Het weer van de dag VOLKSHEILGE - OUDE VOLKSGEBRUIKEN-
02-10-2006
De winter is niet zover meer weg !
Terwijl de late appelen van de boomgaard naar de zolder verhuizen, en de dieren zoals de veldmuis, de wilde konijnen enz. op zoek gaan naar veiliger oorden, zo kunnen wij met zekerheid zeggen, ja de winter is op komst ! En hoe die winter er zal uitzien ? ? ? misschien brengt volgende weerspreuk daar wat duidelijkheid in ?
" Is oktober warm en fijn, het zal een scherpe winter zijn, maar is het nat en koel, 't is van een zachte winter 't voorgevoel. "
Met deze wijsheid zou ik zeggen, laat het dan maar nat en koel worden, en wedden dat ik niet alleen zo denk ? Wat misschien ook kan helpen is 't volgende : Vandaag is het de dag van de HH. Engelen-Bewaarders en een schietgebedeke op deze dag luidt : Engel-Bewaarder sta mij bij, en maakt de winter rap voorbij ! Veel tijd hebben we niet nodig om dat schietgebedeke even op te zeggen , waarom het dan niet doen ! ! !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
2 Oktober 2005 was een dag met zon en bewolking, maar ook met een bui ! Om 14u25 had het kwik met 17,2° zijn hoogste punt bereikt. De minimum temperatuur bedroeg toen 7,6° en die werd 's nachts om 2u20 opgetekend. 2 Oktober 2004 was eveneens een dag met bewolking en zon, maar wel zonder regen. Om 15u20 noteerde men toen de hoogste temperatuur die 16,9° bedroeg. De minimum temperatuur bedroeg die dag 10,9° en die werd om 8u 07 waargenomen. De warmste 2de oktober ooit kwam in 1959 voor met 26° !
Zoals ik eergisteren beloofde breng ik vandaag het vervolg en het slot van de betekenis der noten, uit de tijd van onze voorouders. De notelaar was niet enkel een vruchtbaarheids-, maar ook een levenssymbool en dat bewijst het feit dat er bij de geboorte van een kind, zowel in Duitsland en Zwitserland, als in Frankrijk, notebomen geplant werden. In menig Vlaams dorp kende men ook dit geboorteboompje, doorgaans door de vader in de tuin geplant als zijn vrouw hem een telg schonk : dit boompje zal met het kind, als zijn evenbeeld, opgroeien en bloeien om eenmaal te verdorren. Voor de jongens koos men een note- of appelboom, voor de meisjes een pereboom. Ook bij het voorspellen van de toekomst speelden de noten een rol. om ons bij de volksweerkunde te beperken, gaven het aantal en de kwaliteit van de volgroeide noten een aanduiding van de te verwachten winter. Onvermijdelijk riep een overvloedige oogst van die harde vruchten het idee op van veel en hard; alzo volgde er een lange en harde winter. Stak er een vliegje of een wormpje in, dan was dit een aanduiding van een korte of lange winter : we vlogen of kropen er door. Ook de schelpen kwamen van pas om zich aan voorspellingen te gewagen : notenschelpen, met een stukje brandende kaars op Kerstavond in 't water geplaatst, bepaalden de komende maanden : zoveel schelpen omvielen, zoveel natte maanden zouden er zijn. Misschien denkt u voortaan eens aan mijn verhaal wanneer u nog eens noot zit te kraken ?
1 Oktober is de feestdag van Sint-Bavo en men heeft deze voormalige graaf van Haspengouw altijd beschouwd als de " portier van de herfst " Hij is ook de patroon van de oogst en vroeger zou niemand nagelaten hebben van op zijn feestdag naar de mis te gaan. Die plechtigheid noemde men "Bavomis" en later heeft men dat ingekort en er gewoon Bamis van gemaakt.
" Als het regent op Bamis, dan komt er een natte Kerstmis. "
We weten dus waar we vandaag aan toe zijn ! Vroeger moesten de pachters hun pachtgeld in twee beurten betalen, en één van die betaaldagen was 1 oktober, op Bamisdag dus. Zo ook klein Warreke en die zei : " D'r zijn twee kwaai getijden in het jaar, Pasen, wanneer ik moet gaan zeggen, en Bamis, wanneer ik moet gaan leggen ".
Met deze maand worden ook de dagen korter en korter, van 1 tot 31 oktober verkorten ze met 1u 51 minuten. Oktober is ook de eerste der drie donkere maanden. Naast in 't begin van deze maand het rooien van de bieten en de mais, valt de veldarbeid praktisch stil, en een spreuk zegt ons dat zo :
" Verdwijnt de boer van de akker, dan worden hond en jager wakker. "
En hoe moet oktober zijn ? Wel ziehier een eerste tip :
" Is oktober nat en koel, wordt de winter zacht en zwoel. "
Ik ben echt geneigd om hier al voor te kiezen, en u ? Morgen kom ik met een tweede tip, kies dus nog niet te vlug !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
1 Oktober 2005 was een zonnige maar wel winderige dag met een maximum temperatuur van 18,1° die om 14u40 werd waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg toen 13,3° en die werd om 9u26 opgetelend. 1 Oktober 2004 was een dag met afwisselend bewolking en zon. Om 15u41 had het kwik toen zijn hoogste punt bereikt en dat wees 20,5° aan. De minimum temperatuur werd 's nachts om 3u10 genoteerd en die bedroeg 12,3° De warmste 1ste oktober ooit kwam in 1985 voor met 26° !
Oktober komt voort van octo = acht(ste), en hij was dan ook de achtste maand in de oud-Romeinse kalender. Een zeer oud versje zegt :
Ik was de achtste maend, als Meert de eerste was, en dus was toen mijn naem October, mij van pas : Ik kom met Regen, en een groot gedruys van Winden, past op uw' Dijk en Dak, eer ik die kom verslinden.
Door de Romeinen werd deze maand aan Bacchus, de god van de overvloed, van de wijn, toegewijd. Ook door de Saksers werd ze Windummemanoth genaamd, hetgeen wijnoogstmaand betekent. Sinds in Vlaanderen de druivernteelt niet meer zo in ere is, kreeg hij de naam van zaaimaand, omdat het zaaien van het winterkoren in deze maand de voornaamste bezigheid van de boer is.De benaming van reuzel-, rosel- of ruselmaand kwam welllicht voort door het feit dat in deze maand het slachten een aanvang nam. Daar de eikels nu uit hun bolsters springen, kreeg hij ook de naam van eikelmaand. Een andere benaming is hersel- of aarzelmaand, omdat het jaargetijde als het ware aarzelt. Rozenkransmaand is zijn jongste naam, doordat hij aan de rozenkrans toegewijd werd.
Vandaag wuiven we september uit, en morgen heten we oktober welkom ! Ik geef nog twee weerspreuken mee, waarmee we bepaalde weertypes kunnen voorspellen :
" Slaat 's avonds de nevel neer, dan brengt de ochtend helder weer. "
Heel toespasselijk voor deze tijd van 't jaar ! Nog een andere, en ook weer eigen aan deze periode van 't jaar :
" Valt het loof vroegtijdig van de bomen, dan is de winter niet te schromen. "
Hopelijk zien we dat loof de eerste weken nog niet vallen ! ! !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar gelden ?
30 September 2005 was een bewolkte en winderige dag waar het kwik om 12u39 zijn hoogste punt al bereikt had en was slechts 15,2° ! De minimum temperatuur bedroeg toen 7,3° en die werd om 2u35 waargenomen. 30 September 2004 was een bewolkte dag met om 17u49 een maximum temperatuur van 18,7°. De minimum temperatuur werd op 0u10 opgetekend en die bedroeg toen 8,1° De warmste 30ste september ooit kwam in 1985 voor met 25°
Wanneer wij de spreuken aandachtig nagaan, stellen wij vast, dat dikwijls en op verschillende data gewag gemaakt wordt van de nadelige invloed welke de regen op het wellukken van de noten allerlei uitoefent. Bij regen op Sint-Jan (24 juni) mag de boer zijn noten tellen en op de hoop toe komen er gaten in. De regen van 29 augustus bederft de noten. De Sinte-Margriet's regen doet de okkernoten afvallen en maakt de hazelnoten wormstekelig, en ga zo maar door. Dit bewijst dat de noten vroeger wel een onder de meest gewilde of gezochte vruchten gerekend werden. Ze speelden inderdaad een grote rol in het volksleven. In aloude tijden was de hazelnoot meer dan de okkernoot, algemeen aangezien als symbool van de vruchtbaarheid. Bij de Germanen was ze als dusdanig gewaardeerd en naar een oud spreekwoord zegt : " veel hazelnoten, veel kinderen. ", zagen onze voorouders in de hazelnootoogst een weergave van hun echtelijke vruchtbaarheid. Bij de Romeinen wierpen de jonggehuwden na de trouwplechtiheid noten onder het volk. Dat gebruuik is bewaard gebleven in verscheidene streken van Zuid-Europa, waar de bruid, na de zegening te hebben ontvangen, noten en amandels onder de kijkers te grabbelen gooit. In de middeleeuwen zette men zelfs een korf vol noten, welke door een priester gewijd waren, naast het bed der gehuwden. Bij de doop betekenen de noten de gelukkige uitval van de wens, dat het huwelijk steeds vruchtbaar moge zijn. Thans nog bestaat de doopsuiker eenvoudig uit noten of amandelen met een laag suiker bedekt. Overmorgen vertel ik hier verder over, morgen is deze plaats bestemd voor de voorstelling van de maand oktober ! Tot dan ?
Zoals beloofd, en uitzonderlijk op de dag zelf, geef ik de laatste weerspreuken mee rond Sint-Michiel die vandaag bij ons op bezoek is. Laat mij beginnen met de veel belovende weerspreuk die ons zegt :
" Acht dagen zonneschijn, brengt Sint-Michiel om wel te zijn. "
Rond deze periode zouden we dus het Sint-Michiels zomerke moeten krijgen, maar of dit zo is, wel dat weten we in de komende dagen dan wel. Nog een andere weerspreuk rond deze heilige man zegt ons 't volgende :
" Sint-Michiel steekt het licht aan, Maria-Boodschap blaast het uit. "
En Maria-Boodschap wel die komt er op 25 maart van vologend jaar aan ! En tot slot nog deze :
" Houdt Sint-Michiel nog hier het trekkend wild, dan blijft het weer lang zeer mild. "
Lager in een apart artikel vindt u nog een oud volksgebruik rond galnoten, u moet moet maar eens gaan kijken !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
29 September 2005 was een dag met bewolking en zon waar men tot 15u30 moest wachten om de maximum temperatuur van de dag te kunnen noteren en die bedroeg toen 17,1°. De minimum temperatuur werd om 4u59 opgetekend en die bedroeg 11,1° 29 September 2004 was een bewolkte dag met heel even wat zon, om 16u30 noteerde men die dag de hoogste temperatuur die 17,5° bedroeg. De minimum temperatuur werd te 8u01 waargenomen en die bedroeg toen 12,2° De warmste 29ste september ooit kwam in 1970 voor met 25° !
De dagen verkorten nu snel en eertijds werd op deze datum de schafttijd van vier uur bij de landarbeiders weggelaten. Zulks duurde tot 24 februari als " Sint-Mattijs hete stenen werpt op 't ijs." Verdwenen is het volksgebruik om op Sint-Michielsdag een galnoot te openen en na te gaan of deze vol en gezond was; zo ja, dan was een vruchtbaar jaar te verwachten. Was zij echter ledig en vochtig, dan voorspelde zulks koude. Zat er een spin in, een vlieg of een worm, dat betekende zulks een ongelukkig, een middelmatig of een goed jaar. Naar gelang de vlieg of de worm, werd de duur van de winter bepaald : zat er een vliegje in, dan verwachtten we een korte winter, we vlogen erdoor ! Met een wormpje integendeel kwam een lange winter, want dan kropen we er door. Nu de tijd van de noten er weer volop is, breng ik vanaf morgen nog enkele oude gebruiken rond de noten, tot dan ?
Gisteren gaf ik al een eerste deel van de vele weerspreuken die rond deze weerheilige zijn ontstaan, vandaag krijgt u een tweede portie, en morgen zelfs nog een derde deel ! En of er veel te doen is rond de dag van Sint-Michiel.......Zo zegt men b.v. dat : Zoveel dagen het vóór Sint-Michielsdag regent, zoveel dagen zal het rijmen en koud zijn na Sint-Joris (23 april) Regent het morgen, wel dan krijgen we een kwakkelwinter ! ! ! Een weerspreukt zegt dit zo :
" Valt de regen op Sint-Michiel, doet de winter slecht zijn stiel. "
Nog een andere weerspreuk zegt ons :
" Met Sint-Michiel zachte regen, komt een zachte winter tegen. "
En om af te ronden nog deze :
" Is de nacht van Sint-Michiel klaar, verwacht een strenge winter maar. "
Zoals beloofd breng ik morgen nog enkele weerspreuken rond deze weerheilige ! Lager vindt u ook nog een eerste artikeltje met wat meer uitleg over Sint-Michiel, ga eens een kijkje nemen !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
28 September 2005 was een tamelijk mooie herfstdag met om 13u58 een maximum temperatuur van 18,3° De minimum temperatuur bedroeg toen 10,3° en die werd om 7u50 waargenomen. 28 September 2004 was een bewolkte dag waar de zon het volledig liet afweten. Om 11u39 noteerde men toen 18,9° en dat was ook het warmste moment van die dag. De minimum temperatuur werd om 0u10 opgetekend en die bedroeg toen 14° ! De warmste 28ste september ooit kwam in 1970 voor met 26° !
Sint-Michielsdag is een belangrijke dag in de natuur, wellicht omdat op die dag vroeger op verschillende plaatsen het gezamenlijk oogst- of dankfeest plaats had. Sint-Michiel is de volksheilige van deze maand. Het is nog steeds niet uiitgemaakt wanneer de godsvrucht tot Sint-Michiel in onze gewesten is ontstaan. Dat deze aartsengel een grote popularitieit zou verwerven, lag voor de hand. ons volk hecht veel belang aan beschermheiligen die door uitzonderlijke daden hebben uitgeblonken. Het kon ook niet anders of de aanvoerder van het engelenheir, dat onder de kreet " Wie is als God ", de Luciferisten versloeg, moest al spoedig tot voorbeeld worden gesteld. Daarom is het zo zonderling dat Sint-Michiel meer als weerpatroon dan als beschermheilige tegen ziekten en krankheden wordt aanroepen, dan wel als schutspatroon op het voorplan is gekomen. Bij ons in Vlaanderen is Sint-Michiel vooral een landbouwpatroon en meer bepaald een weerheilige. Men vestigd veel hoop op de Sint-Michielszomer, omdat de aartsengel de goede reputatie heeft zijn feestdag te omringen met enige zomerse dagen, minstens een week, die als afscheid van de zomer in het vooruitzicht van de herfst wordt beschouwd. In werkelijkheid komt de Sint-Michielszomer niet geregeld op dezelfde dagen, evenmin als b.v. de zomer op 21 juni, 's nachts om twaalf ure klokslag komt. Morgen vertel ik hier het vervolg van, tot dan ?
Omdat er rond Sint-Michael zoveel te doen is, breng ik vandaag al een eerste deel van de grote koek ! De dagen worden koeler, het zomerpak is weg te bergen en een weerspreuk zegt ons 't volgende :
" Sint - Michiel, verbiedt de strooien hoed en linnen kiel. "
Vroeger bestond het zomerzondagspak van onze buitenlieden uit een blauwe kiel en strooien hoed, vandaar deze spreuk.
Maar die Sint - Michiel heeft ook nog wat anders in petto voor ons, lees maar :
" Sint - Michiel, heeft de winter onder zijn kiel. "
Als je 't mij vraagt lijkt dit al zo fraai niet meer ! ! ! Morgen breng ik nog een tweede gedeelte weerspreuken rond deze heilige en ik verzeker u, daar zijn meer belovende spreuken bij ! ! !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
27 September 2005 was een bewolkte dag met regen ! Om 12u38 noteerde men toen de hoogste temperatuur en die bedroeg 17,9°. De minimum temperatuur werd om 0u01 waargenomen en die bedroeg 13,7° 27 September 2004 was een bewolkte, nevelige dag met 's avonds toch nog even wat zon. Om 15u46 had het kwik 18,4° bereikt. De minimum temperatuur werd om 0u24 opgetekend en die bedroeg 13,2°. De warmste 27ste september ooit kwam in 1946 voor met 26° !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
26 September 2005 was een zonloze en bewolkte dag met om 14u49 een maximum temperatuur van 19,3° ! De minimum temperatuur werd 's nachts om 1u56 waargenomen en die bedroeg 12,6° 26 September 2004 was een dag met afwisselend bewolking en zon, om 15u02 noteerde men toen de hoogste temperatuur met 18,9°. De minimum werd om 7u56 opgetekend en die bedroeg die dag 10,7° De warmste 26ste september ooit kwam in 1967 voor met 27° !
