Geslachtsspecifieke aspecten van alcoholproblemen Dr. Frieda Matthijs (vervolg) 4. MAATSCAPPELIJKE CONTEXT Maatschappelijk is alcohol onze drug nr. een: goed geïntegreerd, goed genormeerd en goed geaccepteerd. Veel drinken wordt beschouwd als mannelijk, en wordt door mannen dus als positief beleefd en als identiteitsversterkend. De maatschappij keurt te veel drinken door vrouwen meer af dan door mannen. Tussen jongens en meisjes speelt dit verschil niet zozeer, maar het groeit snel als vrouwen volwassen worden, en vooral als zij kinderen krijgen. (11) Het veel drinken symboliseert mannelijkheid omdat het gekoppeld is aan 3 belangrijke aspecten van de mannelijke rol: non-conventionaliteit, het nemen van risico's en agressie. (12 ) Mannen en jongens kunnen hun mannelijkheid bewijzen door te drinken. Hoe meer een man drinkt, hoe mannelijker hij overkomt, zolang hij maar geen verschijnselen van afhankelijkheid of controleverlies vertoont. Want dat is een teken van zwakte en dus niet mannelijk. Vrouwen drinken doorgaans minder dan mannen, en omdat ze er lichamelijk minder goed tegen kunnen, en omdat alcohol eigenlijk een mannelijk gedrag is dat niet echt past bij de vrouwenrol, en omdat zij nog steeds minder deelnemen aan het openbaar leven en minder vaak in situaties komen waar gedronken wordt. Bij vergelijking vallen nog een aantal dingen op: (9) Vrouwelijke alcoholisten zijn, vaker nog dan mannelijke, afkomstig uit een gezin met een drinkende vader of moeder. Vrouwen drinken meer thuis. Ze hebben een regelmatiger drinkpatroon, en ze combineren meer met tranquillizers. Zij hebben vaker een excessief drinkende partner. Ze drinken meer om negatieve redenen en het schuld- en schaamtegevoel zijn bij vrouwen vaak groter. Vrouwen met alcoholproblemen verschillen eigenlijk niet wezenlijk van andere vrouwen. Zij hebben geleerd te zorgen, de verantwoordelijkheid te nemen en te dragen, vooral waar het emoties en relaties betreft. Hun groot verantwoordelijkheidsgevoel maakt dat zij ook de verantwoordelijkheid op zich nemen als er huwelijksmoeilijkheden zijn, of als een van de kinderen gedragsproblemen stelt of als zij de overvloed aan verwachtingen niet kunnen waarmaken, of vrezen het niet te kunnen. In veel gevallen is alcohol een poging om er niet de brui aan te geven of niet depressief te worden. Veel vrouwen hebben de neiging zichzelf van alle falen de schuld te geven, terwijl ze zich tegelijkertijd niet in staat voelen om iets aan de situatie te veranderen. (2) Wanneer zij geconfronteerd worden met maatschappelijke onmogelijkheden, hebben zij ook de neiging de schuld bij zichzelf te leggen. Als dit leidt tot machteloosheid en hopeloosheid, is dit een vruchtbare bron voor depressie. (7) De meeste vrouwen zijn door hun vrouwzijn gevangen in een aantal maatschappelijke plichten en taken die in sommige gevallen voor stevige conflicten kunnen zorgen. Van een vrouw wordt verwacht dat zij voor de zieke en bejaarde familieleden zorgt. Elke vrouw die kinderen krijgt, wordt, ongeacht haar persoonlijke geschiedenis en karakter, geconfronteerd met de opdracht als eerste verantwoordelijk te zijn voor de zorg en opvoeding. Die zorgplicht past soms compleet niet binnen de eigen aanleg of ambities. (15) 5. HULPVERLENING Wat behandeling betreft, zijn de resultaten bij mannen en vrouwen ongeveer gelijk. Vrouwen kiezen meer voor zelfhulp en voor gedragstherapie en minder voor langdurige opname en groepstherapie. In de alcoholhulpverlening komen 2 tot 10 keer zoveel mannen als vrouwen. (6) Vrouwen zijn minder geneigd alcohol als oorzaak aan te wijzen. Vaak komen zij met lichamelijke klachten, met psychische of relationele moeilijkheden als aanmeldingsprobleem. Het niet herkennen van het aanwezige alcoholprobleem door de huisarts, maakt nogal eens dat er en geen adequaat antwoord gegeven wordt en daarenboven, dat er nog tranquillizers of slaappillen worden voorgeschreven, zodat een gecombineerde verslaving ontstaat. (16) Vrouwen hervallen minder als zij thuis kinderen hebben. Mannen hervallen meer als zij alleen wonen, vrouwen niet. Waar het in het algemeen mijn ervaring is, dat confrontatie weinig motiverend werkt bij mensen met alcoholproblemen, is dat zeker zo voor vrouwen. En als het op korte termijn al werkt, vrouwen laten zich toch nogal gemakkelijk zeggen hoe zwaar ze wel tekort schieten - versterkt het enkel hun negatief zelfbeeld, en hun gevoel van onmacht en schuld. (13) Vanuit deze beleving is het aanpakken van de problemen per definitie onmogelijk. Als je schuldig, machteloos en zwak bent, kan je het niet zelf, en zal de hulpverlener het moeten doen. De behandeling zal zich dan ook van in het begin moeten richten op het deculpabiliseren en op het vergroten van het zelfwaardegevoel. Vaak ligt er veel boosheid klaar, die zij niet durft te uiten, omdat ze immers 'schuldig' is. Alle maatschappelijke reële of vermeende verwachtingen alle evidenties die zij zelf heeft geleerd of waarmee zij in de omgeving wordt geconfronteerd, zullen daarbij aan bod moeten komen, benoemd en omschreven worden, zodat zij er op een vrijere manier kan mee omgaan. (15) Het zou verkeerd zijn het alcoholprobleem van een vrouw te herleiden tot een puur vrouwenrolprobleem. Het zou echter een even grote fout zijn dit belangrijke aspect van haar bestaan te negeren.
(noten, zie literatuurlijst in laatste deel)
|