Voor de derde keer binnen een tijdsinterval van een twee weken, lukken gevaarlijke gangsters er in om te ontsnappen aan hun bewakers. De gebruikte middelen lijken wel zo gegrepen uit een Amerikaanse filmplot, maar vergis u niet, het gebeurde allemaal in ons klein Belgenland en ja, het was echt.  Laten we de zaken eens een voor een ontleden en bespreken.

Geval nummer 1

Een helikopter landt op de koer van de gevangenis van Brugge, drie van de gevangenen stappen in, een van de passagiers wordt buiten gewerkt en achtergelaten, waarna het toestel vertrekt zonder dat er maar iemand iets in de weg legt. Uit het onderzoek blijkt dat een tot de Islam bekeerd liefje van een van de topgangsters een schroefvliegtuig huurde en samen met een kompaan de piloot dwong tot landen op het terrein van de penitentiaire instelling.  De kompaan heeft de tegenslag om als ballast beschouwd te worden wegens overgewicht en onmogelijkheid van de toestel om daardoor de lucht in te gaan en wordt achtergelaten. Die medeplichtigheid aan de ontsnapping zal hem nu wat vrijheidsberoving kosten, maar dat zijn nu eenmaal de risico’s om in het scenario te stappen van niets ontziende boeven.

De ontsnapte gevangenen en het liefje in kwestie landen een beetje verder in een wei en verplichten een dame te stoppen, pikken haar wagen in en verdwijnen als rook in de lucht. Enkele dagen later worden enkele overvallen gepleegd waarbij het gerecht vermoedt dat ze verricht werden door de drie ontsnapte gangsters. Videobeelden van een laatste overval blijken deze veronderstellingen te bewijzen en dus worden ze alle drie in verdenking gesteld door het gerecht.
In het weekeinde wordt een van de ontsnapten door de Franse douane op de trein naar Parijs onderschept en op zicht van zijn vervalst identiteitsdocument meegenomen voor onderzoek en verhoor. In het station lukt hij er echter in te ontsnappen (nog maar eens) en te verdwijnen in het gewoel. Hij keert echter naar Brussel terug en wordt daar door de speciale interventiediensten gearresteerd in het appartement van zijn broer in Molenbeek. Twee medeplichtigen waaronder zijn broer Redouane, worden overgebracht naar de onderzoeksrechter die hen prompt in hechtenis laat nemen. Men vindt 20.000 euro, waarschijnlijk een deel van de buit bij de laatste overval, die geschat werd op een 100.000 euro. Van de andere voortvluchtigen, net als van het liefje, is nog altijd geen spoor teruggevonden. Blijkbaar hebben ze zich nu gesplitst hetgeen de opsporingen door de politiediensten heel wat bemoeilijkt. Tot daar geval een.

Geval nummer 2

In het gesloten complex van Merksplas, lukken enkele gevangen er in eveneens te ontsnappen. Toevallig staan er wat ladders op de koer die tegen een blote muur gezet worden en zonder noemenswaardige problemen noch enige tussenkomst van toezichters, is de ontsnapping zo geklaard. ‘Toevallig’ komt de moeder van een van de ontsnapten (Davy) vervroegd daar voorbij en wordt door haar zoon gesommeerd om te stoppen en de vluchters op te nemen. Enkele kilometers verder, stappen ze uit en verdwijnen in de natuur. De moeder wordt aangehouden, maar volhardt in haar uitleg dat ze niets wist en daar toevallig te vroeg was. Momenteel zijn de speurders nog alle sporen bijster. Tot daar geval twee.

Geval nummer 3

Enkele gevaarlijke gevangenen – die in Londerzeel brutaal een homejacking hebben verricht verleden jaar met wapenbedreiging van minderjarigen en gijzeling – worden naar het justitiepaleis van Brussel gereden om te verschijnen voor de rechtbank. In de rechtszaal aangekomen worden e van hun handboeien ontdaan, moment waarop twee gemaskerde en gewapende medeplichtigen te voorschijn komen en iedereen verplichten op de grond te gaan liggen. Weggevlogen zijn de vogels en ook hun spoor is nu nog niet teruggevonden en de twee medeplichtigen zijn geeneens herkend.
Tot daar geval drie.

Beschouwingen bij geval een

Na een poging tot ontsnapping per helikopter tijdens de voorgaande legislatuur, beloofde de toenmalige minister van Justitie dat er snel en efficiënt werk zou gemaakt worden van systemen waarbij een dergelijke poging in de toekomst onmogelijk zou worden. We zitten ondertussen in een volgende legislatuur en aan de tweede minister van Justitie sindsdien en niets, maar dan niets werd gedaan om de infrastructuur aan te passen. Is het een kwestie van budgetten of van slechte wil van de politici en eventueel verantwoordelijke magistratuur? Ik ben geen onderzoeksjournalist, maar het is duidelijk dat er ergens fouten werden gemaakt. Indien het plaatsen van beschermende netten te duur zou uitvallen en te moeilijk om te realiseren, dan was het plaatsen van metalen masten op strategische plaatsen voldoende geweest om te beletten dat een heli zou kunnen landen. Het verkleinen van de open oppervlakten door die masten, zodat een hefschroefvliegtuig niet zou kunnen landen, moet toch zo moeilijk niet zijn en niet zo veel investering vragen. Het deskundig verbinden van die palen met kabels om te beletten dat een ontsnappingsladder of koord effectief zouden kunnen neergelaten worden uit zulk toestel, kan toch ook zo moeilijk iet zijn.
Indien de fondsen ontbreken of onvoldoende zijn, zouden de goedbetaalde politici en hun vetbetaalde medewerkers hun solidariteit met de slachtoffers kunnen tonen door een vette kluif van hun inkomen af te staan aan Justitie voor de verwezenlijking van deze plannen. Desnoods moet men hen maar een fiscaal attest geven zodat ze een deel kunnen recupereren via hun belastingsaangifte.
In creativiteit om hun vergoedingen rijkelijk aan te passen aan de welvaartsindex, hebben deze heren en dames geen gebrek, maar aan creativiteit om vlugge en effectieve maatregelen te treffen ter bescherming van de maatschappij, mangelt het hen duidelijk. Laat me duidelijk zijn dat deze stellingname niet alleen geldt voor de leden van de meerderheid, maar ook voor de oppositie, want die hoor je nooit op voorhand, maar wel naderhand met goedkope en al te subjectieve stellingen.

Beschouwingen bij geval twee

Merkwaardig dat in een penitentiaire instelling grote ladders zo maar ter beschikking staan op de koer waar de openluchtwandelingen plaats hebben en die grenst aan de buitenmuur. De dag daarop is men begonnen met het plaatsen van prikkeldraad op de muren om een volgende ontsnappingspoging te verijdelen. Hoe zegt het spreekwoord het weer? De put delven als het kalf verdronken is? De oplossing voor het vermijden van ontsnappingen zijn evenwel voor de hand liggend:

1.       Laat geen ladders slingeren op een gevangeniskoer;

2.       Zorg er voor dat de openluchtwandeling plaats heeft op een centrale koer, omgeven door gebouwen voorzien van elementen die ontsnappingen zo niet totaal uitsluiten dan wel ontraden;

3.       Maak rond de gebouwen en de buitenmuur een veiligheidszone die oversteken onmogelijk maakt. Plaats signaaldraden, sensoren, camera’s, elektrische versperringen en dergelijke meer en voorzie de bovenkant van de muren van prikkeldraad, glasscherven of ander beveiligingsmateriaal ;

4.       En gewapende toezicht van op de hoogte of vanuit de gebouwen zou eveneens mogelijk zijn.

Beschouwingen bij geval drie

Het is eigenaardig dat de toezichtcommissie het vervoer van deze zware jongens – die ik herhaal het niet aarzelden om kinderen een wapen tegen de slaap te drukken en schoten losten op toevallig voorbijkomende politieagenten – beschouwde als een niet risicovervoer. Bovendien zou men misschien toch maar eens moeten overwegen bij dergelijk vervoer de boeven te boeien aan de voeten en aan de handen met rond de heupen een metalen ketting waar beide boeien samengebracht worden. Het is misschien aangewezen om hierover de mosterd te gaan halen bij de Amerikaanse politie. Het ontdoen van boeien zou dan alleen maar mogen voor de handen zodat eventuele pogingen tot ontsnappen bemoeilijkt worden door de voetboeien. Zou elke ontsnappingspoging daarmee onmogelijk zijn? Waarschijnlijk niet, maar het zou zeker niets vergemakkelijken. Men heeft mij altijd geleerd dat je dieven uit je huis kunt houden door het plaatsen van veel hindernissen omdat dieven niet graag tijd verliezen. Zou dit ook niet opgaan voor de beveiliging van gevangenen op transport of in de gevangenis?

Algemene beschouwingen

De justitiële molen draait veel te langzaam en de politici verliezen veel te veel tijd met palaveren in plaats van adequate maatregelen te treffen.

In plaats van te discussiëren over het al of niet toekennen van globale budgetten, overhandig de gevangenisdirectie een budget dat ze naar goeddunken mag gebruiken. De controle wordt dan uitgevoerd enerzijds door een speciale commissie die ter plaatse nagaat of er voldoende en efficiënte maatregelen werden getroffen en anderzijds door een gemotiveerde verslag vanwege de directie die dan kan bijgestuurd worden indien nodig en eventueel kan leiden tot ontslagen bij incompetentie. Bij duidelijk gemotiveerde aanvragen moeten zo vlug als mogelijk de nodige kredieten vrijgemaakt worden zodat de directie geen tijd verliest bij haar werkzaamheden en dus ook de nodige middelen mag aanschaffen. Overleg tussen de penitentiaire instellingen kan er voor zorgen dat men van mekaar leert en op zoek gaat naar de meest performante beveiliging.

In het geval van de ontsnapping uit het Justitiepaleis te Brussel, lijken mij toch enkele maatregelen voor de hand liggend:

1.       Bij transport van gedetineerden worden alle uit- en ingangen met uitzondering van een, gesloten voor de hele dag. Een metaaldetector en een versterkte controle van de binnen- en buitengaande personen moet er voor zorgen dat geen ongenode gasten binnenkomen, noch gewapende bandieten toegang hebben tot het gebouw;

2.       Een scanning met een metaaldetector in de zaal zelf juist voor de aanvang van de zitting moet vermijden dat wapens kunnen verborgen worden in de zaal;

3.       Het vervoer van de gedetineerden mag hen slechts ter kennis gebracht worden een korte tijdspanne voor het vertrek zodat geen contact kan gelegd worden met medeplichtigen;

4.       De advocaten moeten op voorhand laten weten indien ze zullen pleiten voor uitstel of verschuiving van de procesdatum. Indien dit het geval blijkt, dan wordt het gevangenentransport uitgesteld. Indien ze dit niet op voorhand pleiten, dan kan dit niet meer op de zitting zelf.

Dat misdadigers mensen zijn en bijgevolg recht hebben op een menswaardige behandeling kan niet tegengesproken worden, maar dit is heel wat anders dan hen te pamperen.

Faciliteiten als fitnesszalen mogen hen gerust ontzegd worden. De penitentiaire instelling en de maatschappij moeten niet betalen om dergelijke boeven sterker te maken. Gevaarlijke elementen moeten afzonderlijk gelucht worden zodat ontsnappingspogingen beperkt blijven tot een enkele persoon en de hierboven beschreven maatregelen moeten er voor zorgen dat deze pogingen op voorhand al in de kiem gesmoord worden.

Het verplaatsen van deze personen moet gebeuren onder strikte veilige maatregelen en het boeien moet efficiënt gebeuren zodat ontsnappen onmogelijk wordt. De protesten vanwege de Liga voor de Rechten van de Mens, moeten maar eens en voor altijd weerlegd worden en desnoods moet er maar een Liga voor de bescherming van de rechten van de slachtoffers opgericht worden als tegenbeweging. Iedere ontsnapping is immers een klap in het gezicht van de slachtoffers of hun nabestaanden. Zij konden immers niet op een menselijke behandeling rekenen!

Is het u ook opgevallen dat de ontsnapte gevangenen allemaal personen zijn die reeds voorheen werden veroordeeld en dus recidiveren in de boosheid. Hun straf hebben ze nooit volledig uitgezeten, want hoe gevaarlijk ze ook waren en zijn, steeds konden ze bijna allemaal de gevangenis vroeger verlaten wegens goed gedrag of andere vergoelijkende reden. Het wordt dus hoog tijd dat een degelijke gerechtelijke hervorming plaatsheeft, die de instrumenterende rechter de mogelijkheid geeft in zijn vonnis te voorzien dat de veroordeelde niet mag genieten van vervroegde vrijlating. Misschien moet de mogelijkheid van opslorping van straffen bij samengestelde misdrijven maar eens weggeschreven worden en moeten de diverse beschuldigingen maar eens bij mekaar opgeteld worden, zodat een straf zwaarder maar naar verhouding rechtvaardiger wordt bij gebruik van bijvoorbeeld geweld, wapens en dergelijke andere bezwarende omstandigheden.  

Minister van Justitie Stefaan De Clerck is de kop van jut en verliest even zijn politieke koelte

Dat de minister van justitie zou uitgenodigd worden op televisie stond als een pijl boven water. Het was dan ook logisch gezien de opeenstapeling van ontsnappingen. Dat het nieuwsanker ging vragen of hij hieruit zijn conclusies niet moest trekken en dus best ontslag nam, stond toch ook in de sterren geschreven. Dat een ervaren politicus als De Clerck dan even zijn koelbloedigheid verliest is verwonderlijk, maar eigenlijk ook niet.

Dat de oppositie hieruit garen zou spinnen was ook te verwachten. Dat onder andere het Vlaams Belang hierbij nogal wild tekeer ging, is inherent aan de politiek die deze partij voert en moet dan vooral op het conto van opportunisme geschreven worden. Maar dat Renaat Landuyt van SPa, en in een voormalig leven eveneens minister van justitie, met argumenten kwam aandraven die kant noch wal raakten, was er ver over. Vergeet die meneer misschien dat zijn partij twee volle legislaturen deel uitmaakte van de meerderheid en dat tijdens die periode het immobilisme op zijn minst zo groot was als nu? Heeft zijn partij dingen gerealiseerd ten bate van de penitentiaire instellingen? Was het niet een socialistische - weliswaar Franstalige – dame was die allerlei faciliteiten toekende ten voordele van veroordeelden, desondanks mooie beloften van ingrijpende veranderingen die o.a. ontsnappingen en vervroegde vrijlatingen zouden bemoeilijken?

De regeringsvorming na de verkiezing en de winst van Y. Leterme werd met alle mogelijke middelen bestreden door socialisten en liberalen zodat geen enkele maatregel kon getroffen worden in die periode. De toenmalige minister, Jo Van Deurzen, was als jurist waarschijnlijk oprecht begaan met aanpassingen en verbetering, maar kon deze niet uitvoeren wegens de Fortis-affaire en de zogezegde inmenging van de uitvoerende macht in de rechterlijke macht.

Nu horen we van de huidige minister van justitie dat eventuele maatregelen ter beveiliging van het Justitiepaleis verhinderd worden de houding en de beslissingen van het bestuur voor monumenten en landschappen. Heeft De Clerck dan geen punt als hij stelt dat de vraag over zijn verantwoordelijkheid belachelijk is? Je zou voor minder je geduld verliezen.

De regeringsverantwoordelijken staan voor een grote uitdaging, namelijk het nemen van verantwoordelijkheid en het scheppen van ideale omstandigheden waarbinnen justitie, het gevangeniswezen, de politie en de gevangenenbegeleiders kunnen werken. Het zou een aangename verrassing zijn en eens het kenmerkte immobilisme van de Belgische politiek doorbreken.

Mogen we hierop hopen of blijven de politieke partijen en hun verkozenen en met politieke postjes beloonde gunstelingen in hun coconnetje zitten van wereldvreemdheid, onbekwaamheid en te veel betaalde functies vegeteren en profiteren op de kap van de belastingsbetaler die dit alles moet aanzien met lede ogen, bij de meest betalende belastingplichtigen ter wereld horen en regelmatig in de kou worden gelaten door beleidsvoerders die vol zijn van hun eigen gelijk en alle voeling met de maatschappij hebben verloren.

De toekomst zal het uitwijzen, maar ik vrees er voor.