Het weer van de dag VOLKSHEILGE - OUDE VOLKSGEBRUIKEN-
30-11-2007
Morgen is het Sint Elooi ! ! !
Wie kent deze bisschop van Noyon en Doornik niet ? De patroon van de smeden ! Maar zijn feestdag is ook weer een lotsdag en wat voor een ? Laten we eens kijken wat de weerspreuken er van te vertellen hebben :
" Als Sint-Eligius met ijs begint, wil hij drie maanden dat tot vrind."
Of nog ietsje anders :
" Vangt op Sint-Eligius de winter aan, dan stut hem voorts driemaal de maan. "
Maar, en gelukkig maar is het omgekeerde op deze dag ook waar....
" Sint-Elooi, brengt de dooi. "
Dus mocht het de dagen voor de feestdag gevroren hebben, dan zouden we op 1 december van de vorst verlost zijn geworden.
Morgen, wel dan kijken we eens in de maand december zelve ! Bedankt omdat u er vandaag weer bij was, ik ben er morgen weer, u komt toch ook terug ?
December komt van het Latijn decem = tien. Hij was de tiende en laatste maand in het oud Romeins jaar en was toen onder de bescherming geplaatst van Saturnus, god van de tijd, en van Vesta, de godin van de huiselijke haard. Door de hervorming ingevoerd door Numa Pompilius werd hij de twaalfde gerangschikt. Bij de oude saksers was hij de eerste maand en werd Haligmanoth of heiligmaand genoemd. Zo noemde hem ook Karel de Grote wegens het feest van Kerstmis. Wij noemen hem nog altijd Kerstmismaand. Joelmaand, zoals hij vroeger genoemd werd, kwam voort van het oud Zweeds : Julamanot, naar het Germaanse joelfeest. Midwintermaandhoort men wel eens, dit waarschijnlijk in verband met het wenden van de zon op 22 december welke dan in het teken van de steenbok komt. Donkeremaand is het gevolg van de korte dagen in dit tijdstip. Wintermaand, zoals hij meestal genoemd wordt, komt voort door het feit dat de winter in deze maand een aanvang neemt. Een heel oud rijmpje gaat als volg : Siet eens wat ik vermag, gy Luyaards, want ik zal de watren tot uw straf verharden als cristal, Ik sluyt het jaer, en kom met niets als quaet op 't leste, trekt kleederen aan de huyd' ik raed u nog het beste.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
30 November 2006 kende een nevelig begin en een zonnige namiddag. Om 14u38 werd de maximum temperatuur waargenomen en die bedroeg 9,9° ! - 's Morgens om 5u43 liet de minimum temperatuur zich optekenen en die bedroeg 5,3° ! De warmste 30ste november sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 1841 met 14,4° ! - De koudste 30ste november ooit kwam in 1921 voor met min 11° !
Morgen is Sint Andreas, alias Sint Andries aan de beurt
Morgen krijgen we het bezoek van Sint-Andries, de broeder van de H. Petrus, en morgen is het ook weer een lotsdag ! Een eerste weerspreuk komt ons al direct 't volgende duidelijk maken :
" Sint-Andries, brengt de vries? "
Kort maar duidelijk ! We zien dat Sint-Andries die 't appelke knapte, die in ' koleke blies en die de koeien op stal bevriest, van betekenis is in de volksweerkunde :
" Met Sint-Andries begint de vries maar Sint-Matthijs werpt een hete steen op 't ijs. "
Sint-Matthijs komt er op 24 februari aan. Mocht het op de dag van Sint-Andries echter vriezen, wel dan zal dit niet lang duren want :
" Sint-Andries, brengt de vries, Sint-Elooi brengt de dooi. "
En Sint Elooi, wel die klopt op 1 december al aan ons deur ! Mocht het met Sint-Andries sneeuwen dan zegt een weerspreuk ons 't volgende :
" Sint-Andreas' snee doet het koren wee. "
En in verband met die sneeuw, zegt men in de Kempen :
" Sint-Andries, spurrieke piep, vandaag zie 'k u nog, maar morgen niet. "
En dit betekend dan weer dat de sneeuw dik kan vallen Zal ik u tot slot nog een oud middeltje leren om op Sint-Andreas het jaar te voorspellen ? Wel je plaatst een boordevol glas water op tafel, loopt het van zelf over, dan beduidt zulks een vochtig jaar. loopt het niet over, dan is een mooi en droog jaar te verwachten. Nog een ander middeltje : U snijdt op Sint Andriesavond een kerselaartak af en u plaatst die in water. Bloeit die tak op Kerstdag, dan betekent dit een voorspoedig weder in ' t voorjaar ! Waarom zouden we het eens niet proberen ? Morgen ben ik er met de maand december, wat gaat het toch allemaal vlug ! Als u er morgen bent, dan ik ook !
Vroeger jaren gingen de jongens en de meisjes op Sint-Andriesavond in bende van huis tot huis, ze stonden daar dan allemaal tegelijk iets te roepen, twee, drie en nog meer malen totdat de baas of de bazin de deur opende, hen iets gaf of in t slechtste geval, hun met een bedreiging van de deur wegjaagde. Ze kregen gewoonlijk een snik, dat was een appel, of in een beter geval wat centen. Waar ze de deur niet wilde openen of waar ze helemaal niets kregen, begonnen ze te zingen of te tieren van :
Wilde niet geven, ge moogt het houden
Maar het zal er u om berouwen,
Die niet en geeft die is een beest
Dat is N ..om te meest
Wilde een meisje s nachts van hare toekomstige dromen, dan moest ze vooraleer in haar kamer te gaan, aan iemand een handvol granen, koren, rogge of gerst, dat was al gelijk, vragen. Nadat ze zich ontkleed had en de lamp uitgeblazen, wierp ze met de rechter hand dat graan over haar hoofd in de richting van het bed toe, daarbij zeggende :
In Sint Andries name
Zaai ik mijne zaden;
In Sint Andries gaarde
Zal ik mijn schat afwachten
Of die schat dan ook werkelijk kwam opdagen heb ik tot vandaag nog nergens kunnen achterhalen.
Welk weer was het vandaag, nu precies een jaar geleden ?
29 November 2006 was een erg mooie zonnige dag met een maximum temperatuur van 12,2° om 13u56 waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg die dag 7,1° en die kon men 's avonds om 17u44 al opschrijven. De warmste 29ste november sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 1836 met 16,9° ! - De koudste 29ste november ooit kwam in 1890 voor met min 10,3° !
November loopt op haar laatste benen, maar niettemin krijgen we toch nog twee weerheilige op bezoek. De voorlaatste voor deze maand is Sint-Saturninus en dat lijkt mij nogal een kordaat iemand te zijn. Lees eens wat een weerspreuk over hem weet te vertellen :
" IJs, de dag van Saturijn, maakt korte metten met 't venijn. "
Heb ik het niet gezegd ? Met andere woorden, vriest het op deze dag ( morgen dus),dan zal er toekomend jaar geen venijn zijn. Morgen verneemt u dan weer alles, of toch heel veel over Sint-Andries die op 30 november bij ons passeert. Ook vertel ik u morgen hoe het er vroeger jaren op Sint-Andriesavond aan toe ging. Reden genoeg om hier morgen weer eens langs te komen dacht ik. Tot dan !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
28 November 2006 dat was een dag met 2 gezichten, in de voormiddag was het tamelijk goed en in de namiddag kregen we regen. De maximum temperatuur bedroeg 15,6° en die werd om 12u44 waargenomen. 's Morgens om 7u12 noteerde men die dag de minimum temperatuur en die bedroeg 8,4° ! De warmste 28ste november sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 1930 met 16,9° ! - De koudste 28ste november ooit kwam in 1890 voor met maar liefst min 11,7° !
Sneeuw in november ! Wel die zou er altijd moeten zijn en niet alleen voor de kinderpret, maar ook voor 't vee ! Lees maar eens wat de volgende weerspreuk ons komt duidelijk maken :
" Vertoont november zich met snee, 't zal vruchtbaar zijn, ook voor 't vee. "
Alleen vrees ik dit jaar een beetje voor die vruchtbaarheid ! Morgen is het uitkijken naar de boodschap van Sint-Saturninus, hij klopt overmorgen aan onze deuren ! Tot dan ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
27 November 2006 was een tamelijk mooie dag met aardig wat zon ! De maximum temperatuur van die dag bedroeg 16,2° en die werd in het weerstadion van Kapelle o/d Bos om 13u32 waargenomen. 's Morgens om 6u59 noteerde men toen de minimum temperatuur en die liet 8,2° opschrijven. De warmste 27ste november sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 2006 met 16,1° ! - De koudste 27ste november ooit kwam in 1890 voor met min 12,8° !
Met Sint-Acharius krijgen we morgen een erg braaf iemand over de vloer. Hij heeft in feiten alleen voor de landbouwers en misschien ook wel voor tuinders een belangrijke boodschap bij die ons door een weerspreuk als volgt vertelt wordt :
" Sint-Achuit doet het zaaikleed uit. "
Met andere woorden......na Sint-Acharius is het uit en gedaan met zaaien. Na morgen wachten er ons nog twee weerheiligen voor deze maand, en over de eerste verneemt u overmorgen dan weer alles. Wat ik voor morgen in petto heb, wel laat dit nu eens een verrassing zijn. Bedankt omdat u hier was, en.....tot morgen ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
26 November 2006 was een dag waar bewolking en zon elkaar kwamen aflossen. Om 13u45 werd de maximum temperatuur waargenomen en die bedroeg 14,2° ! - 's Nachts om 0u24 schreef men toen de minimum temperatuur op en die bedroeg 10,7° ! De warmste 26ste november sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 1983 met 16,4° ! - De koudste 26ste november ooit kwam in 1879 voor met min 8,5° !
Zoals ik gisteren al zei, blijf ik ook vandaag nog even stil staan bij de feestdag van Sinte-Katrien. Volgens de overlevering moet op deze dag de eerste sneeuw vallen en de weerspreuken verwoorden dit als volgt :
" Sinte-Katrien, heeft haar witte mantel aan. "
OF.......
" Sinte-Katrien, komt in 't wit gekleed. "
Ook nog mooi vind ik dit :
" Sinte-Katrien heeft heur wit mutsken opgezet. "
Hetzelfde weer als dit van vandaag, zullen we ook hebben op 't einde van januari of in februari :
" Zoals de dag van Sint-Katrijn zal de laatste januari zijn. "
OF......
" Gelijk het weer is met Sinte-Katrien, zal 't men in februari zien. "
En tot slot voor vandaag :
" Met Sinte-Katrijn moeten de koeien aan de lijn. "
Hopelijk weten alle boeren dit ook ! ! ! Morgen kijken we uit naar de komst van Sint-Acharius, die overmorgen bij ons langs komt. Ik zal er zijn, u ook ?
Hoe was het vroeger jaren op de dag van Sinte-Katrien ?
Vroeger, en dat is nu al een hele tijd geleden dan vierde de jonge meisjes en schoolkinderen op een eigenaardige wijze de feestdag van de H. Catharina. Bij de begoede mensen werden op deze dag geschenken gegeven aan de jonge dochters des huize. In talrijke onderwijsgestichten hadden er gezellige feestjes plaats, gekoppeld aan een avondmaal. Sinte Catharina was voor de meisjes wat Sint Gregorius was voor de jongens. Op school en in de buurt was het feest. Men zag de schooliersters bij de buren rondgaan om geld in te zamelen. Ze waren doorgaans in t wit gekleed, met een witte sluier op hun hoofd, ook had er eentje een kroon op haar hoofd als teken van de waardigheid. Zij zongen een lied ter ere van de heilige, waarvoor ze, naast geld, ook bloem, boter en eieren ontvingen om s avonds pannenkoeken en wafels te kunnen bakken. Het liedje dat ze toen zongen ging als volgt :
Wij komen al rond om Sinte Catriene
Wij hadden zoo geerne wat boekweitbloem,
Wij zullen ze luisterlijk vieren
Al op een zalige maniere.
Gelijk zij verleen jaar hebben gedaan,
Huis voor huis afgegaan,
Ter eere van Sinte Katrien
Geeft wat
Houdt wat
Tegen t jaar nog wat.
Zij gingen bij de bakker om twee koeken met appelen te laten gereed maken om die dan als geschenk aan de meesteres te geven. Deze kwam dan met twee akers bier, en met het rondgehaalde geld werd er smout gekocht en de smulpartij kon beginnen.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
25 November 2006 was een bewolkte dag met enkele buien, eigen aan november zegt maar. De maximum temperatuur was om 11u38 een piek van, jawel 18,6° ! ! ! - Om 19u11 werd die dag de minimum temperatuur opgetekend en die bedoeg 12,5° De warmste 25ste november sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 1992 met 14,4° - De koudste 25ste november ooit kwam in 1998 voor met min 6,9° ! Voor alle duidelijkheid toch nog eens zeggen dat u een maximum of minimum temperatuur niet mag vergelijken met een maximum of minimum dagtemperatuur ! De temperaturen in Ukkel waargenomen, zijn gemiddelde temperaturen over een ganse dag !
Sinte-Katrien die ons morgen een bezoek brengt is een volksheilige waarover u ietsje lager in een apart hoofdstukje wat meer kan lezen. Morgen is het ook een lotsdag want vriest of sneeuwt het morgen, dan zitten we daar zeven weken mee opgeschept ! Zo evenwichtig van karakter als Sinte-Katrien in haar geloof was, zo ook zorgt ze voor standvastig weder. Ik laat enkele weerspreuken aan 't woord :
" Sint-Katrien in 't wit gekleed : zeven weken sneeuw ons leed. "
OF.......
" Doet Sint-Katrien heur witte mantel aan, ze blijft er zeven weken rond mee gaan. "
Door velen wordt aangenomen dat op Sint-Katrien de winter aanvangt. Zo zegt men bijvoorbeeld in Limburg :
" Sint-Katrien wörpt de koude stein in de Rien. "
In Brabant zegt men dan weer dit :
" Als 't vriest op Sinte-Katrien, vrouwke haal uw kolen uit de hof. "
En in Vlaanderen beweert men :
" Op Sinte-Katrien sterkt de winter. "
Mooie vooruitzichten zijn anders, helaas moeten we aanvaarden wat ons aangeboden wordt. Morgen blijf ik nog een dag stil staan bij Sinte-Katrien want de weerspreuken rond deze Dame zijn weer schering en inslag ! Ook vertel ik u dan hoe het er vroeger jaren aan toe ging, wees dus morgen op post zou ik zeggen ! ! !
In Vlaanderen werd de H. Catharina door heel wat neringen als beschermheilige gekozen. De wagenmakers bijvoorbeeld, kozen haar tot patrones omwille van de wijze waarop ze haar marteldood stierf. Haar lichaam werd doorscheurd met een wiel met scherpe messen bestoken. De pelsmakers, grauw- en lammerwerkers herdachten dan weer de legende die vertelt, dat bij haar onthoofding het gestold bloed van de 18-jarige martelares in melk veranderde en rond haar hals een sneeuwwitte pels vormde. Om haar hemelse geleerdheid en welsprekendheid werd de maagd van Alexandrië door verschillende rederijkerskamers, onder andere deze van Aalst, Eeklo en Leuven, tot beschermelinge gekozen. Ook de wijsgeren namen haar tot patrones. Om de maagdelijke zuiverheid die Catharina bewaarde en met de dood bestierf, hadden ook de jonge dochters haar tot patrones genomen.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
24 November 2006 was een bewolkte dag waar men tot 19u45 moest wachten alvorens men de maximum temperatuur van die dag kon noteren en die liet toen 13,5° opschrijven. 's Morgens om 5u03 werd de minimum temperatuur waargenomen en die bedroeg 8,9°. De warmste 24ste november sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 2003 met 15,7° ! - De koudste 24ste november ooit kwam in 1858 voor met min 8,3° !
Rond deze tijd van 't jaar moge we ons aan zowat alle weertypes verwachten en zo ben ik op zoek gegaan naar een weerspreuk die ons kan vertellen wat grauwe nevels te betekenen hebben :
" Grauwe nevels is gebleken, zijn van koude een zeker teken. "
Met deze weet hou ik het voor vandaag voor bekeken. Morgen ben ik er weer en dan heb ik het net als overmorgen trouwens over Sinte-Katarina want die heeft ons weer heel veel te vertellen, of beter de vele weerspreuken rond haar naam. Ik zal op de afspraak zijn, u toch ook ? Zoals gisteren beloofd kan u ietsje lager wat vinden over de "borteldagen" !!!
Drie dagen vóór en drie dagen na Sint Catriendag ( 25 november) zijn het de borteldagen, en of het volk daar vroeger jaren schrik van had !!! Er werd toen beweerd wanneer je die dagen zaaide, het verken slachten, of de pens kookte, dan zou het graan uit de grond borrelen, het spek zou uit de pan springen, en de bowling uit de ketel. Zaaide men het koren op de borteldag, en gebruikte men t jaar daarop dit zaad om weer op een borteldag te zaaien, het zou uit de grond opborrelen ook al had men het een voet diep in de akker gezaaid. Geef toe dat ze vroeger jaren veel sterkere verhalen hadden dan heden ten dagen !
