ZELE

Zele was één van de parochies van het Land van Dendermonde en als zodanig rechtstreeks onderworpen aan de graaf van Vlaanderen.

Het wapen van Zele, in 1819 door de Nederlanders bevestigd en in 1840 bekrachtigd, gaat terug op een zegel van de parochie Zele waarvan afdrukken uit 1694, 1477 en 1789 bewaard zijn. Het vertoont een schild met daarop 2 vlasbraken met schuingekruiste stelen. De vlasverwerking is in Zele immers van de 14de eeuw tot aan de 1ste Wereldoorlog erg belangrijk geweest. De wertuigen op dit zegel zijn niet op een grond geplaatst zodat men ze met zekerheid als braken (of braakhamers) kunnen worden geïdentificeerd. Het houten hamerblok onderaan is niet vlak, maar voorzien van een aantal inkepingen van ongeveer 2 cm diep. De aldus ontstane ribben werden soms ook bekomen door het aanbrengen van ijzeren lamellen. Met de braak sloeg men op het vlas (of de hennep) tot de houtpijp ervan over de hele lengte verbrijzeld werd. Op de zegel van Zele zijn de ribben of lamellen aan de onderkant van het hamerblok duidelijk te zien. Het gaat dus met zekerheid om braakhamers en niet om boothamers die gebruikt werden om vlas (of hennep) te ontzaden en weliswaar op dezelfde wijze geconstrueerd zijn, maar hun hamerblok heeft een gladde onderkant.

Waar de kleuren van het wapen van Zele vandaan komen , is niet bekend.

Een gulden schild, met 2 roode braeken liggen op eene groene hoogte, de steelen kruyselings over malkanderen gesteld.

{ In goud 2 vlasbraken van keel, de stelen schuingekruist, op een losse grasgrond geplaatst }

WICHELEN

Wichelen en Serskamp waren 2 van ‘s graven propre (eigen) dorpen in het Land van Aalst, waarvan de graaf dus de eingenlijke heer was en het dominium bezat. Sinds ten laatste het begin van de 13de eeuw vormden Wichelen en Serskamp echter samen een voogdij, waarvan de titularis uiteindelijk beschouwd werd als de echte heer van de 2 dorpen. Deze voogdij was van de 13de tot het einde van de 16de eeuw achtereenvolgens in het bezit van een achttal verschillende families. Ze was het langst in handen van de familie de Cordes ( begin 17de eeuw tot ca. 1760), die ook het grafelijk dominium verwierf.

Het wapen dat in 1969 aan Wichelen werd toegekend, is dat van de familie de Cordes . Haar wapen symboliseert Wichelen en Serskamp in de bovenste helft van het huidige gemeentewapen.

De dorpen Schellebelle en Wanzele werden in de 13de eeuw gesplitst in 2 heerlijkheden. De ene, die 2/3de van het grondgebied omvatte, behoorde aan de heren van Dendermonde en later aan de graven van Vlaanderen en hun opvolgers.

Het wapen dat in 1931 aan Shellebelle werd toegekend is echter dat van de familie Bette, heren van de 2/3de van Schellebelle-Wanzele van 1537 tot op het einde van het Ancien Régime.

In de benedenhelft van het huidige gemeentewapen van Wichelen symboliseren hun 3 gouden Sint-Antoniuskrukken op een veld van lazuur de deelgemeente Schellebelle.

Doorsneden 1. in goud 2 afgewende leeuwen van keel, geklauwd en getongd van lazuur, de staarten schuingekruist
2.in lazuur 3 Sint-Antoniuskrukken van goud

WETTEREN

Wetteren, voor het eerst vermeld in 980, maakte later deel uit van het Land van Dendermonde. Door het huwelijk van Mathilde, erfdochter van Dendermonde, met Willem II, voogd van Atrecht en heer van Bethune (+1214), kwam het in het bezit van het machtige huis van Bethune. Toen Mathilde, erfgenamen van Robrecht VII van Bethune, in 1246 trouwde met Gwijde van Dampierre, gingen de goederen van de Bethunes over naar de graven van Vlaanderen.

In 1576 verpandde koning Filips II als graaf van Vlaanderen de heerlijkheid Wetteren aan Maximiliaan Vilain XIIII van Gent. De Vilains behielden de heerlijkheid tot op het einde van het Ancien Régime.

Het wapen uit 1851 dat ook in 1985 werd gekozen voor de nieuwe entiteit Wetteren, gaat terug op het laat-18de-eeuwse zegel van de PROCHIE VAN WETTEREN. Dit vertoont in het veld een Sint-Gertrudis van Nijvel die in de linkerhand een kromstaf houdt waarlangs ratten naar boven kruipen. Heraldisch rechts is zij vergezeld van het Romeinse cijfer X en links van IIII. Samen vormen ze XIIII, het cijfer dat werd toegevoegd aan de naam Vilain van de pandheren van Wetteren-Dendermonde.

De kleuren van het wapen werden in 1851 vrij gekozen.

In goud een Sint-Gertrudis als abdis in natuurlijke kleur, vergezeld rechts van het Romeinse cijfer X en links van het Romeinse cijfer IIII van sabel, op een losse grasgrond.

WACHTEBEKE

Wachtebeke lag in de Vier Ambachten en maakte deel uit van het ambacht Assenede. Waarschijnlijk was er nooit een heerlijkheid. In 1579 voegde koning Filips II van Spanje Wachtebele en Sint-Kruis-Winkel samen tot één vierschaar met eigen schepenen, afhangend van de baljuw van Assenede. Door het graven van de Sassevaart werden de 2 dorpen namelijk afgesneden van de rest van het ambacht Assenede.

De vierschaar Wachtebeke-Sint-Kruis-Winkel bezat waarschijnlijk geen eigen zegel en gebruikte dat van de stad en ambacht Assenede. Dit vertoont een schild met een leeuw die in de rechtervoorpoot een dubbele adelaar houdt. De leeuw verwijst naar het graafschap Vlaanderen, de dubbele adelaar naar het Heilig Roomse Rijk waarvan de Vier Ambachten werden gehouden.

In 1954 ging de Raad van Adel ermee akkoord dit wapen toe te kennen aan Wachtebeke, op voorwaarde dat het schild zou worden geplaatst voor een Sint-Catharina van Alexandrië. Dit was nodig om het wapen te onderscheiden van dat van andere gemeenten, bv. Assenede zelf. Sint -Catharina van Alexandrië is de patroonheilige van de plaatselijke parochiekerk en heeft sinds de 14de eeuw een gilde en een ommegang te Wachtebeke.

In goud een leeuw van sabel, geklauwd en getongd van keel, houdende in de rechtervoorpoot een dubbele adelaar van sabel, gebekt en gepoot van keel. Het schild geplaatst voor een Sint-Catharina van Alexandrië van zilver.

WAASMUNSTER

Waasmunster was één van de 19 parochies die onderworpen waren aan de keur van het Land van Waas. Samen met Elversele vormde het één vierschaar onder het rechtstreeks gezag van de graaf van Vlaanderen.

Wat de wapenfiguur betreft, gaat het wapen van Waasmunster terug op een zegelafdruk van de vierschaar Waasmunster-Elversele uit 1777. Dit zegel vertoont een schild met daarop een zeemeermin die in de linkerhand een raap houdt. Toen in 1840 de erkenning van het gemeentewapen werd aangevraagd, suggereerde men dat il ne serait peut être pas déraisonnable de penser…. Que les armes de la commune si étendue jadis de Waesmunster qui sont d’or à une syrène au naturel tenant à la main un navet, ne soient en réalité que la représentation allégorique de tout le pays de Waes qui est bien la partie la plus belle de la province, arrosée par un fleuve magnifique , l’Escaut, qu’on aurait figuré par la queue de la syrène. Waar de kleuren van dit wapen vandaankomen, is onbekend.

In goud een zeemeermin houdende in de linkerhand een gebladerde raap, het geheel van natuurlijke kleur.

WAARSCHOOT

De gemeente bezat voor 1977 geen wapen en baseerde haar huidige wapen op een zegel van de priorij van Onze-Lieve-Vrouw ten Hove in Waarschoot.

Het grootste deel van Waarschoot behoorde oorspronkelijk tot het ambacht Zomergem. In 1562 werden Waarschoot, Oostwinkel en Ronsele daarvan afgescheiden en gingen ze een afzonderlijk ambacht vormen. In dit ambacht bezat de graaf van Vlaanderen de hoge rechtspraak die werd uitgeoefend door zijn hoogbaljuw van de Oudburg van Gent en 7 schepenen van wie 4 uit Waarschoot. In 1444 gaf hertog Filips de Goede aan de Gentenaar Simon Utenhove de toestemming om in Waarschoot de Cisterciënzerpriorij Onze-Lieve-Vrouw ten Hove te stichten, die een vooraanstaande rol speelde in de ontginning van de streek. In haar archief, bewaard in het Rijksarchief van Gent, bevindt zich een afdruk van haar zegel uit 1539. Het stelt een Onze-Lieve-Vrouw met het Kind Jezus voor, gezeten in een bloementuin. Waarschoot ging bij de keuze van haar wapen uit van genoemd zegel. De kleuren werden ontleend aan een wapen dat de priorij voerde nadat zij in het midden van de 17de eeuw naar Gent was overgebracht. Als herrinering aan het hoog gezag van de graaf van Vlaanderen te Waarschoot werd aan de voeten van de Onze-Lieve-Vrouw een schildje geplaatst met het wapen van de kasselrij van de Oudburg van Gent.

In sinopel een gekroonde Onze-Lieve-Vrouw met Kind, beiden met nimbus, neerzittend in een bloementuin, alles van goud, met aan haar voeten een schildje van sabel beladen met een gemetselde burcht van zilver.

TEMSE

Het domein Temse was oorspronkelijk in het bezit van de Sint-Pietersabdij. In het midden van de 12de eeuw was de voogdij in handen van ridder Steppo van Viggezele, vermoedelijk de vader van Zeger II, burggraaf van Gent ( 1163-1202). Diens afstammelingen, de Vilains, verkochten in 1456 de voogdij met inbegrip van het kasteel van Temse als een heerlijkheid aan Roeland Lefèvre, ontvanger-generaal van Vlaanderen.

De oudste (niet gekleurde) afbeelding van een eigen wapen van Temse vindt men op de wapenkaart van Vlaanderen (ca.1616). Op het schild staat een paalsgewijze geplaatste sleutel, de baard ervan naar heraldisch links gewend.

Een zegel uit 1779 van de baljuw, burgemeester en schepenen van de burgt en de heerlyckhede van Themsche vertoont een schild met een sleutel waarvan de baard ditmaal naar heraldisch rechts is gewend.

Toen de Nederlanders in 1819 het wapen van Temse erkenden, tekenden ook zij de sleutel met de baard naar rechts gewend, maar dan van goud op een veld van lazuur, dus in de kleuren van Nassau.

Dit wapen werd in 1838 bevestigd en wordt nog steeds door de gemeente Temse gevoerd.

Van lazuur met gouden sleutel paalsgewijse geplaatst.

STEKENE

Stekene in het Land van Waas bestond als kerkelijke parochie reeds in het begin van de 13de eeuw. Oorspronkelijk vormde het samen met Kemzeke en Sint-Pauwels één vierschaar.

Een zegel van de prochie Stekene uit 1779 vertoont in het veld 3 boven elkaar geplaatste vissen. De Hoge Raad van Adel plaatste de vissen in 1819 op een schild, maar wendde ze om en gaf aan het geheel de kleuren van Nassau. Dit wapen werd in 1843 bevestigd en ook in 1985 opnieuw bepaald.

In lazuur 3 omgewende zwemmende vissen van goud, boven elkaar geplaatst.

SINT-NIKLAAS

In lazuur een Sint-Nicolaas vergezeld rechts van een kuip waarin 3 kinderen, op een losse grond, en links van een raap, alles van goud. Het schild getopt met een stedekroon met 5 torentjes van goud.

SINT-NIKLAAS

In 1217 werd Sint-Niklaas van de parochie Waasmunster afgesplitst als afzonderlijke parochie. Op burgerlijk gebied bestond Sint-Niklaas hoofdzakelijk uit 2 grote entiteiten. Dominerend was de Keure die samen met Nieuwkerken een bestuurlijke eenheid vormde, onderworpen aan de Keure van Waas.

Het wapen van Sint-Niklaas gaat terug op het schepenzegel van de Keure (afdrukken van 1616 en 1784). Het vertoont in het veld een Sint-Nicolaas, heraldisch rechts vergezeld van een kuip waaruit 3 kinderen oprijzen en links van een raap, symbool van het Land van Waas.
De stad Sint-Niklaas voert het nog steeds, maar de markiezenkroon werd in 1980 vervangen door een meer passende gouden stedenkroon met 5 torentjes.

SINT-LIEVENS-HOUTEM

Een groot deel van Sint-Lievens-Houtem was sinds 976 in het bezit van de Gentse Sint-Baafsabdij en na haar afschaffing in 1541 van de bisschop van Gent.

Het wapen dat in 1818 aan Sint-Lievens-Houtem werd toegekend was heraldisch niet erg verantwoord en werd in 1947 vervangen door het wapen van de vroegere Sint-Baafsabdij, gehouden door een Sint-Lieven. Dit wapen zonder de de schildhouder, symboliseerd het voormalige Sint-Lievens-Houtem in het 1ste kwartier van het huidige gemeentewapen.

Zonnegem was één van ‘s graven propre ( eigen) dorpen onder het onmiddelijk gezag van de graaf van Vlaanderen. Het gemeentewapen werd dat van Jan Frans Xavier Dierickx, laatste pandheer van Brambrugge, Burst, Kottem en Zonnegem.

Een deel van Letterhoutem was reeds voor 1159 in het bezit van de Gentse Sint-Pietersabdij. Een zegel van de heerlijkheid en parochie (1775) vertoont een schild met in keel 3 sleutels van goud, het wapen van de abdij.

Dit wapen symboliseert Letterhoutem in het 3de kartier van het huidige wapen.

Bavegem, een gehucht van Vlierzele, werd pas in 1719 een afzonderlijke parochie en in 1801 een afzonderlijke gemeente. Vlierzele zelf was al in 864 in het bezit van de Gentse Sint-Baafsabdij. Aangezien het wapen dat Vlierzele in 1818 ontving slechts steunt op volksetymologie, werd het in het 4de kwartier van het huidige gemeentewapen vervangen door dat van Sint-Baafs.

Gevierendeeld 1. en 4. in lazuur een leeuw gedwarsbalkt van 7 stukken van zilver en van keel, geklauwd, getongd en gekroond van goud

2. in lazuur een keper van goud vergezeld van 3 everkoppen van zilver, getongd van keel, met slagtanden van het veld

3. in keel 3 sleutels van goud.

SINT-GILLIS-WAAS

Als kerkelijke parochie bestond Sint-Gillis-Waas al in 1239. Op bestuurlijk gebied maakte het deel uit van de Keure van Waas en vormde het samen met Vrasene een heerlijkheid die in het bezit was van de graaf van Vlaanderen.

In 1774-1784 bezat Sint Gillis int lant van Waes een eigen zegel met in het veld een bisschop met mijter en staf, aan zijn rechterzijde vergezeld van een raap. Toen de Nederlanders in 1819 het wapen van Sint-Gillis erkenden, werd dit een schild van lazuur, met een heilige vergezeld van een knol, alles van goud. Het besluit uit 1840 identificeerde de heilige als Sint-Gillis, maakte van de knol een raap - het symbool van het Land van Waas - maar liet alles in de kleuren van Nassau.

In het huidige wapen werd de kleur van de Wase raap verbeterd. Het Land van Waas voerde immers in lazuur een raap van zilver, gebladerd van sinopel.

In lazuur een Sint-Gillis van goud, rechts vergezeld van een raap van zilver, gebladerd van sinopel

SINT-DENIJS-WESTREM

In keel, 3 sleutels van goud, de baarden omhoog, 2 en een geplaatst. Het schild voor een Heiligen Dionysius van goud geplaatst

RONSE

In de 7de eeuw werd te Ronse een kloostertje gesticht, toegewijd aan de heiligen Pieter en Paulus. Tussen 815 en 834 werd het met al zijn goederen geschonken aan de Benedictijnenabdij van Inde te Kornelimünster. Dit allodiaal eigendom, met Ronse als middelpunt, werd het “tenement van Inde” genoemd. Vermoedelijk geraakte het in verval door de invallen van de Noormannen.

In het midden van de 10de eeuw bestond in het centrum van de huidige stad een sticht van kanunniken met Sint-Hermes als patroonheilige. Het beweerde de erfgenaam te zijn van het vroegere klooster, waarvan het een aantal bezittingen verwierf of behield. De rest van het tenement van Inde, waaronder het grootste deel van Ronse zelf, verkreeg in 1240 een beperkte vrijheidskeur en werd in 1280 door Kornelimünster verkocht aan Gwijde van Dampierre, graaf van Vlaanderen.

De oudst bekende afbeelding van het stadswapen van Ronse vindt men op een zegel uit 1497 van Pauwel de la Porte, deken van het Sint-Hermeskapittel. De krijgsman (Sint-Hermes) op dit zegel draagt een schild met daarop een dubbele adelaar.

Het Hollands bewind bevestigde in 1818 het stadswapen met de dubbele adelaar. Dit werd in 1838 bekrachtigd.

Waar de kleuren van het wapen van Ronse vandaan komen, is niet met zekerheid geweten. Zij zouden herrineren aan de afhankelijkheid van Ronse van het Heilig Roomse Rijk, het graafschap Aalst (zie het schildje van het Heilig Roomse Rijk in het wapen van Aalst) en de abdij van Inde te Kornelimünster bij Aken.

In goud een dubbele adelaar van sabel, gebekt, getongd en gepoot van keel. Het schild getopt met een kroon met 5 fleurons van goud.

OUDENAARDE

Vanaf het 2de kwart van de 14de eeuw zijn de zegels van Oudenaarde wapenzegels. Het schild is gedwarsbalkt van 6 stukken met een leeuw over alles heen. Op een zegeltype van 1785 verschijnt een nieuw element: het schild is overtopt met een ouderwetse bril. Op een ander laat-18de eeuws zegel hangt deze bril aan een geknoopt lint dat wordt opgehouden door 2 wildemannen met een knots.

Het Hollands bewind bevestigde in 1819 terecht of ten onrechte een gedwarsbalkt van keel en van goud. Dit werd in 1838 bekrachtigd en ook in 1992 aanvaard.

De leeuw van sabel in het wapen van Oudenaarde , al dan niet geklauwd en getongd van een andere kleur of van een metaal, schijnt wel de Vlaamse leeuw te zijn.

Het wapenschild van de stad Oudenaarde is dus een samenvoeging van het wapen van de oude heren van de plaats met de leeuw uit het wapen van het graafschap Vlaanderen. De oorsprong van de bril die het wapen overtopt, is onduidelijk.Volgens een volksverhaal is het een toevoeging door Keizer Karel. Anderen houden het bij een vervormde hoofdletter A ( van Audenaarde)

Na de laatste fusie koos de stad voor het wapen dat haar in de 19de eeuw was toegekend, met evenwel 2 wijzingen: de Nederlandse markiezenkroon werd vervangen door een stedenkroon, meer passend voor een eentijds ommuurde stad, en voor de klauwen van de leeuw werd, zoals de tong, keel gebruikt in plaats van sabel.

Gedwarsbalkt van 6 stukken van keel en van goud, met over alles heen een leeuw van sabel, geklauwd en getongd van keel. Het schild getopt met een stedekroon met 5 torens van goud, overtopt met een bril van hetzelfde, en gehouden door 2 wildemannen van vleeskleur, omgord en gekroond met 2 bladeren van sinopel en steunend op een knots van natuurlijke kleur. Het geheel op een grasgrond geplaatst.

NINOVE

Ninove, in 821 voor het eerst vermeld, was een Frankische nederzetting. Na de invallen van de Noormannen groeide ze door haar gunstige ligging aan de Dender en door de aanwezigheid van een burcht uit tot een stad. Als grensstad was Ninove van strategisch belang in het Land van Aalst, dat de graaf van Vlaanderen in de 11de eeuw had ingepalmd.De heren van Ninove-Herlinkhove werden heren van de stad die onafhankelijk was van het graafschap Vlaanderen.

In 1295 werd Ninove verkocht aan Gwijde van Dampierre, graaf van Vlaanderen, die het bij zijn graafschap voegde.

Het wapen van de stad Ninove verschijnt vrij laat.

Een echt wapen van Ninove duikt voor het 1st op in een wapenboek uit de 1ste helft van de 16de eeuw. Het is een gedeeld van 1. de dubbele adelaar van het Heilig Roomse Rijk, waar het Land van Aalst van afhing en 2. de Vlaamse leeuw. Het gedeeld wapen werd sedert 1818 getopt met de Nederlandse markiezenkroon. Deze kroon werd in 1987 vervangen door een goude stedekroon met 5 torens. Dit is meer gerechtvaardigd voor één van de villes fremez (fermées) van het oude graafschap Vlaanderen.

Gedeeld 1. in goud een dubbele adelaar van sabel

2. in goud een leeuw van sabel.

Het schild getopt met een stedekroon met 5 torens van goud.

MERELBEKE

Na de laatste fusie koos Merelbeke voor een verbeterde versie van het wapen dat in 1962 werd toegekend aan de voormalige gemeente Schelderode.

Het wapen van Schelderode gaat terug op een zegel van het markizaat van Rode, waarvan afdrukken uit 1717 en 1785 bekend zijn. Dit zegel vertoont een schild met een leeuw en een uitgeschulpt omboordsel. Een zittende aanziende leeuw fungeert als schildhouder. In de rechterklauw houdt hij een banier met het wapen van de familie Rodriguez de Evora y Vega, sinds 1602 heren en vanaf 1682, tot op het einde van het Ancien Régime, markiezen van het Land van Rode.

Het wapen dat in 1962 aan Schelderode werd toegekend, was echter heraldisch niet helemaal correct. In de 1ste plaats was het uitgeschulpt omboordsel oorspronkelijk niet van sabel. In elk geval moest het wapen uit 1962 worden aangepast en kreeg het nieuwe wapen van Merelbeke een uitgeschulpt omboordsel van keel en niet meer van sabel.

De banier die de leeuw op het wapen van Schelderode in de rechterklauw houdt, is evenmin heraldisch verrantwoord. In het huidige wapen van Merelbeke werd ook deze anomalie verbeterd. Op de banier wordt het wapen van Rodriguez de Evora y Vega thans helemaal omgewend afgebeeld.

In goud een leuw van sabel, geklauwd en getongdd van keel, en een uitgeschulpt omboordsel van keel. Het schild gehouden door een zittende aanziende leeuw van sabel, houdend in de rechterklauw een banier,

…..enz (niet op borsthanger)

MELLE

Volgens Gaillard (1557) voerden de heren van Melle, wier strijdkreet Courtraeysyen! Courtraeysyen l’anchien baron! was een wapen van goud met 4 kepers, de bovenste met afgesneden top. De strijdkreet laat vermoeden dat dit wapen van Kortrijkse afkomst is.

Melle schijnt oorspronkelijk in het bezit te zijn geweest van een familie van die naam. Hildegardis, vrouwe van Melle (1214-1229), huwde met Gerard 1, heer van (Schelde)rode. Zo ging Melle over op het huis van (Schelde)rode. In het begin van de 14de eeuw kwam Melle door het huwelijk van een dochter van (Schelde)rode in het bezit van het huis van Drongen, gezegd Courtraisien of Courtrisien. Deze “Courtraisiens”(cf. de vermelde strijdkreet) stamden af van edelman en ridder Zeger van Kortrijk, gezegd van Drongen (1231-1248). Zeger voerde een wapen met 4 kepers, de bovenste met afgesneden top. Hierop gaat het wapen van de heren van Melle terug.

In goud 4 kepers van keel, de bovenste afgesneden.

MALDEGEM

In goud een kruis van keel vergezeld van 12 mereltjes van hetzelfde, zoomsgewijze geplaatst.

MALDEGEM

Het embleem gaat terug op een zegel van de parochie Maldegem waarvan een afdruk uit 1643 bekend is. Het daarop afgebeelde wapenschild verschijnt steeds op het ruiter- en het tegenzegel van Filips I, kastelein en schout van Maldegem ( 1207-1225). Zijn afstammelingen bleven dit wapen voeren.

De kleuren van het wapen van de heren van Maldegem zijn bekend vanaf het einde van de 13de eeuw.