Vlaams minister van Cultuur Joke Schauvliege heeft in 2011 zeven nieuwe dossiers op de Vlaamse inventaris voor immaterieel cultureel erfgoed gezet. Het gaat om de zevenjaarlijkse Kroningsfeesten van Tongeren, de Last Post-plechtigheid in Ieper, het hanenzetten in Vlaanderen, de Belgische biercultuur, de Vlaamse beiaardcultuur, kant maken in Vlaanderen en de 25-jaarlijkse ommegang van de Hegge. De erkenning brengt financieel niets op, maar zorgt wel voor het nodige prestige. Waregem heeft een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van dit volksgebruik.

De Vlaamse overheid hecht de jongste jaren meer en meer belang aan immaterieel erfgoed. Het gaat om bepaalde vaardigheden en tradities, die als waardevol worden beschouwd, en waarvan men het belangrijk vindt dat ze worden doorgegeven aan de volgende generaties. De Vlaamse gemeenschap riep in 2008 de inventaris voor immaterieel cultureel erfgoed in het leven. Dat gebeurde in het kader van de UNESCO-conventie uit 2003. Bedoeling is de kennis over tradities, gewoontes en gebruiken niet verloren te laten gaan en de zichtbaarheid ervan te vergroten. Opname in de lijst betekent vaak de erkenning van een jarenlange inzet van vele vrijwilligers.

De inventaris geeft niet alleen inzicht in de rijkdom aan immaterieel cultureel erfgoed in Vlaanderen. Ze is ook een springplank naar een mogelijke opname in de wereldvermaarde Unesco-lijst. Wie daarin wil worden opgenomen - via een voordracht van de Vlaamse regering - moet eerst op de Vlaamse lijst staan. Op de lijst staan al 19 voorbeelden van immaterieel cultureel erfgoed, zoals de Heilige Bloedprocessie in Brugge, Aalst carnaval, het Krakelingenfeest in Geraardsbergen of de Ros Beiaardommegang van Dendermonde. De volledige lijst is terug te vinden op www.kunstenerfgoed.be. Vorig jaar werd met krulbollen slechts één volksgebruik erkend. Dit jaar werden 14 nieuwe aanvragen ingediend. Zeven dossiers kregen van een ad hoc commissie een positief antwoord en worden nu aan de inventaris toegevoegd.

De beslissing om hanenzetten wordt gemotiveerd met deze uitleg : “De hanenzetting of hanenkraaiing is een volkssport die in Oost- en West-Vlaanderen wordt beoefend. Op zondagvoormiddag komen de liefhebbers met hun hanenbak naar de zetting waar de haan gedurende één uur op een rustige plaats kan kraaien. Keurders doen de ronde om te zien of de hanen goed kraaien. Voor elke goede kraai wordt een streepje op een lat gezet. De haan met de meeste kraaien wint.”

De aanvraag werd ingediend door de projectvereniging Platform Omgeving Leie Schelde Het hanenzetten is een volkssport, die vroeger vrij intensief werd beoefend, maar waarvan het voortbestaan bedreigd is. Er zijn in Oost- en West-Vlaanderen nog enkele tientallen beoefenaars, in de streek van Ardooie en in de omgeving van Kruishoutem en Zulte-Waregem. De Vlaamse liefhebbers komen (meestal) de zondagvoormiddag met hun hanenbak naar de zetting, waar de haan gedurende één uur op een rustige plaats kan kraaien. Keurders doen de ronde om te zien of de hanen goed kraaien. Voor elke goede kraai wordt een streepje op een lat gezet. De haan met de meeste kraaien wint. Het lijkt dus op vinkenzettingen. Maar ‘vinkenzetten’ komt vooralsnog niet voor op de lijst van immaterieel erfgoed.

Waregem stond in 1957 met voorzitter Albert Kerwyn uit Nieuwenhove aan de wieg van de structurering van de liefhebberij in de Algemene Krieleniersbond van België A.KRI.BO en eind dat jaar waren er al een honderdtal maatschappijen uit West-Vlaanderen aangesloten. Op dat ogenblik waren er hier in Waregem minstens een vijftal maatschappijen, waar regelmatig hanenzettingen werden georganiseerd. Voordien nog tijdens de twee wereldoorlogen bestonden hier ondermeer de Blijmoedige Kraaiers met lokaal in ’t Leeuwke. Op de hippodroom werden kampioenschappen georganiseerd waar een vijfhonderdtal hanen de volledige omloop van de piste vulden. Voor meer informatie verwijzen we hier naar een eerder verschenen bericht op http://blog.seniorennet.be/wareber2/archief.php?ID=520519 

Op 2 juni 1957 werd het Waregemse hanenverbond gesticht met De Beekkraaiers in café Steeple Chase bij Richard Vercaemst, De Statiekraaiers in café Leopold bij Verleye Valère; De Ballingkraaiers in café Kantientje bij Peirens André, De Lustige kraaiers in Café De Sneppe bij Vercruyssen K en De Churchillkraaiers in café Royal bij Tronquoi Gilbert. In Nieuwenhove waren er de Verenigde Kraaiers in Huis van Commerce bij Wed. Alfons Vandeputte en liefdadigheidszetting in café Zonnestraal bij Aloïs Magherman. In Beveren-Leie kenden we de Ganzekraaiers in Sport Echo bij Haesebrouck en in Desselgem werden de Gildekraaiers opgericht in De Gilde. Later volgden in Sint-Eloois-Vijve de Leiekraaiers in café De Transvaal.

Wat is een hanenzetting?

Catherine De Stoop beantwoordde deze vraag een paar jaar geleden op haar website  http://stoopkeskippen.webs.com/hanenhobby.htm  als volgt :

De hanenzetting is een oude volkssport die ook nog in Oost- en West-Vlaanderen georganiseerd wordt. In Nederland noemt men het hanenkraaiwedstrijd, in Limburg spreekt men van zangwedstrijden.

De Vlaamse liefhebbers komen (meestal) de zondagvoormiddag met hun hanenbak naar de zetting waar de haan gedurende 1 uur (van 9u15' tot 10u15') op een rustige plaats kan kraaien. De hanen verhuizen van hun hanenzak naar de hanenbak. Als het startschot gegeven wordt, beginnen de liefhebbers te tekenen op de lat. Voor elke goede kraai komt er een streepje bij. De keurders doen de ronde om te zien of de hanen wel goed kraaien. Diegene die teveel slechte kraait (6 op 30 bij de vierledige of 8 op 30 bij de drieledige) wordt uitgesloten. Na een uur wordt geroepen: "latten op de grond". De haan met de meeste kraaien is gewonnen!

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen drie- en vierledige hanen. De vierledige hanen kunnen 2000 kraaien per uur halen en de drieledige zelfs meer dan 3000 kraaien per uur! Na de zetting worden de ringen van de hanen gecontroleerd. De nummers op de gesloten ringen moeten namelijk overeenkomen met de nummers op de inschrijvingsbriefjes. Als blijkt dat dit niet zo is, wordt de haan uitgesloten. De kraaien worden door de keurders op de inschrijvingsbriefjes vermeld om daarna gerangschikt te worden. Dan verhuizen de spelers naar het clublokaal waar de rangschikking bekend gemaakt wordt en de prijzen uitgereikt worden. De baasjes kunnen met een bloemetje en een kleine geldprijs naar huis.

Een leuke hobby waar je niet alleen de zondagvoormiddag kan van genieten maar waarvoor je elke dag opnieuw met je haan en zijn kippen moet bezig zijn. Deze krielen worden speciaal hiervoor gekweekt ( in de volksmond noemt men ze Engelse haantjes!) en door hun baasjes uitstekend verzorgd en vertroeteld.

Ook gewone rashanen of mixhanen kunnen meespelen. Die kraaien wel niet zo vlug maar tenslotte gaat het hier om het amusement en niet om te winnen. Een baardkriel en een serama zijn reeds lid! Voor deze hanen wordt een aparte reeks voorzien: "de vrijkraaiers". Deze reeks kraait maar een halfuur in plaats van een uur.

Een paar keer per jaar wordt er ook in open bakken gespeeld. Hier gaat het dan om de pronostiek en het meest aantal kraaien. Deze manier van spelen is overgewaaid vanuit Limburg. In de Limburg spreekt men van zanghaantjes in plaats van kraai- of krielhanen.