Vrijheid is coproductie

Nu de grote vrijheid binnen handbereik ligt, stelt zich meer en meer de vraag waarover we eigenlijk spreken. Wat is vrijheid en is de mens wel zo’n vrij wezen?

De vrijheid van de ene begint waar de vrijheid van de andere eindigt.

In een artikel in De Standaard verwijst Ignaas Devisch, hoogleraar medische filosofie en ethiek aan de UGent, naar Friedrich Schelling die in ‘Über das Wesen der menschlichen Freiheit’ (1809) schreef dat vrijheid de mogelijkheid van goed en kwaad is. Het kwaad is het drama van de vrijheid, want in een universum zonder vaste grond of ordening kunnen we letterlijk alles doen. In een liberale democratie staat vrijheid daarom altijd in verhouding tot veiligheid en het beperken van de mogelijkheid om een gevaar voor elkaar te zijn.

Het is de overheid die de opdracht heeft om ervoor te zorgen dat met de begrippen ‘vrijheid’ en ‘vrijheid van meningsuiting’ op de juiste manier wordt omgegaan. De staat moet voor de spelregels zorgen. Een dergelijke opdracht kan niet overgelaten worden aan individuen of private organisaties.

Dat dit voor de overheid geen gemakkelijke opgave is, staat buiten kijf. En dat de mens het in zich heeft constant te botsen op beperkingen die haar of hem worden opgelegd, is even wiedes.

Hoe moet de staat zich van die opdracht kwijten? Zoals een zedenmeester of zoals een notaris? Indringerig en betuttelend of eerder tussenkomend of bemiddelend? Of anders geformuleerd, de overheid als (opperste) moreel gezag of de overheid als deskundige, onafhankelijke en onpartijdige dienstverlener bij het afsluiten van contracten tussen personen?

Hoe dan ook hangt het succes af van coproductie, met de mens in de hoofdrol en de staat – in de meest wenselijke opstelling-  in de rol van ‘aanwezige afwezige’.

De Standaard – 8 juni 2021 - Moet de staat zich gedragen als zedenmeester of notaris? Door Ignaas Devisch.