ONBEKEND EN ONDERSCHAT: DE ONHERSTELBARE SCHADE VAN HET FOETAAL ALCOHOL SYNDROOM
‘Alsof er geen harde schijf in zijn hoofd zit’ De Standaard |15/02/2014 | Lieven Sioen

Hebben het alcohol- en drugsgebruik door zijn biologische moeder van Aleksander Tryksza een moordenaar gemaakt? Want zelfs het grootste pleeg- of adoptiemoederhart kan de schade niet herstellen die alcoholmisbruik aanricht bij foetussen. ‘Dit is slechts het topje van de ijsberg.’

In het weeshuis in Kazachstan had Cynthia meteen door dat er iets mis was met haar meisje. Door haar manier van communiceren. Haar tengere en kleine lichaamsbouw. Haar zwakke motoriek.
Drie jaar had Cynthia naar dit moment uitgekeken. Ze had de lange adoptieprocedure doorlopen en de voorbereidingscursussen gevolgd. Daarin werd ook het thema ‘special needs’ besproken, adoptiekinderen die extra zorg vragen wegens lichamelijke of mentale beperkingen. Cynthia had aangegeven dat ze liever geen special needs-kindje wilde adopteren.
In Kazachstan zetten de adoptiediensten haar erg onder druk. Ze zag zogezegd spoken. Haar meisje van bijna zes was gezond en normaal. Ze was gescreend en Cynthia zou het medisch dossier mee naar huis krijgen.
‘Adoptie is een emotionele rollercoaster. Als je in zo’n weeshuis staat, tussen al die kinderen zonder ouders, raakt je oordeel vertroebeld. Bovendien wil je op zo’n moment dat kind niet in de steek laten. Je hoopt dat het met veel liefde en goede zorgen zijn ontberingen wel te boven zal komen.’

Enkele maanden later zat Cynthia op het vliegtuig naar België, met haar adoptiedochtertje naast zich en het Russische medisch dossier in haar tas. Thuis werd haar vermoeden bevestigd. Haar dochtertje was zeer impulsief, kende hysterische woedeaanvallen en haar mentale en motorische achterstand ten opzichte van leeftijdsgenoten groeide, in plaats van te verkleinen.
Cynthia liet het dossier vertalen. Daarin stond zwart op wit dat de biologische moeder alcoholverslaafd was. Na extra onderzoek kon ze een naam kleven op de problematiek van haar kind: het Foetaal Alcohol Syndroom, of FAS.
‘Haar hersenen en verschillende lichaamsfuncties zijn onherroepelijk beschadigd door het alcoholgebruik tijdens de zwangerschap. Het was een Zuid-Afrikaanse geneticus die de diagnose stelde. In Zuid-Afrika is FAS een wijdverspreid probleem. Hier is het amper bekend onder artsen en hulpverleners. Kinderen met FAS worden vaak als moeilijk bestempeld, of krijgen de diagnose ADHD. Want aan hun uiterlijk is niet meteen te zien dat ze hersenbeschadigd zijn. Emotioneel en cognitief is mijn dochter maar half zo oud als haar leeftijdsgenoten. Ze telt tot tien met een telraam. En die schade is onherstelbaar. Klassieke opvoedingstechnieken werken daarom niet.’

Nultolerantie
FAS is de meest extreme vorm van wat specialisten het Foetaal Alcohol Spectrum Disorder (FASD) noemen, een glijdende schaal van beperkingen die te wijten zijn aan alcoholgebruik tijdens de zwangerschap. De aandoening werd voor het eerst beschreven in de jaren zeventig, door Amerikaanse onderzoekers in Indianenreservaten, en Canadezen in Inuit-gemeenschappen. FAS is herkenbaar aan de combinatie van vier criteria. De kinderen hebben een sterk vertraagde groei. Hun moeder gebruikte alcohol tijdens de zwangerschap. Door neurologische afwijkingen zijn ze motorisch, sociaal, emotioneel en cognitief beperkt. En ze vertonen specifieke gezichtsafwijkingen: kleinere schedel, smalle oogspleetjes, lage oren, dunne bovenlip en een afgeplat gootje onder de neus. Door de alcohol zijn de hersenen zelfs fysiek minder ontwikkeld. Vooral de frontale hersenkwabben, waar onder meer het vermogen tot empathie is gelokaliseerd, zijn onvolgroeid, waardoor ook de schedel anders is gevormd.
In de VS zouden 1 à 2 op duizend kinderen met FAS worden geboren, en 3 à 5 met FASD. In Engeland zou het om zevenduizend kinderen met FASD gaan.