|
Max Elskamp: zijn Levensloop
Bekeken vanuit het
oogpunt van zijn ziekte(s)
en zijn streven naar "heiligheid" en "Het Mystieke".
(inleiding en voetnoten)
Mon Dieu qui savez les étoiles
Qui fixent à chacun son lot
Mijn God die weet dat in de sterren geschreven staat
Hoe iedereen door het leven gaat
.
(La Chanson de la Rue Saint-Paul, Le Calvaire, II,)
Welke ziektes kwelden Max Elskamp ? In afwachting dat een
literair-historicus of een letterkundig geschoold neuroloog deze vraag beantwoordt, mag de geïnteresseerde lezer,
voorbijgaand aan de pijn veroorzaakt door de dood van zijn gezinsleden, de
lijdenskelk van Max Elskamp naar eigen inzicht vullen met een cocktail van
ziektebeelden zoals syfilis, bloedarmoede, neurasthenie, verlamming, geheugenzwakte, slapeloosheid,
migraine, lumbago, ademnood (hij was een kettingroker), hartziekte, suikerziekte, cataract, en dementie; ofwel, als
dit niet poëtisch genoeg is, en om in de letterkundige sfeer te blijven met de
ziekte van Hölderlin, de ziekte van Maeterlinck of de ziekte van Artaud. Of had Elskamp gewoon wat last van "la névrose de la fin du siècle" ? Jean de Boschère noemde het "bezetenheid" in de Middeleeuwse betekenis van het woord. Patrick Zeyen verkoos de term "acédie" in zijn biografische studie "Acédie et rédemption à Anvers: Max Elskamp". ( gepubliceerd in « Lettres ou ne pas lettres, mélange de littérature française de Belgique, offerts à Roland Beyen. » (2001).
De meeste gegevens over het lichamelijk en psychisch
onbehagen van Elskamp vinden we, zijn leven lang, in zijn brieven aan Henry van
de Velde, Maurits Mockel, Jean de Boschère, Emma Lambotte en anderen. Hij beschrijft daarin met grote precisie
wat hem scheelde. Maar deze brieven werden nog nooit tot één geheel verzameld, laat staan nagelezen, zeker niet door een persoon met enige expertise op het vlak van neurologische aandoeningen of mystieke ervaringen. Paul Neuhuys had in letterkundige conferences, in de jaren dertig van vorige eeuw, de
ziekte van Elskamp toegeschreven aan de risicovolle status die aan het
dichterschap verbonden is. Maar Emile H. Van Heurck wees hem
hiervoor terecht:
Gardez-vous dattribuer à la poésie ou au surmenage le mal
impardonnable dont il souffre dans son cerveau et dans sa chair. Jen connais
depuis de bien longues années lorigine et croyez-moi, la poésie, ni le
surmenage nont rien à y voir » (« bulletin ça ira » 2002/4 nr
12 pg. 44.). Jammer
genoeg hield Emile H. Van Heurck de details van zijn kennis als een medisch geheim
voor zich.
150 jaar na zijn geboorte is het niet te vroeg om de
levensloop van Max Elskamp van naderbij te bekijken en wel vanuit het oogpunt
van zijn ziekte(s) en zijn streven naar "heiligheid" en "het mystieke".
De bronnen van deze biografie
zijn:
1/ De
dichtbundels:
La Chanson de la Rue Saint-Paul met de
herinneringen aan zijn meest prille kindertijd en met alle intieme herinneringen
aan zijn moeder, zijn vader en zijn zuster.
Sous les tentes
de LExode : de oorlogsbundel met zijn herinneringen over zijn
verblijf in Bergen Op Zoom van oktober 1914 tot september 1916.
Les Fleurs Vertes en Les Joies Blondes: postume
bundels waarin de echos te horen zijn van zijn omzwervingen op mystieke
wegen.
2/ De brieven aan
zijn vrienden en vriendinnen:
Henry van de Velde (1863-1957)
Jean
de Boschère (1878-1953)
André Suarès (1868-1950)
Emile Verhaeren (1855-1916)
Neel Doff (1858-1942)
Albert Mockel (1866-1945)
Emma Lambotte (1876-1933)
Charles-Louis Philippe (1874-1909)
Charles Waterkeyn (? -1962)
3/ Biografische
studies:
HFJ = Henri
Floris Jespers : « Max Elskamp et
Paul Neuhuys, correspondance inédite » (Henri Floris Jespers). « Textyles nr 22 », 2003.
HFJ2= Henri Floris Jespers : « De
andere Stem van de Stad » in het tijdschrift Deus ex Machina (1992/4)
HFJ3= Henri
Floris Jespers in Gierik nr 76 (2002)
CB = Christian Berg, « Jean de
Boschère, André Suarès et Max Elskamp »
Regards sur les lettres françaises de Belgique », Andre de Rache,
Brussel 1976.
HD = Henri Davignon « LAmitiè
de Max Elskamp et dAlbert Mockel, lettres inédites, 1955)
HB = Herman Braet « Max
Elskamp et son uvre. Quelques lettres et documents. » Regards sur les
lettres françaises de Belgique », Andre de Rache, Brussel 1976.
HvdV = Henry van de Velde : « De poetische
vorming van Max Elskamp (vertaald door Lode Zielens, 1943). ( hommage Henry van de Velde op http://artsrtlettres.ning.com via blog Robert Paul)
RG = Robert Guiette , « Poètes daujourdhui « ; « Max Elskamp , une
étude, choix de poèmes, inédits, bibliographie, portraits, documents », 1955,
Pierre Seghers, Parijs)
RG2 = Robert
Guiette : « Correspondance de Max Elskamp et de Jean de Bosschère »,
Académie Royale de Langue et de Littérature Françaises, 1963)
RG3 = Robert
Guiette : « Lettres de Max Elskamp à un ami » (Palais des
Académies, 1966). « un ami » is Charles Waterkeyn, een burgerjongen
zonder literaire of artistieke achtergrond. Elskamp leerde hem kennen in het
vluchtelingenkamp in Bergen op Zoom. Hij werd later in Antwerpen zijn
wisselagent en beheerde zijn beleggingen.
JDB = Jean
de Boschère: « Max Elskamp », essai, bibliothèque de lOccident, Paris,
1914
MS = Marcel Schiltz : « La Vie tourmentée de
Max Elskamp », Brussel, 1937, ça ira.
LS = Livia Stijns : LAmitié
de Verhaeren et dElskamp » ( Revue Générale Belge, Brussel , 1955)
Er bestaan drie studies over zijn zoeken naar de waarheid
en zijn streven naar heiligheid:
Michel Otten: Un aspect de la vie Religieuse de Max
Elskamp (Bulletin Académie Royale, 1958)
Christian Berg: Max Elskamp et le Bouddhisme » (Université de
Nancy, 1972)
Patrick Zeyen: "Acédie et Rédemption à Anvers: Max Elskamp"
(einde van : voetnoten en woord vooraf bij levensloop)
|
