Vrijdagavond (dec 2018) werd in Cultureel Centrum De Mastbloem in Kruishoutem het jaarboek van Heemkundige Kring Hultheim voorgesteld. Daarin staat ook een bijdrage over ‘Krieleniers in Kruisem’ en bij de voorstelling van het nieuwe jaarboek werd de filmopname getoond van een zetting van de Beekkraaiers Kruishoutem in café Rembrandt bij Patrick Dierick. Auteur Bernard Delange biedt met zijn bijdrage (blz. 197- 208) een inkijk in de volkse liefhebberij, die momenteel in de provincie Oost-Vlaanderen alleen nog wordt beoefend in Kruishoutem en Zingem, die vanaf 1 januari 2019 samensmelten tot Kruisem. Er waren dit jaar nog regelmatig zettingen in Café Rembrandt in Kruishoutem bij Patrick Dierick (waar in maart de beelden werden genomen en op 23 december nog een zetting doorgaat) en in Café Paradijs bij Bassie met de volgende zetting op 13 januari 2019.

Krieleniers zijn beoefenaars van het oude volksgebruik of volkssport ‘het hanenzetten’, dat in 2011 is opgenomen in de Inventaris van Vlaams Immaterieel Cultureel Erfgoed. Dat hanenzetten gebeurt bij ons met krielhaantjes, die in de rij worden gezet en waarbij de winnaar de haar is die het meest kraait. Elders in Vlaanderen en Nederland bestaat ook een speelwijze waarbij de speler vooraf het aantal kraaien opgeeft dat zijn haan gaat kraaien en de winnaar dan degene is die met zijn haan het dichtst dit gokcijfer benaderd.

Het volkse gebeuren, waarbij men hanen naast elkaar in een wedstrijd brengt om het meest aantal kraaien , bestaat zeker al meer dan honderd jaar. Dat gebeurde dan als attractie bij volksfeesten. In een gemeentelijk archief in Pittem hebben we bijvoorbeeld vermeldingen gevonden uit het jaar 1892. We hebben ook getuigenissen van hanenkraaiwedstrijden als attractie bij ornithologische congressen omstreeks 1900 in Brussel en Antwerpen. We zoeken nog verder naar geschreven  vermeldingen over dergelijke kraaiwedstrijden in de regio Kruishoutem. Vlak voor de Tweede Wereldoorlog bracht het tijdschrift de Vinkenier, dat toen in de wintermaanden berichtte over hanenzettingen, alvast al een artikel over kampioenenhaan Koning David van Georges Vandenhove uit Zingem. Het was een seizoenarbeider en dat is niet uitzonderlijk. Krieleniers zijn en waren altijd gewone volksmensen.

In de bijdrage is een poging gewaagd om een overzicht te maken van de plaatsen in het huidige Kruisem, waar er hanenkraaizettingen zijn doorgegaan. In Kruishoutem kenden we de Beekkraaiers, Hogekraaiers en Kasteelkraaiers. Voor 1968 kunnen we het aantal hanenliefhebbers bij ons ramen op een honderdtal. Daarvoor baseren we ons op het aantal abonnementen van het toenmalig bondsblad “De kraaier”. Dat waren er op 5 januari 1968 voor de Hogekraaiers 9, voor de Beekkraaiers 20 en voor de Kasteelkraaiers 11. Voor Zingem en andere deelgemeenten vonden we geen gegevens. We mogen aannemen dat slechts een deel van de liefhebbers zelf een abonnement had op het bondsblad. Bovendien waren er soms verschillende spelers per adres en speelden veel liefhebbers soms met meerdere hanen.

Elke maatschappij speelde meestal afwisselend in verschillende lokalen. De Hogekraaiers zijn ontstaan in café ’t Hoge bij Cyriel Lefevre. Maar we vonden ook aankondigingen van hanenzettingen van de Hogekraaiers in café Nova bij Gentiel Voet op de wijk Marolle (15-8-1969), in ’t Kelderke bij Leon Noterman (15-3-1959) en in Bouvier bij Prudent Lammertyn langs de Deinzesteenweg (jaren 1963 tot 1973). Wellicht hebben de Hogekraaiers omstreeks midden de jaren ’70 hun maatschappij opgedoekt. We vonden alvast nadien geen melding van hen meer terug. De Kasteelkraaiers organiseerden hanenzettingen in De Meire bij Jean Glorieux langs de Waregemse steenweg in Kruishoutem (1956-58).

De Beekkraaiers zijn wellicht iets later ontstaan en kunnen een lange staat van dienst voorleggen tot dit jaar 2018. Dat is vooral te danken aan de inzet van Christian Dierick, die de microbe overerfde van zijn vader. We vinden De Beekkraaiers al terug in de Platte Beurs bij Rene Dierick (vanaf 1963), in ’t Bunder bij dezelfde lokaalbaas (1966) en opvolger De Nieuwe Bunder bij  Aloïs De Clercq (1967). De Beekkraaiers kregen nadien De Hoge Biest bij Vermeulen Andre, Steenweg op Waregem 114, als lokaal (maart 68). Maar we vonden ook aankondigingen van zettingen terug in café Sportief bij Herroelen Urbain in de Hoogstraat 10 (eind 1968). De Beekkraaiers waren nog actief in ’t Kantientje bij Sabine Cordier en Swa (1986), ’t Schoolke en uiteindelijk in café Rembrandt bij Patriek en Elske Dierick. De jaartallen tussen haakjes zijn hier en in de volgende alinea’s niet beperkend, maar geven alleen de perioden aan waarin we aankondigingen van zettingen vonden bij onze jarenlange speurtocht naar activiteit van het hanenzetten in een beperkt aantal exemplaren van hobbybondsbladen (Vinkenier, Krielenier, Kraaier, het Haantje, de Krielhaan).

In Nokere kenden we de Kasteelkraaiers met lokaal in ’t Schuttershof bij Octaaf Van de Velde en later Fernand Vaernewijck (1963 – 1989). We noteerden ook aankondigingen van zettingen in t Nieuw Gemeentehuis bij Jules Decraene en op 9 juli 1967 waren de kraaihanenliefhebbers te gast op het zomerfeest in het kasteelpark van baron Casier. Momenteel hebben we nog het raden naar het eventueel verband tussen de Kasteelkraaiers in café De Meire langs de Waregemse steenweg in Kruishoutem en de Kasteelkraaiers in Nokere. Mogelijks gaat het om dezelfde groep hanenliefhebbers, die een ander lokaal gevonden heeft in Nokere. Wannegem-Lede was eind de jaren 50 het terrein van de Vlugge kraaiers met wekelijkse zettingen in het Brouwershof bij Paul De Clercq (1957-58), ’t Kruiske bij Jozef Rombaut (1956-1959), De Hert bij Vanderckhove (1957-58) en bij Jan Glorieux (1957). Op 2 juli 1967 werd door de Beekkraaiers Kruishoutem nog een zetting georganiseerd in ’t Gemeentehuis in Wannegem-Lede. Voor Auwegem vonden we de Sint-Hubertuskraaiers met ondermeer de gebroeders Carlos, Danny en Michel Dhondt in St. Hubert aan de kerk bij Fernand en Annie Devrieze (1982-85). In 1986 vinden we in Lozer de Goedlevenkraaiers in café Goedleven, Nazarethse steenweg 68.

Op onze speurtocht naar informatie over het hanenzetten in Zingem kregen we dank zij een artikeltje uit 1939 in de Vinkenier over kampioenenhaantje ‘Koning David’ van hanenspeler Georges Vandenhove bevestiging van eerdere getuigenissen dat het kraaihanenspel hier al bestond vóór de Tweede Wereldoorlog. Er staan in die bijdrage uitslagen vermeld bij zettingen in Zingem op 2 en 23 juli, 13 en 24 augustus 1939. We konden nog niet vinden welke herbergier of maatschappij die wedstrijden organiseerden. Mogelijks werden die kraaiwedstrijden al ingericht door de Scheldekraaiers in de Blauwe Duif. In elk geval werden daar eind de jaren 50 maandelijks twee zettingen georganiseerd bij Astère Buckens (1957-59). Maar in diezelfde periode organiseerden de Scheldekraaiers ook zettingen in De Meerskant in de Wittestraat bij Georges Vergucht, in De Post bij Charles Bauters, in de Heirweg bij Emiel Meire, de Luchtbal bij Albert Vergucht, bij Maurice Buckens en bij Vancaeneghem. Enkele jaren geleden huisden de krieleniers nog als de Clubkraaiers in café de Club. Het werden nadien de Cartouchekraaiers in café Cartouche aan het station en momenteel spelen ze nog altijd als de Bassiekraaiers in café ’t Paradijs bij Bassie.

Dit volksgebruik is met uitsterven bedreigd. Dat zien we ook aan het aantal deelnemers bij de kampioenschappen. Zo zien we dat op het kampioenschap op 4 maart 2007 in Zingem nog 37 hanen in de rij stonden.  Op 6 maart 2016, negen jaar later, was dat al maar 21 meer. Nu zijn er nog een tiental deelnemers per wedstrijd bij ons. Ook de maatschappijen verdwijnen. Kruishoutem heeft er dit seizoen mee opgehouden en er is sprake dat ook Zingem volgend jaar zou stoppen. Wie dus nog een hanenzetting wil meemaken zal zich moeten reppen. In West-Vlaanderen blijven nog verenigingen over in Kanegem, Ardooie, Kortemark en Moere-Gistel.

<a href=https://www.hultheim.be/index.php/camera-obscura/kruishoutemse-cinema-2/547-hanekraaien?fbclid=IwAR3NlQywdfwcmULO8Rc7GbrRs4H0b8ambK712W1G-A4nsxwlCp9QPLHj7wclink> zie fotomontage Hultheim </a>  

https://www.hultheim.be/index.php/camera-obscura/kruishoutemse-cinema-2/547-hanekraaien?fbclid=IwAR3NlQywdfwcmULO8Rc7GbrRs4H0b8ambK712W1G-A4nsxwlCp9QPLHj7wc