TEMSE

Het domein Temse was oorspronkelijk in het bezit van de Sint-Pietersabdij. In het midden van de 12de eeuw was de voogdij in handen van ridder Steppo van Viggezele, vermoedelijk de vader van Zeger II, burggraaf van Gent ( 1163-1202). Diens afstammelingen, de Vilains, verkochten in 1456 de voogdij met inbegrip van het kasteel van Temse als een heerlijkheid aan Roeland Lefèvre, ontvanger-generaal van Vlaanderen.

De oudste (niet gekleurde) afbeelding van een eigen wapen van Temse vindt men op de wapenkaart van Vlaanderen (ca.1616). Op het schild staat een paalsgewijze geplaatste sleutel, de baard ervan naar heraldisch links gewend.

Een zegel uit 1779 van de baljuw, burgemeester en schepenen van de burgt en de heerlyckhede van Themsche vertoont een schild met een sleutel waarvan de baard ditmaal naar heraldisch rechts is gewend.

Toen de Nederlanders in 1819 het wapen van Temse erkenden, tekenden ook zij de sleutel met de baard naar rechts gewend, maar dan van goud op een veld van lazuur, dus in de kleuren van Nassau.

Dit wapen werd in 1838 bevestigd en wordt nog steeds door de gemeente Temse gevoerd.

Van lazuur met gouden sleutel paalsgewijse geplaatst.

STEKENE

Stekene in het Land van Waas bestond als kerkelijke parochie reeds in het begin van de 13de eeuw. Oorspronkelijk vormde het samen met Kemzeke en Sint-Pauwels één vierschaar.

Een zegel van de prochie Stekene uit 1779 vertoont in het veld 3 boven elkaar geplaatste vissen. De Hoge Raad van Adel plaatste de vissen in 1819 op een schild, maar wendde ze om en gaf aan het geheel de kleuren van Nassau. Dit wapen werd in 1843 bevestigd en ook in 1985 opnieuw bepaald.

In lazuur 3 omgewende zwemmende vissen van goud, boven elkaar geplaatst.

SINT-NIKLAAS

In lazuur een Sint-Nicolaas vergezeld rechts van een kuip waarin 3 kinderen, op een losse grond, en links van een raap, alles van goud. Het schild getopt met een stedekroon met 5 torentjes van goud.

SINT-NIKLAAS

In 1217 werd Sint-Niklaas van de parochie Waasmunster afgesplitst als afzonderlijke parochie. Op burgerlijk gebied bestond Sint-Niklaas hoofdzakelijk uit 2 grote entiteiten. Dominerend was de Keure die samen met Nieuwkerken een bestuurlijke eenheid vormde, onderworpen aan de Keure van Waas.

Het wapen van Sint-Niklaas gaat terug op het schepenzegel van de Keure (afdrukken van 1616 en 1784). Het vertoont in het veld een Sint-Nicolaas, heraldisch rechts vergezeld van een kuip waaruit 3 kinderen oprijzen en links van een raap, symbool van het Land van Waas.
De stad Sint-Niklaas voert het nog steeds, maar de markiezenkroon werd in 1980 vervangen door een meer passende gouden stedenkroon met 5 torentjes.

SINT-LIEVENS-HOUTEM

Een groot deel van Sint-Lievens-Houtem was sinds 976 in het bezit van de Gentse Sint-Baafsabdij en na haar afschaffing in 1541 van de bisschop van Gent.

Het wapen dat in 1818 aan Sint-Lievens-Houtem werd toegekend was heraldisch niet erg verantwoord en werd in 1947 vervangen door het wapen van de vroegere Sint-Baafsabdij, gehouden door een Sint-Lieven. Dit wapen zonder de de schildhouder, symboliseerd het voormalige Sint-Lievens-Houtem in het 1ste kwartier van het huidige gemeentewapen.

Zonnegem was één van ‘s graven propre ( eigen) dorpen onder het onmiddelijk gezag van de graaf van Vlaanderen. Het gemeentewapen werd dat van Jan Frans Xavier Dierickx, laatste pandheer van Brambrugge, Burst, Kottem en Zonnegem.

Een deel van Letterhoutem was reeds voor 1159 in het bezit van de Gentse Sint-Pietersabdij. Een zegel van de heerlijkheid en parochie (1775) vertoont een schild met in keel 3 sleutels van goud, het wapen van de abdij.

Dit wapen symboliseert Letterhoutem in het 3de kartier van het huidige wapen.

Bavegem, een gehucht van Vlierzele, werd pas in 1719 een afzonderlijke parochie en in 1801 een afzonderlijke gemeente. Vlierzele zelf was al in 864 in het bezit van de Gentse Sint-Baafsabdij. Aangezien het wapen dat Vlierzele in 1818 ontving slechts steunt op volksetymologie, werd het in het 4de kwartier van het huidige gemeentewapen vervangen door dat van Sint-Baafs.

Gevierendeeld 1. en 4. in lazuur een leeuw gedwarsbalkt van 7 stukken van zilver en van keel, geklauwd, getongd en gekroond van goud

2. in lazuur een keper van goud vergezeld van 3 everkoppen van zilver, getongd van keel, met slagtanden van het veld

3. in keel 3 sleutels van goud.

SINT-GILLIS-WAAS

Als kerkelijke parochie bestond Sint-Gillis-Waas al in 1239. Op bestuurlijk gebied maakte het deel uit van de Keure van Waas en vormde het samen met Vrasene een heerlijkheid die in het bezit was van de graaf van Vlaanderen.

In 1774-1784 bezat Sint Gillis int lant van Waes een eigen zegel met in het veld een bisschop met mijter en staf, aan zijn rechterzijde vergezeld van een raap. Toen de Nederlanders in 1819 het wapen van Sint-Gillis erkenden, werd dit een schild van lazuur, met een heilige vergezeld van een knol, alles van goud. Het besluit uit 1840 identificeerde de heilige als Sint-Gillis, maakte van de knol een raap - het symbool van het Land van Waas - maar liet alles in de kleuren van Nassau.

In het huidige wapen werd de kleur van de Wase raap verbeterd. Het Land van Waas voerde immers in lazuur een raap van zilver, gebladerd van sinopel.

In lazuur een Sint-Gillis van goud, rechts vergezeld van een raap van zilver, gebladerd van sinopel

SINT-DENIJS-WESTREM

In keel, 3 sleutels van goud, de baarden omhoog, 2 en een geplaatst. Het schild voor een Heiligen Dionysius van goud geplaatst

RONSE

In de 7de eeuw werd te Ronse een kloostertje gesticht, toegewijd aan de heiligen Pieter en Paulus. Tussen 815 en 834 werd het met al zijn goederen geschonken aan de Benedictijnenabdij van Inde te Kornelimünster. Dit allodiaal eigendom, met Ronse als middelpunt, werd het “tenement van Inde” genoemd. Vermoedelijk geraakte het in verval door de invallen van de Noormannen.

In het midden van de 10de eeuw bestond in het centrum van de huidige stad een sticht van kanunniken met Sint-Hermes als patroonheilige. Het beweerde de erfgenaam te zijn van het vroegere klooster, waarvan het een aantal bezittingen verwierf of behield. De rest van het tenement van Inde, waaronder het grootste deel van Ronse zelf, verkreeg in 1240 een beperkte vrijheidskeur en werd in 1280 door Kornelimünster verkocht aan Gwijde van Dampierre, graaf van Vlaanderen.

De oudst bekende afbeelding van het stadswapen van Ronse vindt men op een zegel uit 1497 van Pauwel de la Porte, deken van het Sint-Hermeskapittel. De krijgsman (Sint-Hermes) op dit zegel draagt een schild met daarop een dubbele adelaar.

Het Hollands bewind bevestigde in 1818 het stadswapen met de dubbele adelaar. Dit werd in 1838 bekrachtigd.

Waar de kleuren van het wapen van Ronse vandaan komen, is niet met zekerheid geweten. Zij zouden herrineren aan de afhankelijkheid van Ronse van het Heilig Roomse Rijk, het graafschap Aalst (zie het schildje van het Heilig Roomse Rijk in het wapen van Aalst) en de abdij van Inde te Kornelimünster bij Aken.

In goud een dubbele adelaar van sabel, gebekt, getongd en gepoot van keel. Het schild getopt met een kroon met 5 fleurons van goud.

OUDENAARDE

Vanaf het 2de kwart van de 14de eeuw zijn de zegels van Oudenaarde wapenzegels. Het schild is gedwarsbalkt van 6 stukken met een leeuw over alles heen. Op een zegeltype van 1785 verschijnt een nieuw element: het schild is overtopt met een ouderwetse bril. Op een ander laat-18de eeuws zegel hangt deze bril aan een geknoopt lint dat wordt opgehouden door 2 wildemannen met een knots.

Het Hollands bewind bevestigde in 1819 terecht of ten onrechte een gedwarsbalkt van keel en van goud. Dit werd in 1838 bekrachtigd en ook in 1992 aanvaard.

De leeuw van sabel in het wapen van Oudenaarde , al dan niet geklauwd en getongd van een andere kleur of van een metaal, schijnt wel de Vlaamse leeuw te zijn.

Het wapenschild van de stad Oudenaarde is dus een samenvoeging van het wapen van de oude heren van de plaats met de leeuw uit het wapen van het graafschap Vlaanderen. De oorsprong van de bril die het wapen overtopt, is onduidelijk.Volgens een volksverhaal is het een toevoeging door Keizer Karel. Anderen houden het bij een vervormde hoofdletter A ( van Audenaarde)

Na de laatste fusie koos de stad voor het wapen dat haar in de 19de eeuw was toegekend, met evenwel 2 wijzingen: de Nederlandse markiezenkroon werd vervangen door een stedenkroon, meer passend voor een eentijds ommuurde stad, en voor de klauwen van de leeuw werd, zoals de tong, keel gebruikt in plaats van sabel.

Gedwarsbalkt van 6 stukken van keel en van goud, met over alles heen een leeuw van sabel, geklauwd en getongd van keel. Het schild getopt met een stedekroon met 5 torens van goud, overtopt met een bril van hetzelfde, en gehouden door 2 wildemannen van vleeskleur, omgord en gekroond met 2 bladeren van sinopel en steunend op een knots van natuurlijke kleur. Het geheel op een grasgrond geplaatst.

NINOVE

Ninove, in 821 voor het eerst vermeld, was een Frankische nederzetting. Na de invallen van de Noormannen groeide ze door haar gunstige ligging aan de Dender en door de aanwezigheid van een burcht uit tot een stad. Als grensstad was Ninove van strategisch belang in het Land van Aalst, dat de graaf van Vlaanderen in de 11de eeuw had ingepalmd.De heren van Ninove-Herlinkhove werden heren van de stad die onafhankelijk was van het graafschap Vlaanderen.

In 1295 werd Ninove verkocht aan Gwijde van Dampierre, graaf van Vlaanderen, die het bij zijn graafschap voegde.

Het wapen van de stad Ninove verschijnt vrij laat.

Een echt wapen van Ninove duikt voor het 1st op in een wapenboek uit de 1ste helft van de 16de eeuw. Het is een gedeeld van 1. de dubbele adelaar van het Heilig Roomse Rijk, waar het Land van Aalst van afhing en 2. de Vlaamse leeuw. Het gedeeld wapen werd sedert 1818 getopt met de Nederlandse markiezenkroon. Deze kroon werd in 1987 vervangen door een goude stedekroon met 5 torens. Dit is meer gerechtvaardigd voor één van de villes fremez (fermées) van het oude graafschap Vlaanderen.

Gedeeld 1. in goud een dubbele adelaar van sabel

2. in goud een leeuw van sabel.

Het schild getopt met een stedekroon met 5 torens van goud.

MERELBEKE

Na de laatste fusie koos Merelbeke voor een verbeterde versie van het wapen dat in 1962 werd toegekend aan de voormalige gemeente Schelderode.

Het wapen van Schelderode gaat terug op een zegel van het markizaat van Rode, waarvan afdrukken uit 1717 en 1785 bekend zijn. Dit zegel vertoont een schild met een leeuw en een uitgeschulpt omboordsel. Een zittende aanziende leeuw fungeert als schildhouder. In de rechterklauw houdt hij een banier met het wapen van de familie Rodriguez de Evora y Vega, sinds 1602 heren en vanaf 1682, tot op het einde van het Ancien Régime, markiezen van het Land van Rode.

Het wapen dat in 1962 aan Schelderode werd toegekend, was echter heraldisch niet helemaal correct. In de 1ste plaats was het uitgeschulpt omboordsel oorspronkelijk niet van sabel. In elk geval moest het wapen uit 1962 worden aangepast en kreeg het nieuwe wapen van Merelbeke een uitgeschulpt omboordsel van keel en niet meer van sabel.

De banier die de leeuw op het wapen van Schelderode in de rechterklauw houdt, is evenmin heraldisch verrantwoord. In het huidige wapen van Merelbeke werd ook deze anomalie verbeterd. Op de banier wordt het wapen van Rodriguez de Evora y Vega thans helemaal omgewend afgebeeld.

In goud een leuw van sabel, geklauwd en getongdd van keel, en een uitgeschulpt omboordsel van keel. Het schild gehouden door een zittende aanziende leeuw van sabel, houdend in de rechterklauw een banier,

…..enz (niet op borsthanger)

MELLE

Volgens Gaillard (1557) voerden de heren van Melle, wier strijdkreet Courtraeysyen! Courtraeysyen l’anchien baron! was een wapen van goud met 4 kepers, de bovenste met afgesneden top. De strijdkreet laat vermoeden dat dit wapen van Kortrijkse afkomst is.

Melle schijnt oorspronkelijk in het bezit te zijn geweest van een familie van die naam. Hildegardis, vrouwe van Melle (1214-1229), huwde met Gerard 1, heer van (Schelde)rode. Zo ging Melle over op het huis van (Schelde)rode. In het begin van de 14de eeuw kwam Melle door het huwelijk van een dochter van (Schelde)rode in het bezit van het huis van Drongen, gezegd Courtraisien of Courtrisien. Deze “Courtraisiens”(cf. de vermelde strijdkreet) stamden af van edelman en ridder Zeger van Kortrijk, gezegd van Drongen (1231-1248). Zeger voerde een wapen met 4 kepers, de bovenste met afgesneden top. Hierop gaat het wapen van de heren van Melle terug.

In goud 4 kepers van keel, de bovenste afgesneden.

MALDEGEM

In goud een kruis van keel vergezeld van 12 mereltjes van hetzelfde, zoomsgewijze geplaatst.

MALDEGEM

Het embleem gaat terug op een zegel van de parochie Maldegem waarvan een afdruk uit 1643 bekend is. Het daarop afgebeelde wapenschild verschijnt steeds op het ruiter- en het tegenzegel van Filips I, kastelein en schout van Maldegem ( 1207-1225). Zijn afstammelingen bleven dit wapen voeren.

De kleuren van het wapen van de heren van Maldegem zijn bekend vanaf het einde van de 13de eeuw.

LOKEREN

Lokeren voerde sinds 1819 in zilver een rooster van sabel, getopt met een raap van natuurlijke kleur (wit), gebladerd van sinopel. Het schild was getopt met de klassieke Nederlandse markiezenkroon met 5 fleurons en gehouden door 2 leeuwen van natuurlijke kleur.

Bij nader toezien blijkt op de 18de-eeuwse schepenzegel van Lokeren in Waes de raap echter niet in het schild te staan, maar er bovenop.

Op grond daarvan werd het huidige wapen van Lokeren ontdaan van kroon en schildouders en keerde men terug tot de eenvoudigste voorstelling op de 18de eeuwse zegel. Op het schild prijkt enkel nog een rooster, het instrument waarop Sint-Laurentius, patroonheilige van de parochiekerk, de marteldood stierf. Het schild is getopt met een raap, embleem van het Land van Waas waaronder Lokeren ressorteerde.

In zilver een rooster met handvat van sabel. Het schild getopt met een raap van zilver , gebladerd van sinopel.

LOCHRISTI

Om dat tijdens het Ancien Régime de deelgemeenten Zaffelare en Beervelde grotendeels ressorteerden onder de Sint-Pietersabdij en Lochristi onder het Sint-Baafsabdij, koos de gemeente na de fusie voor een gedeeld schild van 1. Sint-Pieters en 2. Sint-Baafs.

In 1265 verleende abt Jan II van der Schelde een vrijheidskeur aan de inwoners van de heerlijkheid Zaffelare, die in 1221 definitief in het bezit van de Sint-Pietersabdij was gekomen. Op Zaffelare lag geen enkele andere heerlijkheid met hoge justitie.

Het grootste deel van het grondgebied van Beervelde maakte eveneens deel uit van het rechtsgebied van Sint-Pieters en viel onder de wet van Destelbergen. De abt had er hoge, middelbare en lage rechtspraak en stelde er baljuw en schepenen aan. In 1598 werd heel dit gebied opgenomen bij de wet van Sint-Pieters. Beervelde werd pas in 1921 een zelfstandige gemeente. Ook kerkelijk hing het af van Destelbergen.

De heerlijkheid Loe Sancti Christi of Loe Christi was één van de oudste bezittignen van de Gentse Sint-Baafsabdij. De abt had er de rechtsmacht in 3 graden en benoemnde de baljuw en de 7 schepenen. Na de opheffing van de abdij kwamen deze rechten vanaf 1268 toe aan de bisschop van Gent.

Op Zeveneken tenslotte bezaten Sint-Baafs en daarna de bisschop van Gent, tot op het einde van het Ancien Régime, 3 heerlijkheden, namelijk Grote en Kleine Buizer en Bruinsputte.

Het lag dus voor de hand dat Lochtristi een wapen, zou kiezen met daarin zowel de 3 sleutels van Sint-Pieters (de 1ste helft van het vroegere wapen van Beervelde) als de gedwarsbalkte leeuw van Sint-Baafs (het vroegere wapen van Lochristi zonder schildhouder)

Gedeeld 1. in keel 3 sleutels van goud

2. in lazuur een leeuw, gedwarsblakt van 7 stukken van zilver en van keel, geklauwd, getongd en gekroond van goud

LEDE

Het wapen van Lede is dat van de Gentse familie Bette. Ridder Jacob Bette, heer van o.a.Muisbroek, Hollebeke, Schellebelle en Wanzele, meermaals schepen van de Keure en van gedele van Gent, kwam na het overlijden van zijn schoonvader in 1556 in het bezit van Lede. In 1579 verkocht koning Filips II, als graaf van Vlaanderen, aan hem alle justitie, de gronden en de heerlijkheid van Schellebelle en Wanzele en al zijn rechten in de parochie en heerlijkheid Lede. Bette mocht zich dus voortaan met recht heer van Lede noemen. Na zijn overlijden in 1591werd hij opgevolgd door zijn zoon Jan, die in 1598 geridderd werd en in 1607 de titel ontving van baron van Lede. Lede werd tot markisaat verheven onder kleinzoon Willem Bette, een groot veldheer en o.m. gouverneur van Limburg, Overmaas en Gelderland, hoogbaljuw van Gent en ridder van het Gulden Vlies.

Lede bleef in het bezit van de familie Bette tot in 1792 de laatste afstammeling kinderloos overleed. Zijn goederen gingen over op Jan Karel, baron de Joigny de Pamele, een verre erfgenaam van de stam de Gruutere en meteen de laatste feodale heer van Lede.

Aangezien Lede sinds 1633 een markizaat was, is het wapen getopt met een markiezenkroon van de zuideljke Nederlanden.

In lazuur 3 Sint-Antoniuskrukken van goud. Het schild getopt met een kroon van goud met 3 fleurons gescheiden door 3 parels 1 en 2 geplaatst (schild geplaatst aan de voet van een Pieta van goud).

LEBBEKE

De gemeente kreeg na de fusie het wapen dat in 1819 door het Hollands bewind aan Lebbeke werd toegekend.

Lebbeke, dat in de 9de-10de eeuw eigendom was van de Gentse Sint-Baafsabdij, werd na de aftocht van de Noormannen in de 1ste helft van de 10de eeuw ingepalmd door een zekere Wenemar. Wellicht was hij een voorvader van de burggraven van Gent en de latere heren van Dendermonde, die Lebbeke in de daaropvolgende eeuwen bezaten.

Door opeenvolgende huwelijken kwamen de goederen van het huis van Dendermonde in de 13de eeuw in handen van de graven van Vlaanderen. Op voorstel van de gemeenteraad greep de Hoge Raad van Adel in 1819 terug naar een zegel van de parochie Lebbeke uit 1780. Dit vertoont het beeld van Onze-Lieve-Vrouw met het Kind Jezus, ook nu nog bijzonder vereerd in de kerk van Lebbeke. Het gemeentewapen kreeg de kleuren van Nassau.

In lazuur een gekroonde en omstraalde Onze-Lieve-Vrouw met op de linkerarm het Kind Jezus en in de rechterhand een sceptre, alles van goud

LAARNE

Dit wapen gaat terug op een tegenzegel van zaken van de baronie van Laarne, waarvan een afdruk uit 1776 bekend is. Het schild op dit zegel vertoont een leeuw en een omboordsel. Het is getopt met een baronnenmuts van de Oostenrijkse Nederlanden en wordt gehouden door 2 leeuwen. Laarne werd immers in 1673 tot baronie verheven ten gunste van Geraard van Vilsteren. De schildouders zijn ook afkomstig van het wapen van deze van Vilsteren, zoals het beschreven staat in de open brief betreffende de verheffing van Laarne tot baronie.

In goud omboord van sabel, een leeuw van keel. Het schild getopt met een baronnenmuts van de Oostenrijkse Nederlanden en gehouden door 2 leeuwen van goud.

KRUISHOUTEM

De nieuwe entiteit, waartoe ook een deel van het grondgebied van het vroegere Huise (nu Zingem) behoort, wenste het wapen te voeren dat in 1950 aan Kruishoutem werd toegekend.

In 1935 had Kruishoutem reeds een wapen ontvangen van keel met een dwarsbalk van goud (de Jauche de Mastaing). Het ging terug op een zegel van de wethouders van Kruishoutem uit 1694. Het schild op de zegelafdruk is getopt met een kroon van 13 parels waarvan 3 verheven , m.a.w. een gravenkroon. In 1670 werd Kruishoutem immers tot graafschap verheven ten gunste van Filips Frans de Jauche de Mastaing, baron van Kruishoutem en Aishove. De voormalige gemeente Kruishoutem deed tevergeefs pogingen om die gravenkroon bovenop haar wapenschild te krijgen.

In 1947 vroeg Kruishoutem een wijziging aan van haar gemeentewapen. Nog voor de 2de wereld oorlog was in het Rijksarchief van Bergen in het (in 1940 vernietigde) archief van de Soevereine Raad van Henegouwen het huwelijkscontract ontdekt van Karel de Jauche de Mastaing met Maria Bogaert (1626). Het ging om een afschrift uit 1689, gecollationeerd door de burgemeester en schepenen van het dorp en graafschap Kruishoutem en voorzien van het zegel van Filips de Jauche, graaf van Kruishoutem. Dit zegel werd ten onrechte gedateerd van 1626 ( datum van het huwelijkscontract) wat onmogelijk was, omdat er in dat jaar nog geen graven van Kruishoutem waren. Dit was wel het geval in 1689, datum van het gecollationeerd afschrift.

Op grond van dit zegel kreeg Kruishoutem in 1950 het wapen dat de huidige gemeente ook thans voert. Het is gevierendeeld van 1. Vlaanderen 2. Montmorency 3. Saint-Aldegonde de Noircarmes 4. Lalaing, met in hartschild Jauche. Het schild is getopt met een Franse gravenkroon met 9 parels en wordt gehouden door 2 wildemannen.

Gevierendeeld, 1. van goud met een leeuw van sabel, genageld en getongd van keel,

2. van goud met een kruis van keel, gekantonneerd van 16 geknotte adelaars van lazuur,

3. van hermelijn met een kruis van keel, beladen met 5 rozen van goud,

4. van keel met 10 ruiten van zilver, geplaatst 3, 3, 3, 1, over alles van keel met een faas van goud, het schild getopt met de kroon van 9 parelen, waarvan 5 opgezet tussen de omgebogen punten van de uitschulpingen en 4 geplaatst in elk der uitschulpingen en gehouden door 2 wilden in vleeskleur, omgord met gebladerte en steunend op hun knots in natuurlijke kleur.