Gaspar Mengels, ° 24.09.1823 te Montenaken, gemeente Vroenhoven, district Maastricht. + 24.04.1888 te Vlijtingen
Sybilla KELLENS werd geboren te Vlijtingen op 18.08.1826 en stierf er op 01.05.1850
Ze was de dochter van Paulus KELLENS (°23.03.1795 +09.01.1865), een kleermaker uit Vlijtingen en CLEUREN Anna (Vlijtingen °08.10.1796 +27.03.1874). Sybilla kwam uit een gezin met negen kinderen.
Ze stierf jong op 01.05.1850 in haar ouderlijk huis in Vlijtingen bij de geboorte van hun enig kind Edmond. Sybilla werd maar 23 jaar oud.
Gaspar huwde met Sybilla op 24.01.1850 te VLIJTINGEN.
Sybilla was bij haar huwelijk 23 jaar oud en zes maanden zwanger.
Ze gingen wonen in VROENHOVEN.
enig kind:
Edmond MENGELS °01.05.1850 te Vlijtingen +09.10.1935 te Vlijtingen stamvader van de zevende generatie
Edmond Mengels ° 31.01.1781 te Montenaken (getuigen Michel Gielen en Catharina Mengels) +12.04.1838 te Montenaken aanvankelijk landbouwer, later dagloner Helene Basteans ° 21.01.1796 te Montenaken +17.01.1850 huishoudster
Het huwelijk ging door op 15.04.1819 te Wilre (Wolder) ten Westen van Maastricht. getuigen: Hendrick Swinnen – landbouwer 31 jaar Gerard Meertens – hovenier 50 jaar Joannes Meertens – hovenier 21 jaar Peter Gulize – hovenier 42 jaar
Burgerlijk huwelijk op 15.04.1819 te Oud Vroenhoven
(getuigen Mengels Gaspar, Hechtermans Maria, Basteans Pieter en Rutten Geertruid (respectievelijke ouders van Edmond en Helena) kinderen uit het huwelijk:
- Maria Mengels ° te Montenaken op 12.02.1820 + 22.06.1837 - Gertrudis Mengels ° te Montenaken op 04.06.1821
- Gaspar Mengels ° te Montenaken op 24.09.1823 + 24.04.1888 (stamvader van de zesde generatie)
- Johannes Mengels ° te Montenaken op 04.09.1826 - Catharina Mengels ° te Montenaken op 21.09.1831 + 19.10.1832
Casparus Mengels: °22.02.1741 te Kanne +06.03.1812 te Montenaken (Vroenhoven), district Maastricht. beroep: Landbouwer.
Maria Hegtermans: °09.04.1737 te Kanne (dochter van Edmond en Sibilla Hertogen) +12.05.1795 te Wolder begraven op het kerkhof van montenaken.
(die 12a mensis maij obijt Maria hegtermans, omnibus ecclesiae sacramentis munita, relicto casparo mingels sepulta in montenaken……r.i.p.) Huwelijk: 07.04.1777 te WOLDER (getuigen Sibilla Hegtermans en Benedictus Mengels)
(vermelding in het huwelijksregister: in de derde gemengd met de vierde graad van bloedverwantschap.)
Kinderen uit het huwelijk:
1. Petrus Mengels: ° te Montenaeken op 30.01.1778. De doopgetuigen vermeld in het register waren Petrus Mengels en Margarita Heghtermans
(anno 1778 mensis januarii die 30ma baptisatus fuit petrus filius legitimus casparis mengels et mariae heghtermans qui contraxerunt matrimonium in hac parochia diocesius leoddiensis ditionis hollandicae suscipientibus petro mengels et margaritta heghtermans)
2. Edmundus Mengels: ° te Wolder op 31.01.1781 + 12.04.1838 te Vlijtingen (stamvader van de vijfde generatie). De doopgetuigen vermeld in het register waren Gielen Michael en Mengels Catharina
(die 3ia mensis januarij baptizatus est edmundus filius legitimus casparis mengels et mariae hechtermans qui matrimonio iuncti sunt in hac parochia susceptores michael gielen et Catharina mengels)
Casparus Mengels, de stamvader van de vierde generatie verlaat Kanne en trouwt in 1777 met Maria Hegtermans. Het huwelijk wordt ingeschreven in het parochiaal register van de gemeente Wolder. Ze vestigen zich ook in Wolder waar de kinderen Petrus en Edmundus geboren worden.
Pieter MENGELS werd gedoopt te Kanne op 31.10.1710, en werd er begraven op 19.03.1758. hij huwde met Maria VRIJENS (°03.02.1713 + 25.12.1779) in Kanne op 22.10.1738 en het huwelijk werd voltrokken door Huberto Vrijens, broer van de bruid. De getuigen waren Lambertus Mengels, Maria Mengels, Joannes Vrijens en Renerus Vrijens.
(in het huwelijksregister werd er melding gemaakt van een bloedverwantschap tussen Petrus Mengels en Vrijens Maria). Er staat letterlijk geschreven: (“dispensatie=in tertu aequealis consanguinitatis impedemento utque tertio banno”).
Er was sprake van een bloedvermenging in de derde graad. Hieruit kan afgeleid worden dat in een vorige generatie er ook een huwelijk plaatsvond tussen een voorouder van Pieter Mengels en Maria Vrijens.
Maria Vrijens stierf in 1779 aan een kwaadaardige koorts: “ex maligna febri”. Ze werd begraven in Kanne op 25.12.1779
kinderen uit het huwelijk:
1. Petrus Mengels (°31.07.1739)
Werd gedoopt als Mingels Petrus. De doopgetuigen waren Mingels Lambertus en Vrijens Catharina Petrus Mengels huwde op 24.09.1769 met Vrijens Maria Anna, de zus van zijn moeder. In het trouwregister werd vermeld: tertii quartique mixti gradus consanguinitatis
kinderen: - Petrus (°31.07.1770) Met als doopgetuigen Mengels Casparus en Vrijens Maria. (vermelding op doopakte): “matrimonium contraxerunt obtenta ab episcopo nostro dispensatione tertia quartique mixtu gradus consanguinitatis in canne..” - Joannes (°10.12.1772) Met als doopgetuigen Vrijens benedictus en Mengels Maria. - Casparus (° 26.03.1775) Met als doopgetuige Mengels Casparus en Vriens Maria Catharina. - Maria Catharina (°16.05.1776) doopgetuigen Botson Joannes en Mengels Catharina .
2. Casparus Mengels: °22.02.1741 - +06.03.1812 (stamvader van de vierde generatie) doopgetuigen Vrijens Renerus (vader van Maria) en Mengels Maria.
3. Lambert Mengels: °17.09.1742 - +15.06.1826 doopgetuigen Mengels Petrus (grootvader) en Hennus Elisabeth
4. Joannes Mengels: °18.02.1745 - +09.02.1779 doopgetuigen Vrijens Joannes en Mengels Gertrudis Joannes werd 33 jaar. Begraven in Gronsveld in het jaar 1779.
Joannes Mengels huwde op 25.09.1774 te Kanne met Catharina Claessens (°1750 +06.09.1781) en het huwelijk werd gezegend met twee kinderen:
- Petrus Mingels (° Gronsveld op 13.08.1775) - Simon Mingels (° Gronsveld op 13.08.1777 – 10.01.1845)
Joannes Mingels startte in Gronsveld met de naam MINGELS (zie 271 nakomelingen op allelimburgers.nl)
5. Catherina Mengels: °01.04.1747 - +25.10.1832 doopgetuigen Bettonville Waltherus, Vrijens Maria en Anna
6.Renerius Mengels: °27.08.1749 - + vrij vlug na de doop. doopgetuigen Fias Leonardus en Dassen Catharina.
7.Winand Mengels: °24.04.1751 + 22-10-1771
Stierf op zijn twintigste. (doodgebleven onder de brokstukken bij een instorting in de Maasberg tijdens het blokbreken. Winand was tewerkgesteld in de Maasberg waar er mergelblokken gekapt werden. Mergelblokken werden toen veel gebruikt als bouwmateriaal in de streek. In het begrafenisregister wordt bij Winand Mengels als doodsoorzaak vermeld: “infortunis in monte vulgo maes…”
Zijn nonkel, Winand Mengels vermeldt dit ook in zijn kroniek. Hij schrijft het volgende:
“Den 17 dito is Winand Mengels, jonckman, sone van myne, halven broeder, onder de ruinen van eenen piller in den Maesbergh doodtgebleven.”
Op een foto van een opschrift uit de Maasberg van 1771 lezen we:
“Hier is gestorven den eersamen winandus mengels, gestorven den 17 october anno 1771 bit god voor de siele”
(bron: D.C. Van Schaik: Maastricht en de Sint Pietersberg – Heer 1948.)
8. Benedictus Mengels: °26.02.1753 doopgetuigen Vrijens Benedictus en Bredenraet Maria
9.Maria Mengels: °25.06.1755 - +22.05.1785 doopgetuigen Daemen Paulus en Vrijens Helena
10.Renier Mengels: °23.04.1758 doopgetuigen Nicolaers Renerus en Schepers Helena
Petrus (Pieter) MENGELS °ca 1680 + 04.10.1773 Petrus werd begraven te Kanne op 04.10.1773 met vermelding in het begrafenisregister:
”matricularis in wilre en montenaeken…..” Koster (matricularius) in Wilre en Montenaken…. Het Dorp Wilre is nu het Nederlandse Wolder. Het maakt deel uit van de stad Maastricht en situeert zich in het Zuidwesten van de stad waar het grenst aan België. Wolder werd in 1920 door Nederland geannexeerd en maakte voordien deel uit van de gemeente Oud-Vroenhoven. Met Montenaken werd toen het huidige Vroenhoven bedoeld.
Omdat de doopregisters van KANNE pas startten in 1697 kunnen we geen exacte geboortedatum bepalen. Wel kunnen we met zekerheid zeggen dat de vader van Petrus gekend is als Petrus Mengels (ca °1665 +1720) omdat hij doopgetuige was bij de doop van zijn oudste zoon.
Petrus huwde met Catharina Nicolaers / Niels (° ca 1690 + 25.03.1724) Catharina Nicolaers werd begraven te Kanne op 25.03.1724 als Catharina Niels. Ze was de dochter van Lambertus Nicolaers en Beatrix Moors.
Het huwelijk vond plaats te Kanne op 26.10.1709 en als getuigen werden vermeld; Gasparus Vrijens, Joannes Fias, Maria Mengels (zuster van de bruidegom) en Anna Nicolaers.
Kinderen uit het huwelijk:
1. Petrus Mengels: °31.10.1710 +19.03.1758 (stamvader van de derde generatie)
Zoals eerder al vermeld was grootvader Petrus Mengels de doopgetuige, samen met Compeers Maria, echtgenote van Nicolaerts Renerus.
2. Lambert Mengels: °23.01.1713 +04.03.1714.
Lambert stierf snel na de geboorte en werd maar één jaar oud. De doopgetuigen waren Bettonville Guilielmus en Mengels Maria, de zus van vader Petrus Mengels. Bettonville Guilielmus (+1746) was gehuwd met Nicolaers Anna.
3. Maria Mengels: °03.04.1716 +26.12.1746
De doopgetuigen waren Moors Petrus en Nicolaes Anna. Maria Mengels was gehuwd met Bettonville Matheus en stierf op haar dertigste. Ze werd begraven te Kanne op 26.12.1746. Bettonville Matheus huwde opnieuw op 05.11.1747 met Mosmans Gertrudis.
4. Lambert Mengels: °20.11.1718 +21.06.1763.
De doopgetuigen waren Nicolaers Reijnerus en Mengels Helena (tante) Lambert Mengels bleef zijn hele leven vrijgezel. Hij werd begraven te Kanne op 21.06.1763.
Zijn kruis staat staat nu nog aan de kerk van Kanne met de vermelding:
HIER LIGHT BEGRAVEN DEN EERSAMEN LAMBERTUS MENGELS JONCKMAN GESTORVEN DEN 21 JUNY ANNO 1763 BIDT GODT VOOR DE SIELE
5. Anna Mengels: °15.01.1723 + 08.11.1731.
Doopgetuigen waren Moors Winandus en Niels Helena Anna Mengels stierf jong op achtjarige leeftijd aan dysenterie. Ze werd begraven in Kanne op 08.11.1731. Moeder Nicolaers Catharina werd begraven toen ze 34 jaar oud was. Het was 25.03.1724. Petrus Mengels bleef achter met zijn vier kinderen. De oudste was Petrus, hij was 13. Maria moest nog 8 worden. Lambert was 5 en de kleine Anna was één.
Petrus Mengels bleef niet lang alleen en huwde enkele maanden later met Catharina Lenaerts.
Catharina Lenaerts was geboren in Ternaaien ca. 1691 en werd begraven in Kanne op 30.10.1779.
Huwelijk met Lenaerts Catharina op 07.06.1724.
Het huwelijk ging door in de St Nicolaaskerk in Maastricht met getuigen Petrus Moors, Joannes Fias en Maria Harpasmeickers
Uit het tweede huwelijk kwamen nog drie kinderen voort.
1. Petrus Mengels °1725
De doopgetuigen waren Serpentier Jacobus (echtgenoot van Maria Mengels) en Lenarts Catharina.
2. Gertrude Mengels °15-02-1729 +1790
De doopgetuigen waren Balieu Arnoldus en Evouard Maria.
Gertrude huwde met Paulus Daemen op 21.11.1751. Getuigen waren Winandus Mengels en Elisabeth Moors. dochter Daemen Anna (°04.12.1762) dochter Daemen Gertrudis (°05.07.1765 +02.08.1765) dochter Daemen Maria (°19.05.1767) kind (stierf bij geboorte + 10.12.1769 zoon Daemen Paulus (° 20.11.1770) 3. Winand Mengels °30-06-1733 + 25-02-1778
doopgetuigen Casparus Vrijens, Benedictus Vrijens, Petrus Mengels en Maria Nicolaers.
begraven te Kanne met als vermelding in het begrafenisregister: “1778 die 25 mensis Februarii obiit Winandus Mengels, scabinus in Canne en Nedercanne, omnibus Ecclesiae sacramentis pie munitus, aetatis 45 annorum." (scabinus: hoogwaardigheidsbekleder)
Winand Mengels was de schrijver van de dorpskroniek van Kanne en hij stierf aan tering. Hijzelf noemde het ‘een bloedspuwinge’ die hij opliep tijdens een bedevaart naar Scherpenheuvel op 2 Mei 1774. Winand huwde op 14.11.1759 in Kanne met Schepers Helena (°Kanne 02.10.1737 + 26.11.1794).
De Lambertus van de grafsteen (°20.11.1718 +21.06.1763) was dus de halfbroer van de kroniekschrijver Winand en Lambert schreef zelf ook over de gebeurtenissen van het jaar 1740. Dit geschrift is helaas verloren gegaan. Maar helemaal was het niet verloren want Winand, de kroniekschrijver, gebruikte deze informatie voor zijn eigen kroniek.
Kinderen van Winand Mengels:
1. Mengels Catherine (°26.10.1760 +11.06.1843) doopgetuigen Lambertus Mengels en Schepers Elisabeth
3. Mengels Gertrudis (°11.06.1764 +12.01.1841) doopgetuigen Daemen Paulus en Schepers Catharina
4. Mengels Maria (°28.02.1766 +27.02.1821) doopgetuigen Schepers Petrus en Vrijens Maria
5. Mengels Petrus (°14.02.1768 +09.03.1852 ) doopgetuigen Mengels Petrus en Daemen Francisca.
6. Helena Mengels, (°28.11.1769 - +15.01.1774) stierf op de leeftijd van vier jaar.
7. Lambert Mengels (°18 .02.1772 + 14.12.1773) stierf op de leeftijd van 22 maanden.
8. Guilielmus Mengels (°24.05.1774) doopgetuigen Vrijens Hubertus en Daemen Catharina
9. Maria Helena Mengels (°01.06.1776 - + 06.10.1776) stierf vier maanden oud.
10. Winandus Mengels (°15.08.1777 +04.08.1837) getuigen Schepers Winandus en Heijnen Maria Agnes
-------------------------------------------------
Winand Mengels schreef op het eind van zijn leven een kroniek van het dorp Kanne en omgeving en dit voor de jaren 1740 – 1778 (het jaar dat hij stierf). Hij schreef dit neer met een vast handschrift maar van deze kroniek was er maar één exemplaar. Waar dit exemplaar zich momenteel bevindt is niet echt duidelijk. Gelukkig was er de heer Victor Eugène Louis de Stuers welke in 1887 de kroniek van Winand Mengels overschreef en hiervan een boek liet drukken. Zijn boek is dan ook een letterlijke weergave van deze kroniek.
Victor de Stuers (°1843 +1916) was een Nederlands politicus. Hij was ook ambtenaar en advocaat.
Telkens er sprake is van de kroniek van Winand Mengels spreekt men over het boek, geschreven door Victor de Stuers.
Als voorwoord in het boek schreef Victor de Stuers:
“ De Chronijk die wij hier door den druk bekend maken, is het werk van eenen Limburgschen boer meer ontwikkeld dan de gewone lieden van zijn soort. Mengels verstond latijn, schreef eene duidelijke hand en had het gebracht tot de eerzame betrekking van schepen der beide Heerlijkheden Opcanne en Nedercanne. Zijne hoofdbezigheid bleef evenwel de landbouw; hij hanteerde den dorschvlegel, trok met de ploegpaarden naar het veld, bezaaide den akker en hielp het graan inschuren. Eene bloedspuwing onttrok op het laatst van zijn leven den braven landman aan dit werk. Deze Chronijk heeft dan ook haren oorsprong te danken aan zijne ziekte; zij werd door den sukkelenden huisvader uit tijdverdrijf aangelegd en voltooid; 't is de ondervinding van zijn leven die er geboekt werd, 't zijn de avonturen die om hem heen en in zijne onmiddelijke omgeving gebeurd zijn. De slag van Rocours, het beleg van Maastricht, de slag van Laefelt, en eene menigte andere wetenswaardige gebeurtenissen werden door hem beleefd. Zijn werk begint met het jaar 1740 en eindigt met 1777.
Wijnand Mengels werd geboren te Canne den 30 Juni 1733 uit het huwelijk van Peter Mengels en Katharina Lina. Zijne doopborgen waren Lambertus, Nicolaas en Maria Moors. Hij leerde lezen en schrijven in de school zijner parochie, die door den koster werd gehouden en bezocht later de latijnsche scholen der paters van het H. Graf, die zich voor eenige jaren te Nedercanne hadden gevestigd en er een bloeiend Kollege stichtten. De gebouwen van hun verlaten klooster, nu eene boerenhofstede, bevinden zich tegenover de Kapel van Nedercanne.
In 1797 werden de paters door de fransche Republikeinen uit hun klooster verdreven en de gebouwen verkocht. Den 14 November 1759 trad Mengels in het huwelijk met Helena Schepers, eene jonge dochter uit het naburige dorp Montenaken, die hem verscheidene kinderen schonk. De pastoor van Canne, die dit huwelijk inzegende, heette Mattheus Germeau en was geboortig uit Visé. Mengels overleed in het dorp zijner geboorte, ten gevolge eener bloedspuwing, den 25 Februari 1778.Verdere bijzonderheden over zijn leven maakt ons Mengels zelf, in zijne Voorrede en in den loop van zijn verhaal bekend, zoodat het overbodig is nog verder over hem te spreken. De titel door hem zelven aan zijn arbeid gegeven luidt als volgt: “ Memorie ofte Kronyck-boeck waerin beschreven zyn de merkwaerdigste geschiedenissen ende voorvallen in het dorp van Opcanne ende daeromtrent, sedert het jaer 1740 uyt nieuwsgierigheyt zeer naukeurig, zoo veel doenelyck is geweest, opgestelt ende geschreven door my Winand Mengels, inwoonder, vice-schouth en schepen van Opcanne ” etc…
Wij hebben ons veroorloofd dezen titel te verkorten. Het overige van het handschrift is woordelijk teruggegeven.”
Victor De Stuers.
- Winand MENGELS wordt vermeld op pagina 115 onder Literatuur bij hoofdstuk IV van: “De geschiedenis van beide Limburgen” van Prof. Dr. W. Jappe Alberts.
- Ook is er een vermelding in het boek “De slag van Lafelt om Maastricht” van de heren: Daenen, Jenniskens, Kellens, Mosmuller, Notermans en Roks. (met een fragment van het handschrift van Winand op pagina 163) (ISBN 9070356872 – Uitgave 1997)
Winand Mengels was dus een kind uit een tweede huwelijk van onze stamvader Petrus Mengels (°ca 1680 + 04.10.1773) en op die manier een halfbroer van de oudste zoon Petrus (°31.10.1710), onze stamvader van de derde generatie.
We starten in het midden van de zeventiende eeuw met de stamvader van de familie Mengels. In die tijdsperiode vinden we Petrus Mengels terug, waarvan een exacte geboortedatum niet kan bepaald worden. Dat hij als start aan onze familiestamboom kan gelinkt worden is wel duidelijk. Hiervoor zijn er wel meerdere objectieve gegevens voorhanden die dit bevestigen.
Petrus Mengels leefde in de tweede helft van de zeventiende eeuw en stierf in het jaar 1720. Vermoedelijk woonde hij in Kanne zonder hierover zekerheid te hebben. Petrus Mengels was gehuwd en had kinderen, maar de naam van zijn echtgenote kon niet achterhaald worden. Wel zijn er enkele opties voorhanden maar dan begeven we ons op het pad van de veronderstellingen, en hiervan zou ik willen wegblijven.
De concrete gegevens die ik wel van hem vond beperken zich tot een vermelding in het begrafenisregister van Kanne. Hij werd er begraven in 1720. Dag of maand werd niet vermeld. Er is ook een vermelding van “senior” waaruit kan afgeleid worden dat hij een zoon had met dezelfde voornaam. Deze familieband kan ik verder aantonen omdat hij doopgetuige was van zijn kleinzoon Petrus in 1710. Petrus werd toen in het doopregister omschreven als “avus baptizati” (grootvader van de gedoopte). Door deze geschreven bron konden we afleiden dat Petrus niet alleen grootvader was van de gedoopte, maar ook de vader was van de vader van het kind (Petrus °ca 1680).
Het klinkt moeilijker dan het is, maar door deze kleine vermelding in het doopregister vond ik ineens drie generaties Mengels terug die allen Petrus (Pieter) genoemd werden. De zoon, de vader en de grootvader. In die periode was het niet ongebruikelijk dat de voornaam doorgegeven werd van generatie op generatie. Als hulp in de geschriften ging de voornaam soms vooraf met ‘junioris’ of ‘senioris’.
Bij verdere opzoekingen vond ik terug dat Petrus Mengels senior met zekerheid vader was van minstens drie kinderen, zijnde:
Petrus Mengels (°ca 1680 +04.10.1773)
Maria Mengels (°ca 1680 +08.05.1741) Helena Mengels (°ca 1680 + ?)
Zijn zoon Petrus Mengels is onze stamvader van de tweede generatie Mengels. De geboortedata van Petrus, Maria en Helena kunnen niet achterhaald worden maar situeren zich omstreeks 1680. Daarom ook de vermelding circa.
Maria en Helena Mengels huwden in 1711, kregen kinderen en verlaten zo de stamboomlijn Mengels.
Zo huwde Maria Mengels met Serpentier Jacobus op 29.09.1711. De getuigen waren Nicolaes Helena en Pauwen Anna. Ze stierf in 1741 en werd begraven in Kanne. Het begrafenisregister maakt melding van de doodsoorzaak: “hydropica simul et asthmatica”. Ze stierf dus aan een oedeem, en was zwaar astmatisch. Uit haar huwelijk met Serpentier Jacobus komen drie kinderen voort waarvan er gegevens voorhanden zijn:
- Scarpentier Joannes (°25.06.1712) Scarpentier Petrus (°16.10.1715) en Charpentier Maria (°13.10.1726)
Haar zus Helena Mengels is doopgetuige van Joannes en wordt vermeld als: “Soror matris infantis” (zuster van de moeder van het kind) Deze vermelding is belangrijk omdat dit gegeven ons de zekerheid geeft dat Helena Mengels een zus was van Maria Mengels. Catharina Nicolaers was tweede doopgetuige van Scarpentier Joannes en wordt omschreven als echtgenote van Mengels Petrus ‘junioris’ waarmee ze getrouwd was op 26.10.1709. De doopgetuigen waren dus de zus en de schoonzus van Mengels Maria.
Helena Mengels op haar beurt huwde met Kersten Guilielmus op 26.11.1711. uit Zussen. Dit was maar enkele maanden na het huwelijk van haar zus. De getuige was ook Nicolaes Helena. haar echtgenoot Kersten Guilielmus was geboren in Maastricht op 06.01.1669 Helena Mengels was op haar beurt ook doopgetuige in 1697 en 1698. Ze wordt dan in het register vermeld als: ”filia mengels petrus” wat zoveel betekent als dochter van Mengels Petrus.
Zo is de cirkel rond en krijgen we met zekerheid Maria en Helena Mengels als zusters van elkaar, Petrus als broer, en alle drie de kinderen van Petrus Mengels (sr). De familieband tussen de kinderen Petrus, Maria en Helena was makkelijk vast te stellen, maar Petrus senior was met mindere zekerheid ook vader van twee zonen:
Joannes Mengels groeide op en leefde in Kanne. Hij stierf als soldaat in Nederland in het jaar 1708 en dit staat zo vermeld in het begrafenisregister van Kanne. Als vader van de overledene wordt Mengels Petrus vermeld. Of hij gehuwd was en kinderen had kon niet achterhaald worden.
Van Servatius zijn er geen gegevens bekend. Alleen weten we dat hij doopgetuige was bij de geboorteaangifte van Charpentier Maria, dochter van Mengels Maria, in 1726.
De doop-, huwelijks- en begrafenisregisters waren kerkelijke of parochiale registers. Ze werden door de plaatselijke geestelijke plechtig met de pen ingevuld in het latijn, de taal van de kerk. Soms werden de namen enkel fonetisch genoteerd en was er een letter te veel of te weinig. Identiteitskaarten of een rijksregister bestond nog niet en de organisatie van dorpen en steden met een burgerlijk register werd pas door de Fransen ingevoerd in de jaren volgend op 1794.
Zo kon het dat Maria Mengels huwde met Serpentier Jacobus en dat haar kinderen met Scarpentier en Charpentier als achternaam genoteerd werden.
Petrus Mengels (° ca 1655) de eerste stamvader waarvan gegevens terug te vinden zijn stamde op zijn beurt ook af van voorouders, maar hiervan zijn geen duidelijke sporen terug te vinden.
Toch vinden we bij onze opzoekingen eerdere sporen terug van een stam met de naam Mengels in het Duitse Wehr, een dorpje aan de grens met het Nederlandse Sittard. Zo was er Arnoldt Mengels welke vader was van de dopeling Mechtildis Mengels op 16.10.1588. Mengels Erken was vader van de dopeling Mengels Erken op 11.12.1594. met als doopgetuige Mengelss Engen.
De achternaam Mengels werd soms Mengelss en de voornamen waren duidelijk Duits van origine. Of deze stam Mengels onze voorouders betreffen kan niet aangetoond worden. De link tussen deze familie en onze stamvader Petrus Mengels is er niet maar zou waarschijnlijk wel kunnen. Wij gaan ons echter toespitsten op Petrus Mengels, (1680-1773) de zoon van Petrus. Hij is onze stamvader in de tweede generatie en via hem dalen we verder af.
(de foto bovenaan dit artikel betreft een fragment komende uit het begrafenisregister van Kanne. Het is het eerste schriftelijk spoor van Pieter Mengels Senior.) Bron Rijksarchief Hasselt
Ronddwalen in het verleden, wat ik trachtte te doen, kan je enkel door je te verplaatsen met een tijdscapsule. Neem afstand van alles wat je kent, zet de bril van verwondering op en kijk naar het verleden zoals het was. Vergeet snelheid, stress, autosnelwegen, internet en telefoon. Niets van dit alles. De wereld stond quasi stil en het nieuws verplaatste zich te voet. Afstanden werden aanschouwelijk gemaakt door ze uit te drukken in het aantal dagmarschen. Het dorp waar men woonde was de wereld, en men wortelde er onwrikbaar generatie na generatie. Men trouwde in het dorp of vond een partner in de onmiddellijke omgeving of het nabije dorp.
Verplaatsingen gebeurden te voet of met paard en kar. Onverharde wegen en karresporen verbonden de dorpen met elkaar en richtingaanwijzers of landkaarten waren onbestaande.
In de zeventiger jaren van de achttiende eeuw werd er voor de eerste maal een gedetailleerde landkaart getekend van de toenmalige Oostenrijkse Nederlanden. Graaf De Ferraris en zijn gevolg stapten het land af en tekenden straten en huizen. Hun aantekeningen bleven bewaard en de kaarten zijn een blauwdruk van het hoe het leven was in die jaren. De Jeker kronkelde nog door Kanne richting Maastricht, en het Albertkanaal was nog niet.
Het was omstreeks 1777 dat op die manier het plan van Maastricht en omgeving getekend werd, de omgeving waar de ‘Mengels-stam’ leefde. Kijkend naar de landkaart besef ik dat korter bij “toen” raken niet mogelijk is…
Het samenstellen van een stamboom was voor mij zoiets als het betreden van onbekend terrein. In het begin een beetje onwennig en het leek op een onmogelijke opdracht. Naargelang de tijd vorderde raakte ik meer en meer in de ban van het verleden. Ik vond mijn weg ook op de digitale snelweg en bezocht vele genealogische sites welke van onschatbare waarde waren voor de reconstructie van de ‘Mengels-boom’.
De reis werd voor mij belangrijker dan de bestemming want aan het einde van de rit blijf je toch met een onvoldaan gevoel achter. Ergens stopt het ‘vinden van’ en is er niets meer om de vader van je voorvader te vinden. Gegevens eindigen op de breuklijn van het laatst geschrevene en het niets meer. Je kijkt dan op tegen eeuwen van voorvaders en familie die verdwenen. Ze leefden anoniem in tijden waar niets geregistreerd werd. De kunst is dan om het los te laten en te berusten in de onvoldaanheid die toeslaat. Zo begint het geboorteregister in Kanne pas in 1697 en alle geboortes voor dit jaar staan nergens geregistreerd.
Met mijn poging tot het reconstrueren van de stamboom Mengels wilde ik ook meer doen dan een boekhoudkundige opsomming geven van namen en data zoals we er al zoveel kennen. Ik had de bedoeling om de stamboom te gebruiken als kapstok om er een familiekroniek aan op te hangen. Ik zocht, voor zover als mogelijk, naar familiebanden en de verhalen achter de namen. Deze mensen welke verdwenen in de plooien van de tijd hadden er recht op vond ik. Ik heb ze dan ook een beetje teruggehaald uit het verleden en zichtbaar gemaakt.
Het verleden heeft bij mij altijd een grote rol gespeeld en ik heb altijd al beseft dat wij hier op deze aarde, om het oneerbiedig uit te drukken, maar een voorlopig eindproduct zijn van vele generaties die ons voorafgingen. Een optelsom van genetisch materiaal dat generaties lang verrijkt werd door huwelijken. Het idee dat je toch moet weten waar je van afstamt is iets waar ik altijd mee rondgelopen heb. Het heden begrijpen door het verleden te kennen, je weet wel. Het is op waakvlam blijven smeulen tot ik enkele maanden geleden enkele verloren gelegde A4 blaadjes terugvond welke ik jaren geleden kreeg van mijn vader. Het was een getypte tekst met een beknopte opsomming van onze voorouders. De tekst kwam niet uit een printer maar rolde uit een typmachine, dit maar om aan te geven hoe lang dit schrijven al bestond. Hiermee ging ik aan de slag. Wie al dit voorbereidend werk had gedaan kon ik niet meer achterhalen, maar langs deze weg wil ik hem of haar bedanken.
De zoektocht naar de oorsprong van de stam Mengels nam mij mee op reis naar een kleine stukje Limburg, verstopt in het Zuid-Oosten van de provincie. Het ligt aan de grens met Nederland en op een boogscheut van Maastricht. Ik vond mensen en familiebanden terug in het glooiende landschap van Haspengouw, waar ze leefden in dorpen met namen die klonken als muziek. De heerlijkheden Opcanne en Neercanne, de dorpen Wilre en Montenaken, ze bestaan nog ook al hebben ze andere namen gekregen. Doorsnee mensen waren het die er leefden als vice-schout, burgemeester, landbouwer, koster of schrijnwerker. België was nog science fiction en we leefden onder het gezag van de Prins bisschop in Luik. Het was de tijd van de Oostenrijkse Nederlanden. Het waren woelige tijden met oorlogen, plunderingen en hongersnood. We zaten op de eerste rij bij de slag van Lafelt en waren getuigen van het beleg van Maastricht. Ik vond veel kindersterfte terug en gezondheid was een kostbaar goed.
Veel hulp kreeg ik ook van Winand Mengels, één van onze voorvaderen die een kroniek schreef over alles wat zich afspeelde in zijn dorp Kanne en omgeving. Hij beschreef in zijn boek de gebeurtenissen in de periode tussen 1740 en 1778, het jaar van zijn dood. Deze kroniek, welke 38 jaar overspant, schreef hij in het toen gangbare oud Nederlands en hij gebruikte de titel:
“Memorie ofte Kronyck-boeck waarin beschreven zyn de merkwaerdigste geschiedenissen ende voorvallen in het dorp Opcanne ende daeromtrent, sedert het jaar 1740 uyt nieuwsgierigheyt zeer naukeurig, zoo veel doenelyck is geweest, opgestelt ende geschreven door my Winand Mengels, inwoonder, vice-schouth en schepen van Opcanne”
Als titel kan dit wel tellen zou ik zo zeggen. Het bevat een schat aan gegevens en geeft toch een inkijk in de manier hoe er toen geleefd en gedacht werd. Hoe meer ik er in las, hoe meer ik wou weten.
Mijn opzoekingen in het verleden stopten in het midden van de zeventiende eeuw, omstreeks 1655. Het was het bij de geboorte van onze stamvader Petrus Mengels. Maar waar hij het levenslicht zag en wanneer, dat kon ik niet achterhalen. Was hij van Kanne of Maastricht afkomstig? Wie waren zijn voorouders? Onbekend.
Van in het begin nam ik me voor om geen speculaties, halve waarheden of veronderstellingen aan elkaar breien. Wat ik ging schrijven moest juist en onderbouwd zijn. Ik gebruikte daarom alleen gegevens welke neergeschreven werden in de zogenoemde ‘GHB’ geschriften, de parochiale geboorte-, huwelijks- en begrafenisregisters. De enige gegevens welke ik van onze stamvader Petrus (Pieter) terugvond is een vermelding in het begrafenisregister van Kanne. Hij werd er begraven in 1720, zonder vermelding van dag of maand.
Met wie hij gehuwd was heb ik niet kunnen achterhalen maar hij was met zekerheid vader van op zijn minst vier kinderen, Petrus (Pieter), Maria, Helena en Joannes. Deze familiebanden waren min of meer gemakkelijk vast te leggen omdat ze regelmatig vermeld werden als getuige, dopeling, bruid, bruidegom of partner bij dopen, huwelijken en begrafenissen.
In het kader van de privacy en het gebruik van persoonsgegevens stopte ik acht generaties verder. Het is de generatie van mijn grootvader en grootmoeder Willem Mengels en Josephine Cleuren. (20.03.1879 – 28.05.1963)
Om te besluiten wil ik nog toevoegen dat ik de wijsheid niet in pacht heb en dat deze kroniek best nog mag aangevuld worden met nieuwe of betere gegevens. Beschouw dit werkje als een poging van mij om op een pretentieloze manier een overzicht op te stellen van een stuk vergeten familiegeschiedenis.
Achter elke foto zitten verhalen. Een oud sigarenkistje verborg een klein stukje leven, in zwart-wit en gekleefd op fotopapier. Een foto van 52 jaar oud met mensen die toen niet wisten dat er op de maan zou geland worden. Dat er een toekomst zou komen met internet, seniorennet en bloggers welke zonder inkt letters toveren op flikkerende schermen.
Het is een familiefoto, genomen aan ons huis op de markt van Maaseik, ter gelegenheid van de plechtige communie van mijn twee oudste zussen. De bonte os boven de deur keek toe en zag dat het goed was.
Op de eerste rij, mijn vier zussen samen met twee nichtjes. Vader en moeder in het midden op de tweede rij, ik op haar schoot, geflankeerd door de vier grootouders.
Achteraan de nonkels en tante's.
Mijn jongste broer moet toen nog maar enkele maanden oud geweest zijn en staat niet op de foto.
Feesten werden toen in huis gehouden. Een kokkin werd ingehuurd welke met potten, pannen en een gasbek haar opwachting maakte. Ze kookte voor iedereen. Ik herinner me de traditionele menu's van die tijd. 'Tomatenroomsoep, varkensgebraad met groentenkrans en kroketten. Als dessert ijs
gevolgd door koffie en gebak. Eenvoudig maar lekker.
De mannen gingen nadien aan één kant van de tafel zitten en begonnen te kaarten. De vrouwen konden bijpraten en de kinderen gingen spelen in de tuin, of op de markt.
Een foto zoals alle familiefoto's er toen uitzagen. Het is het laatste stukje Maaseik waarvan ik nog sporen heb. Ik zet deze foto dan ook graag 'on-line'
"Cadillac met 1500 kilo smokkelboter ramt douanewagen te Remersdaal"
kopte 'Het belang van Limburg' op de voorpagina van donderdag 14 Mei 1959. Het artikel ging verder als volgt:
"De twee auto's totaal uitgebrand en de smokkelaar half gebraden in de boter.
In de nacht van dinsdag op woensdag is een weinig alledaagse smokkelhistorie in de Voerstreek op een drama uitgelopen, waarbij twee mensen op haast miraculeuze wijze aan de dood zijn ontsnapt.
Er is echter zware stoffelijke schade, want de twee in het geval betrokken voertuigen - van de smokkelaar en van de Belgische douanediensten - brandden volledig uit, zonder te spreken van nagenoeg 1000 kg. boter die eveneens een prooi der vlammen waren.
Verdachte wagen op de weg
De centrale velddienst van de Nederlandse douane, die in de eerste uren van woensdagochtend op dienstronde was op de weg die van Hoogkruis, op Nederlands grondgebied, naar het Belgische stadje Aubel loopt, merkte omstreeks half drie een zware Cadillac, die kennelijk zwaar geladen was.
De douaniers gan bevel te stoppen, maar de bestuurder van de personenwagen reed eenvoudig verder en versnelde zelf nog zijn vaart. De douaniers verwittigden hun collega's nabij de grens, die een spijkerplank over de weg legden, maar ook die hindernis was niet van aard om de personenwagen tot stilstand te brengen : in volle vart kon de Cadillac naar Belgisch grondgebied ontkomen
Belgische douane in hinderlaag
De Nederlanders zetten dadelijk de achtervolging in op de wagen, die ook het stopbevel van de Belgische douaniers aan de grenspost De Plank negeerde en fluks doorreed. De smokkelaar had echter zonder de waard gerekend, want de douaniers hadden nog andere pijlen op hun boog : zij schoten een lichtkogel af, die een wagen van de Vliegende Brigade van Maaseik alarmeerde op een zijweg opgesteld in het Bois Rouge te Remersdaal. Deze wachtte op de Cadillac, die vrij spoedig kwam opdagen.
Onzachte ontmoeting
Toen het bleek dat de smokkelaar ook het stopbevel van de Vliegende Brigade ging negeren werden grote middelen gebruikt. De verdoken Belgische douanewagen, een Chrysler, kwam uit zijn schuilplaats - iets te vroeg of te laat, zoals men het beschouwen wil.
De Cadillac beukte alleszins in volle vaart op de Chrysler, die dwars op de weg stond. De botsing was zo hevig, dat beide auto's volledig in elkaar geklemd zaten. Gelukkig had de douanier, Edmond Mengels uit Maaseik, het portier van zijn wagen niet gesloten, zodat hij uit zijn voertuig werd geslingerd, en een tiental meter verder terecht kwam. Hij liep verwondingen op aan hals en benen.
Beide voertuigen in brand
Op dat ogenblik vatte de Cadillac vuur. De bestuurder van de auto zat blijkbaar groggy achter het stuur en de eerste bekommernis van de douaniers was dan ook het leven van de smokkelaar te redden. Met veel moeite slaagde een douanier er in, de bewusteloze man uit zijn netelige positie te bevrijden en hem in veiligheid te brengen; de smokkelaar, wiens met boter volgepropte wagen brandde al een fakkel, had echter reeds vrij ernstige brandwonden opgelopen.
Andere douaniers gingen met het vuur een wedloop aan, om van de inhoud van de Cadillac nog te redden wat mogelijk was. Zij slaagden er in 550 kg. boter 'op het droge' te brengen, maar de overige smokkelwaar, 950 kg. boter ging in de vlammen op.
Het vuur zette zich vrij spoedig op de Chrysler van de douanen over en verslond op vrij korte tijd beide voertuigen. Na het akelige spel van vlammen in het nachtelijke duister bleef op de weg nog slechts het zwart berookt wrak over van wat eens twee auto's waren geweest.
De smokkelaar onder aanhoudingsmandaat
Men slaagde er in de smokkelaar te identificeren als de 35-jarige Johannes Juncker, van Eupen. De man, die over hevige pijnen aan de borst kloeg, werd naar het Beiers ziekenhuis te Luik overgebracht, waar een nauwkeurig onderzoek uitwees dat hij niet zo zwaar was gewond, als aanvankelijk werd vermoed. Hij werd dan ook terug ter beschikking gesteld van de douanen, die hem hierheen hadden gebracht.
De douanier werd in een naburige woning binnengedragen en ontving daar de eerste zorgen; zijn verwondingen waren alle slechts van oppervlakkige aard.
Na een eerste ondervraging werd Johannes Juncker ter beschikking van het Parket van Verviers gesteld en door de onderzoeksrechter onder aanhoudingsmandaat geplaatst. Het wordt voor hem onder alle opzichten beslist een kostelijke rit."
Aan de rechterzijde van het artikel staan twee foto's van de uitgebrande auto's.
----------------------------------------------
Voor dit artikel dook ik een twintig jaar geleden in het archief van het Belang van Limburg en maakte een foto van de bewuste voorpagina. Op deze voorpagina stond ook een foto van wijlen koning Boudewijn op bezoek in Amerika, en een verslag over de conferentie van Geneve waarin de naoorlogse problemen van West Berlijn aan de orde waren.
Het verhaal van vader die gekwetst werd bij dit ongeval werd ons als kind verteld, en werd door de jaren een stukje familiegeschiedenis. Hijzelf werd na het ongeval ook overgebracht naar het ziekenhuis in Luik, en lag er voor verzorging in het bed naast de smokkelaar.
Dit voorval was vermoedelijk ook de reden van zijn overplaatsing een jaar later naar Ford Genk, voor een administratieve job.
De enige kostwinner zijnde, en vader van zes kinderen zal zeker meegespeeld hebben bij deze beslissing.
Het is al weer enkele dagen geleden dat ik hier verscheen. Was het overmoed of heb ik last van koudwatervrees? Niets van dat alles. Ik ga het rustig doen en neem een tempo aan dat past bij de leeftijd. 'Moeten staan in de stal' was het gezegde thuis, en is wat mij betreft nog altijd van toepassing.
Mijn verhaal begint met het daglicht op één februari van het jaar 1957. Ik ben aan huis geboren op de Markt van Maaseik. Het was toen een groot huurhuis in Maaslandse stijl en het staat er nog steeds naast het 'Hotel Van Eyck'. Ondertussen is heel de markt opgewaardeerd en zijn al die mooie herenhuizen gerestaureerd. Zo ook het huis waar wij woonden. De bonten os noemt het bourgondisch en ik kan geen mooier naam bedenken. Vanop hun sokkel bewaken de gebroeders Van Eyck de voordeur.
Ik was de vijfde in de rij, maar toch de eerste zoon. Mijn vader was in de wolken met mij na eerst vier dochters op rij verwelkomd te hebben. Toen dokter Vanderzeyl, welke hielp bij de bevalling, voorstelde om mijn papieren geboorte met enkele uren te vervroegen om zo een maand extra kindergeld te krijgen sputterde vader tegen. 'Mijn zoon gaat niet met een leugen ter wereld komen' waren zijn gevleugelde woorden en zo was het. Ik ben dan ook op 1 februari geboren en niet op 31 januari.
Mijn zussen waren tien, negen, acht en zes jaar oud. Een jaar later kwam er nog een broer bij en waren we compleet, ma, pa en zes kinderen. In Maaseik zijn we niet lang gebleven. Ik denk dat we in 1961 of 1962 verhuisden naar een nieuwbouw in Genk. Daarom herinner ik me van deze periode weinig al staat de herinnering aan een lange gang en een grote zaal met houten vloer mij nog voor de geest. Hoeveel keer ik met mijn driewielerke door deze gang fietste kan niemand vertellen.
Vader was douanier en werkte in Maaseik bij de zogenoemde 'vliegende brigade'. Zij patrouilleerden in de grensstreek om smokkelaars te pakken. Ja, in die jaren was smokkelen, gezien de grote prijsverschillen in België en Nederland, een nationale sport. Zij gingen echter achter de grote jongens aan welke het professioneel aanpakten. Ik herinner me dat vader ooit vertelde dat ze thuis aan het venster kwamen kijken of hij thuis was. Zo wisten ze of het ideaal 'smokkelweer' was of niet.
Begin jaren 60 kreeg vader zijn overplaatsing naar de toen nieuwe Ford-fabrieken. Hij kreeg er een bureau-job als douanier en stond in voor de douanering en dedouanering van goederen en auto's bij Ford. De dag dat stempels en formulieren geruild werden voor open grenzen lag nog ver in de toekomst.
Moeder was met zes kinderen huisvrouw en had haar handen vol met al dat geweld.
Een blog beginnen en als startblok de poëzie van Kavafis gebruiken is gedurfd, ik weet het. Door zijn 'Ithaka' te gebruiken als metafoor voor mijn tocht door deze blog ga ik al gedeeltelijk bloot. Het is de tocht die telt, niet het einddoel. De Odyssee van Homerus is stokoud maar toch nog bruikbaar.
Ik aarzelde om de digitale snelweg te nemen. Als gewoontedier je veder in inkt dompelen om krullerig letters aaneen te rijgen leek me een vanzelfsprekende manier om oud te worden. De veder inruilen voor het toetsenbord en de inkt voor de bits en bites, daar moest ik toch nog even over nadenken. Het eeuwige gevecht in de weegschaal met de emo en de ratio die elkaar het leven zuur maken. De kogel is nu door de kerk, de Gordiaanse war ontknoopt. Seniorennet gaf me gastvrij de ruimte en ik ben er dankbaar voor.
Niet dat ik zoveel te vertellen heb, maar de rugzak die ik al 55 jaar meedraag is toch aardig gevuld. Fijne herinneringen, pijnlijke gebeurtenissen, ze wisselden elkaar naadloos af. Ik vind het dan ook fijn om mijn gedachten te ordenen en ze richting cyberspace te sturen. Mijn gedachten inventariseren voor de geheugenpaadjes dichtsneeuwen.
Het kind op de foto ben ik, nu ongeveer 54 jaar geleden. Ze is genomen in de achtertuin van ons huis, op de markt in Maaseik. Ik zie deze foto dan ook als visuele start voor mijn reis. Op deze manier is de eerste circel rond, de teerling geworpen.
