Het weer van de dag VOLKSHEILGE - OUDE VOLKSGEBRUIKEN-
14-03-2006
't vervolg van Halfvasten
Over de oorsprong van de Graaf van halfvasten kon u gisteren alles lezen, vandaag vertel ik u dan wat over de gebruiken op deze dag, in lang vervlogen tijden. In Antwerpen bijvoorbeeld stelde de pasteibakkers toen mensengrote graven en gravinnen tentoon in hun uitstalraam. Zoals dit nu op de dag van Sinterklaas hier de gewoonte is, plaatste de kinderen vroeger hun holleblok met wortelen en haver erin, aan de haard, want.... de Graaf reed immers te paard. In Frans-Vlaanderen was het dan weer de gewoonte dat het stadsbestuur appelsienen en citroenen uitdeelde aan de burgers, terwijl er aan de ingang van de markten, noten te grabbelen werden geworpen. De Halfvasten zondag werd vroeger Rozenzondag genoemd omdat de Paus van Rome die dag de gouden roos wijde. De Gouden Roos, zinnebeeld van Christus, werd als ereblijk aan hoge personen, landen en steden gezonden en zinnebeelden de deugden, welke de overheid moest bezitten. Men pleegde in sommige streken van ons land, in de kerk bij de H. Mis, rooskleurige gewaden te bezigen. Het volk vierde Laetare (midvasten) op zijn manier. Er werden twee mannen gemaakt van stro, de ene "winter" genaamd, droeg men tot buiten de grens van de parochie of dorp en daar werd die dan verbrand, versmoord of gehangen. Dan ging men naar een bos en men kleedde de tweede, soms zelfs een levende man, met lover en linten, en men bracht hem stoetsgewijs naar het dorp. Dat heette men toen : de zomer inhalen, de zomergraaf of graaf van halfvasten. Morgen vertel ik wat over de oude gebruiken op half maart Overmorgen ga ik dan weer verder met de gebruiken op Halfvasten.
14 Maart 2005 was een een bewolkte dag zonder neerslag. Als maximum temperatuur noteerde men toen om 15u21 - 9,1°. Om 3u18 's nachts daalde het kwik toen tot 1,1° 14 maart 2004 was een mooie droge dag en toen steeg het kwik tot 13,7° om 14u15 Het koudste punt van die dag was er om 6u10 op de morgen met 6,2° Omdat het morgen een iets of wat belangrijke dag is, in de "wereld van de weerspreuken" dan, geef ik u uitzonderlijk de temperatuur vanaf 2002. Dit om een duidelijk vergelijk te maken met dit jaar.
Morgen vereren men Louisa van Marillac en ook rond haar naamfeest is er een weerspreuk ontstaan en welke !!!!!!
" Op het feest van Louisa komt de warmte uit de grond. "
Als dat geen goed nieuws is ! Nu wordt dat ook nog gezegd, en dat zal u ook lezen, op het naamfeest van Sinte - Geertruid en dat is dan maar pas op 17 maart e.k. Maar we zouden eindelijk nu toch naar beter en vooral naar warmer weer gaan overschakelen, en wie van ons zit daar niet op te wachten ?
Gisteren vertelde ik al een stukje over de oorsprong van de Graaf van halfvasten, vandaag vertel ik u wat dhr Sleeckx er van zegt in zijn boek Straten van Antwerpen. Zo vertelt hij dat het eerste schip met vreemde vruchten dat in Antwerpen aankwam, en citroenen, appelsienen, vijgen en rozijnen aanbracht in 1508, geen kopers kon vinden. Men had het gerucht verspreid dat die vruchten ongezond, ja zelfs vergiftigd waren. De toemalige schoutet van Antwerpen, Markgraaf van het land van Ryen, was een zeer verlicht man, en een grote vriend van handel en nijverheid. Om zijn medeburgers van de dwaasheid van de verspreide geruchten te overtuigen, beval hij de lading op zijn rekening aan het volk uit te delen. Dat geschiedde ook, men at de vruchten en niemand werd er ziek van, en de handel in vreemde vruchten was gered. De uitdeling greep plaats op Halfvasten en sinds dan reed er alle jaren een dienaar van de Schoutet, in markgraaf verkleed de stad rond, op het zelfde tijdstip en deelde aan de kinderen vruchten en lekkernijen uit. Deze uitleg kan aangenomen worden, en van toen af zongen de kinderen : Kinderkens hangt uw korfkens uit ik heb wat nieuws vernomen, als dat de Greef uwen neef; is in het land gekomen. Wat heeft de Greef al mee gebracht ? Vijgen en rozijnen, moek en tes haantjes op een stokske. Morgen vertel ik u verder over enkele gewoontes van toen in enkele steden van 't land. Tot morgen ?
13 Maart in 2005 was een bewolkte dag waar de zon af en toe eventjes kwam piepen. De maximum tempertuur werd toen op middag genoteerd en die bedroeg 9,7°. De mimimum temperatuur bedroeg 1,3° en die werd om 6u35 gemeten. - 13 Maart 2004 was een tamelijk mooie dag met wel rond 17 uur een fikse hagelbui (in de streek van Malderen). Het kwik liep die dag op tot 12,1° en dat werd toen om 16u30 genoteerd. Ook 's nachts bleef het toen erg zacht voor de tijd van 't jaar met 7,3°
Ik zei het u gisteren al, die Sint-Mathilda is niet de eerste de beste ! En toch moeten we haar verwelkomen willen we aan beter weer geraken. Lees eens wat de weerspreuken over haar vertellen :
" Sinte Matielde komt uit die hoeken, met hegelstiene bakt ze koeken. "
En 't kan zelfs nog anders ook :
" De eerste donder bromt, als Sint-Mathilda komt. "
Maar....en geloof mij, we gaan naar beter weer toe ! Morgen kijken we uit naar 't feest van Louisa en naar 't midden van maart, en daar kunnen we echt een zucht bij laten en zeggen....Eindelijk ! ! ! Wees hier dus morgen zeker op post !
Eergisteren vrijdag knalde de eerste donder, wel niet over 't ganse land maar plaatselijk was hij er wel degelijk. Hopelijk blijft het nu bij die ene keer want.......
" Geeft maart al veel gedonder, dan is een witte Paas geen wonder. "
Morgen kijk ik vooruit naar aanstaande dinsdag want dan is het weer meer dan een speciale dag, dan komt Mathilda ons bezoeken. Ik kan u nu al verklappen dat die Mathilda ver van een gemakkelijk mens is hoor.
12 Maart 2005 was een dag met wat zon, wind en bewolking maar wel een droge dag. Het warmste moment van die dag was om 14u57 toen het kwik 7,3° bereikte. De Minimum temperatuur bedroeg toen 0,6° en werd om 1u45 opgetekend. Ik ben ook nog eens gaan kijken naar 12 maart 2004 en toen was het ook een bewolkte dag met 's avonds regen. De maximum temperatuur bedroeg toen 6,4° en de minimum temperatuur ging toen net onder nul met een min 0,6° Persoonlijk zie ik de echte lente, of een prik ervan, ten vroegste vanaf 16 maart e.k. bij ons aankomen. Voor die datum kan de warmte gewoon niet uit de grond, zo simpel is dat. Eerstdaags lees u daar alles over in een van mijn volgende weerspreuken.Zien of de "Blog-weerman" zijn gelijk zal halen ?
Omdat er rond over Halfvasten vroeger zo veel te doen was, en er zo veel over te vertellen valt, wil ik er vanaf nu, toch al dagelijks mee beginnen. De Duikalmanak, dat is een erg oude kalender, noemt de zondag van Halfvasten rozenzondag, zomerdag, midvasten, 't scheen van winter en zomer. Onze voorouders noemde dat altijd het schoonste deel van het jaar. Het vinden van 't eerste bloempje, 't zien van de eerste zwaluw, 't horen van de koekoek, het waren en zijn nog altijd de eerste tekens van een nakende zomer ! Daar er rond deze tijd nogal vaak een onweder in de lucht hangt, zei het volk toen als ze de donder hoorde : de zomer en de winter scheen, of.... ze zijn aan 't vechten. De zomergraaf komt en die steekt de winter buiten ! Vroeger en dat is nu al heel veel jaren geleden, dan was Halfvasten het heropbloeien van de carnaval, iets dat nu totaal uit ons Vlaamse land verdwenen is. Het werd zo'n beetje vervangen zegt maar, door de tegenhanger van Sint-Maarten en van Sint-Niklaas te vieren. Ik bedoel uiteraard de Graaf van halfvasten. Wie onder ons kent die niet ? Over de oorsprong van de graaf is men het niet altijd eens. De ene zagen er de gedachtenis in aan de Graven Lodewyk van Male of Philips de stoute die, bij hun blijde intrede, geschenken uitdeelden aan de kinderen die hen tegemoed kwamen. Anderen dan weer zagen er het oude godenfeest in ter ere van Thor, bij het begin van de zomer. Wat dhr Sleeckx er in zijn boek " Straten van Antwerpen" over zegt, wel dat vertel ik u morgen dan wel. Tot morgen dan ? Met het vervolg van halfvasten !
Morgen zijn we al aan de tweede zondag van de Vasten toe. Te Brugge zowel als te Ieper noemt deze dag Kraekedag. In Ieper plachten de gilden toen een ommegang te doen ter ere van het H. Sacrament. Na de processie werd er dan geschoten voor de ereprijs en dat was in de taal van die tijd : " Craece, verciert met vergulden ouweelen ende anderzins." Vanaf morgen ga ik reeds vooruit blikken naar Halfvasten in de tijd van toen, en reken maar dat daar een aardig stukje over te vertellen valt.
11 Maart van verleden jaar was een bewolkte dag met tegen de avond aan regen. De maximum temperatuur bedroeg toen 8,5° en de minimum temperatuur dook nog even onder nul met min 1,1°
Vandaag vereren men de H. Hymelinus en dat doet (deed?) men meer bepaald ook te Sint Maartens-Vissenaken(Limb.) De overlevering vertelt dat de heilige geboren werd in Schotland. Bij zijn terugkeer uit Rome, rustte hij, aan de tering lijdende, te Vissenaken waar toen de pest heerste. De heilige vroeg te drinken aan de meid van de pastoor, doch deze, uit vrees van de pest weigerde, zeggende : kom naar de pastorij, daar kunt gij drinken. Hymelinus verzocht haar nadrukkelijker, zeggende dat haar meester er zou voor beloond worden. Zij stemde uiteindelijk toch toe. Wanneer de pastoor het water dronk, vond hij het veranderd in wijn. De meid verhaalde nu van de vreemdeling, die geherbergd werd, doch hij weigerde het mollige bed en verkoos wat stro in de stal. Drie dagen later stierf hij. Nauwelijks was hij gestorven of de klokken luidden van zelfs; aan de ingang van de kerk vond men een gereedgemaakt graf, zodat het volk de vreemdeling als een heilige aanzag. En welhaast geschiedde er wonderen bij het graf. De heilige Hymelinus wordt gediend tegen de tering en de vallende ziekte, alsook voor de kwijnende kinderen.
10 Maart was verleden jaar, wat men noemt een tamelijk mooie dag, ook een droge dag en het kwik liep toen op tot maximum 8,9°. Wel noteerde men toen als minimum een min 1,9° wat vorst betekend. Wel had de temperatuur toen toch de neiging van wat op te lopen en blijkbaar zit dat er nu ook weer in ?
Vandaag wil ik wat wijze raad brengen voor zij die graag in de tuin werken. En die wijze raad laat ik graag door twee spreuken brengen. Een eerste die zegt :
" Wie grote bonen wil eten, moet de maart niet vergeten. "
En andere spreuk, en die lijkt mij zelfs heel wijs, die zegt dan weer :
" Zaai in maart niet vroeg, er is nog tijd genoeg. "
Morgen zien we dan weer wat Sint - Gregorius voor ons in petto heeft, die komt a.s zondag op bezoek !
Maart is de lentemaand en die heeft altijd een erg grote invloed op het weer, een heel oude weerspreuk is daar trouwens getuige van : Als Maerte es drooghe, sonder reghen, dan dinct den lieden wesen goet. Noyt was gheprezen martse vloet, maer men prijst warmen sonneschijn. Als de lente en de zomer uitnemend vochtig zijn, of als het in het bloeien van de bomen hard mist of rijmt, dan zullen er in dat jaar geen overvloedige vruchten gewonen worden. Maartse sneeuw is niet goed voor het gezaaid koren, en komt er vorst op, dan bederft er veel koren wegens de kou. Ook weer een weerspreuk getuigd dat Maartse sneeuw, doet aan de akkervruchten wee. Het wangeloof dan : Muggendans in maart voorspelt sterfte bij de schapen. Maartse sneeuw, zo geloofde men vroeger jaren, zo goed zijn tegen brandwonden. Valt heel de maand maart in de Vasten, dan noemde men dat besloten Maarte, en dat zou slecht zijn voor de vrouwen die aan 't sparen waren. Tot slot nog een van die heel oude spreuken toepasselijk op deze maand : Voor oude lieden heeft meert, kwaed hair in zijnen steert.
9 Maart 2005 was net dezelfde dag als 8 maart 2005. Een bewolkte dag met af en toe een lichte bui van regen. De maximum temperatuur bedroeg verleden jaar 7,8° , terwijl men als minimum temperatuur 3,8° noteerde. Wel begon de temperatuur verleden jaar lichtjes te stijgen, en dat lijkt er dit jaar ook in te zitten. Deze dagen lijken dus wel tweelingen te zijn van de dagen van verleden jaar.
Morgen krijgen we Anastatia op bezoek en vieren we het feest van de 40 Martelaren. Beiden kunnen ze weer een serieuze invloed hebben op ons weer, met altijd de nadruk op kunnen uiteraard. Een eerste weerspreuk vertelt ons :
" Valt er op Anastasia regen, dan ligt er veertien dagen modder op de wegen. "
De Veertig Martelaren zouden dan weer aan andere invloed kunnen hebben, want zegt de weerspreuk :
" Als vorst de veertig martelaren brachten, dan houden zij die veertig nachten. "
Dus voor morgen zien we best geen regen, en zeker geen vorst !
Hoe het er vandaag, nu heel veel jaren geleden aan toe ging, ben ik gaan opzoeken in de volkskundige kalender. Ik vond er wat over Ieper en dat wil ik u toch graag meegeven. Te Ieper is het (was het?) vandaag kattewoensdag omdat men bij het openen van de foor enige katten pleegde van de Halletoren te werpen. Dat kattenwerpen geschiedde, zo zegt men, om aan de hele wereld te doen inzien dat de Ieperlingen de afgoderij hadden verzaak, en om hun bekering tot het christen geloof te herinneren. Vroeger, tot in het jaar 1231, wierp men deze katten van de toren des kasteels en soms van de Sint Martenstoren, maar toen de halle gebouwd was, werd het kattensmijten van deze toren gedaan op de feestdag van O. H. Hemelvaart, dag van de opening der foor. In 1475 bracht men dit gebruik naar de woensdag van de Vasten en men noemde die dag : Kattedag. Toen viel het samen met de jaarmarkt. Een van de volgende dagen vertel ik hier zeker nog meer over de Vastentijd van vroeger, met nog een serieuze "brok" over Halfvasten.
Verleden jaar was het vandaag een bewolkte dag en viel er af en toe een lichte regenbui ! De maximum temperatuur bedroeg toen 7,3° en de minimum temperatuur die toen opgetekend werd was 3,9°. Niet echt veel verschil met vandaag dus.
