Geslachtsspecifieke aspecten van alcoholproblemen
Dr. Frieda Matthijs (vervolg)

3. PSYCHOSOCIALE ASPECTEN
 
A. Verschil tussen mannen en vrouwen wat alcoholmisbruik betreft
Het proces van gebruik tot verslaving verloopt bij de meeste mensen ongeveer
identiek. Het tempo en de concrete omstandigheden, maar vooral de betekenis
en de redenen kunnen verschillen.
Voor mannen is overmatig drinken stoer. Het wordt geassocieerd met avontuur,
opwinding, non-conformisme, het ontsnappen aan een burgerlijk bestaan en aan
de wereld der vrouwen. (14)
In de mate dat vrouwen het gevoel hebben dat zij maatschappelijk minder
gewaardeerd worden dan mannen, zullen zij 'veel drinken' dan ook als
statusverhogend beschouwen. Vrouwen drinken ook meer als er drinkende mannen
in de buurt zijn.
In het algemeen zijn ze wel minder vaak onder invloed dan mannen en zij
vertonen minder excessen of agressief gedrag wanneer ze dronken zijn. (7)
Onderzoekers hebben vastgesteld dat mannen en vrouwen om andere redenen naar
roesmiddelen grijpen. Waar mannen vaak experimenteren met alcohol en andere
drugs vanuit een zich goed voelen en om de sociale contacten te ondersteunen
 gaan vrouwen vooral drinken om negatieve redenen: om angstgevoelens,
onzekerheid en frustratie te onderdrukken. (10)
Mannen associëren alcohol meestal met plezier maken, samenhorigheid en
feestjes bouwen. De gewoonte om veel te drinken kan uit de hand lopen en
uitmonden in alcoholafhankelijkheid. Vrouwen, vooral diegene die zich veel
in gemengde gezelschappen bevinden, en stevig meedrinken, belanden soms op
dezelfde manier in alcoholproblemen. Vaak echter is bij vrouwen drinken van
in het begin een middel om negatieve gevoelens te overwinnen. (10)
 
B. Verschil tussen mannen en vrouwen wat reactie op de drinkende partner
betreft
Er is heel wat onderzoek verricht naar partners van verslaafden, vooral
vrouwelijke partners van mannelijke verslaafden. (5) (8)
Onderzoekers hebben in de jaren '50 vanuit een psychodynamisch model een
aantal vaste patronen beschreven bij vrouwen die lange tijd samenwonen met
een verslaafde partner. (17)
Zij introduceerden de term co-dependency waarbij de niet-gebruikende
echtgenote evenals haar alcoholische echtgenoot een 'gestoorde
persoonlijkheid' zou hebben.

Volgens deze 'Disturbed Personality Hypothesis' konden vier types onderscheiden worden:
 
"Suffering Susan": is de vrouw die masochistisch ingesteld is: zij zoekt om
te lijden en trouwt daarom met een alcoholist.

"Controlling Catherine": is de vrouw die een zwakke man trouwt omdat zij
vreest door mannen overheerst te worden.

 "Wavering Winifred": is de vrouw met een laag zelfwaardegevoel die een man
trouwt die
zwakker is dan zij zodat zij zich belangrijk kan voelen.

"Punitive Polly": is de (meestal buitenshuis werkende) vrouw die wil
wedijveren met mannen, hen verslaan, hen straffen.

In het verlengde van deze idee ligt de 'Decompensatie-theorie' volgens
dewelke de vrouw depressief zal worden en zelfs instorten op het moment dat
haar man zijn overmatig drinken staakt.
Recenter vergelijkend onderzoek nuanceert deze vaststellingen: vrouwen van
verslaafden blijken een heterogene groep te vormen waarvan sommigen
stoornissen vertonen, terwijl bij anderen nauwelijks individuele pathologie
aanwezig is.
Co-dependency werd geherdefinieerd als het proces waarin de vrouw steeds
afhankelijker wordt van haar alcoholische man. Naarmate de verslaving van de
man manifester wordt en langer duurt, worden de mogelijkheden van de vrouw
om zelfstandig een betekenisvol sociaal leven te leiden alsmaar geringer.(1)
Gedragswetenschappers onderzochten het effect van het gedrag van de partner
op het ontstaan en op het blijven bestaan van overmatig drinken.
Aangezien het geven van aandacht een sterke bekrachtiger is, ligt het voor
de hand dat de partner, die sterk gericht is op het alcohol- en druggebruik
van haar echtgenoot, door haar pogingen om dit te controleren en te
veranderen, het eigenlijk stimuleert. (5)
Bovendien reageert de man op de verwijten van zijn vrouw slechts met opnieuw
overmatig gebruik en beschouwt hij haar gedrag als oorzaak van zijn
hervallen of continueren.
In ieder geval is het belangrijk om te beseffen dat samenleven met een
disfunctionerend persoon een verregaande aanpassing vraagt en vaak met zich
meebrengt dat de partner ook gaat disfunctioneren om dit leven te kunnen
volhouden.
Een vrouw is inderdaad geneigd haar huwelijk niet snel in vraag te stellen.
Zij zal lange tijd proberen de schade te beperken: zijn werk verwittigen,
afspraken in zijn plaats met een smoesje afzeggen, zijn taken overnemen,
voor hem naar de huisarts gaan om een ziekteattest te vragen, zelf niet
drinken om hem niet in de verleiding te brengen, zorgen dat het gezinsleven
zo rimpelloos mogelijk verder gaat, zelf in therapie gaan om te leren hoe ze
kan zorgen dat hij niet meer drinkt en haar eigen behoeften meer dan ooit
opzij zetten.
Soms gaat ze meedrinken omdat ze hoopt dat dit het contact zal verbeteren.
Of ze gaat hem jaloers maken of dreigen met suïcide om toch maar een reactie
en een verandering uit te lokken. Vaak wordt ze depressief en voelt ze zich
schuldig omdat ze er niet in slaagt om hem van zijn probleem af te helpen.
Dit verhaal gaat vooral op voor vrouwelijke partners en slechts voor een
minderheid van de mannelijke partners. Een man met een verslaafde echtgenote
past in de regel zijn leven niet aan, aan het disfunctioneren van zijn vrouw
 Aangezien het centrum van zijn bestaan vaak niet in zijn gezin ligt, gaat
zijn leven (professioneel en sociaal) gewoon door. Vooral als er familie is
die de tekorten in huishouden en zorg voor de kinderen opvangt, kan de
situatie lang doorgaan. Zelden zal hij de huiselijke taken overnemen. De man
die het allemaal wel doet, wordt trouwens door zijn omgeving wat meewarig
bekeken. En misschien is het inderdaad niet zo'n gezonde reactie. Bij mannen
die zich helemaal afstemmen op het verslaafd gedrag van hun echtgenote,
vindt men vaker psychopathologische stoornissen dan bij vrouwelijke partners
van mannelijke verslaafden.(4)

(noten, zie literatuurlijst in laatste deel)