De droeve boodschap

Na Zelensky verkondigt nu ook Trump voor de hele wereld, de Tv-kijkende kinderen incluis, dat vrede bereikt wordt dankzij de wapens en voor de slechte verstaander voegt hij daar aan toe dat de V.S. beschikken over de beste (de meest dodelijke) wapens.

De wapenhandel is de meest winstgevende aller tijden, de V.S. zijn wereldleiders op dat vlak en zij leveren aan Israël, aan Oekraïne en aan alle regimes die aan hun kant staan - die met andere woorden hun waarheid verdedigen.

Edoch, gesteld dat de bewering van Trump, dat vrede bekomen wordt met wapens, waar is, dan moet hieruit een bijzonder onthutsende conclusie getrokken worden want dan zijn al degenen die pleiten voor ontwapening, oorlogsstokers.

In de eerste plaats krijgt aldus de katholieke kerk de volle lading, al moet hier volledigheidshalve worden aan toegevoegd dat als de recente verklaringen van gewezen NAVO-baas Willy Claes ernstig mogen genomen worden, de onlangs heilig verklaarde paus aan dit verwijt ontsnapt en wel omdat hij (volgens Claes) een wapenhandelaar was, hij zou gezorgd hebben voor de bewapening van het regime van Mobutu.

Alle gekheid op een stokje, maar de droeve boodschap is dat in de huidige heruitgave van het nazisme de zelfverklaarde verkondigers van de blijde boodschap andermaal niet thuis geven: de duivel verkondigt nu openlijk wereldwijd de boodschap dat de weg naar vrede via de wapens gaat - de wapens, uiteraard bij hem te bekomen. Maar de droeve boodschap in dezer is ongetwijfeld dat zoals gewoonlijk als hij spreken moet, de paus zwijgt als een graf.

(J.B., 14 oktober 2025)

Over feiten en feiten

Vruchteloos tracht men oplossingen te vinden,

maar er komen steeds nieuwe problemen bij.

In juni 2020, ter gelegenheid van de beginfase van de coronapandemie, legde de toenmalige prins en huidige koning Charles van Engeland samen met Klaus Schwab (professor en stichter van het World Economic Forum) een plan op tafel dat laatstgenoemde al sinds 1971 koesterde, een plan om de wereld te verbeteren, een project voor een bezitsloos bestaan zonder privacy. Volgens de Deense politica Ida Auken dé utopie van de machthebbers, gekenschetst door het motto: “Welcome To 2030: I Own Nothing, Have No Privacy And Life Has Never Been Better”.¹ De prins toonde zich daarmee een groot voortrekker van de reguliere geneeskunde die in het kader van dat plan met zijn mondiale vaccinatiecampagnes een belangrijke functie had.² Verbazingwekkend was dan ook het bericht dat toen in de loop van 2024 bekend werd dat Charles aan kanker leed, hij de supervisie over zijn gezondheid in handen bleek te hebben gelegd van een homeopaat.³ Immers, de homeopathie wordt beschouwd als pseudowetenschappelijk daar zij steunt op negentiende-eeuwse beginselen die inmiddels zijn ontkracht.⁴

Dit historisch voorbeeld m.b.t. een ongetwijfeld bijzonder goed gedocumenteerd persoon ondersteunt de stelling dat de reguliere geneeskunde die in onze contreien de enige is die aanspraak kan maken op wetenschappelijkheid en daarom ook de wetenschappelijkheid als zodanig, niet zo vast in haar schoenen staat als men ons wil laten geloven - waarmee meteen gezegd is dat ook wetenschappelijkheid een geloofszaak blijkt te zijn.

Dat iets waar is, moet men ook kunnen aantonen - zo wil het de redelijkheid - maar iets aantonen of bewijzen bestaat erin dat men het zodanig plaatst in een context van zaken die reeds bewezen zijn, dat het aannemelijk wordt dat het eruit volgt. Die definitie komt van Aristoteles⁵ en houdt voor de goede verstaander in dat waar wij inzake bewijzen denken aan wiskundige striktheid, er in feite een 'kunst' in het spel is, meer bepaald de kunst om de dingen zodanig te plaatsen dat het aannemelijk wordt dat, dat het lijkt alsof. Het aannemelijk maken van dingen is niet een vaststelling van feiten, het is een interpreteren van dingen met het oog op het scheppen van (nieuwe) feiten.

(J.B., 13 oktober 2025)

De oude dag: worden de pensioenen onbetaalbaar?

(JB Pasteltekening, Bejaarde vrouw)

Aflevering 3: De alternatieve werkelijkheid die vrouwen uitsluit

Het kernkabinet van de regering De Wever telt geen enkele vrouw en die genderongelijkheid weerspiegelt zich ook in het pensioenstelsel dat zij voorstaan: vrouwen leveren gemiddeld een kwart van hun pensioen in omdat zij als moeders met onbezoldigde huishoudelijke taken achterop geraken: “ze betalen hun zwangerschap cash.”¹ De kostwinner voor een gezin met 45 jaar een vaste baan en een vast loon bestaat niet meer, drie op vier 65-plussers komen daar niet aan toe, bij de vrouwen vier op vijf. De regering negeert de realiteit om te kunnen snoeien.² “'Zie je een verpleegster van 67 nog mensen optillen'”, zo blokte onlangs een krant.³

De malus treft de helft van de vrouwen, de NVA noemt dat onzin en zegt daarmee alleen de profiteurs te treffen.⁴ Kim De Witte: “'Alternatieve feiten', noemt Ico Maly dat. Ico Maly is professor aan de Universiteit van Tilburg. Hij beschrijft hoe we in een tijdperk leven waarbij de feiten steeds minder van belang zijn. Er wordt een alternatieve werkelijkheid gecreëerd. De NVA is heer en meester op dat vlak.”⁵

Ook de afschaffing van het overlevingspensioen treft vooral vrouwen, het is “de afschaffing van de gezinsdimensie van het pensioen.”⁶ De zorg wordt afgebouwd vanuit een onmenselijke kijk op de samenleving en de pensioenhervorming maakt nu ook de ouderen tot slachtoffer. ⁷

(Wordt vervolgd)

(J.B., 12 oktober 2025)

De oude dag: worden de pensioenen onbetaalbaar?

(JB, Arlette M., pasteltekening)

Aflevering 2: De pensioendiefstal

Dat aan verworven rechten niet wordt geraakt, is een tweede leugen. Kim De Witte doctoreerde op het thema 'recht op pensioen' en het besluit luidt: “Pensioen is niet meer, zoals vroeger, een gunst of vrijgevigheid: het is nu een tegenprestatie voor arbeid.”¹

Vroeger was er voor de ouderen het familiale vangnet of de godshuizen en soms een aalmoes van de werkgever: liefdadigheid dus, geen recht. De arbeiders zelf maakten soms een kas voor hulp aan zieken en ouderen maar dat geleek op een vakbond en die werd door de werkgevers verboden. In de crisis eind negentiende eeuw voerde Bismarck in Duitsland een beschermingssysteem in bij arbeidsongeval, ziekte en ouderdom en dat was in feite uitgesteld loon maar het werd voorgesteld als een gedeeltelijke werkgeverstegemoetkoming om te verhinderen dat het gebruikt werd om stakingen te financieren. Het systeem was zo dat het verdeeldheid zaaide onder de werknemers.

Een kwarteeuw later was België aan de beurt met de ASLK waar elkeen spaarde voor zijn eigen pensioentje. In de crisis van de jaren 1930 devalueerde echter de inhoud van de kas.² Na W.O.II kwam dan de sociale zekerheid, dit keer gefinancierd uit bijdragen van de werkenden ('repartitiestelsel' in plaats van elk zijn spaarpotje) aan wie de belofte dat in de toekomst ook hun pensioen zou betaald worden door de dan werkenden.

Ten tijde van de babyboomers werden grote overschotten van 30 miljard frank opgebouwd. Echter, in 1995 stal de regering Dehaene dit geld (omgerekend naar nu: 2 miljard euro) om daarmee putten te dempen in zijn begroting. Hetzelfde gebeurt vandaag.³

De regering De Wever pleegt pensioendiefstal. Het gebeurde ook elders en in Spanje en in Servië werden de regeringen voor de rechter gedaagd en kregen hun slachtoffers gelijk. In België vernietigde het Grondwettelijk Hof de vervanging van het overlevingspensioen door een tijdelijke uitkering maar de regering De Wever wil dat onrecht opnieuw invoeren alsook de malus, wat diefstal is. Wie begint te werken onder zekere beloften m.b.t. zijn pensioen, moet er kunnen op rekenen dat die nagekomen worden.⁴

(Wordt vervolgd)

(J.B., 11 oktober 2025)

De oude dag: worden de pensioenen onbetaalbaar?

[Oude man (Jan Bauwens, pasteltekening, vrij naar Rembrandt)]

Ik weet niet of het u kan troosten, zo zegde hij,

maar gij weet toch dat de doden hun voortbestaan

aan het verdriet te danken hebben?

Aflevering 1: De eerste leugen

“De leugen is eindeloos”, aldus de openingszin op de achterflap van Kim De Witte's boek, Werk, zwijg en sterf. Het pensioengevecht van de eeuw.¹ De auteur is jurist, economist en politicus en publiceerde eerder over het onderwerp. In twaalf hoofdstukken analyseert hij het bedrog waarmee men dit land probeert te veranderen in een werkkamp dat aan niemand nog ademruimte laat en dat de ouderen middels overwerk een snelle dood bezorgt. “Gepensioneerden hebben geen waarde meer op de arbeidsmarkt, maar o zo veel waarde voor onze samenleving”², zo schrijft hij in zijn dankwoord maar hij waarschuwt: “De regering wil iedereen verdelen om onze pensioenen af te breken, oud tegen jong, ziek tegen gezond, werkloos tegen werkend. We gaan dat niet laten passeren.”³ De auteur spreekt over een “doolhof van bedrog”⁴ en over het te heroveren recht op pensioen.⁵

Vergeleken bij Jaap Kruithofs werk over het Neoliberalisme is dit boekje uiteraard slechts een pamflet (met bovendien elf coauteurs) maar het is goed leesbaar, overzichtelijk en actueel. De eerste zes hoofdstukken beschrijven elk een leugen van politici over de oude dag, te beginnen met het fabeltje dat we het pensioen van onze kinderen moeten redden. Langer werken voor minder pensioen “omdat we vinden dat onze kinderen en kleinkinderen ook een pensioen verdienen”, aldus de redenering van Jambon.⁶ De idee komt van de werkgevers, het VBO, en de grotevermogensbeheerders.

Er komt een pensioenmalus: wie niet tot 67 jaar kan werken, riskeert een vierde van zijn pensioen te verliezen.”⁷ Weinigen zullen nog met vervroegd pensioen kunnen gaan. En “het overlevingspensioen wordt vervangen door een overgangsuitkering van maximum twee jaar.”⁸

De politici vinden dat er geen zware beroepen zijn, alleen zwakke lichamen. Bij tijdelijke werkloosheid wordt het pensioen berekend op een beperkt minimumloon. En het minimumpensioen wordt afgeschaft, men denkt aan privatisering.⁹ Ook de ambtenaren leveren fiks in. Wat de regering een reddingsoperatie noemt, is sociale afbraak.¹⁰

Men houdt er helemaal geen rekening mee dat acht op de tien mensen zeggen dat ze (wegens gezondheid, familiale omstandigheden...) niet kùnnen werken tot 67.¹¹ De malus wordt redelijk genoemd maar de cijfers bewijzen dat hij oneerlijk is¹² en dat heel veel mensen er niet kunnen aan ontsnappen, onder meer de helft van de vrouwen (die ook onbetaalde huishoudelijke taken hebben) en wie het ongeluk hebben ziek te vallen.¹³

Men spreekt gewis over de avond van het leven

maar eigenlijk is de oude dag

de ochtend van de dood.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 11 oktober 2025)

De rede verliest terrein

Aflevering 5: Meten met mate

Enerzijds is het te betreuren dat de rede terrein verliest, anderzijds lijkt het een goede zaak dat zij aan banden wordt gelegd. Dat redelijkheid ontbreekt in een betoog van een premier die retor is, valt uiteraard te betreuren want het is het ene of het andere: men mag de rede laken maar niet als men ze zelf aanwendt en men beweert ze te verdedigen want dan eet men van twee walletjes. Eenzijdige argumenten, het weglaten van gegevens of het niet laten luiden van àlle klokken resulteren in een inconsistent of leugenachtig betoog.

Een tekort aan redelijkheid geeft ruimte aan angst, hebzucht en nog andere ondeugden, waardoor de rede als een deugd verschijnt. Maar een overmaat aan rationaliteit kan de rede verstikken en in haar tegendeel doen overgaan en zo bijvoorbeeld vergt een op winst gerichte economie een hoge mate aan intellect en aan rationaliteit maar zij is op de keper beschouwd onredelijk want suïcidaal.

Zo wordt waanzin allerminst gekenmerkt door een tekort aan rede maar wel door het onvermogen om zich van het labyrint van de rede te bevrijden. En in dat geval is de rede niet langer een instrument van mensen maar, haast andersom, worden mensen door de rede gedomineerd.

Zo staan de wetten in dienst van het gemeenschapsleven en waar zij niet naar de geest maar naar de letter worden gevolgd, leiden zij tot absurditeiten. Voor een rood licht dat op rood blijft hangen door een of ander technisch defect kan men niet blijven wachten tot men honderd wordt. Een economie (en economie betekent huishoudkunde) die principieel een evenwichtige verdeling van de goederen beoogt in functie van het best mogelijke leven, verdient die naam niet langer waar zij het leven onmogelijk maakt. Vaklui zijn hun gewicht in goud waard maar vakidioten worden geschuwd, zij kunnen de grenzen van hun bezigheid niet in kaart brengen en zij vergaan erin. Winst is een zeer positief klinkende term maar waar winst zich beperkt tot het financiële, is niet langer sprake van bezit of van rijkdom maar van een curieuze bezetenheid en van een reële armoede. Waar men de werkweek almaar wil verkorten ten bate van de vrije tijd, gaat op den duur verveling optreden, wat dan zelfs spontaan aanleiding zal geven tot een herwaardering van de arbeid.

Het is derhalve niet de rede als zodanig die moet worden nagestreefd, zij moet niet met een hoofdletter worden geschreven als een onaantastbare heiligheid waaraan elkeen altijd voorrang moet verlenen. Redelijkheid is de naam die wordt gegeven aan matigheid en dus aan het meten maar ook het meten moet met mate gebeuren, men meet de dingen af met het oog op wat men ermee kan doen. Eenmaal de meting achter de rug, heeft men een idee waarmee men verder kan en dan houdt men met meten op, men heeft dan immers een idee van hoe mateloos men kan zijn zonder dat het echt schadelijk wordt.

Want de mateloosheid of de redeloosheid, of beter nog: de bevrijding van de enge rede, is wat de dichters nastreven en de schilders, de componisten en de muzikanten in de fanfare. Redelijkheid en mateloosheid wisselen elkander af zoals de dag en de nacht dat doen, de zomer en de winter; ze vullen ook elkander aan zoals de geslachten alsook de levende wezens in het algemeen: het afval van de planten (zoals de zuurstof die zij uitstoten en de woekeringen aan de gewassen) zijn de levensadem en het voedsel van de dieren en het afval van de dieren (zoals koolstofdioxide en mest) wordt door de planten opgenomen.

Sommigen durven te beweren dat de oorlog een goede zaak is omdat zij de vrede mogelijk maakt maar die stellingname is bijzonder wankel en hetzelfde geldt voor wie denken dat bewapening een must is om zich te vrijwaren van geweld. Dat zijn overtuigingen die hun overleving danken aan het negeren van wezenlijke aspecten van de werkelijkheid zoals de schaarste en de kwetsbaarheid van alle dingen. Vandaag bestaan er wapens die, als zij worden ingezet, er zullen voor zorgen dat het zal zijn alsof het onvolprezen paradijs dat onze aarde is, er nooit geweest was.

(J.B., 10 oktober 2025)

De rede verliest terrein

Aflevering 4: Rationaliteit versus humaniteit

Trump wil(de) de Nobelprijs voor de vrede en hij beaamt dat ook zelf, waardoor hij wel eerlijk lijkt maar aan die eerlijkheid is een geurtje: als er een Nobelprijs voor de eerlijkheid bestond, zou hij daar wellicht ook kunnen op azen.

De oneigenlijkheid die zich tentoonspreidt in dit gebeuren is vrij algemeen en het is een onvermijdelijke consequentie van de algemeen gangbare maatschappelijke tactiek van de conditionering. Aan ons werk zijn namelijk twee zaken gekoppeld: enerzijds is er het eigenlijke doel van de job en voor een arts bijvoorbeeld is dat zijn patiënt genezen, wat voor de vakman de allergrootste beloning is. Maar de gezondheid van zijn patiënt houdt de arts vanzelfsprekend niet in leven: daartoe is een loon vereist.

Er zijn artsen (“zonder grenzen”) die genezen terwijl zij in plaats van een loon, een hoop ellende krijgen en er zijn er ook die zich specialiseren in de plastische chirurgie, (wat principieel bijzonder belangrijk is, denk maar aan het verhelpen van misvormingen bij kinderen) terwijl zij daar buiten alle verhoudingen schatrijk van worden. Dat is weliswaar helemaal niet verboden, kunstenaars worden vaak rijk buiten hun streven en verwachtingen, maar het doet wel de twee genoemde zaken die aan arbeid gekoppeld zijn, met elkaar contrasteren.

Toen wij nog behoorden tot de zogenaamde 'primitieve volkeren' bestond die opsplitsing helemaal niet: de tovenaar genas de zieke en zijn loon bestond naast de gezondmaking van zijn stamlid ook nog uit het spontane respect van zijn medemensen. Een restant van die wijze van beloning was er nog bij de Oude Grieken die voor bewezen diensten aan de gemeenschap gratis mochten eten in de Atheense stadskeuken. En een verre restant zijn de eretekenen die men altruïsten of filantropen somtijds opspeldt of ook nog de medailles voor de verplicht amateuristische winnende deelnemers aan de Olympische Spelen. Die gaan geleidelijk maar zeker ter ziele, getuige bijvoorbeeld ook nog de flinke zak geld die de Nobelprijs begeleidt, en het feit dat, jammer genoeg, 'amateurisme' vandaag synoniem is geworden voor 'niet professionaliteit' of 'knulligheid'.

Het principe van de financiële vergoedingen is niet meer weg te denken uit het hedendaagse maatschappelijke leven maar een uitwas van die werkwijze toont zich in een daaraan inherente, oncontroleerbare woekering van conditionering en zo bestaat het dat een kinderpsychiater op Tv getuigt dat vandaag tieners, meestal tegen beter weten in, meedoen aan drugstrafieken omwille van de verloning. Een mens leeft weliswaar niet van brood alleen maar waar voorrechten beschermd worden terwijl het recht op sociale zekerheid het laat afweten, hebben de genoemde tieners in feite weinig keuze als het criminele circuit hen de opportuniteit biedt om bijvoorbeeld gezinsarmoede te verlichten.

Dat geld in hoge mate conditionerend kan werken is mede te wijten aan het feit dat er geen naam op staat en ook dat is een verschil met vroegere beschavingen want aan de oorsprong van het geld liggen schuldbewijzen op naam: “Ik, Jan, ben aan Piet een kip schuldig en die kan hij komen opeisen van zodra ik weer kippen heb.” Anonieme schuldbewijzen zijn uiteraard een gedroomde beloning voor dieven en het geld als zodanig is op die manier een van de meest onmisbare peilers waarop het kapitalisme rust. De huzarenstukjeskermis van de zwarte markt maakt van alle pogingen om kapitalen terug aan hun (rechtmatige) bezitters te koppelen een lachertje omdat niemand het alternatief wenst van de perfect gecontroleerde handel die immers alle menselijkheid onmogelijk maakt want als Jan aan Piet een kip wil schenken, kan dat helaas niet langer: alleen kopen en verkopen bestaan dan nog.

Kopen en verkopen zijn rationeel geleide handelingen, het is het in kaart gebrachte maar tevens het verminkte van de pracht van het menselijke geven en nemen. De universaliteit van de kennis lijkt rationeel en wenselijk maar dat bastion als zodanig is allerminst immuun voor usurpatie en sinds vele jaren moet men met lede ogen aanzien hoe farmareuzen, grote bouwondernemingen, bankiers en noem maar op, aan universiteiten restricties opleggen waardoor zij hen dwingen tot een dienstbetoon dat ten langen leste hun 'kennis' te kijk stelt en aanvechtbaar maakt zelfs door jan met de pet: bruggen storten in, suïcidaal gedrag piekt en uiteindelijk klopt een derde wereldoorlog aan de deur.

(J.B., 10 oktober 2025)

De rede verliest terrein

Aflevering 3: Ontmaskering

Zoals het ontzag voor mythen grondt in de opvatting dat de werkelijkheid een verhalende structuur heeft, zoals het ontzag voor de Bijbel grondt in de opvatting dat de werkelijkheid een goddelijke schepping is, zoals het ontzag voor tovenaars zijn oorsprong vindt in de opvatting dat de realiteit een magische dimensie heeft, zo ook volgt het ontzag voor de rede, dat vooral sinds de Verlichting ingang vond, uit de opvatting dat de werkelijkheid een redelijke structuur heeft. Maar u raadt wellicht al dat die verbanden eigenlijk niets anders kunnen zijn dan pure projectie.

Wiskundigen zien in de grondslag van de wereld alleen maar getallen, dichters zeggen dat bloemen en kleuren een soort van verzen zijn en componisten vinden overal muziek, zij spreken over levenschenkende trillingen en over resonantie. Commerçanten zullen ongetwijfeld op alles een prijskaartje plakken, zij identificeren alle dingen met hun ruilwaarde. Het is allemaal projectie. Elke vogel zingt zoals hij gebekt is maar elke toehoorder van zijn lied hoort wat hij graag hoort. Hij hoort meer en hij hoort minder. Niet meer en niet minder.

Redelijkheid heeft te maken met openbaarheid en daarom met rechtspraak: iets is redelijk als het de toets van het publiek doorstaat, als principieel iedereen de gelegenheid gehad heeft om het tegendeel aan te tonen. Eenmaal, andermaal, verkocht. En het is ook niet meer dan dat. Niet minder maar ook niet meer.

Sommigen kennen aan de dingen meer redelijkheid of rationaliteit toe naarmate ze wiskundiger van aard zijn, naarmate ze meer op de wiskunde gelijken. Alsof de dingen tot getallen te herleiden waren. Maar dat is niet het geval. Zoals de dingen ook niet tot hun marktwaarde te herleiden zijn. De marktwaarde is een fictie in een spel. Zo ook is de wiskunde een spook uit een spel. Een aantal aannames en bewerkingen volstaan om dat spel te spelen maar er komt helemaal niets uit voort dat met de werkelijkheid in betrekking staat. Ooit werd naar een tiende planeet gezocht omdat tien een redelijk getal leek terwijl aan het heelal een redelijke structuur werd toegedicht. Het heelal is zoals wij denken dat het moet zijn - dat was de daar achter liggende overtuiging. En het denken waarvan sprake is de verinnerlijkte dialoog, de ingezwolgen openbaarheid, de tot geweten geworden wet en rechtspraak. In een democratie is de waarheid het resultaat van een stemming. De waarheid wordt gesproken door wie het luidste roepen.

Redelijkheid, zo menen sommigen, heeft te maken met causaliteit, met kennis van de oorzaken, en dus met de mogelijkheid om te anticiperen op gebeurtenissen en dat is het uitoefenen van macht. Als ik weet dat B veroorzaakt wordt door A, kan ik A uitschakelen en aldus verhinderen dat B er komt. Het punt is nu dat niemand in staat is om vast te stellen dat A, B veroorzaakt. We zien alleen dat B op A volgt, één keer, twee keer, vele keren. En daaruit besluiten we dat B door A wordt voortgebracht. “A veroorzaakt B” is een gedachte in ons hoofd die wij op de dingen in de wereld plakken. Wij geloven dat wij redelijk handelen door dat te doen maar in wezen doen wij niets anders dan veralgemenen: onze waarnemingen zijn beperkt doch wij houden ze voor volledig; we denken dat de dingen zijn zoals wij die in ons hoofd hebben. Maar uiteraard is dat de omgekeerde wereld. De werkelijkheid is niet zoals wij die in ons hoofd hebben maar ons hoofd is zoals de werkelijkheid het wil.

Als wij redeneren, geloven wij dat wij redenen aangeven om uitspraken te staven. Wij zeggen: “Y is het geval omdat X het geval is.” Maar eigenlijk is Y het geval omdat wij afgesproken hebben dat Y het geval is omdat X het geval is. Het zaakje wordt circulair, het gaat dol draaien maar wij zien het niet. Nog complexer wordt het waar wij zeggen dat het verband tussen X en Y bestaat op grond van een afspraak terwijl het verband tussen A en B in de vorige paragraaf volgt uit projectie of dus uit het feit dat we onze doldraaiende afspraken op de dingen plakken.

De redelijkheid blijkt een fictie en de kunst van het liegen of de retorica baseert zich op dit inzicht, evenwel zonder het te verklappen. De realiteit splitst zich op in redenen en drijfveren waarvan de eerstgenoemde openbaar zijn, de laatst genoemde verborgen. Maar de openbare zijn vals, de verborgene zijn waarachtig. De openbare, of dus de valse, heten redelijk. Rationaliteit is zoet bedrog. Met een bittere nasmaak maar het berouw komt na de zonde. En deze zaken worden door de oorlog aan het licht gebracht.

(J.B., 9 oktober 2025)

De rede verliest terrein

Aflevering 2: De verklaringen en het onverklaarbare

Waar oorlog woedt of dreigt, heerst angst maar het gezegde dat angst een slechte raadgever is, is niet uit de lucht gegrepen want angst vertekent de feiten. En dat is niet ongevaarlijk omdat uit angst, wantrouwen volgt; wantrouwen leidt tot demonisering en demonisering zet aan tot agressie. Wat defensie had moeten zijn, wordt aldus agressie maar zelfs defensie is onnodig waar helemaal geen aanval is. Omtrent het conflict in Oekraïne is het Westen dermate onwetend dat het alleen maar olie op het vuur weet te gooien.

Het ontstaan van oorlogen is vaak te wijten aan de creatie van vijanden, waarna ze zich uiteraard ook effectief gaan ontwikkelen. En de creatie van vijanden volgt uit de nood daaraan, die ontstaat waar men op zoek gaat naar zondebokken voor problemen die ofwel noodlottig zijn of die men zelf veroorzaakt heeft. Meestal gaat het om interne problemen waarvoor men externe entiteiten gaat beschuldigen.

Zo neemt de oorlogsdreiging toe waar de welvaart stagneert maar dat betekent niet dat vrede aan welvaart te danken is: welvaart verwent uiteindelijk en dan begint het verhaal van nooit genoeg en dat is de ontevredenheid, de onvrede of de strijd om steeds meer. Maar welvaart is een te verdelen taart...

Politici die er niet in slagen hun land van de neergang te redden omdat zij op eigen gewin uit zijn, trachten de argusogen van het eigen volk van zich af te wenden door de schuld te geven aan meestal zwakkere groepen, niet omdat die ook schuldig zouden zijn maar omdat zij makkelijke prooien vormen voor de wraakzucht van de massa die in de eerste plaats gekoeld wil worden.

De door politici gehanteerde tactieken om de schuld van zich af te schuiven op anderen (vaak 'vreemden') die dan uiteindelijk moeten aangevallen worden, zogezegd om erger te voorkomen, zijn welbedacht en derhalve niet van rede verstoken maar het betreft dan wel een leugenachtige rede, een rationaliteit in dienst van het verbergen van de waarheid. Leugens zijn echter niet in staat om de tijd te trotseren omdat liegen berekening vergt en geen berekening, hoe vernuftig ook, is in staat om de factoren in haar rekensommetje te bevriezen zodat de verandering als zodanig quasi spontaan de waarheid aan het licht brengt.

Waar derden onterecht worden aangevallen, ontstaat oorlog: burgeroorlog waar zwakkere bevolkingsgroepen in eigen land de zwarte piet krijgen doorgeschoven en als beschuldigden andere landen zijn, ontstaan gewapende conflicten met vaak desastreuze gevolgen. Die ontwikkelingen lijken rationeel maar dan alleen zoals het betoog van de advocaten van de duivel. De rationaliteit die zich in de openbaarheid situeert, gaat dienen als excuus voor verborgen, volstrekt irrationele beweegredenen zoals hebzucht en egoïsme. Het paard en de kar, de mooie woorden en de afzichtelijke daden, de rede en het onverklaarbare.

Het onverklaarbare neemt in omvang toe en wel gelijklopend met een toename van rationaliteit - ziedaar de paradox. Die tegenspraak is inderdaad slechts schijn omdat het voortbrengen van de uitvluchten die de waarheid moeten maskeren, een grote bedrevenheid vergt in de redenaarskunsten. De uitvluchten brengen de massa van de wijs die dan misleid wordt en uiteindelijk geconfronteerd met wat alleen maar 'onverklaarbaar' lijkt: het geweld van de burgeroorlog of de oorlog.

(J.B., 8 oktober 2025)

De rede verliest terrein

In tijden van leugen is de vrede het eerste slachtoffer

(Bart De Wever destijds)

De Belgische premier in levenden lijve illustreert nog maar eens dat de redelijkheid ver zoek is waar hij in zijn openingscollege van vandaag aan de politicologen van de Gentse Universiteit enerzijds klaagt dat er geen geld overblijft om beleid te voeren door de afbetaling van stijgende overheidsschulden terwijl hij anderzijds zijn antipathie exposeert voor Karl Marx met uitgerekend dit punt als as van het marxistische betoog. Iedereen weet of zou moeten weten dat waar het geld aan de macht is, en dat zijn de banken, zij er middels corrupte politici (!) voor zorgen dat alle burgers, en dat zijn u en ik, bij hen middels gigantische leningen een schuld opbouwen waardoor zij zich middels rentekosten tot in de eeuwigheid ervan verzekeren de staat eindeloos te zullen kunnen uitmelken.

De oorzaak van het aperte gebrek aan redelijkheid in dit actuele voorbeeld heeft uiteraard te maken met het feit dat onze premier de (neo)liberale zaak te verdedigen heeft die hem aan de macht bracht en hij wordt hierin bijgestaan door de retorica die, zoals alle advocaten weten, een eufemisme is voor de leugenaarskunst waarvoor heden grof geld wordt betaald want “in tijden van oorlog is de waarheid het eerste slachtoffer.”¹

Volgens welke principes handelen mensen en wordt er sowieso gehandeld volgens principes of worden mensen gestuurd door blinde krachten? In de openbaarheid moet gehandeld worden volgens de rede die naar men zegt door iedereen gevolgd kan worden omdat geen mens het betwijfelt dat twee opgeteld bij twee gelijk is aan vier. Alleen blijkt de rede die de optelling regelt niet dezelfde als die welke aan zet is waar bijvoorbeeld de vraag rijst hoe een dronken chauffeur die een ongeval veroorzaakte, bestraft moet worden. In het eerste geval zijn enkel getallen aan de orde en de bewerking van de optelling, in het laatste geval zijn de factoren die kunnen meespelen in het hele gebeuren gewoon niet te tellen.

Niemand kan het ouders kwalijk nemen dat ze het eigen kroost een warmer hart toedragen dan dat van een ander maar voor een rechter die in de openbaarheid de redelijkheid moet vertegenwoordigen, zijn alle ouders en kinderen burgers die allemaal even gelijk zijn voor de wet. De rede kan weliswaar begrip opbrengen voor voorliefde en voor preferenties die 'des mensen' zijn maar de eerlijkheid gebied dat deze, als puntje bij paaltje komt, niet in rekening worden gebracht voor de vorming van een rechtmatig oordeel omdat voorrechten uit den boze zijn.

In deze tijd zijn openbaarheid en rechtvaardigheid zaken geworden van mondiale en van historische omvang: het snijdt niet langer hout om te gaan pleiten voor het behoud van een staat die zich een rechtsstaat blijft noemen waar haar existentie steunt op de historische peilers van slavernij en onrecht. Dat van die zaken gewoon abstractie gemaakt wordt in openbare toespraken van bestuurders aangaande het lot van hun land, is vandaag zonder meer misdadig.

Het zijn deze kortzichtigheid, het denken op korte termijn en het denken in kleine lapjes ('wettig begrensde') grond (het nationalisme) die de redelijkheid in weg blijven staan en daarmee uiteraard ook het internationalisme of de wereldsolidariteit. Het eigen volk, het eigen huishouden en het eigen persoontje verdienen begrip maar niet ten koste van alle anderen. Een premier kan in zijn toespraken van die anderen abstractie maken maar de waarheid haalt die leugens in en de confrontatie ermee toont zich in de gedaante van de oorlog, zodat de gevleugelde uitspraak dat in tijden van oorlog de waarheid het eerste slachtoffer is, omkeerbaar blijkt omdat in tijden van leugen, de vrede het eerste slachtoffer is.

(J.B., 7 oktober 2025)

Robotisering en de druk van de norm

Aflevering 10: Corruptie, de ultieme norm

Wetenschappelijk onderzoek met enquêtes toonde destijds aan dat stemgedrag zich quasi niet laat beïnvloeden door partijprogramma's en rationele argumenten maar wel voor een groot deel door de sociale omgeving¹: mensen hangen die partijen aan die van thuis uit aangehangen worden en dat zijn dan uiteindelijk die partijen die wat in de pap te brokken hebben inzake materiële voordelen met als belangrijkste troef de werkgelegenheid of dus het 'vaste' inkomen, zeg maar de bestaanszekerheid. Dat ingrediënt wordt mettertijd steeds belangrijker wegens enerzijds de onstabiliteit van de economie en van de politiek en anderzijds de drastische verrechtsing die, om het zacht uit te drukken, dictatoriale trekjes krijgt want kennelijk gesterkt door het voorbeeld van de ondergraving van de democratie in de V.S. duikt nu ook hier in België een minister op die de arrogantie tentoonspreidt om rechterlijke beslissingen gewoon naast zich neer te leggen waarmee zij de rechtsstaat verwerpt die immers volstrekt onbestaande is zonder de scheiding der machten. Kwalijke precedenten worden gecreëerd en dat voorbeeldgedrag doet bij de bevolking het onzekerheidsgevoel én de onzekerheid als zodanig enorm toenemen want nu moet iedereen getuigen hoe uiteindelijk willekeur de doorslag geeft in de lotsbepaling van jan met de pet en het laatste greintje vertrouwen verzwindt, het wordt “Jeder für sich und Gott gegen alle.”

Wantrouwen in de (klassieke) autoriteiten en toenemende onzekerheid hebben populisten aan de macht geholpen die de hemel op aarde weliswaar beloven maar eenmaal zij de touwtjes in handen hebben, verschijnt het narrenschip van Plato: met veel tamtam gaat het de kust af, gedoemd om voorgoed in de baren te verdwijnen.

Als volgende lichting oplichters is de categorie der predikers aan zet: per definitie hoeven zij zich niet aan de rede te houden, zij leven van volksopium en van wanen, krijgen gewis de massa op de hand en zijn in staat om de jeugd het hoofd dermate op hol te brengen dat die zich massaal naar het oorlogsfront spoedt voor een of andere 'goede zaak'. Een edele zaak, die beloond zal worden met medailles, monumenten, staatsbegrafenissen en jaarlijkse herdenkingsmomenten met als enige aanwezigen de naaste familie en de politieke verantwoordelijken die voor de oplichting van de edelmoedige jeugd grof geld ontvingen.

Een voorbeeld van bij ons zijn de oostfrontstrijders - vrijwilligers die door helleprekers in katholieke Vlaamse kerken werden opgetrommeld om te gaan vechten tegen 'de communisten': in elk dorp geraakten er in amper een uur tijd altijd wel een aantal gehersenspoeld (in totaal enkele tienduizenden) die dan vertrokken om nooit meer terug te keren - zij waren de geradicaliseerden avant la lettre en zij vochten bij de SS onder Hitler.² In Vlaanderen werden zij opgehitst door priester-dichter Cyriel Verschaeve en zij belandden in de klauwen van Staf Declercq, over wie onderzoeksjournalist Maurice De Wilde middels getuigenissen en documenten onthulde dat hij voor zijn 'diensten' van het nazi-regime aanzienlijke geldsommen ontving.³

Waarmee andermaal gezegd is dat stemgedrag zich laat sturen door bestaanszekerheid die zich - uiteindelijk - vertaalt in geld. Want dat is de gedaante waarin de normloosheid verschijnt in volle glorie: openlijke corruptie.

(J.B., 4 oktober 2025)

Robotisering en de druk van de norm

Aflevering 9: Voorrechten, burgeroorlogen en oorlogen

De actuele normloosheid is niet de afwezigheid van normen: het gaat om het verheffen van de normloosheid tot norm: het recht van de sterkste wordt ingeschreven als de nieuwe, alles overheersende wet. De wet van de jungle wordt bijgetreden door het juridische apparaat en zo zei Hitler over de bouw van zijn uitroeiingskampen: “Wij moeten de natuur een handje helpen”.

Dat de rechteloosheid tot wet verheven wordt, houdt in dat mensenrechten van het programma worden geschrapt als zogenaamd tegenstrijdig met de natuur die niet zou omzien naar de zwakkeren. Maar het tegendeel is waar: natuurlijkerwijze beijveren zich de ouderen voor hun jongen en in een school vissen vormen de volwassenen een levend schild omheen hun 'kinderen'. Daarentegen: in de wereld van extreemrechts sturen de 'senioren' de kinderen naar het oorlogsfront.

De beschaving is geen resultaat van de wil om wat door extreemrechts als de natuur bestempeld wordt, een handje toe te steken. Die 'natuur' werd erbij gesleurd om de voorrechten van sommigen te beschermen. Een mooi voorbeeld is de strijd tegen het abolitionisme die leidde tot de Amerikaanse Burgeroorlog van 1860-1864. Het volstaat niet meer voor de dief dat hij de arme kan bestelen: hij wil zijn diefstal bovendien ongestraft kunnen plegen, hij wil ze ingeschreven zien als zijn recht en dat heet 'voorrecht'. De zogenaamde strijd voor de herwaardering van het natuurlijke is in wezen het (opnieuw) opeisen van de voorrechten die dreigden te verdwijnen ingevolge het proces van humanisering.

Onder de invloed van extreemrechts gaat de actuele evolutie richting ontmenselijking. Onder het voorwendsel van een herstel van de beschaving zetten schoften alle middelen in om het civilisatieproces te decimeren teneinde zich te kunnen verzekeren van het blijvende genot van zekere voorrechten. De afschaffing van mensenrechten verkapt het opnieuw instellen van voorrechten.

Dat crimineel proces is uiteraard niet rationeel verdedigbaar en om die reden zijn haast en tumult nodig, waarbij erop gerekend wordt dat het nadenkende segment van de samenleving aldus zal beroofd worden van de mogelijkheid om de aan de gang zijnde machtsgreep tijdig in kaart te brengen en aan het volk diets te maken wat er aan de hand is. De verdediging van de zwakkere groepen in de samenleving is in wezen een strijd tegen de nieuwe vorm van slavernij die zijn slachtoffers uit de zogenaamde 'vierde wereld' (die door extreemrechts quasi onzichtbaar wordt gehouden) rekruteert. Op die manier herhaalt zich vandaag de strijd die de abolitionisten toentertijd te voeren hadden en die ook een strijd was tegen het behoud van voorrechten.

Het ligt daarom in de lijn van de verwachtingen dat ook dit keer de polarisering dienaangaande alleen maar kan toenemen en onvermijdelijk zal leiden tot een nieuwe burgeroorlog. Wellicht is dat ook steeds vaker een reden waarom naties alom met oorlogen en schermutselingen de aandacht trachten af te leiden van wat er intern gaande is.

(J.B., 3 oktober 2025)

Robotisering en de druk van de norm

Aflevering 8: Leven onder normloosheid

De betekenis van de 'nieuwe norm' voor migranten, kleurlingen, leden van de LGBTQ-gemeenschap, invaliden, langdurig zieken, werklozen en nog andere groepen van mensen die minder sterk zijn in aantal en die daardoor afhankelijk zijn van de goodwill van de gemeenschap, is niet min. Er heerst een sfeer van onzekerheid en algemene onveiligheid onder een groot deel van de bevolking, een malaise die niet onderschat mag worden omdat daar waar mensen in hun voortbestaan bedreigd worden, zij de overlevingsmodus in gaan en als dat gebeurt, wordt al de rest bijzaak: leven, geluk, studies, carrière, reputatie, vrienden enzoverder. De toestand zorgt voor stress en houdt die stress lang aan, dan zijn daaraan gerelateerde ziektebeelden niet ver weg.

Als groepen van mensen worden aangevallen, zijn mensen nog altijd niet alleen, ze hebben medestanders en in het getto dat zich noodgedwongen vormt, kunnen zij gebeurlijk nog hun angsten en hun ellende delen maar waar dit overgaat in pesterijen die, waar zondebokken worden geviseerd, altijd van de partij zijn, worden individuen geviseerd die dan worden aangevallen zonder dat de pesters gekend zijn en houdt de belaging aan, dan richten zich de frustraties bij gebrek aan kennis over de oorsprong ervan, op het slachtoffer zelf en leiden zij niet zelden tot suïcide als ultiem middel om de folteringen te beëindigen en slachtoffers die getuigen over de wanhoopsdaadpoging, zeggen: “Dit moest ophouden. Alles was beter dan dit.” Bij de daders, die zich sowieso verbergen, is geen spoor van spijt, laat staan van wroeging of gewetenlast te bekennen en dat komt doordat zij handelen onder autoriteiten die de onmenselijkheid goedkeuren en aanmoedigen. Het geweten immers, blijkt vaak niets anders dan de interiorisering van de opgelegde wetten en normen.

Die toestanden zijn ons bekend van getuigenissen uit de eerste hand onder het regime van Nicolae Ceaușescu van Roemenië die daar onder de ogen van de hele wereld een horrorbewind voerde van 1974 tot 1989. Onder die dictatuur verraadden familieleden elkaar bij de staat en het vertrouwen van alle burgers onderling verdween volkomen. De hel van het onderlinge wantrouwen vormde de motor van de volkerenmoorden in Rwanda in 1994 die uitgebreid bestudeerd werden door de Nederlandse socioloog Abram de Swaan¹ en uiteraard was er de Jodenvervolging onder het Duitse naziregime voorafgaand aan en tijdens de Tweede Wereldoorlog - om maar enkele voorbeelden te noemen.

Het respect voor mensen die behoren tot de geviseerde groepen, verdwijnt en gaat over in haat. De gevolgen laten niet lang op zich wachten: stigmatisering en demonisering, afdankingen, massale deportaties en uiteindelijk het onderbrengen van de menigten in kampen, eerst werkkampen, daarna concentratiekampen of kampen gericht op het ombrengen van de ongelukkigen - voor grootscheepse sterilisatieprogramma's ontbreekt dan immers allang de tijd. De angst ten tijde van de pandemie dat de vaccins weleens sterilisatiemiddelen konden bevatten, kwam overigens niet uit de lucht vallen aangezien aan het licht kwam dat het onvruchtbaar maken van massa's mensen buiten hun medeweten in het verleden onder velerlei regimes aan de orde was.²

(J.B., 2 oktober 2025)

Robotisering en de druk van de norm

Aflevering 7: Over 'policor'

Politieke correctheid is een begrip dat werd ingevoerd met het oog op het bestrijden van discriminatie en dat in de loop der jaren steeds wisselende invullingen kreeg zodat critici gingen spreken over een 'eufemismetredmolen'. Policor wordt door extreemrechts geschuwd waar dit de vrijheid van meningsuiting zou beknotten maar dat neigt dan weer naar de goedkeuring van bijvoorbeeld beledigend taalgebruik. Die goedkeuring verkapt echter de kaduke mening dat woorden geen daden zouden zijn.

De huidige discussie rond policor en de morele omslag daaromtrent in de V.S., vooral sinds de nieuwe instructies van de oorlogsminister aan het leger¹, heeft dus te maken met een metafysisch vraagstuk en meer bepaald met de kwestie of er ofwel twee werelden zijn, namelijk de echte wereld van de daden en daarnaast de quasi pseudowereld van de woorden, ofwel één enkele wereld waarin woorden wél meetellen. Maar dat is zeer kort door de bocht gesteld.

Het taalgebruik is aan het leven inherent en in het bijzonder aan het menselijke samenleven maar de woorden van een ongedwongen gesprek hebben niet hetzelfde gewicht als die waarmee een contract wordt opgesteld en ook hun betekenis verschilt niet weinig. Contracten zetten samenlevingsmechanismen in gang zoals computertaal doet met pc-programma's maar inzake gesprekken onder mensen moet men verwijzen naar een zin uit de Tractatus Logica-Philosophicus van Ludwig Wittgenstein: “Die stillschweigende Abmachungen zum Verständnis der Umgangssprache sind enorm kompliziert.”² Hiermee wordt verwezen naar de complexiteit van het onuitgesprokene in het levende taalgebruik dat tevens het ondergedefinieerde is, naar het in superpositie verkeren van (mogelijke) betekenissen, naar het ongezegde en het onzegbare en naar de muziek die zich (naar de woorden van de componist Claude Debussy³) tussen de noten schrijft.

Policor wordt een bijzonder penibele zaak in het licht van de realiteit van de interpretatie of dus de subjectieve component inzake communicatie. Maar als policor veronachtzaamd wordt, bestaat het gevaar dat het kind met het badwater wordt buitengegooid en dat men gaat geloven dat wellevendheid, tact, beleefdheid of beschaafdheid niet langer van tel zijn. Waar men denkt dat woorden er niet toe doen, kan men met de diplomatie de Verenigde Naties opdoeken en rest alleen nog bruut geweld en dat is rechteloosheid, jungle.

Uitgerekend dat is wat figuren zoals de huidige Amerikaanse oorlogsminister geloven: zij polariseren de hele wereld in brave burgers (dat zijn dan zijzelf en de aanhangers van hun partij) en slechteriken en wie dat weigeren te doen, noemen zij naïef, links of verwijfd. Zij stellen hun militair optreden in vreemde streken niet in vraag en geloven dat zij de vrijheid dienen met het gebruik van geweld. Zij geloven niet in vrede en in menselijke samenwerking maar alleen in concurrentie en in strijd want zo werden zij opgevoed in een kapitalisme dat zij menen te moeten verdedigen. Zij geloven dat wij gered worden dankzij hun oorlogen en tegelijk noemen ze zich volgelingen van de Sint-Salvator die de vrede predikte maar als zij christenen zijn, dan is Donald Trump de paus van Rome. Ja, er is een wereld denkbaar waarin Trump zichzelf tot keizer troont, zoals ooit Napoleon Bonaparte deed en dat ongetwijfeld uniek historisch gebeuren is warempel niet ver meer af.

(J.B., 1 oktober 2025)

Robotisering en de druk van de norm

Aflevering 5: “Der Wille zum System ist ein Mangel an Rechtschaffenheit”¹

Niet toevallig komt uitgerekend in deze tijd (aan de vooravond van W.O.III) de prediker Franklin Graham (zoon van prediker Billie Graham (1918-2018)) naar uitgerekend deze plaats (de ING Arena in Brussel) om een massa van dertienduizend zielen toe te spreken.

De massapredikers zijn een Amerikaans fenomeen dat bijzonder succesvol is voor het bijeenbrengen en hersenspoelen van grote massa's mensen en die zijn nodig om in een democratische samenleving aan een politieke meerderheid te komen, waarbij uiteraard gedacht moet worden aan de huidige politieke teneur in het land van oorsprong van de prediker in kwestie.

Bovendien is religie sinds oudsher het middel bij uitstek voor de rechtvaardiging van misdaden. Religie maar ook ideologieën en nog andere systemen waar men zich kan achter wegsteken. Vandaar schrijft Friedrich Nietzsche:“Der Wille zum System ist ein Mangel an Rechtschaffenheit.” Mensen ontvluchten hun verantwoordelijkheid door zich weg te steken achter 'het systeem'.

Het is immers een bekend gegeven dat de druk van het geweten afneemt waar mensen handelen onder een autoriteit, die ook die van de groep kan zijn (“de anderen doen het ook”), waar zij met andere woorden samenzweren en dat is in het bijzonder het geval waar de samenzwering een meerderheid gaat vormen, zoals bij uitstek het geval is in democratieën. Dit herinnert aan wat Augustinus van Hippo daaromtrent schreef, namelijk: “Als er geen gerechtigheid is, wat zijn koninkrijken dan anders dan grote roversbenden? Wat zijn roversbenden anders dan kleine koninkrijken?”²

Het tijdstip waarop het gebeurt is cruciaal maar ook de plek van samenkomst want het massagebeuren voltrekt zich in een arena welke toebehoort aan Mammon, de geldgod, de absolute monarch van heden die immers een pact heeft met de massa, het 'Neutrum'³ van Heidegger, het 'legioen' dat sinds tweeduizend jaar met de satan wordt geïdentificeerd⁴ alsook met de religie. Het geschiedt in de openbaarheid en derhalve onttrokken aan het oog van allen, zoals in "The Purloined Letter", een verhaal uit 1844 van E.A. Poe en het betreft de samenzwering van de twee grootste wereldlijke machten, die van enerzijds het geld, de economie en de politiek en anderzijds de religie, een samenzwering met als oogmerk uiteraard de zielen of dus het bezit van de massa.

Zoals ontelbare keren het geval was in de loop van de geschiedenis neemt ook nu de politiek de religie te baat in haar strijd om het monopolie en heden aan zet is de bedrieglijke stroming van de 'christelijke suprematie', wat in feite een contradictio in terminis is omdat Christus een dienaar wenste te zijn en dus alles behalve een superieur. De stroming is nationalistisch (in dit geval Amerikaans, wat nu zelfs betekent vijandig tegenover alle andere naties ter wereld (cf. de VN-vijandigheid d.d. 25 september l.l.⁵) en vaak ook Bijbels met een sterke neiging naar theonomie (door God of uit de Bijbel opgelegde wetten), gangbaar in een theocratie en met als islamitisch evenbeeld de sharia. De Nieuwe Apostolische Reformatie, een extreemrechtse beweging verwant aan de Pinkstertheologie en de Kingdom Now-beweging doet het integralisme uit het katholicisme van destijds⁶ heropleven waarin de kerk als “enige ware” niet alleen islamofoob is maar ook haat aanwakkert tegen vrouwen, homo's en vreemdelingen, alsook de Ku Klux Klan (gesticht in 1865 en dus na de Amerikaanse Burgeroorlog, uit haat jegens de vrij verklaarde uitgebuite zwarten bij de toen beëindigde slavernij) en de Christian Identity-beweging waar men gelooft dat Kelten en Germanen of dus het Arische ras de ware erfgenamen van het christendom zijn (met destijds de Führer⁷ als heraut van een nieuwe openbaring⁸), gekoppeld aan het natavisme, de ideologie dat alleen de inboorlingen meetellen, een bron van vreemdelingenhaat, paradoxaal genoeg aangehangen door de slavendrijvers met uiteraard hun allochtone slaven.

Figuren zoals Graham drammen het nieuwe normaal er bij de massa in die zich in extase overgeeft aan onzin maar in het licht van de oorlog waarvoor zij worden klaargestoomd is het onvervalste waanzin.

(J.B., 29 september 2025.)