 |
|
|
| |
|
|
| 30-01-2010 |
 Rare familienamen in Nederland |
Achternamen
De afgelopen weken keek ik raar uit de ogen toen ik een paar Vlaamse kranten las. Jan in de Herberg uit Zonhoven is onlangs overleden en Jentel van Ongeval is de talentvolle verdediger van voetbalclub Oud-Heverlee Leuven.
Dat zijn namen waarbij ik me onmiddellijk afvraag of deze mensen een Nederlandse voorvader hebben. In Vlaanderen hoor je zelden zo'n rare achternamen waarmee je toch enigszins moet glimlachen. In Nederland is zo'n afwijkende achternaam vrij gewoon. Geen enkele Nederlander vertrok ooit een spier in het gezicht toen twintig jaar geleden André Paus en Alex Pastoor tegenover elkaar stonden in voetbalwedstrijden in de eredivisie. Nederlanders dragen veel meer dan Vlamingen korte namen die refereren naar een eigenschap of een dier dat ooit in de familie was: denk aan Arie Haan. Nogal wat Nederlanders heten Bult, Withaar, Buurman, Stoppels, Geurtjes, Platjes (spits van Volendam). Nederlandse namen zijn ook korter dan Vlaamse, zoals Kaas, Hond, Kreeft, Pik of Zuur.
Dan is er nog de categorie die verwijst naar een beroep dat ooit door een voorvader uitgeoefend werd: (Wim) Kok, Baggerman, Moordhamer, Blauwpoeper. Maar het meest vallen natuurlijk achternamen op waarbij een Vlaming direct denkt: "Dat kan niet, dat is een grap, die"Ollander" houdt me voor het lapje; die leperd denkt dat ik een oen ben en hoopt dat ik me ronduit belachelijk zal maken met die naam in goed gezelschap te noemen." Daarna komt de douche omdat de persoon in kwestie echt zo heet. Een paar bekende voorbeelden: Naaktgeboren, Slotboom, Onverwacht, Springintveld, Rotgans, enzovoort.
Napoleon
De bekende uitleg die voor die eerder uitzonderlijke namen gegeven wordt, is historisch onjuist. De burgerlijke stand is in Nederland boven de rivieren eerst ingevoerd in 1811 toen Bonaparte genoeg had van de kuren van zijn broer Louis die hij koning van "Holland" had gemaakt. (Het Zuiden van Nederland beneden de rivieren werd door de Fransen beschouwd als een deel van de Zuidelijke Nederlanden en was al sedert 1794 bij Frankrijk ingelijfd. dat laatste overigens tot grote tevredenheid van de elite in het Noorden die de zogenaamde "generaliteitslanden" een paar eeuwen lang als een soort kolonie beschouwden.)
De legende beweert dat de Nederlanders zo boos waren over de inlijving en de nieuwe Franse bureaucratie dat ze op een gemakkelijke manier verzet pleegden. Ze trokken verplicht naar de burgerlijke stand en gaven daar als bewijs van hun minachting de gekste namen op.
Toen de Fransen eind 1813 Nederland verlieten, na de nederlaag van Bonaparte in de Driekeizersslag bij Leipzig, arriveerde de zoon van de vroegere stadhouder Willem V op het strand van Scheveningen. Hij had indertijd platte broodjes gebakken met Bonaparte, om tenminste in Duitsland een klein rijkje te krijgen, maar de Britten hadden het hem vergeven.
Deze Willem kreeg er zelfs de Zuidelijke Nederlanden bij. De gloednieuwe Koning had heimelijk nogal wat bewondering voor de despoot Bonaparte en hij besloot het beste uit de Franse tijd te continueren in zijn nieuwe staat. Daar hoorden zeker de registers van de burgerlijke stand bij, want op die manier kreeg de koning de beschikking over goede statistieken (de Franse koningen wisten alleen bij benadering hoeveel inwoners hun rijk telde en schatten er dikwijls één à twee miljoen mensen naast). Dat was interessant voor de dienstplicht en dat had het voordeel dat zeker in het Zuiden de parochieregisters niet de enige bron van informatie voor de overheid waren, want koning Willem had nog al wat redenen om de katholieke priesters te wantrouwen. Willem beval dus onder luid protest dat de burgerlijke stand bleef bestaan met de namen die onder Bonaparte al in de registers stonden. Voortaan moesten dus nogal wat Nederlanders door het leven met zogenaamde belachelijke namen.
De klos
Dat verzetsverhaal klopt niet. In werkelijkheid was er iets anders aan de hand. Het Noorden was zelfs in 1815 nog altijd zeer dun bevolkt en had daarenboven op Amsterdam na geen echt grote steden. Eeuwenlang volstond dus een voornaam eventueel gevolgd door een referentie naar de vader (Corneliszoon, bijvoorbeeld) en iedereen wist over wie men sprak. Toen de verplichte registratie begon, moesten vele en dikwijls analfabete mensen een achternaam kiezen die ze niet hadden. Ze gaven dan maar een beroep of een bijzondere eigenschap op: vandaar de vele korte namen. Velen haalden eens hun schouder op en vertelden gewoon hun bijnaam. De Schele is bijvoorbeeld een gewone Nederlandse naam. De ambtenaar van de burgerlijke stand noteerde alles netjes en kende in veel gevallen de persoon in kwestie.
En soms schreef hij op eigen initiatief als achternaam de bijnaam op, die niet altijd even vleiend was. De burger in kwestie had daar geen probleem mee, maar de achterkleinkinderen die de achtergrond van het verhaal niet meer kenden, waren natuurlijk de klos.
Waarschijnlijk zal het achtbare lid van de Tweede Kamer Hans de Kwaadsteniet wel eens het slachtoffer van flauwe grapjes geweest zijn. Dat deelt hij dan met gelukkigen die een naam dragen als Vroegop, Sukkel, Indewei, Kwakernaake en Vanhetzelfde. Maar alles went; ook een eerder zeldzame achternaam.
De vedette van Studio Voetbal op zondagavond en de sidekick van Matthijs van Nieuwkerk bij "De wereld draait door", is de bekende sportjournalist Hugo Borst. Hij is inmiddels in Nederland (en bij de voetballiefhebbers in Vlaanderen) zo bekend dat niemand nog enige bijgedachte koestert of een allusie maakt op zijn achternaam.
Willem de Prater
Correspondent van 't Pallieterke voor Nederland
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Reacties op bericht (3)
| 19-02-2010 |
| Lieve groetjes van uit De Klinge |
Ik kom je een fijne vrijdag wensen
Lana
Alcohol is je vijand, maar in de bijbel staat:
"Heb je vijand lief" Proost!
19-02-2010, 09:35 geschreven door Lana en Pip
|
|
|
|
|
| 16-02-2010 |
| Lieve winter groetjes van uit De Klinge |
De winter blijft ons teisteren
Ik kom je een fijne dinsdag wensen
The Monkees
Alcohol is je vijand, maar in de bijbel staat:
"Heb je vijand lief" Proost!
16-02-2010, 08:54 geschreven door Lana en Pip
|
|
|
|
|
| 12-02-2010 |
| Hallo blogmaatje ik woon aan de Nederlandse grens en ja daar hoor je namen die je hier in Belgié nooit hoort |
De winter blijft ons teisteren
Ik kom je een fijne vrijdag wensen
Alcohol is je vijand, maar in de bijbel staat:
"Heb je vijand lief" Proost!
12-02-2010, 00:40 geschreven door Lana en Pip
|
|
|
|
|
|
|
| E-mail mij |
Druk op onderstaande knop om mij te e-mailen.
|
| Gastenboek |
Druk op onderstaande knop om een berichtje achter te laten in mijn gastenboek. Vond je het interessant, heb je iets nieuw gelezen, het is nog in volle ontwikkeling.
|
|
|
|
