen . * Bonsaitip : Bonsai van loofbomen vanaf sept. aan de droge kant houden geeft mooiere herfstkleuren .

* bonsai info

*Esdoorns geschikt voor bonsai .

Acers met klein blad , een dikke stam , fraaie voorjaars – of herfstkleuren of beiden die een goede vertakking hebben met veel twijgen zijn geschikt voor bonsai . Naast de esdoorns die goed uitzien en goed snoei verdragen , zijn krachtige groeiers ideaal .Veel gebruikte soorten vanuit Japan zijn de A.Palmatum Deshojo , - Seigen , - Kagiri , - Nishiki , - Kashima , - Katsura en Acer Buergerianum .

A.Palmatum is eleganter , sierlijker en kleurrijker dan A.Buergerianum die robuster is van vorm . Hij wordt ook vlugger dik dan A. Palmatum soorten .

A.Palmatum Asa –Gawa is een prachtige boom met grove schors ( snake skin ) zeer mooi , niet zomaar te koop en nogal prijzig in aanschaf .

*Insecten belagen esdoorns .

- Bladluizen : komen nogal veel voor in het voorjaar , juist na het uitlopen van het blad en brengen zo schade toe aan de jonge bladeren .Ze remmen de groei af en vormen zo mis groeit blad . In de winter sproeien met een product helpt de overlevingskansen van de bladluizen intomen . Tijdens seizoen bestrijden met een selectieve insecticide .

- Schildluizen : zuigen sappen uit de plant en verzwakken zo de esdoorn . Door ’s winters te spuiten met een product kan u de schildluizen indijken . Later handmatig verwijderen of schild aanstippen met penseel gedrenkt in alcohol wel opletten de plant niet te raken !

-Taxuskever : kan ook veel schade toebrengen . De larven eten de wortels weg en de kever vernietigt ook de wortels . Hij komt pas ’s avonds te voorschijn waar u hem dan handmatig kan vernietigen . Indien er vele zitten kan een afdoend middel voor te spuiten gebruikt worden

*Ziekten bij esdoorn .

Afsterven van jonge twijgen , zwarte vlekken op de takken , blad verdroogd zijn allemaal symptomen van ziekte .( Vroegere artikel beschrijft Verticillium Albo-Atrum ', een verwelkingsziekte en wat er aan te doen of nog beter te voorkomen ) .

- *Meeldauw kan ook voorkomen als de standplaats niet optimaal is (in de tuin een afgesloten vochtige ruimte als standplaats) Of bij het begieten ’s avonds dat de bomen niet meer de tijd krijgen voor de nacht ingaat om op te drogen

. - Zwarte vlekkenziekte : komt voor bij A.Platanoides en A.Pseudoplatanus .

Vermeerderen van esdoorns .

Dit kan door zaaien , stekken , enten , oculeren , afleggen en marcotteren .

- Zaaien : ( zie ook een vroeger artikel die zaaien behandeld ) Variëteiten van Japanse esdoorns vermeerderd door zaad geven dikwijls planten die afwijken van de moederplant .De zuivere soorten geven daarentegen uit zaad dezelfde soort .

U kan zaad verzamelen en goed laten drogen om beschimmeling en rotten te voorkomen .

Vooraleer esdoornzaad te zaaien moeten de zaden eerst een koudeschok ondergaan ( stratificeren ).

In de natuur wachten de zaden op een vorstperiode , pas dan zullen ze in het voorjaar kiemen .

Geen vorst tijdens de winter , dan blijven ze ongekiemd liggen , wachtend tot volgende winter. Kunstmatig kunnen wij dat ook .14 dagen voor het zaaien ( februari – maart ) zaad eerst twee dagen in water weken . Daarna het zaad mengen in vochtig rivierzand , per soort in een plastiekzak doen , dichtknopen en in de diepvries stoppen .

Die handeling noemt Stratificeren .Voor het zaad te weken en te vervriezen kan u het eerst in een cylindrische doos doen waar langs de rand schuurpapier is in aangebracht . Met de doos met zaad schudden wrijft het omhulsel wat af van het zaad , wat de kieming achteraf gemakkelijker maakt . Eind februari – maart kan gezaaid worden in een goed doorlatende , grofkorrelige grond of rivierzand . Na zaaien de zaden afdekken met een laagje ( 1 cm ) zand om het dichtslaan bij het begieten te voorkomen . Tweede voordeel is dat de kiem goed door dit medium kan groeien . Afhankelijk van de temperatuur kiemt het zaad na twee tot zes weken .

(*) bonsaitip