Tana Toraja, het hart van Sulawesi.

Tana Toraja is een deel van Sulawesi, gelegen in de bergen, waar de oude tradities en (voor een deel) de levensstijl van veel vroeger nog behouden is. De belangrijkste stad in dit gebied is Rantepao en daar proberen we te geraken.

De reis.
Het begint veelbelovend. De receptioniste van ons hotel in Makassar reserveert twee plaatsen voor ons op een comfortabele bus. Met een taxi worden we er naartoe gebracht. Even wachten en daar verschijnt dan ons vervoermiddel. In één woord: ongeloofelijk. Een enorme bus van het merk Mercedes. Bouwjaar 2014. Airco. Luchtvering. Goede plaatsen in het midden van de bus. Comfortabele zetels waarin je kan zitten, liggen en alles daartussenin. In deze omgeving zullen we het wel acht uur kunnen uithouden.

De bus vertrekt op tijd en we halen nipt de rand van de stad. Problemen met de elektronica. Dat blijkt door onze chauffeur en de bijrijder niet ter plaatse op te lossen, dus een andere bus. Véél minder! Wel goede plaatsen en zetels, maar een oudere bus met een vering waarvan je zeeziek wordt. Enfin, we schikken ons in ons lot en proberen zo goed mogelijk de rit uit te zitten. Na tien uur komen we aan in Rantepao, in plaats van na acht uur zoals gepland was. Gevolg: donker, weinig plaatselijk vervoer en omdat we deze keer niet gereserveerd hebben, moeten we beginnen te zoeken. Gelukkig is er een behulpzame man (later blijkt het een gids te zijn), die ons naar een van de guesthouses brengt die we al in de Lonely planet geselecteerd hadden. Onderhandelen over de prijs, dan douchen, eten en slapen.

Een tussendoortje voor de schoolmensen.
We beginnen de dag daarop al met onze gewone routine: opstaan om zes uur, vogelwandeling tot ongeveer tien uur, ontbijt. Dan even lezen, rusten (het wordt hier al heel warm) en lunch. Dan terug, vogels determineren, op terras zitten, lezen ... en wachten tot de regen voorbij is. Het is hier altijd regenseizoen en elke namiddag valt hier een enorme stortbui die een paar uur aanhoudt. Dan gaan eten, wat lezen, douchen en slapen, want morgen weer vroeg op.

Tijdens een van onze ochtendwandelingen komen we voorbij een school. De scholen zijn hier groot en de leerlingen (zowel de jongens als de meisjes) gaan keurig gekleed in uniform. En dan gebeurt er iets fantastisch. Als we voorbij de schoolpoort lopen, merken we dat een aantal leerlingen bezig is push-ups te doen. Wat blijkt? Iedereen die te laat komt wordt tegengehouden en moet voor straf een aantal push-ups uitvoeren. Een sanctie die in elk geval de conditie van de leerlingen ten goede komt. Maar daar stopt het niet bij: als de straf uitgevoerd is moet de leerling bij een bewaker komen. Die bekijkt hem (het zijn allemaal jongens, de meisjes komen hier blijkbaar beter op tijd), neemt een schaar en knipt enkele grote happen uit het haar van de leerling. De grond aan de poort ligt vol afgeknipte zwarte haarlokken! Op deze wijze is de leerling in kwestie verplicht om naar de kapper te gaan en zijn haar kort te laten knippen, waar de meeste jongens hier blijkbaar moeite mee hebben.

Cultuur.
Na een paar dagen besluiten we de grote omgeving van Rantepao te gaan verkennen. We huren een auto met chauffeur en een gids en laten ons twee dagen rondvoeren langs alle bezienswaardigheden van de streek. En dat is echt de moeite. Veel huizen in de dorpen zijn hier nog gebouwd in de typische 'Tana Toraja-stijl'. Grote huizen op palen met een gebogen dak. Elk groot huis, de gezinswoning, wordt vergezeld van een of meer kleinere versies van dat huis: rijstopslagplaatsen. De dorpen (zo'n zes tot tien woningen) zijn gelegen tussen de terrasvormige rijstvelden. Prachtig! Volgens onze gids gaat die bouwstijl terug op de legenden van het Tana Torajavolk. Meer dan duizend jaar geleden zijn deze mensen vanuit Indo-China per boot naar hier geïmmigreerd. Ze zijn eerst geland in Sumatra en zijn dan stelselmatig afgezakt tot in Sulawezi. De vorm van het dak zou een herinnering zijn aan de boten waarmee de overtocht gemaakt werd.

Heel het gebied van Tana Toraja wordt beheerst door de cultus van en de rituelen rond de dood. Ik probeer samen te vatten. Op het ogenblik dat iemand sterft, blijft zijn geest rondwaren rond het lichaam. Dat lichaam wordt tot de begrafenis (die mogelijk pas een jaar of meer later wordt gehouden) bewaard in het huis. De mens wordt nog niet gezien als 'dood', maar hij is ziek en rust. Mensen komen dan ook bij de dode op bezoek, brengen geschenkjes mee, er wordt elke dag eten en sigaretten voor hem of haar klaargezet enzovoort. Ondertussen beginnen de kinderen te sparen. Elke geest die overgaat naar het hiernamaals (dat gebeurt bij de begrafenis), moet namelijk vergezeld zijn van zoveel mogelijk buffels en varkens die tijdens het begrafenisritueel geslacht worden. Buffels zijn namelijk een teken van rijkdom en het is een goede start in het hiernamaals als je daar aankomt in gezelschap van zoveel mogelijk geesten van buffels en varkens. Als de kinderen het geld bij elkaar hebben worden er buffels en varkens gekocht (soms vijftig of meer buffels en honderd varkens!) en wordt de datum van de begrafenis bepaald. Heel de familie komt samen (ook degenen die geëmigreerd zijn naar bijvoorbeeld Australië of Amerika) en alle buffels en varkens worden een voor een geslacht. Een deel ervan wordt ter plaatse opgegeten en van de rest wordt het vlees verdeeld onder de aanwezigen. Dit gedeelte van het feest duurt drie dagen. Dan wordt het lichaam bijgezet in een grot die uitgehouwen is in een rots (eigendom van de familie) of in een natuurlijke grot, waar de kist opgehangen wordt aan het plafond. De kisten en de uitgehouwen grotten worden 'gerecycleerd': de volgende wordt gewoon bij de rest van de familie gelegd en als het te vol wordt, worden de oudste resten eruit gehaald en bijeengelegd op de grond. Dat bijzetten is trouwens een dure zaak: als je in de 'familiekelder' wil terechtkomen, moeten de kinderen zorgen voor minstens vierentwintig buffels! Ten noorden van Rantepao, waar geen grote rotswanden of natuurlijke grotten zijn, wordt een gat gehouwen in een van de enorme rotsblokken die in de velden verspreid liggen. Als het lichaam bijgezet is, wordt er een houten pop (een Tau-Tau) aan het graf geplaatst als bewaker van de doden. Nu kan de geest van de overledene veilig en gerust vertrekken. Het is vreemd dat deze oude gewoonten de 'Christelijke beschaving' hebben kunnen trotseren. Dit deel van Toraja is namelijk overwegend protestant en de mensen zijn heel gelovig, maar het oeroude animistische geloof in de geesten is nog heel levendig. Onze gids vertelt ook wat hij meegemaakt heeft met de geest van een overledene in zijn familie en hij verklapt ons een middel om de geesten van de overledene te kunnen oproepen. Hij raadt ons wel aan om het niet te doen, want het kan gevaarlijk zijn: voor je het weet komt er een andere geest mee en die kan je kwaad doen.

Als er babytjes sterven die nog heel jong zijn (die nog geen tandjes hebben), gebeurt er een heel ander ritueel. Men hakt een holte in een dikke boom en daar wordt de baby zittend in geplaatst. Het gat wordt afgedekt met een matje en na verloop van jaren groeit dat gat dicht. Men gelooft dat het sap van die boom de baby voedt en dat op die manier zijn geest volwassen kan worden.

De laatste dag van ons verblijf hier bezoeken we de grootste markt van Sulawesi. Men verkoopt hier dus .... jawel, buffels en varkens. De varkens zijn mooi geprepareerd: ze worden (levend) vastgebonden op een of twee stukken bamboe en zo tentoongesteld aan de kopers. Zogauw er een varken verkocht is, wordt dat door de koper achter op een bromfiets gebonden en naar huis vervoerd. De buffels worden aangevoerd vanuit heel Indonesië om aan de vraag naar offerdieren te kunnen voldoen. De meest gegeerde buffels zijn degenen die zoveel mogelijk wit hebben. Het ideaal is een albinobuffel met blauwe ogen en gele horens. Voor zulk een dier betaalt men al vlug een prijs van zeshonderd miljoen roepies (€ 40 000). En dan te bedenken dat het beest in kwestie gewoon geslacht wordt en opgegeten. Een dure biefstuk!

En dan wordt het weer tijd om verder te trekken. Morgen staat ons een busrit van dertien uur te wachten. We houden je op de hoogte.

Foto's : zie hieronder
Vogelfoto's: http://observado.org/user/photos/50424

30-01-2016 om 13:56 geschreven door Jos