Geslachtsspecifieke aspecten van alcoholproblemen
Dr. Frieda Matthijs (vervolg)
 
4. MAATSCAPPELIJKE CONTEXT
 
Maatschappelijk is alcohol onze drug nr. een: goed geïntegreerd, goed
genormeerd en goed geaccepteerd. Veel drinken wordt beschouwd als mannelijk,
en wordt door mannen dus als positief beleefd en als identiteitsversterkend.
De maatschappij keurt te veel drinken door vrouwen meer af dan door mannen.
Tussen jongens en meisjes speelt dit verschil niet zozeer, maar het groeit
snel als vrouwen volwassen worden, en vooral als zij kinderen krijgen. (11)
Het veel drinken symboliseert mannelijkheid omdat het gekoppeld is aan 3
belangrijke aspecten van de mannelijke rol: non-conventionaliteit, het nemen
van risico's en agressie. (12 ) Mannen en jongens kunnen hun mannelijkheid
bewijzen door te drinken. Hoe meer een man drinkt, hoe mannelijker hij
overkomt, zolang hij maar geen verschijnselen van afhankelijkheid of
controleverlies vertoont. Want dat is een teken van zwakte en dus niet
mannelijk. Vrouwen drinken doorgaans minder dan mannen, en omdat ze er
lichamelijk minder goed tegen kunnen, en omdat alcohol eigenlijk een
mannelijk gedrag is dat niet echt past bij de vrouwenrol, en omdat zij nog
steeds minder deelnemen aan het openbaar leven en minder vaak in situaties
komen waar gedronken wordt.
Bij vergelijking vallen nog een aantal dingen op: (9)
Vrouwelijke alcoholisten zijn, vaker nog dan mannelijke, afkomstig uit een
gezin met een drinkende vader of moeder. Vrouwen drinken meer thuis. Ze
hebben een regelmatiger drinkpatroon, en ze combineren meer met
tranquillizers.
Zij hebben vaker een excessief drinkende partner. Ze drinken meer om
negatieve redenen en het schuld- en schaamtegevoel zijn bij vrouwen vaak
groter.
Vrouwen met alcoholproblemen verschillen eigenlijk niet wezenlijk van andere
vrouwen. Zij hebben geleerd te zorgen, de verantwoordelijkheid te nemen en
te dragen, vooral waar het emoties en relaties betreft.
Hun groot verantwoordelijkheidsgevoel maakt dat zij ook de
verantwoordelijkheid op zich nemen als er huwelijksmoeilijkheden zijn, of
als een van de kinderen gedragsproblemen stelt of als zij de overvloed aan
verwachtingen niet kunnen waarmaken, of vrezen het niet te kunnen. In veel
gevallen is alcohol een poging om er niet de brui aan te geven of niet
depressief te worden. Veel vrouwen hebben de neiging zichzelf van alle falen
de schuld te geven, terwijl ze zich tegelijkertijd niet in staat voelen om
iets aan de situatie te veranderen. (2) Wanneer zij geconfronteerd worden
met maatschappelijke onmogelijkheden, hebben zij ook de neiging de schuld
bij zichzelf te leggen. Als dit leidt tot machteloosheid en hopeloosheid, is
dit een vruchtbare bron voor depressie. (7)
De meeste vrouwen zijn door hun vrouwzijn gevangen in een aantal
maatschappelijke plichten en taken die in sommige gevallen voor stevige
conflicten kunnen zorgen. Van een vrouw wordt verwacht dat zij voor de zieke
en bejaarde familieleden zorgt. Elke vrouw die kinderen krijgt, wordt,
ongeacht haar persoonlijke geschiedenis en karakter, geconfronteerd met de
opdracht als eerste verantwoordelijk te zijn voor de zorg en opvoeding. Die
zorgplicht past soms compleet niet binnen de eigen aanleg of ambities. (15)
 
5. HULPVERLENING
 
Wat behandeling betreft, zijn de resultaten bij mannen en vrouwen ongeveer
gelijk.
Vrouwen kiezen meer voor zelfhulp en voor gedragstherapie en minder voor
langdurige opname en groepstherapie. In de alcoholhulpverlening komen 2 tot
10 keer zoveel mannen als vrouwen. (6) Vrouwen zijn minder geneigd alcohol
als oorzaak aan te wijzen. Vaak komen zij met lichamelijke klachten, met
psychische of relationele moeilijkheden als aanmeldingsprobleem.
Het niet herkennen van het aanwezige alcoholprobleem door de huisarts, maakt
nogal eens dat er en geen adequaat antwoord gegeven wordt en daarenboven,
dat er nog tranquillizers of slaappillen worden voorgeschreven, zodat een
gecombineerde verslaving ontstaat. (16)
Vrouwen hervallen minder als zij thuis kinderen hebben. Mannen hervallen
meer als zij alleen wonen, vrouwen niet.
Waar het in het algemeen mijn ervaring is, dat confrontatie weinig
motiverend werkt bij mensen met alcoholproblemen, is dat zeker zo voor
vrouwen. En als het op korte termijn al werkt, ­vrouwen laten zich toch
nogal gemakkelijk zeggen hoe zwaar ze wel tekort schieten - versterkt het
enkel hun negatief zelfbeeld, en hun gevoel van onmacht en schuld. (13)
Vanuit deze beleving is het aanpakken van de problemen per definitie
onmogelijk. Als je schuldig, machteloos en zwak bent, kan je het niet zelf,
en zal de hulpverlener het moeten doen. De behandeling zal zich dan ook van
in het begin moeten richten op het deculpabiliseren en op het vergroten van
het zelfwaardegevoel.
Vaak ligt er veel boosheid klaar, die zij niet durft te uiten, omdat ze
immers 'schuldig' is. Alle maatschappelijke reële of vermeende verwachtingen
 alle evidenties die zij zelf heeft geleerd of waarmee zij in de omgeving
wordt geconfronteerd, zullen daarbij aan bod moeten komen, benoemd en
omschreven worden, zodat zij er op een vrijere manier kan mee omgaan. (15)
Het zou verkeerd zijn het alcoholprobleem van een vrouw te herleiden tot een
puur vrouwenrolprobleem. Het zou echter een even grote fout zijn dit
belangrijke aspect van haar bestaan te negeren.
 

(noten, zie literatuurlijst in laatste deel)