|
De Gouden Uil 2009: 'Alleen maar nette mensen' (Robert Vuijsje)
04/05/2009 -
De Gouden Uil Literatuurprijs 2009 gaat naar Robert Vuijsjes debuutroman 'Alleen maar nette mensen'. Wij stellen het boek en de auteur aan u voor.
De auteur:
Robert Vuijsje (1970) werkt als journalist voor De Pers. Hij is de zoon van journalist en jazzcolumnist Bert Vuijsje en neef van socioloog Herman Vuijsje.
Het begin: ''Dag schoonheid,' zei ik. 'Ik ben David. Wie ben jij?' 'Wie ik?' vroeg ze. 'Hier, kijk op m'n tanden'.'
Het slot: ''Ik zei: 'Dat lijkt me een strak plan.''
Daartussenin: een hilarische dwarsdoorsnede van de smeltkroes Amsterdam, gezien door de ogen van de prille twintiger David Samuels. Die wil het scenario van zijn verdere leven - studeren, trouwen met zijn jeugdlief en het maken in de intellectuele kring waarin hij opgroeide - liever zélf uitschrijven. Hij begint een queeste naar zijn ideale vrouw: de intellectuele negerin.
De vaststelling: net als zijn hoofdpersonage is de auteur een Jood die is opgegroeid in de Amsterdamse wijk Oud-Zuid, thuishaven van de intellectuele en culturele elite, en wordt hij vanwege zijn donkere haar weleens voor Marokkaan aangezien.
Robert Vuijsje «Als kind had ik daar nooit last van. Er woonden natuurlijk wel Marokkanen in Nederland, maar het was nog geen hot issue. Een jaar of vijftien geleden werd ik plots gewaar dat ik op straat weleens raar bekeken werd. Na een tijdje besefte ik dat het kwam doordat ik er een beetje als een allochtoon uitzie. Daar kun je je natuurlijk gewéldig over opwinden, maar ik besloot er mijn voordeel mee te doen. Ik besefte dat ik de twee uitersten in de Nederlandse samenleving in mezelf verenigde: ik behoorde tot de elite, maar ik wist tegelijk uit eerste hand hoe het voelt om op basis van je uiterlijk gediscrimineerd te worden.
»Voor alle duidelijkheid: 'Alleen maar nette mensen' is géén verliteratuurd dagboek, laat staan een sleutelroman. Uiteraard schrijf ik over milieus die ik van binnenuit ken en heb ik sommige situaties zelf meegemaakt, maar ik heb de realiteit wél compleet verdraaid en opgerekt. Twee voorbeelden: mijn vader drinkt een stuk minder dan de vaderfiguur in mijn roman, en anders dan ze in de Amsterdamse grachtengordel denken is mijn beroemde columnist niet op Henk Hofland gebaseerd.»
De titel: verwijst naar een begrip: 'In Oud-Zuid is alleen maar nette mensen codetaal. Iedereen weet dat je bedoelt: geen mensen die ze allochtonen noemen en vooral geen Marokkanen.'
Vuijsje «Best een choquerende uitdrukking, als je er even over nadenkt. De eerste keer dat ik ze hoorde, had ik niet eens door wat er juist mee bedoeld werd, omdat die discriminerende ondertoon zo goed verstopt zit. 'Ons soort mensen' is er nog zo eentje: in Oud-Zuid doelen ze daarmee op gestudeerde, politiek correcte, cultureel geïnteresseerde lui die meerdere kranten per dag lezen en naar klassieke concerten gaan. Je kent ze wel, mannen en vrouwen die er prat op gaan dat ze ook 'gewone mensen' kennen - schoonmakers en winkelpersoneel dus (lacht).»
David Samuels groeit op in een bubbel: 'Alles in mijn leven werd netjes geregeld. Als er iets mis ging, had ik de garantie, dat het goed kwam. (...) Voor die verzekering moet je wel binnen de regels van de Oud-Zuid-organisatie blijven.'
Vuijsje «In het milieu waarin ik opgroeide kon weinig of niks misgaan: je kon weleens een keertje per ongeluk in aanraking met de politie komen, maar in je achterhoofd wist je dat alles wel goed zou komen. In andere milieus was dat helemaal anders, merkte ik later: één kleine ontsporing en de boel ontploft.
»Alleen moest je er in Oud-Zuid op letten dat je niet té vaak buiten de lijntjes kleurde, want dan stond je er alleen voor. Als David op zoek gaat naar een zwarte vriendin, knipt hij tegelijk de mazen van zijn sociale vangnet door. Omgekeerd gelden die regels ook voor het creoolse milieu van zijn zwarte vriendin Rowanda: haar ouders mengen niet met Hollanders en verwachten dat hun dochter met een zwarte zal trouwen.»
De multiculturele samenleving: 'Voor Hollanders maakt het niet uit bij welke groep iemand hoort. Het zijn allemaal allochtonen. Hollanders zien geen verschil tussen een Antilliaan en een Surinamer. Ook niet tussen een Turk en een Marokkaan,' zo schrijft David in zijn dagboek. Waarop hij drie pagina's lang doodleuk alle vooroordelen oplijst tussen de verschillende bevolkingsgroepen in Amsterdam: Surinamers kunnen geen Antillianen uitstaan, Arubanen vinden Curaçaoënaars lui en dom, stadsnegers vinden bosnegers achterlijke inboorlingen, Nederlandse Joden vinden Israëli's barbaren en ga zo maar door.
Vuijsje «Dat hoofdstuk is vooral een klap in het gezicht van de blanke lezer. Blanken hebben altijd heel uitgesproken vooroordelen over zwarten, maar ze vergeten dat het omgekeerde ook geldt. En dat veel zwarten elkaar ook niet kunnen luchten, daar hebben ze geen benul van.»
Drie pagina's had jij nodig om de problemen van de multiculturele samenleving aanschouwelijk te maken: daar kunnen breedsprakige sociologen een puntje aan zuigen.
Vuijsje «Dank je wel. Ik heb een grondige hekel aan kamergeleerden die grootse uitspraken doen over de multiculturele samenleving, terwijl ze nog nooit naar de negerinnendisco zijn geweest - om het in de woorden van David te zeggen.
»Verder neem ik geen enkele stelling in, ik wil de lezer alleen doen nadenken over de manier waarop we met elkaar omgaan. Of de multiculturele samenleving al dan niet geslaagd is, zullen we ten vroegste over honderd jaar weten, als er alleen nog lichtbruine mensen rondlopen. Waarmee meteen ook het universele schoonheidsideaal bereikt zal zijn, want nu gaan blanken onder de zonnebank om er bruiner uit te zien en smeren zwarten crèmes om een lichtere huid te krijgen. Iedereen blij!»
Willekeurig gekozen politiek incorrect citaat: ''Waarom zou je een negerin nemen als je een blanke vrouw kunt krijgen?' riep Daan. 'Ik eet iedere dag filet mignon, waarom zou ik frikadellen vreten? Ik ga mijn lul toch niet in de vuilnisbak stoppen? En wat als je kinderen krijgt? Dan zit je met een kansloze koffieboon.''
Het vooroordeel: 'Blanke mensen luisteren naar oude R&B, dat vinden ze authentiek en met hart en ziel gemaakt. Nieuwe R&B vinden ze nep en te glad.'
Vuijsje «Dat is toch zo? Veel blanke vrienden van me zijn net als ik gek op Marvin Gaye en Otis Redding, maar ze gaan door hun dak als ik iets van R.Kelly opzet: vinden ze zielloos en minderwaardig spul. Waarom is populaire muziek uit 1970 per definitie beter dan die uit 2009? De onderwerpen zijn nochtans precies dezelfde: liefde, seks en meisjes versieren. Ik weet ook wel dat de muziek die je hoort als je opgroeit diepere wonden slaat, maar 't neemt niet weg dat ik elke keer naar de winkel hol als er een nieuwe cd van R.Kelly verschijnt.»
De pers: 'Naast een confronterende inhoud heeft dit boek nog een verrassing. Het is opvallend goed geschreven.' (De Volkskrant)
Vuijsje «In Nederland zijn lovende recensies doorgaans alleen weggelegd voor romans waarin de diepe betekenislagen over elkaar heen tuimelen en het taalgebruik nogal gedragen is - compleet het tegenovergestelde van 'Alleen maar nette mensen'. Dat ook de grotemensenkranten er pap van zouden lusten, nee, dat had ik nooit verwacht.»
De troeven: de scènes waarin de leefwereld van David clasht met die van Rowanda zijn ronduit hilarisch. Vuijsjes dialogen swingen als een Afrikaanse tiet, het ritme zit strakker dan een negerinnenbil in een te kleine legging met luipaardmotief, zijn observaties van de multiculturele samenleving houden steek. Trouwens, de jury hoeft zich niet te verantwoorden als zij 'Alleen maar nette mensen' wil bekronen, zo weet ook David Samuels: 'Niet iedereen weet altijd waarom ze de dingen doen zoals ze die doen. Er bestaan ook mensen die gewoon dóén.'
De handicap: het slot neigt naar dat van een doorsnee romantische komedie. De jury vraagt zich af of 'Alleen maar nette mensen' geen lucky shot is van een journalist met te veel vrije tijd.
http://www.humo.be/tws/actua/17493/de-gouden-uil-2009-alleen-maar-nette-mensen-robert-vuijsje.html
05-05-2009, 16:04 geschreven door Milly-Antoinet
|
