Vroeger, toen ik nog klein was, maakte bijna iedere boer zijn eigen manden. In vele scholen werd het mandenvlechten onderwezen. Heden zijn er nog nauwelijks mensen in België die deze ambacht of stiel kennen. Vroeger waren de gemaakte manden ook allemaal bijna evengroot, namelijk in een mand ging 25 kg aardappelen. In Nederland hadden handelaars maatmanden zoals de halfmudsmanden met een inhoud van 50 liter of 35 kg aardappelen. Ook maakten de korvers manden met een inhoud van 33,3 liter of 1/3 mud, wat overeenkomt met ongeveer 25kg aardappelen een aardappelmand dus. De wissen voor die manden, die de boeren maakten, groeiden overal langs kanten en in hagen. Op enkele plaatsen waren er wissenbosjes. De kwaliteit van die wissen was ook niet jedat. Nu spreken wissentelers van Belgisch rood en Noir de villane, dat zijn bruine wissen in tegenstelling met de in onze streek alom gekende gele wissen. Die gele wissen vertakken ook zeer veel, de nieuwe rassen zoals LNN en Bleu vertakken nog nauwelijks. Op de foto kan je het verschil zien tussen de gele wissen van vroeger en Noir de villaine, beide gekookt. Vroeger gebruikten de boeren een maatstok met streepjes op om de juiste maat aan te houden. Wij hebben nu een meter ook duimstok genoemd, een mand heeft nu maten gemeten in cm. Maar alle manden die ik nog gevonden heb, zijn van verschillende inhoud. Een maatmand kan je niet meer vinden. Ik maak manden met als bodemmaat 30cm en een vlechthoogte van 31 à 32cm. Met de bovenkim en de rand erbij wordt die mand 35cm hoog. Daarbij gebruik ik een ring van 50cm diameter (hoogte plaatsing ~60cm) zodat ik een mand krijg met een bovenwijdte van ongeveer 43cm. Als ook een bodemrand wordt gemaakt, is de mand 38cm hoog. Zo bekom ik een mand voor 25kg aardappelen. De manden die hier in Haspengouw gemaakt werden waren enkele centimeters breder dan de manden die ik maak, dat was nodig om onder een bietenhakselaar te zetten.
Eerst wordt een bodem op maat gevlochten, 2cm minder dan buitenkant mand. Om de staken te kunnen aanhechten aan de bodem moeten deze aangeschalmd worden, de blees naar beneden houden. Als alle staken aan de bodem zitten worden de staken omhoog geplooid en op maat vastgebonden met een stokje. Alle staken worden vastgebonden, de maat van de mand plus 2cm aanhouden. Want bij het vlechten gaan de staken een beetje naar binnen getrokken worden. Op elke hoek wordt een dikkere droge stok mee ingevlochten om de hoeken schoon recht te houden. We beginnen met het maken van een dubbele bodemkim, met tweemaal drie lange wissen, die vertrekken aan het begin van de kortste zijde en eindigen aan het eind van de langste zijde. Nog eens aanhechten met de punten en daarna met de voet van de wissen en we hebben een bodemkim (3 à 4 dubbel) van ongeveer 5cm hoogte. De mand volvlechten met de hollandse neer. De franse neer is ook een mogelijkheid, maar is minder geschikt. Op 5cm van de te vlechten hoogte wordt de opening voor de handvatten gelaten (of ~10cm van de totale hoogte). De bovenkim met de punten aanhechten, nog eens voet op voet aanhechten en uitvlechten. Voor de bovenrand van de rechthoekige mand gemaakt wordt, zetten we een duwspin in de bovenkant en duwen de mand in zijn juiste vorm, overhoeks dezelfde maat. De bovenrand beginnen op minstens 8 staken van de hoek, anders moet de hoek afgepend worden. Op iedere hoek is een staak te weinig, dit kan opgevangen worden door de al afliggende staak, juist achter de droge hoekstaak, opnieuw mee te nemen, of een wis bij te steken. De spin blijft in de mand tot de mand gedroogd is, eventueel kan de spin vervangen worden door twee stokken met de juiste maat die overhoeks in de rechthoekige mand geplaatst worden tot ze droog is.
Vroeger, toen ik nog klein was, maakte bijna iedere boer zijn eigen manden.
Rechthoekige mand
