Waar de wereld van vol is, loopt de taal van over, althans zo las ik in het ‘De Standaard Weekblad’ nr. 493 van zaterdag 8 mei 2021.
Dat bracht mij op het idee om eens stil te staan bij een aantal coronawoorden en daar een ludieke invulling aan te geven. Hier gaan we dan:
- avondklok: klok die aangeeft om hoe laat corona het gevaarlijkst is
- anderhalvemeteren: op afstand blijven, want anders dreigt er ‘afstandschaamte’
- antivaxer: synoniem voor ‘prikvertikker’
- bemondkapt: het fijne gevoel om met een mondkapje door het leven te gaan
- bubbel: uiterst kleine mensenkring die je vooral niet ziet
- coronakwieke: vrouwelijk burgemeester of ander dynamisch persoon die niet aan de neiging kan weerstaan om als snelste gevaccineerd te worden
- corona-onduidelijkheid: al wat duidelijk is maar wat we niet willen
- coronapas: soort rijbewijs voor gevaccineerden
- coroontje: iemand die corona aan zijn been heeft
- gecoroniseerd: te vergelijken met gekoloniseerd (ook een vies woord)
- gezellige drukte: in coronatijden over de koppen lopen, bijvoorbeeld in winkelstraten
- hamsterschaamte: een gevoel dat niemand heeft als er een pandemie uitbreekt
- in coronatijden: periode van maart 2020 tot als ze eindigt
- knuffelcontact: contact dat je maar beperkt mag hebben, want anders dreigt er ‘druppeloverdracht’
- la boum: we nemen het park in en kloppen eens goed op de politie
- ne me covid pas!: blijf uit mijn buurt en begin zeker niet te hoesten of te proesten
- ophokplicht: van toepassing op pluimvee, maar sinds de pandemie ook op mensen
- paaspauze: periode in het jaar dat je de kat uit de boom kunt kijken
- pandemiepuppy: hondje dat je alleen maar graag ziet in tijden van corona
- pandemoe: snakken naar post-coronatijden omdat we dan ons moe terug kunnen bezoeken
- plexiglas: synoniem voor ‘spatscherm’ dat het coronavirus tegenhoudt of juist in de hand werkt - woord ook te gebruiken bij bestelling van witte wijn in een restaurant tijdens pandemie (glazen in glas zijn niet coronaproof!)
- plezant: wat we zeker in coronatijd niet gaan doen
- post-coronavrijheid: een woord dat we niet kunnen uitleggen, maar wel gaan ontdekken als alles voorbij is; zie verder bij 'vrijheidsprik'
- raamdez-vous: afspraak waarbij de ‘bemondkapte’ contactpersonen zich beiden aan een verschillende zijde van een raam bevinden om gezellige momenten met elkaar door te brengen
- spatscherm: zie plexiglas
- statisziek: slepend gevoel na een overdosis coronastatistieken
- triage: iemand klaarstomen voor quarantaine e.d.
- venstertje-rijden: veilig reizen per trein (geldt enkel voor de heenreis)
- viris: vrouwelijke vorm van virus
- viroloog: veterinair die nog wat avondonderwijs heeft gevolgd; een ‘tafelviroloog’ is een viroloog die niet weg te denken is als gast in nieuwsuitzendingen op radio en t.v.
- vrijheidsprik: inenting die de mens gelukzalig maakt
- wc-papierschaamte: schaamte die een supermarktbezoeker ervaart als hij wc-papier hamstert bij dreiging of begin van een pandemie
- zelfısolatie/ zelfquarantaine: je moet maar op het gedacht komen; hoe leuk kan dat zijn!
‘Mensen handelen heel vaak emotioneel, instinctief en onbewust’ en ‘De mens handelt op basis van individuele overleving’, schreef ik in mijn blog van 4 mei over burgerlijke ongehoorzaamheid.
Een voorval in Limburg, waarbij een burgemeester zichzelf, vrienden, kennissen en getrouwen een flinke voorrang bij de vaccinatie verschafte, bewijst dat nogmaals.
Een andere beschouwing daaraan verbonden heeft te maken met macht. ‘Macht corrumpeert, absolute macht corrumpeert absoluut,’ een beroemde uitspraak van Lord Acton, een Engelse katholieke historicus, politicus en schrijver (10 januari 1834-19 juni 1902). Het wil zeggen dat macht een mens bederft. Macht heeft een donkere kant. En die donkere kant kan leiden tot machtsmisbruik of ook de schending van moreel gezag. Geld is een goede dienaar maar een slechte meester. Dat geldt ook voor macht.
Het staaltje eigenbelang in Limburg is misschien maar een fait divers, tenzij het bekeken wordt in het kader van twee nieuwe ontwikkelingen in de pandemie.
Een eerste ontwikkeling is ‘Impfneid’. Dit Duitse woord kan in het Nederlands omschreven worden als: jaloezie of afgunst ten overstaan van mensen die al zijn ingeënt tegen het coronavirus. Een vertaling zou kunnen zijn: ‘inentingsjaloezie of inentingsafgunst’.
Een andere ontwikkeling is de coronapas, gezondheidspas of vaccinatiepas. Dat document is bedoeld om degenen die volledig ingeënt zijn al een aantal vrijheden toe te kennen. Maar wat dan met dat deel van de bevolking dat nog zit te wachten op een uitnodiging om gevaccineerd te worden?
De reactie ligt voor de hand: discussies en frustraties alom.
De pandemie laat werkelijk alle kanten van de mens zien.
Burgerlijke ongehoorzaamheid is het opzettelijk overtreden van de wet of het negeren van bevelen van de overheid met als doel zich te verzetten tegen politieke besluitvorming. De meeste denkers en activisten die zich ermee bezig houden, stellen dat burgerlijke ongehoorzaamheid per definitie geweldloos is en nooit plaatsvindt uit louter eigenbelang.
De praktijk geeft echter aan dat georganiseerde acties van burgerlijke ongehoorzaamheid vaak slecht aflopen, meer verliezers dan pure winnaars opleveren, en sommige aanstokers en deelnemers een dubbele agenda hanteren: één voor de goede zaak en een andere zelfzuchtig of zelfs malafide.
Burgerlijke ongehoorzaamheid is volgens VUB-professor Timothy Desmet volledig te verklaren vanuit de menselijke psychologie. Een belangrijke les uit zijn analyse is dat men er vooral niet vanuit mag gaan dat de mens handelt op basis van rationeel gedrag. Burgerlijke ongehoorzaamheid tijdens de coronacrisis ligt in lijn met de menselijke psychologie. Mensen handelen heel vaak emotioneel, instinctief en onbewust.
De mens handelt op basis van individuele overleving. Verder schatten mensen de kans dat er iets ergs kan gebeuren lager in bij zichzelf dan bij iemand anders. Ook dit verklaart de diverse vormen van burgerlijke ongehoorzaamheid.
De sociale norm speelt evenzeer een grote rol. De verslaggeving in de media over mensen die de regels niet volgen leidt tot imitatiegedrag. En tot slot leidt het gebrek aan eenduidige communicatie vanuit de overheid en andere verwarrende boodschappen tot psychologische stimuli voor mensen om terug te grijpen naar vooroordelen. Vaak laten mensen zich meer leiden door beelden in de media dan de informatie die de overheid verspreidt.
Het valt op dat na de ‘paaspauze’ – die de overheid in ons land invoerde - de burgerlijke ongehoorzaamheid is toegenomen en bijgevolg ook de berichtgeving daarover in de media. De promotors van die ongehoorzaamheid komen uit verschillende hoeken van de maatschappij; recent: cultuurhuizen, cinema’s, ‘la boumers’ (jongeren en hun aanhang die parken innemen), en zelfs politici, waaronder er zijn met de titel van burgemeester.
Inspelen op hoe de hersenen van mensen functioneren had een belangrijke bijdrage kunnen leveren in het succes van de lockdown en de exitstrategie, zo stelt Professor Desmet. Dat is ontegensprekelijk zo, al is de praktijk altijd weerspanniger dan de theorie.
Daarenboven is voorkomen slechts één aspect van het geheel. Minstens even belangrijk is wat te doen ingeval burgerlijke ongehoorzaamheid toch plaatsvindt, want het volledig uitsluiten is een utopie.
De oplossingen bevinden zich tussen enerzijds, er paal en perk aan stellen op Russische of Chinese wijze - waar niemand in een democratische rechtsstaat naar vraagt – en anderzijds, het gedogen om niet te zeggen het legaliseren; ook dat laatste zou niet verantwoord zijn en zelfs ondemocratisch ten opzichte van degenen die burgerlijke ongehoorzaamheid afkeuren. De oplossing ligt ergens tussenin en vraagt een balanceren tussen filosofische, sociologische overwegingen, aan de ene kant, en juridische overwegingen, aan de andere kant. Nog te zwijgen over de medische en politieke overwegingen. Het blijft hoe dan ook een zeer moeilijke evenwichtsoefening.
Bronnen:
*De Standaard – 3 mei 2021 – Burgerlijke ongehoorzaamheid betekent niet onvoorzichtig. Door Filip Tielens, Lieve Van de Velde.
