Het weer van de dag VOLKSHEILGE - OUDE VOLKSGEBRUIKEN-
02-03-2009
Maart en zijn slechte naam !
Gisteren zagen we al hoe de weerspreuken de maand maart echt de put inboorde en beloofde ik u dat ik er vandaag nog enkele zou meebrengen die daar mee verder gingen. Ik ben van gedacht veranderd en vandaag en ook morgen nog wil ik het hebben over de taarten die maart bakt ! Ik zie u voorhoofd al in rimpels trekken, maart die taarten bakt ??? Straks en ook morgen zal u alles wel duidelijk worden. Vroeger jaren hoorde we in de streek van Gent een erg mooi rijmke dat heden den dagen in de vergeethoek lijkt te liggen maar dat ik vandaag nog wel voor u meegebracht heb :
" Maarte, Maarte, die bakt taarten, van water en van wind, den bakker wel gezind, en valt maar stil, en valt maar stil, al in april, en kan het niet gedijen tons wacht hij tot in meië. "
Men zou de indruk krijgen of kunnen denken dat het alleen terwille van het rijm is dat maart taart bakt, maar dat is echter niet zo. Op een zeer oud santje-wale : "de jaargetijden en de maanden", wordt maart voorgesteld als een wijveke met een kapmantel, dat met een koekepaal voor een oven staat, waaruit de vlammen slaan; nevens haar staan grote smakelijke koeken opgestapeld en de rijmtekst zegt daarop :
" Pas maar op, mijn liefste kind, 't zijn koeken van hagel en wind. "
In de oude volksverhalen van Gustaaf Vigoureux die leefde van 1892 tot 1948, wordt wel eens gewaagd van een "maartkoek", waarvan het deeg uit hagelstenen gekneed werd door de "duivelsmaarte" of meid van de duivel. Al wie van die koek at, kon in de zwaarste slagregen niet nat worden, hij moest echter oppassen van nooit met zijn gezicht vlak in de noordenwind te staan, want dan vloog hij hoog de lucht in, en kwam nimmer meer op de aarde terecht. Tot daar een eerste deel van een toch wel mooi en zeer oud verhaal. Morgen breng ik voor u nog wat mee en komen we aan de weet hoe het kwam dat de ouderlingen in het land van Waas de laatste dag van februari een stoel aan hun achterdeur plaatsten ! Afspraak morgen dan maar ? Tot dan !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
2 Maart 2008 was een bewolkte dag met een maximum temperatuur van 13,6° die om 11u35 waargenomen werd in het weerstation van Kapelle o/d Bos. Op diezelfde plaats werd om ietsje na middernacht de minimum temperatuur van deze dag opgeschreven en die bedroeg 8,7° ! - De warmste 2de maart sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1928 met 18,2°. - De koudste 2de maart ooit kwam in 1890 voor met min 9,5° !
Maart heeft van oudsher en zowat in alle almanakken een slechte naam en faam ! Er is voorzeker geen enkele maand welke meer op hare donder krijgt door middel van gezegden en spreuken als maart het te verduren krijgt ! Men beschuldigt haar van heel wat kwade streken. Zo meent de Gentse volkswijsheid 't volgende :
" Maarte speelt altijd in de duvel zijn kaarte. "
Sneeuwbuien, hagelbuien, regen en wind wisselen elkander af zegt maar, maartse buien weet u wel ? Een weerspreuk vertelt ons daar 't volgende over :
" Sneeuw en hagel, regen en wind, daarvan is de maart een vrind. "
En tot slot voor vandaag nog deze :
" Maarte,, Maarte, vuile taarte. "
Ik denk niet dat hier nog enige kommentaar bij nodig is ? Aangezien de volgende weerheilige nog heel even op zich laat wachten, grijp ik morgen de kans om nog enkele weerspreuken aan 't woord te laten die het allemaal niet zien zitten met maart ! Bij het begin zei ik u toch al dat maart wat te verduren krijgt, morgen het vervolg hiervan, tot dan ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
1 Maart 2008 was een bewolkte dag waar de zon heel eventjes te zien was ! Tijdens de nacht trok er een zware storm over ons land die tot in de voormiddag bleef verder duren ! Wist u dit nog ? De maximum temperatuur bedroeg die dag 12,3° en die werd om 13u18 waargenomen in het weerstadion van Kapelle o/d Bos. In datzelfde stadion noteerde men 's morgens, en dat was om 5u13, de minimum temperatuur van deze dag en die liet 6,6° opschrijven. De warmste 1ste maart sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1959 met 18,4°. - De koudste 1ste maart ooit kwam in 1888 voor met min 10,9° !
De laatste dag van februari was vroeger jaren een dag van wangeloof ! Vooral in de Kempen stormde de jongelingen, meisjes en jongens alvorens slapen te gaan het veld in en dan riepen ze : " Red, red breng raad, raad." Dit allemaal om in hun dromen hun toekomstige man of vrouw te kunnen zien. In het Waasland zouden ouderlingen nooit slapen gegaan zijn zonder aan hun achterdeur voor de maart een stoel te zetten en dit om er de Maart te laten op rusten. Ze deden dit om binst de maand niet te sterven, en 's morgens bij het opstaan maakte ze dan een kruisteken met wijwater en zegde : elk een goede dag. Welkom Meert omdat gij mij niet weg en zeert en tot tenoste jaar als 't God belieft, dan zet ik u weer een stoel om op te rusten. Morgen is Sint-Albinus onze gast en moge we toch allemaal al een beetje tevreden zijn omdat de winter zo goed als voorbij lijkt te zijn. De weerspreuk die ik voor vandaag voor u gekozen hebt, komt ons dat als volgt vertellen :
" Als 't weder is van goede zin, trekt nu de kou zijn steertje in, en 's morgens reeds de eerste meert, zegt men : Welkom ! aan de kwiksteert. "
In het Gentse wordt door volgende spreuk aangetoond dat het weder nu plots kan omslaan en zo zegt men daar :
" Sint-Albijn, verandert suiker in azijn. "
Morgen kijk ik eens naar het weer in maart en leg ik mijn oor eens te luisteren naar wat de weerspreuken ons daarover weten te vertellen. Bedankt voor u bezoek en ik maak alvast een afspraak voor morgen, tot dan ?
Maart was gedurende vele eeuwen de eerste maand van het jaar, ook bij de Romeinen, welke haar Martius noemden naar de oorlogsgod Mars. Pas toen Numa de maanden januari en februari in de kalender bracht, bekwam ze de derde plaats. Thormaand heette zij in de noordelijke Germaanse landen, naar Thor, de oorlogsgod der Germanen.
Eigenlijk verbeeldt Mars zowel als Thor, de natuurkracht. Deze namen zijn niet zo kwaad gevonden, want in deze maand begint de lente, de winterkoude wordt verslagen in de strijd tussen de warmte welke komt en de koude welke blijven wil.
In oude Vlaamse documenten uit de middeleeuwen droeg ze reeds de naam van “Maerte” en “Meerte”. Ook hoort men nog dorremaand, waarschijnlijk de verbasterde vorm van Thor. Toch willen sommigen die naam in verband brengen met de dorheid van de natuur in deze tijd. Ze heeft hoe dan ook de naam van lentemaand behouden, een benaming welke Karel De Grote haar gaf : “ Lenzin- of Lengizinmanoth”. De letter “ g “ in het woord “ lengizin “ heeft aanleiding gegeven tot de verklaring van ’t woord lente als een in betekenis met lengte, ’t geen te meer geloofwaardig scheen, omdat thans de dagen gaan langer worden dan de nachten.
Ik was den krijgsgod Mars voor desen toegewyd,
omdat sig ’t krygsvolk nu weer wapend tot den stryd
om vroeg te veld den boer en vyanden te plaegen,
’t is goed voor die het doet, maer quaed voor die het draegen.
Wel weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
28 Februari 2008 was een grijze zwaar bewolkte dag met 's avonds op de koop toe nog regen ook. De maximum temperatuur bedroeg die dag 11,8° en die werd om 13u18 waargenomen. 's Morgens om 5u50 om precies te zijn, schreef men 0,5° op als zijnde de laagste temperatuur van deze dag ! De warmste 28ste februari sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1960 met 19,9° en dat is nog altijd de warmste dag van februari tot op heden, tenzij....op 29 februari eveneens in 1960 kon men exact 20° noteren en zodoende blijft 29 februari dit record van warmste februaridag voor zich opeisen ! De koudste 28ste februari ooit kwam in 1929 voor met min 11,8° !
Morgen doet Sint-Romanus de deur van februari op slot !
Morgen is Sint-Romanus onze gast en die komt niet alleen de poort van februari voor een jaartje op slot doen, hij komt ons ook vertellen hoe het jaar zal zijn !
" Sint-Romanus hel en klaar, wijst ons op een vruchtbaar jaar. "
Laat de zon morgen dan maar schijnen en liefst zo fel als ze maar kan !!! Maar er wel voor zorgen dat al dat moois tot geen vervroegd onweer leidt want rond deze tijd mag het absoluut niet onweren dat zou alleen maar voor een ramp in de zomer zorgen :
" Als het dondert in dor hout dan blijft de hele zomer koud. "
Nog een andere weerspreukt vertelt het ons dan weer als volgt :
" Donder op een kale boom, geeft in de zomer een waterstroom. "
Dat was het dan voor wat februari betreft, morgen kijk ik al vooruit naar maart en vertel ik u ook al wie maart in werkelijkheid is ! Mag ik u hier morgen ook weer begroeten ? Tot dan ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
27 Februari 2008 was een tamelijk mooie zonnige dag met een maximum temperatuur van 12,9° die om 14u29 waargenomen werd in het weerstadion van Kapelle o/d Bos. Op diezelfde plaats schreef men om 22u10 de minimum temperatuur van deze dag op en die liet 2,8° noteren. De warmste 27ste februari sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1959 met 18,4°. - De koudste27ste februari ooit kwam in 1956 voor met min 11,2° !
Het kort maandeken is bijna voorbij en ik heb het niet eens over de wind gehad. De hoogste tijd dat ik daar nog rap verandering in breng en dat doet ik met de volgende drie weerspreuken :
" Ligt de wind in februari stil, dan komt hij zeker in april. "
En een ruwe wind in deze maand, wel die is altijd welkom want :
" Ruwe wind in februaar, duidt steeds op een vruchtbaar jaar. "
En was februari koud dan wordt augustus warm want :
" Koude februari, hete augustus. "
Morgen kijk ik uit naar de laatste weerheilige van deze maand, wat Sint-Romanus ons brengt is meer dan erg belangrijk !!!! Mis dat morgen zeker niet zou ik zo zeggen !!! Tot morgen dan maar ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
26 Februari 2008 bracht in de voormiddag regen en in de namiddag kregen we toen nog een zonnig slot ! De maximum temperatuur bedroeg die dag 12,6° en die werd al in de vroege morgen, om 4u49 om precies te zijn, waargenomen ! Om ietsje na middernacht schreef men toen 6,8° op als zijnde de minimum temperatuur van deze op een na voorlaatste februari dag in 2008. De warmste 26ste februari sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1846 met 17° ! - De koudste 26ste februari ooit kwam in 1956 voor met min 13,2° !
Voor diegene die de H. Walburga niet mochten kennen kan ik u vertellen dat ze met haar broers de HH Willibrordus en Willibaldus Engeland verliet om in Germanië het geloof te helpen verspreiden. Bij de landing hebben ze zelfs enige tijd in Antwerpen verbleven waar men ze vereerde of momenteel nog vereren ? Deze dag is de schrikkeldag, de ingeschrikkelde, de dies intercalaris, de andere 24ste : bis sextus calendae Martii (de andere zesde dag vóór de kalenden maart). Het inschuiven van de dag bestond reeds bij de Romeinen vóór Christus geboorte. De weerspreuk met betrekking tot vandaag is kort en bondig :
" Regen in Sint-Walburgisnacht, heeft steeds de kelder vol gebracht. "
Voor die ene keer zou ik zeggen " laat vallen dat hemelsnat " ! En zeker als het tijdens nacht zou gebeuren ! Maar....vandaag is het Aswoensdag en dan zou de zon volop moeten schijnen !!!! Want schijnt de zon vandaag, dan schijnt ze tot Pasen, dus 40 dagen lang !!! Zullen we dan maar voor de zon kiezen ? In deze maand krijgen we nog wel geteld een weerhelige op bezoek en daar vertel ik u overmorgen weer alles over. Voor vandaag is mijn taak volbracht en gaat ik nu werken aan het menu voor morgen. Tot morgen ? Enne...bedankt omdat u vandaag weer hier was !!!!!
Vandaag is het "Assewoensdag" en hoe was het vroeger jaren op deze dag ?
M
et “assewoensdag” dan wijdt de priester de as die verkregen is door het verbranden van de palmtakjes van het jaar voordien en toen gewijd op Palmzondag. Wie van ons droeg er vroeger geen askruisje op zijn of haar voorhoofd ? Terwijl de priester ons het askruisje op het voorhoofd plaatste zei hij : Gedenk, mens, dat gij stof zijt en in stof zult wederkeren. Dit askruisje is het zinnebeeld der gelovigen en van Adams zonde, en van onze vereiste boetvaardigheid. In de eerste jaren van het christendom werden de assen tot boete slechts aan openbare zondaren gegeven. Bij de mannen werd toen het hele hoofd bestrooid, bij de vrouwen slechts hun voorhoofd. Pas later verzochten de vrome christenen ook die boetpleging te moge doen. Ook al omdat men er van uit ging dat iedereen wel eens tegen God en zijn medemens zondigde. In 1091 werd de Asdag ingesteld. In sommige van onze gemeenten luidt (luidden ?) men vanaf aswoensdag tot het einde van de vasten, op al de werkdagen om 11 uur de klok in plaats van om half twaalf. In de Kempen deed men vroeger haringbeting. Dit bestond er in van een haring op te hangen in het deurgat, en springend, er een stuk van te vatten met de tanden. In Brugge bijvoorbeeld, schoten de leden van de Sint Sebastiaansgilde iedere woensdag van de vasten naar den doel. De prijs bestond toen uit Krakelingen die gegeven werden door de gilde. Vier er van werden echter geschonken door de winnaar van de prijzen van de vorige keer. De krakelingen waren mastellen met een gaatje in ’t midden waardoor de boter was uitgelopen zei men in Antwerpen. Te Antwerpen noemen men ze wekken. Ons werd vroeger wijsgemaakt dat al wie zijn askruisje kon bewaren tot Pasen, bij de Paters mocht gaan eten, of bij de pastoor achter een nieuw kleed of kostuum mocht gaan.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
25 Februari 2008 was een tamelijk mooie dag met een maximum temperatuur van 13° die om 15u27 waargenomen werd in het weerstadion van Kapelle o/d Bos. In dit Stadion noteerde men om 7 uur in de morgen de minimum temperatuur van deze dag en die liet 3,3° opschrijven. De warmste 25ste februari sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1900 met 17,5°. - De koudste 25ste februari ooit kam in 1956 voor met min 14,1° !
Zoals ik gisteren al zei blijf ik vandaag nog even halt houden bij de feestdag van Sint-Mattijs die een van de 72 eerste leerlingen van Jezus was. Hij werd na de verrijzenis door de apostelen gekozen in de plaats van de verrader Judas. Sint-Mattias predikte in Cappadocië en in Ethiopië. In de streek van Geluwe (W-Vl) is er zelfs een pap naar Sint-Mattias genoemd, met name Mathysekenspap die er op zijn feestdag gegeten wordt of werd ? En wat vertellen ons de weerspreuken nog ? Wel gisteren had ik het over 't vriezen, en vandaag kijk ik eens naar de mogelijkheden indien het heden niet zou vriezen. Vriest het vandaag niet dan is het gedaan met de winter en zal het helemaal niet meer vrizen ! ! ! In een oude rijmalmanak uit de XVe eeuw vond ik de volgende erg mooie speuk :
" Dits de dach van Sinte Mathys, up desen dag, des zyt wys, so comt de soeten lenten in, die es des somers broederkin. "
Mocht het vandaag dauwe dan ook is het weer poever gesteld met het ijs want zegt ons een weerspreuk :
" Dauwt het vóór en op Mattijs, dan is 't maar droevig met het ijs. "
We zagen ietsje eerder al dat de ekster rond deze tijd haar eerste rijs gaat halen, ook vandaag zou ze dat weer doen ook al is er maar een eerste keer !
" Met Sint-Mattijs haalt de ekster haar eerste rijs. "
En tot slot voor vandaag een spreuk met betrekking op een waar gebeurd feit :
" Te Sint-Mattijs, zag men sneeuw noch ijs, maar op half meert, reed men over 't Scheld met kar en peerd. "
Dat is in 1676 volgens de geschiedenis ook echt gebeurd ! Sint-Walburga die ik u gisteren beloofde voor vandaag, wel die breng ik morgen op de feestdag zelf, voor u mee ! Tot morgen dan maar ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
24 Februari 2008 was een dag met twee gezichten, in de voormiddag bewolkt en in de namiddag zonnig. De maximum temperatuur bedroeg toen 14,4° en die werd om 15u27 waargenomen. 's Morgens om 7u02 werd de minimum temperatuur opgetekend en die liet 8,6° noteren. De warmste 24ste februari sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1990 met 18,3°. - De koudste 24ste februari ooit kwam in 1956 voor met maar liefst min 16,2° ! Brrrrrrr zeker ?
De feestdag van Sint-Mattias is net als Sint-Pieters' Stoel weer een lotsdag, dus weer een dag om zeer goed in 't oog te houden want zegt ons een eerste spreukwoord :
" Sint-Mattijs, breekt of maakt het ijs. "
Hier hoef ik geen uitleg bij te geven dacht ik. De volgende weerspreuk die ik voor vandaag uitgekozen heb, komt ons zowat hetzelfde vertellen maar dan op een erg mooie manier vind ik, ze is vooral in de streek van Kalmthout goed bekend :
" Sint-Mattijs breekt het ijs, vindt hij op 't water geen brug, dan heeft hij die op zijn rug. "
En in Brabant weet een weerspreuk dan weer 't volgende :
" En als hij geen ijs ontmoet, hij het vriezen doet. "
Als Sint-Mattijs morgen geen ijs kan vinden, wel dan doet hij het ongelukkig genoeg wel vriezen en....in zo'n geval is het voor maar liefst zes weken !!!
" Sint-Mattijs maakt het ijs, of breekt het ijs, en als 't hij niet wil breken, dan vriest het nog zes weken. "
Ook het wangeloof vierde vroeger jaren op de feestdag van Sint-Mattias weer hoogtij. De landbouwers gingen toen bij het krieken van de dag in hun boomgaard, schudden er de fruitbomen ofwel riepen ze er erg luid, omdat er ooft kome overal waar hun stem weerklonk. In sommige dorpen klimde de kinderen zelfs op de fruitbomen en schreeuwde dan :
De H. Mattias bidde ik, Hij wil met ooft beschenken mij zoover in den gaard men hoore mij.
Morgen staat ik nog even stil bij deze feestdag en dan kijk ik hopelijk samen met u naar wat Sint-Walburgisnacht ons zal brengen. Afspraak morgen dus, zelfde plaats ! Tot dan ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 dag geleden ?
23 Februari 2008 was een licht bewolkte dag met eventjes wat zon en een maximum temperatuur van 13,7° die om 15u39 waargenomen werd in het weerstadion van Kapelle o/d Bos. In datzelfde stadion noteerde men om 7u26 de minimum temperatuur voor deze dag en die liet 8,3° opschrijven. De warmste 23ste februari sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1990 met 16,2°. - De koudste 23ste februari ooit kwam in 1956 voor met min 16,7° ! Dat waren nog eens winters !
Nogal eens dikwijls is februari een regenmaand, vandaar dat men al eens zegt : 't Kort maandeken is dikwijls het stortmaandeken. Met het oog op de vruchtbaarheid, zijn sneeuw en regen het beste geschenk in februari en de landman zegt :
" Sneeuw en regen in februari zijn mest op de akker. "
Of nog anders gezegd :
" In februari sneeuw en regen, betekenen goddelijke zegen. "
En tot slot voor vandaag nog deze :
" In de korte maand regen, is vette (mest) en is zegen. "
Alle drie met dezelfde betekenis, het zal dus wel waar zijn zeker ! Morgen kijk ik uit naar de komst van Sint-Mattias die in de schrikkeljaren pas op 25 februari gevierd wordt. Rond deze weerheilige is weer heel wat te doen en daarom ga ik er twee dagen blijven bij stil staan. Mag ik u hier morgen ook weer welkom heten ? Tot dan !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
22 Februari 2008 was een grijze bewolkte winterdag met een maximum temperatuur van 11,2° die om 15u09 waargenomen werd in het weerstadion van Kapelle o/d Bos. In datzelfde stadion schreef men 's nachts om 1u59 de minimum temperatuur van deze dag op en die bedroeg toen 8,7° ! De warmste 22ste februari sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1990 met 16,3°. De koude 22ste februari ooit kwam in 1956 voor met min 12,1° !
