2009 was een topjaar voor bedrijfsobligaties. Wegens de grote onzekerheid steeg de risicopremie voor bedrijfsobligaties tot 5,5%.  Deze premie is het surplus dat betaald wordt bovenop de rente van een niet-risicodragende investering. Daar bedrijven vers kapitaal nodig hadden om te overleven en deze moeilijker bij de in problemen geraakte banken konden vinden, gingen ze rechtstreeks naar de markt via obligaties.

Het waren niet van de minste bedrijven die om kapitaal verlegen zaten: ArcelorMittal, AB InBev en bv. Akzo Nobel.  Rente’s van 7 à 9% waren geen uitzonderingen (AB Inbev 9,75%). Gaandeweg daalde echter de onzekerheid en hierdoor zakte ook de risicopremie weg tot 2%. De trend gaat verder richting 1%.  Deze daling van de risicopremie bezorgde de kopers van deze obligaties een tweede voordeel. Door de dalende opbrengsten van nieuwe obligaties, stegen de 7% gevende obligaties in waarde. Bij verkoop ervan kan je een return halen van 15% mogelijks zelfs 20%.

Wie nu obligaties koopt heeft de goede trein gemist. De opbrengsten zijn nog iets beter dan staatsobligaties, maar de kans dat de rente op termijn (2 jaar) terug zal stijgen, is groter dan een verdere daling.

Zijn er dan nog interessante obligaties op de markt. Jazeker, indien u van een beetje risico houdt, kunt u misschien de Griekse staatsobligaties kopen. Die zijn op het ogenblik spotgoedkoop wegens hun grote begrotingsdeficit. De vrees voor een staatsfaillissement zit er goed in. De vraag is echter of het zover zal komen. De ECB heeft al laten weten dat Griekenland hun plan zal moeten trekken, maar je hebt nog altijd het IMF als ruggensteun. Het zou een unicum zijn dat een euroland failliet gaat, maar ik zou er mijn hand niet voor in het vuur willen steken.

Betalen we niet teveel als we meer dan 1000 dollar neertellen voor een ounce goud? Is dit geen gekkenwerk? Nog nooit  in de geschiedenis van de euro of dollar is zoveel betaald voor iets redelijk “waardeloos” als goud! Ik wil hier een kleine berekening maken wat eigenlijk de juiste waardeverhouding zou moeten zijn.

Vooraf een aantal afspraken. Het heeft geen zin om hier de perfect juiste cijfers te hebben, op het eind zal duidelijk worden waarom. U moet ook weten wat de definitie van geld is, namelijk een handig tussenruilmiddel om 2 verschillende goederen te ruilen. Hoeveel levende schapen u moet ruilen tegen een auto is nogal moeilijk. Daarom gaan we eerst de waarde bepalen van de auto en daarna van een levend schaap. Daarvoor hebben we een rekeneenheid nodig. Dit kan een tel-eenheid zijn (muntstukken, briefjes met een cijfer erop), gewichtseenheden (goudgrammen) of zelfs volume-eenheden, als het maar berekenbaar is.

Zo stellen we vast dat een auto bvb. 100 eenheden waard is en een schaap 8. Hier duikt al onmiddellijk een nieuw probleem op. Ofwel moeten we 12, ofwel 13 levende schapen geven voor 1 auto. Een half levend schaap ruilen, is nogal moeilijk. Daarom gaan we de schapen eerst ruilen tegen een tussenruilmiddel van GELIJKE waarde. Dit ruilmiddel kan dan weer tegen GELIJKE waarde worden geruild tegen een auto. Een tussenruilmiddel moet dus dezelfde waarde kunnen aannemen als de te ruilen goederen. Lange tijd is dit   goud en zilver geweest, omdat hun gewicht een perfecte rekeneenheid was en deze metalen relatief gemakkelijk te verdelen zijn. Slimmeriken hebben uiteindelijk goud en zilver vervangen door geldpapier met cijfertjes erop. Papier zelf heeft natuurlijk nauwelijks waarde, het krijgt slechts zijn waarde als het gedekt wordt door een tegenwaarde.

Deze tegenwaarde kan van alles zijn. Zo hebben aandelen als tegenwaarde een stukje van een onderneming, obligaties zijn dan schuldbewijzen van een leningen en zo was 1 dollar niets anders dan een wissel die recht gaf op 1/20,67 ste ounce goud. Dit laatste is redelijk belangrijk: de waarde van de dollar hing dus volledig af van goud of anders gezegd iedere dollar werd/wordt gedekt door goud. In verschillende stappen heeft men de vaste verhouding van dollar en goud losgelaten en kon de dollar aan zijn onophoudelijke inflatie-rit beginnen.

Waar staan we vandaag?

Men kan eenvoudig de M2 van de dollar afzetten tegen de dekking in goud.

(M2= al het chartaal en giraal geld + korte termijn deposito’s in een bepaalde munt, zie ook hoeveel geld is er in omloop deel 1. Waarom M2?  Omdat het de enige cijfers zijn die nog gepubliceerd worden door de Federal Reserve).

Een korte berekening leert ons het volgende:

M2: 8391 miljard dollar, goud in bezit: 8133 ton

8,4.10 (macht 12) dollar : 8,1.10 (macht 9) gram goud is ongeveer 1030 dollar voor 1 gram goud of 32.000 dollar/ounce goud.

We kunnen iets gelijkaardigs doen voor de euro:

M2: 8213 miljard euro, goud in bezit: 10484 ton

8,21 . 10 (macht 12) euro : 10,48 . 10 (macht 9) gram goud is ongeveer  780 euro voor 1 gram goud of  24.000 euro/ounce goud.

(1 ounce= 31,103 g)

Hierbij een aantal belangrijke opmerkingen:

1. Bovenop de M2 is er nog veel meer aan papieren rommel uitgegeven, zodat deze uitkomst slechts een minimum is, maar de echte verhouding ligt wellicht nog een factor hoger (2 maal?, 5 maal?????)
2. Dit betekent dat de dollar en de euro  minstens 30x overgewaardeerd zijn.
3. Een eigenaardigheid is dat de verhouding euro/dollar in deze berekening nauwelijks verschilt met de huidige verhouding van de overgewaardeerde waarde. Een bewust spelletje van de centrale banken om gelijklopend te inflateren? Met andere woorden: door gelijke tred te houden, ondersteunen ze eigenlijk elkaar, waardoor er een soort labiel evenwicht is.
4. De veranderende hoeveelheid goud in de wereld heeft slechts een beperkte invloed op deze cijfers, alsook de waarde van goud ten opzichte van andere goederen.  Het grootste verschil zit hem in de stijgende geldhoeveelheid zonder dekking.

Conclusie: Ik geloof dus helemaal niet dat de dollar in zijn eentje zal crashen (geleidelijke en tijdelijke waardedalingen of stijgingen tussen de munten onderling kan natuurlijk wel).  De enige mogelijkheid is een crash van het volledige geld fiatsysteem. Tot dan wordt  de dollar-euro-yenfiatgeld wellicht de grootste zeepbel aller tijden.

Volgens mijn kennis wordt goud minder waard bij een deflatie-scenario en meer waard bij een inflatie-scenario. Deflatie betekent immer letterlijk dat  geld meer waard wordt t.o.v. goederen (zoals goud) en inflatie het omgekeerde.

Nu hebben er in een goede week tijd 2 belangrijke gebeurtenissen plaatsgevonden. Eerst was er het Dubai debacle en laatst de “goede” werkloosheidscijfers in Amerika. Na het bekend maken van beide berichten kreeg de goudprijs een klap van jewelste.

Eerst Dubai. Daar is eigenlijk hetzelfde gebeurd als in Amerika de laatste 2 jaar. Je ziet dan een kredietcontractie ontstaan, waardoor we in een deflatoire periode terechtkomen. Volkomen terecht dat de goudprijs hierdoor van zijn pluimen moet laten. Twee dagen later was men dit wel al vergeten en koerste goud op recordhoogte.

Dan de werkloosheidscijfers. Die wijzen op een economisch herstel. Wie zegt economisch herstel, zegt meer inflatie. (en later hogere rentevoeten want lager kan niet meer).  Hebben we daarnet niet gezien dat inflatie de goudprijs doet stijgen? En toch kreeg de goudprijs een klap.

Waar is de logica dan? Nergens. Een zoveelste bewijs dat beleggers maar wat doen en dat beleggen van dag tot dag waanzin is. Wie een te korte termijn visie heeft, raakt constant in de knoop. Je kan heus wel andere redenen vinden om te verklaren waarom iets wel of niet gebeurt. Zoals de goudprijs daalt omdat de dollar stijgt. Logisch, maar waarom daalt de goudprijs dan ten opzichte van alle ander munten?

Ik heb een goeie 10% in fysiek goud en zilver zitten, strategisch gekocht als BUY and HOLD. Het is natuurlijk leuk als je dagelijks de waarde daarvan ziet stijgen. Alhoewel. Misschien betekent het wel dat de waarde van de rest (90%) daalt. Dan zit ik verkeerd door slechts 10% in fysiek edelmetaal aan te houden.

De beste methode om in goud te beleggen is periodiek aankopen. Jaarlijks, per kwartaal of één keer in de maand, hoe regelmatiger hoe beter. Je koopt wel telkens voor hetzelfde bedrag op hetzelfde tijdstip (bv. de 16de). Je koopt dus onafhankelijk van de prijs. Hieruit volgt automatisch dat u weinig ounces zult hebben als het goud duur staat en veel (of meer) als het lager staat. Hierdoor zal u goed zitten met uw gemiddelde. Weeral een reden minder om bezorgd te zijn over de dagelijkse zottigheden op de beurs.

Wanneer verkopen? Nooit! Hopelijk nooit!

Tenzij het financiële systeem instort: morgen, volgend jaar of over twintig jaar.

Tenzij de overheid niet meer in staat is om later een degelijk pensioen te betalen.(In België staat dit zo goed als vast)

Beide scenario’s vind ik zeer waarschijnlijk en mocht ik het toch verkeerd hebben: Mijn drie kinderen zullen deze buit met dank aanvaarden.

Goud is niet zoals een andere grondstof.  Het  kost enorm veel om het uit de grond te halen. Het kost nog meer om het puur te maken, om het te bewaren en dit alles om het weer onder de grond te steken waar het al vandaan kwam, maar nu in kluizen. Het enige ander nut is het om rond uw nek of aan uw oren te hangen. Kortom nuttelozer kan niet meer. Dit is niet mijn mening maar die van Willem Buiter, professor van Europese politieke economie en vooral adviseur van internationale organisaties, centrale banken, overheden en private financiële instellingen.

Deze zeepbel kan gerust nog 6000 jaar meegaan, goud kan zelfs stijgen tot 5000$ per ounce, daarom heeft het geen zin om ertegen in te gaan, maar het blijft een zeepbel die ooit gaat uiteenspatten, sluit Buiter zijn betoog af.

Ja, nu is het begrijpelijk waarom het financieel systeem op springen staat. Als dit soort mensen de adviseurs van het systeem zijn of zijn ze eerder de uithangborden van het “systeem”? Met zo’n redenering is alles een zeepbel. Ook de mensheid en zelfs de aarde is een zeepbel, want ooit komt ook daaraan een einde. Deze mens begrijpt blijkbaar (of doet alleszins een poging) zelfs de basis niet van economie.

Economie ontstaat vanaf het moment dat 2 mensen door middel van ruilhandel hun beider situatie kunnen verbeteren. Zo zal een visser zijn overschot aan vissen die hij zelf niet kan consumeren, ruilen voor kleren met een kleermaker, voor hout met een houthakker, enz. . De sleutel tot succes is dat de visser meer waarde hecht aan de kleren dan zijn teveel aan vissen en dat de kleermaker meer waarde hecht aan vissen dan aan zijn teveel aan kledingstoffen. Dit is de enige voorwaarde voor de ruil.

Gaandeweg heeft men ondervonden dat rechtstreekse ruil niet altijd interessant is of zelfs onmogelijk. Diezelfde visser kan moeilijk zijn te bouwen huis volledig betalen met vissen. De aannemer, de architect, de metser zullen dit immers geen goede ruil vinden. Ziedaar de geboorte van een tussenruilmiddel. De visser verkoopt zijn vissen voor dit tussenruilmiddel, waarmee hij de aannemer, architect en metser zal betalen. Het is duidelijk: Alleen een tussenruilmiddel die door IEDEREEN interessant en aanvaardbaar is, zal een kans op slagen maken.

Het heeft duizenden jaren geduurd tot men eindelijk het perfecte tussenruilmiddel had gevonden: GOUD en ZILVER. Ontelbare andere ruilmiddelen zijn hen vooraf gegaan, maar allen hebben ze het onderspit moeten delven.  De voordelen die beide hadden waren te uitgesproken.

Het ruilmiddel moet éénduidig en homogeen zijn. Zowel goud als zilver voldoen aan die voorwaarde, dit in tegenstelling tot bvb. een krentenbrood. De waarde daarvan zal afhangen of er 200 krenten in zitten of slechts 1.

Een tweede zeer belangrijke eigenschap voor een perfect ruilmiddel is schaarste. Zand zal nooit werken, maar ook het gratis ongebreideld scheppen van papiergeld door een beperkte  groep, zal ervoor zorgen dat dit een slecht ruilmiddel wordt. Ongedekt papiergeld is immers niet schaars.

Een derde eigenschap is stabiliteit van het ruilmiddel. Chocolade of ijs die smelten in de zomer, ons krentenbrood die oudbakken wordt, of schelpen die verbrijzeld kunnen worden, zullen nooit een perfect ruilmiddel zijn. Goud en zilver zijn relatief zeer inerte metalen en zijn dus uitstekend geschikt voor hun functie om zelfs duizenden jaren opgeslagen te kunnen worden.

Het ruilmiddel moet ook te meten zijn (rekeneenheid). Een gewicht is uiterst geschikt. Zijn het nu munten van 1 ounce, staafjes van 100 gram of blokken van 1 of 14 kg, het maakt niet uit. Men kan ermee rekenen en zo waardeverhoudingen bepalen ten opzichte van andere goederen of diensten.

Ten slotte is compactheid ook een voordeel. Piepschuim of pluimen zijn nogal onhandig om zaken mee te doen. Het ruilmiddel moet voor zo weinig mogelijk last zorgen voor de ruilhandel. Al voldoet goud en zilver relatief goed aan deze voorwaarde, het heeft hier zijn meerdere moeten erkennen in papieren substituten. Aanvankelijk was dit geen probleem, de wissels of het papieren geld waren alleen de vertegenwoordigers van het onderliggend goud of zilver.

Jammer genoeg liep het hier telkens mis. Iedere keer opnieuw vergat men geleidelijk aan dat dit papier een dekking nodig had. Steeds opnieuw in de geschiedenis begon het papieren geld zijn eigen leven te leiden en vergat men hoe het ontstaan was. Telkens opnieuw liep het verkeerd af. Ook deze keer zal het opnieuw verkeerd aflopen.  Toen Milton Friedman, Nobelprijswinnaar en de architect van het huidige vlottende fiatgeld systeem, de oplossing aanbood om het toenmalig geldsysteem weer uit het moeras te trekken, had hij 1 grote waarschuwing: creëer nooit meer geld dan nodig voor de economische transacties (m.a.w. de geldhoeveelheid mag niet sneller groeien dan de economische productie groeit). Wellicht had hij toen al een vermoeden dat de centrale banken en overheden zich daar niet zouden aan houden en hiermee het financiële systeem van het fiatgeld op de helling zetten.

Zoals Greenspan de problemen heeft opgelost met nog meer krediet, zo heeft ook Bernanke het gedaan met nog veel meer geld. De grenzen lijken bereikt en we zitten in het end-game. Hopelijk komt het nieuwe boek van Middelkoop niet te laat … . In ieder geval lijkt het mij meer waarschijnlijk dat goud niet enkel nog 6000 jaar meegaat, het zal zelfs de bubble overleven die mensheid heet.

Dat goud het echte geld is, daar durf ik echt niet meer aan te twijfelen. Duizenden jaren van geschiedenis hebben het bewijs al meer dan eens geleverd. Interessant is dan om de aandelenindex uit te drukken in goud i.p.v. het nep papieren geld. Vooral de laatste weken zien we een gelijkopgaande beweging: goud en aandelenindices bewegen in dezelfde richting. Maar is dit altijd zo geweest? Laten we eens meer dan honderd jaar terugkijken.

Zoals op de figuur aangeduid zien we een trendkanaal die stijgend is. Was de gemiddelde verhouding begin vorige eeuw ver beneden de 10, dan is deze verhouding in de huidige eeuw daar reeds fors bovenuit gekomen. Je zou een eerste besluit kunnen trekken dat aandelen kopen en aanhouden voor de lange termijn zeer interessant is. Waar begin vorige eeuw de dow ongeveer 5 keer een ounce goud waard was, steeg dit tot een record van 43,7 keer 100 jaar later. Aandelen performden op dat moment dus tot 8X ten opzichte van het goud.

Wie telkens zijn aandelen inruilde voor goud (1929 voor de crash,1970 en 2000) op de toppen en vice versa zijn goud inruilde voor aandelen (1932,1975 en vooral 1980) op de bodems, tja die kan zich naast de Rotschilds zetten (of is er misschien 1). Vooral 1980 was zeer bizar:  Zowel de dow als het goud hadden dezelfde waarde (800 dollar)! 20 jaar later was het verschil gigantisch groot: De dow stond toen aan 11 000 (x13-14), het goud  met moeite aan 250 dollar (x0,3).

Op dit ogenblik zou de voorkeur moeten uitgaan naar aandelen daar de verhouding tussen beiden onder het gemiddelde zit. Maar wat ben je daarmee als we terugkeren naar de situatie van 1980? Dat zou betekenen dat beiden elkaar vinden bij …. 2000? 3000? vul zelf maar in.

Je kan eigenlijk niet anders concluderen dat beiden zeer volatiel (vooral sedert 1960) zijn ten opzichte van elkaar. De evolutie vandaag dat ze in dezelfde richting gaan, mag beschouwd worden als een zeer tijdelijk karakter.

Een veel gehoorde oplossing voor crisissen is het zwaarder belasten van de sterkste schouders. Geen vakbondsman die het zal ontkennen.  Als echter de rijken het zelf zeggen, dan fronst men toch op zijn minst de wenkbrauwen en toch …

A group of rich Germans has launched a petition calling for the government to make wealthy people pay higher taxes.

The group say they have more money than they need, and the extra revenue could fund economic and social programmes to aid Germany’s economic recovery.

Germany could raise 100bn euros (£91bn) if the richest people paid a 5% wealth tax for two years, they say.

The petition has 44 signatories so far, and will be presented to newly re-elected Chancellor Angela Merkel.

The group say the financial crisis is leading to an increase in unemployment, poverty and social inequality.

Simply donating money to deal with the problems is not enough, they want a change in the whole approach.

“The path out of the crisis must be paved with massive investment in ecology, education and social justice,” they say in the petition.

Those who had “made a fortune through inheritance, hard work, hard-working, successful entrepreneurship, or investment” should contribute by paying more to alleviate the crisis.

The man behind the petition, Dieter Lehmkuhl, told Berlin’s Tagesspiegel that there were 2.2 million people in Germany with a fortune of more than 500,000 euros.

If they all paid the tax for two years, Germany could raise 100bn euros to fund ecological programmes, education and social projects, said the retired doctor and heir to a brewery.

Signatory Peter Vollmer told AFP news agency he was supporting the proposal because he had inherited “a lot of money I do not need”.

He said the tax would be “a viable and socially acceptable way out of the flagrant budget crisis”.

The group held a demonstration in Berlin on Wednesday to draw attention to their plans, throwing fake banknotes into the air.

Mr Vollmer said it was “really strange that so few people came”.

BRON: BBC news.

Een prachtig artikel in de Wall Street Journal vertelt het verhaal omtrent de ondergang van investeringsbank Lehman Brothers en hoe die wellicht voorkomen had kunnen worden wanneer Warren Buffett (multi-miljardair van beroep ) had geweten hoe hij zijn voicemail moest gebruiken. Briljant!

Bloomberg news

In het bewuste weekend, zo’n jaar geleden, toen de financiele crisis uitbarstte en grote investerings maatschappijen en banken als AIG en Lehman Brothers wanhopig op zoek waren naar miljarden dollars om het hoofd boven water te houden kreeg Buffett vlak voordat hij naar een feestje moest een telefoontje van Bob Diamond van Barclays Capital.

Zeer goed. Dank u. De aandelen van GM verkopen nog altijd als zoete broodjes (sommige dagen meer dan 10 miljoen stuks!). De gemiddelde prijs schommelt al een paar maanden rond de 75 cent per aandeel.  Goedkoop? Zeer zeker, want wat heb je de dag van vandaag nog voor minder dan 1 dollar. Waanzin? Ik denk van wel.

Tijdens mijn vergelijkende studie tussen de aandelen GM en Renault (zowat een jaar geleden gestart), kon ik maar niet begrijpen dat er mensen aandelen GM kochten. Het faillissement was reeds vorig jaar zonneklaar, maar dit weerhield niet dat er nog voor miljarden dollars GM aandelen werden gekocht tot aan de faling.

Toen de faling een feit werd, verwachtte ik dat het aandeel snel naar nul zou dalen. Niet dus. Het noteert nog steeds aan 75 cent.

Een mogelijke verklaring zou kunnen zijn dat er nog steeds verwarring is tussen het nieuwe GM en het oude. Nochtans is dit duidelijk. Het nieuwe GM is niet beursgenoteerd (in handen van de Amerikaanse overheid), terwijl het oude GM met ticker MTLQQ (Motors Liquidations) failliet is. Wie failliet zegt, weet dan dat er voor de aandeelhouders meestal geen waarde meer overschiet.

Dit wordt bevestigd op hun eigen website : http://www.motorsliquidation.com

Investor Alerts

None of the publicly owned stocks or bonds issued by the former General Motors Corporation, including its common stock formerly traded as “GM”, are or will become securities in the General Motors Company (”new GM”), which is an independent company. All of these securities relate to Motors Liquidation Company and will be treated in accordance with the provisions of the U.S. Bankruptcy Code and the rulings of the Bankruptcy Court.

Management continues to remind investors of its strong belief that there will be no value for the common stockholders in the bankruptcy liquidation process, even under the most optimistic of scenarios. Stockholders of a company in chapter 11 generally receive value only if all claims of the company’s secured and unsecured creditors are fully satisfied. In this case, management strongly believes all such claims will not be fully satisfied, leading to its conclusion that the common stock will have no value.

Hoe optimistisch moet men zijn om toch nog te geloven in waarde van dit aandeel. Ook de sec en Finra sturen dezelfde waarschuwing uit: http: //www.sec.gov /investor/alerts/bankruptcygmalert.htm

The SEC and FINRA are issuing this Alert because we believe there may be widespread misunderstanding by investors that stock in the “old” General Motors Corporation (now known as Motors Liquidation Company) is related to the “new” General Motors Company (new GM). FINRA halted trading in old GM (which had been using the GMGMQ trading symbol) on July 10, 2009, and has since issued a new ticker symbol for the old GM stock—MTLQQ—to avoid having it confused with the new GM, which currently has no publicly traded securities.

This Alert also reminds investors that holding shares of any company involved in bankruptcy, or buying shares in a bankrupt company in the hope that those shares will surge in value down the road, are highly risky courses of action.

Ik wil hier geen waardeoordeel vellen over andere aandelen, maar pennystocks, het blijft een aparte,  onbegrijpelijke wereld.

Hieronder vindt u 2 filmpjes. Het eerste filmpje (5 minuten) wil bewijzen waarom Amerikanen niet stom zijn.

Indien u het niet gelooft of niet overtuigd bent, raadt ik u aan het tweede filmpje (40 minuten) te bekijken. Dat zal u weten hoe dit komt!

Test uzelf vooraf:

Noem een land die begint met een U (in het engels)?

Welke godsdienst hebben ze in Israel?

Wie was de eerste man op de maan?

….

Eerste filmpje: Americans are not stupid (klik hier)

Tweede filmpje: Why Americans are stupid(klik hier)

Zelfs voor Amerikanen was dit laatste filmpje een eyeopener!

Sell in may and go away, but remember to be back in september. Deze beurswijsheid kent iedereen.

Kan men echter van een beurs”wijsheid” of  eerder van een beurs”stommiteit” spreken? Wie dit jaar de beurs verliet op 1 mei en terugkeerde op 1 september heeft een indexrally gemist van meer dan 20% op 4 maanden.

U mag het  opzoeken, maar veel indexstijgingen van die grootte op zo’n korte tijd zal u in de geschiedenis niet tegenkomen. Ook niet tijdens de zogenaamde supermaanden in de winter.

Het besluit kan daarover kort zijn: Als men zich laat leiden door zulke “wijsheden”, al bezitten ze ergens een theoretische grond van waarheid, kan  het in de praktijk  echter lelijk tegenvallen.

Wie vandaag terug instapt en de beurs daalt mogelijkerwijze 20% in de volgende 4 maanden. Wat ben je dan met deze “wijsheid” geweest?

Timen is zeer belangrijk om winst te hebben: laag kopen en hoog verkopen levert de meeste winst op en dat doe je best met fundamentele analyse van het aandeel, geholpen door TA. Laat die “wijsheden” voor wat ze zijn. Kent u er ook waarin u niet gelooft?

Geen enkel goed heeft meer aantrekkingskracht op de mens uitgeoefend als GOUD. Reeds in de Oudheid hadden de Egyptenaren en Babyloniers  de koorts goed te pakken. Menig Farao maakte indruk op de andere heersers door te pronken met zijn “gouden” paleizen. De talrijke goudmijnen in Nubië (zuidelijk Egypte) legden de Farao geen windeieren. De naam van de streek betekent letterlijk goudgebied (nub= goud in het arabisch). Dit Egyptisch goud was zo gegeerd door de naburige landen dat die letterlijk bereid waren hun mooiste koningsdochters te reserveren voor de Farao in ruil voor goud.

Toen het goud zo’n 4 à 5 duizend jaar geleden algemeen aanvaard werd als betaalmiddel kon de Farao zijn pret niet meer op. Hij hoefde het slechts door zijn slaven te mijnen en verzekerde zich daardoor van een voortdurende bron van inkomsten. De overvloed aan goud was zodanig dat ze er grote hoeveelheden van meenamen in hun graf. Het verhaal van Toetanchamon is overbekend. In de duizenden jaren die erop volgden, werd het plunderen van de graven een nationale sport waar zelfs de doodstraf niet tegen bestand was. Wie erin slaagde een koningsgraf te vinden, was op slag steenrijk.

Maar ook de Farao’s zelf waren niet altijd zuiver op de graat. Tussen de Farao en de Babylonische Majesteit bestond er een levendige correspondentie. Egyptenaren waren niet zo’n vechtersbazen en kochten de vrede meestal af met goud. De Babyloniers waren zich daar terdege van bewust. Ze schreven de Farao aan om hem hun koningsdochter aan te bieden. Ze zouden haar schenken voor ZOVEEL GOUD als dat de Farao missen kon. Hoe meer goud, hoe groter de achting van de Babyloniers voor de Farao zou zijn. Tussen de lijnen door ging het natuurlijk om veel meer dan de koningsdochter. De volledige relatie tussen beide landen stond op het spel. Menig keer waren de Babyloniers niet tevreden omdat het goud te laat kwam of er te weinig van gestuurd werd. Dit was een grove belediging voor hen en er kon geen sprake zijn om op die manier hun koningsdochter aan de Farao te schenken. Uiteindelijk kwam er meestal een deal waarbij beide partijen tevreden waren.

Toch was het soms kantje boord. Vooral als de zending goud van de Farao DE PROEF IN DE SMELTOVEN niet had doorstaan. Het goud bleek soms maar 1/4de van de aangegeven waarde te hebben. De zwaar verontwaardigde Babyloniers schreven terug dat ze maar niet konden geloven dat hun broeder hun vriendschap zo minachtte.

Deze feiten die zich duizenden jaren geleden afspeelden, zouden zich nog ontelbare keren herhalen. Toen in West-Europa gouden munten werden geslagen, bevatten deze munten steeds minder goud en steeds meer minderwaardige metalen. Zo had de dinar (uitgegeven door de Saracenen in Spanje) oorspronkelijk 4,2 gram goud. Enkele eeuwen later was dat voor dezelfde dinar nog slechts 0,9 gram. Wie dacht dat vervalsen en inflatie een recent verschijnsel is…

Ook de dollar heeft (had) een gouden randje. De naam dollar was de oorspronkelijke naam voor een ounce zilver. Deze munten werden uitgegeven door graaf Schlick uit het Joachimsthal. Deze waren van een uitzondelijke goede kwaliteit en waren gekend onder de naam Joachims thalers (uiteindelijk vervormd tot dollar). Later werd de Amerikaanse dollar gelijkgesteld aan een gewichtseenheid: 1/20,67ste van een ounce goud, net zoals een pound 1/4de was van een ounce goud. Daarom is het verkeerdelijk te stellen dat een ounce goud 20,67 dollar waard was, enkel het omgekeerde is juist. Deze verhouding bleef officieel geldig tot de Gold Reserve Act van 1934. Toen het papieren dollargeld losgekoppeld werd van het goud, weten we allemaal wat er gebeurd is. 75 jaar later is  de papieren dollar nog slechts 1/900ste van een ounce goud waard, een inflatie van maar liefst 4500%.

De Babyloniers zouden zich hier niet laten aan vangen hebben. Zij wilden niets minder dan goud, PUUR GOUD.

Indien u de keuze  moet maken bij het beleggen in edelmetalen, welke zou uw voorkeur genieten? Ik spreek enkel over de metalen zelf, niet over ETF’s of andere papieren rommel. Welke redenen heeft u daarvoor? Ik kies voor zilver en geef daar meteen drie redenen voor:

1.Zilver is een veel groter industrieel goed dan goud. De noodzakelijkheid in de toekomst is groter, terwijl er tevens veel meer van verloren gaat. Hierdoor zou de prijsverhouding in de tijd tussen goud en zilver kleiner moeten worden.

2.De waarde van zilveren munten en baren is handiger als betaalmiddel. In de superette betalen met een ons goud lijkt mij nogal omslachtig. De deelbaarheid van zilver benadert veel dichter ons huidig papieren geld. (indien het vertrouwen in dit laatste op de helling zou komen te staan)

3.De hoeveelheid goud in de wereld is relatief beperkt ten opzichte van zilver. Dit maakt dat de goudmarkt veel gemakkelijker te manipuleren is, zelfs zo gemakkelijk dat de Amerikaanse regering in de jaren dertig al het goud kon confiskeren. Men was verplicht om al het in bezit zijnde goud in te leveren tegen een (veel te lage) vastgestelde prijs. Doordat zilver een gebruiksmetaal is en door de grotere aanwezige volumes, zie ik dat veel moeilijker realiseerbaar.

Welke Pro of Contra’s zijn er nog voor beide metalen ten opzichte van elkaar?

Dit lijkt wel een sprookje en wie wil deze aandelen niet? Toch bestaan ze volgens de banken en ze hebben ze al heel lang  in hun fondsen met kapitaalbescherming  zitten. Met andere woorden ze bieden een portefeuille aan met aandelen die niet kunnen dalen. Als particulier kan je net hetzelfde doen, maar dan veel goedkoper en je hebt er niet eens aandelen voor nodig.

Banken zijn gespecialiseerd in onwetende mensen een rad voor de ogen te draaien. Ze gaan daarbij soms zo ver dat ze zelfs een rad voor hun eigen ogen hebben gedraaid . Hier in dit geval is de uitleg echter simpel. Wie zo een beleggingsfonds heeft, bezit contradictorisch geen enkel aandeel. Mocht dit zo zijn, dan zou je die kapitaalsgarantie nooit krijgen, zo gek zijn die banken niet. Wat zit er dan wel in: obligaties en callopties.

Het systeem is zo eenvoudig dat je dat als particulier beter zelf doet. Je koopt obligaties van een kwaliteitsbedrijf (geen banken dus ). Met de rente die je krijgt of gaat krijgen, koop je callopties at the money van hetzelfde bedrijf met dezelfde looptijd (of resterende looptijd) als de obligaties.

Het eenvoudigste systeem is een nulcouponobligatie. Je hebt bvb. 10000€ te beleggen. Neem nu zo’n nulcouponobligaties die  een waarde zullen hebben van 10000€ na de looptijd van 3 jaar. Bij aankoop hoef je dan bvb. slechts 8400€ (6% rente) te betalen. Hierdoor ben je verzekerd dat je na drie jaar uw 10000€ terug hebt=kapitaalbescherming. Hoe hoger de rente op dat ogenblik, hoe minder je zal moeten betalen om de obligaties te kopen. Met de rest van je belegging, 1600€ in dit geval, koop  je callopties.

Indien het aandeel daalt, ben je beter af met dit systeem daar je nog altijd kunt beschikken over je beginkapitaal,  zonder enig verlies. De callopties lopen dan waardeloos af.

Indien het aandeel gelijk blijft, is de constructie neutraal. In beide gevallen heb je winst noch verlies.

Indien het aandeel stijgt, profiteert  u tenvolle van het hefboomeffect van de callopties. Die waren namelijk at the money, dus leveren ze winst op. De hoogte van de winst ten opzichte van het aandeel, zal vooral afhangen van de premie (lucht in dit geval) van de opties bij aankoop. De callopties worden best voor expiratie verkocht, op het moment dat je denkt dat je winst maximaal zal zijn.

Voor veel mensen is dit laatste echter van minder belang. Niet de maximalisatie van de winst is belangrijk, maar de zekerheid dat men geen geld verliest. Op dit psychologisch feit spelen de banken gretig in.

Er zijn diverse constructies mogelijk om tot dit resultaat te komen. Zo kan je ook langlopende obligaties kopen en telkens met de jaarlijks ontvangen rente callopties van 1 jaar kopen. Je kan nog extra winst genereren door obligaties onder pari te kopen op de secundaire markt.

Er zijn 2 nadelen aan deze synthetische convertible: Uw kapitaal is niet beschermd tegen inflatie en tegen een faillissement van de onderneming. Daarom is het van belang om enkel obligaties van goede ondernemingen te kopen.

Sommige bedrijven geven ook zelf convertibles uit (echte dan!) i.p.v. gewone obligaties. Het systeem is hetzelfde: Je krijgt samen met de obligatie een calloptie, wat ten koste gaat van de rente op de obligatie. Het voordeel is dat je hier, in tegenstelling tot de dure verpakte producten van de banken, weet wat je koopt.

In de advertenties spreken de banken uitsluitend van “onderliggende waarde” van de fondsen, hierdoor omzeilen ze de woorden aandelen, obligaties en callopties. Tja, herverpakte producten, remember!

Aanluitend aan  de artikels over de kredietcrisis ( zie deel 1,2 en 3) is misschien wel het meest pikante verhaal wie de CDO uitgevonden heeft. Voor de believers van de Zeitgeistmovies is dit spek voor hun bek. De CDO is namelijk de wereld ingestuurd vanuit één van de Federal Reserve eigenaars.

Om met de deur in huis te vallen: De Britse econome Blythe Masters wordt aangewezen als de schuldige. Ze was (is) één van de machtigste vrouwen van Wall Street. Als één van de leden van de “JP Morgan maffia” wordt de Britse beschouwd als de verantwoordelijke voor de creatie van zowel de  CDS (Credit Default Swap) als de CDO.

We spreken 1995-97. Het kan niet ontkend worden dat vooral bij JP Morgan een enorme drift was in het ontwikkelen van kredietderivaten. Hoewel Blythe Masters (CFO van de investment bank bij JP Morgan) alles nuanceert en beweert dat deze producten later misbruikt zijn geworden, moet dit toch gerelativeerd worden.

Van in het begin was het de bedoeling om risico’s te spreiden (lees verspreiden). Eén van de ontwikkelde spitsvondigheden was het buiten de balans houden van kredietrisico’s bij de banken. Dat hier een begin gemaakt werd met het om de tuin leiden van o.a. ratingsbureaus, verzekeringsmaatschappijen en beleggers, doet veel vragen rijzen over hun integriteit. Van meet af aan stuurde men aan op formules om de leningscapaciteit zo groot mogelijk te houden en trucjes te verzinnen om de risico’s buiten beeld te houden. Dit maakte  het voor de banken mogelijk om veel lagere reserves aan te houden wat tot de gekende onstabiliteit van de banken heeft geleid. Een groot deel van de risico’s werd afgewenteld op verzekeringsmaatschappijen die zich niet bewust van de gevaren waren.

De Credit Default Swap is een mooi voorbeeld van het spreiden van risico’s.  Wie geen vertrouwen had in de gekochte obligaties kon deze laten verzekeren door een CDS. De obligatiehouder staat dan een gedeelte van zijn obligatierendement af in ruil voor de verzekering (CDS) bij niet-betaling. Dit maakte de weg vrij voor de ongebreidelde groei van de CDO’s daar het risico afgedekt was. De swaps werden verder doorverkocht als een op zichzelf staand product die de risico’s van de terugbetaling van schulden moest inschatten. Uiteindelijk werden ze een speculatief product vergelijkbaar met opties. Daar men van veel te gunstige historisch cijfermateriaal uitging, was de ravage enorm toen de vastgoedzeepbel uiteenspatte. De totale uitstaande CD swaps is nog altijd min of meer verborgen. Men spreekt van tientallen duizenden miljarden dollars tot honderd duizenden miljarden dollars (=? x 10 000 000 000 000 dollar). Het is daardoor niet verwonderlijk dat het hele financiële systeem davert op zijn grondvesten.

Vanaf 2003 kenden de CDS en CDO’s hun boom en kwamen tot hun hoogtepunt in 2005/6. Nauwelijks een jaar later begonnen de grote problemen. De kans is groot dat CD swaps gereguleerd zullen worden (men zal moeten bewijzen dat er daadwerkelijk obligaties mee verzekerd zijn en niet pure speculatie) en wellicht behoren CDO’s in de huidige vorm definitief tot het verleden.

Nog een detail: B. Masters is ook voorzitster van The Securities Industrie and Financial Markets Association (SIFMA), mededirecteur en sponsor waren … de broertjes Madoff.

Tot slot: Als je de lijn doortrekt van Warren Buffett’s uitspraak dat derivaten massavernietigingswapens zijn, dan mag je Blythe Masters omschrijven als één van de destroyers van deze wereld die deze wapens heeft gecreëerd.

In deel 1 van de kredietcrisis is duidelijk geworden dat Greenspan de oorzaak was van de huidige economische problemen door begin deze eeuw de rente te verlagen naar 1%. Hierdoor is er een vastgoedzeepbel kunnen ontstaan die, toen ze uiteenspatte, de financiële en economische crisis in gang heeft gezet. De zeepbel kon groeien dankzij een financieel product:  Collateralized debt obligation.

U merkt het al: Collateralized debt obligation is een moeilijke naam voor een moeilijk product en dit is nu kenmerkend voor de financiële sector. Waar in de wetenschappen alles helder en éénduidig moet zijn, is dit in de financiële wereld allerminst.

Zo had je ooit verschillende reclamecampagne’s van banken voor rente op een spaarrekening: 2%+2%. Een eenvoudig rekensommetje, waarbij je ervan uitgaat dat de oplossing van de som 4% is. Niet zo voor een bank, want daar is 2+2=3. De uitleg is eenvoudig. De eerste 2% staat voor de basisrente en de tweede 2% voor de aangroeipremie. Daar deze laatste slechts geldt voor de eerste 6 maanden, betekent dit op jaarbasis 1%, waardoor je slechts aan 3% komt. Pas op: indien u tijdelijk (al was het maar 1 dag) uw geld afhaalde dan kreeg je slechts 2% (dan is 2+2=2). Kortom de financiële sector moet het dikwijls hebben van bedrog (kleine lettertjes).

Daarom ook het gebruik van moeilijke woorden en gigantische ingewikkelde constructies tot … ze er zelf geen wijs meer uitraakten. Daarom zullen we verder de “Collateralized debt obligation” bespreken als CDO, kwestie van niet in dezelfde val te trappen.

De CDO is 1 van de 101 financiële producten die gegroeid zijn uit wat men kan omschrijven als covered bonds en securisatie. Aanvankelijk waren dit uitstekende financiële producten die decennialang een enorme meerwaarde hadden voor de economie. Zowel de covered bond als het systeem van securisatie waren de smeermiddelen voor de economie. Maar zoals het altijd gaat, worden goede producten misbruikt door mensen voor wie genoeg nooit genoeg is.

Securisatie is een techniek waarbij activa (bvb. hypothecaire vorderingen) worden samengevoegd en verkocht als verhandelbare effecten (bvb. obligaties, covered bonds: zie verder).

Als voorwaarde wordt gesteld dat de activa homogeen is: de activa mag geen allegaartje zijn, maar bvb. uitsluitend uit particuliere hypotheekleningen bestaan, tevens moeten ze een constante stroom inkomsten genereren. De maandelijkse hypotheekafbetalingen zijn perfect hiervoor. Securisatie heeft veel voordelen:

Door de activa NU te verkopen, hoeft men niet te wachten tot alle leningen afbetaald zijn om het uitgeleende geld terug te hebben.

1. Hierdoor verkleint men het risico op wanbetaling (men schuift het risico door naar de koper van de obligaties).
2. Het geld van de verkoop kan men gebruiken om nieuwe, meer rendabele projecten op te starten of
3. om zijn eventuele liquiditeitsproblemen op te lossen. (onmiddellijk beschikbaar cash geld).
4. Een laatste voordeel voor een bank is het verbeteren van zijn Tier 1 ratio (zie kredietcrisis deel 2). Door uitstaande schulden te verkopen, verkort de bank zijn balans: vreemd vermogen daalt ten opzichte van zijn eigen vermogen en verhoogt daardoor de Tier 1 ratio.

De bekendste soort securisatie is de Residential Mortgage Backed Security (RMBS). Vertaald wordt dit: Financieel instrument waarbij particuliere hypotheken dienen als onderpand om een kasstroom te genereren. Ook het toverproduct CDO is een securisatie.

Een covered bond (= letterlijk: een gedekte obligatie) heeft als meerwaarde dat de houders van deze obligatie een extra zekerheid krijgen. dit gebeurt door een juridische en organisatorische versterking voor de obligatiehouders. Bij een gewone bedrijfsobligatie is de kans groot dat bij een faling van het bedrijf de obligaties waardeloos worden en uw geld verloren is.

Een eerste zekerheid is het oprichten van een Trustee. Deze laatste is de overkoepelende verantwoordelijke  van alle obligatiehouders. Dit heeft als voordeel dat bij een faling van de uitgever (bvb. een bank) van de obligaties, deze trustee in de plaats ervan komt waardoor de uitbetalingen gewoon verder kunnen gaan. Stel dat de obligaties als onderpand hypotheekleningen hebben, dan worden bij faling van de bank de aflossingen van deze hypotheken aan de Trustee betaald. Voor de afbetalers(debiteuren) van de leningen verandert er dan juridisch niets. Zo ontstaat  Bankrupty remoteness (onafhankelijk van faling).

Een tweede zekerheid kan zijn dat de houders van covered bonds een voordeel in rangorde krijgen. Bij problemen komen zij op de eerste plaats voor uitbetaling. De nadelen van covered bonds zijn:

1. De nogal ingewikkelde juridische leningscondities
2. Een lager rendement (de wet van minder risico = minder rendement).

Het voordeel is dan logischerwijze een hogere kredietrating en dus een betere verkoopbaarheid.

Men kan ook nog een stap verdergaan. Er wordt een nieuwe entiteit opgericht die de obligaties uitgeeft. Het is dan niet meer de bank (originator) maar een “special purpose vehicle” of SPV (=issuer) die de uitgever wordt. De bank blijft hypotheken verstrekken maar verkoopt die dan door aan de SPV.

De bank zorgt dan voor de administratie en meestal een achtergestelde! lening voor de SPV, zodat deze middelen heeft om te werken en eventuele vertragingen in afbetalingen van de hyptheekleningen kan opvangen. De SPV betaalt dan de hypotheekleningen aan de bank door het uitgeven van covered bonds. De trustee  (verantwoordelijke van alle obligatiehouders)  heeft dan vooral als taak deze SPV te controleren op alle administratieve en juridische bepalingen waaronder deze SPV opgericht is.

Het grote voordeel is dat men een perfecte “bankrupty remoteness” heeft en dat de bank deze leningen buiten hun balans kunnen houden. Ze hoeven dan geen kapitaal aan te houden om deze activa af te dekken. Daarmee zijn ze echter niet volledig buiten schot. Het feit dat ze een achtergestelde lening hebben toegekend aan de SPV, staan ze wel op de laatste plaats voor geld te krijgen bij betalingsproblemen van de debiteuren. De Fortisholding is eveneens de “trotse” bezitter van een SVP.

Sinds de kredietcrisis valt met de regelmaat van de klok het begrip Tier 1-ratio, dit is vakjargon voor het kernvermogen van een onderneming uitgedrukt als percentage van het vreemd vermogen. Het kernvermogen is het aandelenkapitaal plus de reserves van een onderneming. Het vreemd vermogen is het totaal van schulden die een onderneming heeft. Maar voor alle duidelijkheid: deze term is voornamelijk in het nieuws als het over banken gaat.

De tier 1 ratio van een bank is dan de verhouding tussen enerzijds het kapitaal (gestort door de aandeelhouders) plus langlopende achtergestelde leningen en anderzijds de risicogewogen activa (=uitstaande kredieten).

De toezichthouders eisen een Tier-1-ratio van minstens 4%, maar banken streven vaak zelf naar een (veel) hoger percentage. De tier 1-ratio is met name voor banken onderling een belangrijke maatstaf voor het vertrouwen dat ze in elkaar hebben om elkaar geld uit te lenen.

Vooral in onzekere tijden zoals nu is de Tier 1 ratio van groot belang. Een hoge Tier 1 ratio geeft aan dat een bank een relatief groot eigen vermogen achter de hand heeft en dit beschermt hen tegen verliezen. Hierdoor zullen andere banken makkelijker geld uitlenen aan een bank met een hoge Tier 1-ratio, waardoor deze bank dan weer gemakkelijker hypotheken en andere kredieten kan verstrekken.

Vandaar ook dat een bank met een dalende ratio een prooi wordt van hedgefunds. Door het shorten leggen ze het er vingerdik op dat een bank mogelijks problemen zal kennen. Hierdoor verliest zo'n bank het broodnodige vertrouwen, bevriest het interbancaire uitlenen, halen klanten massaal geld weg en komt de bank in liquiditeitsproblemen. Zo zorgen de hedgefunds voor hun eigen gelijk.

De meeste landen hebben het shorten van bankaandelen verboden. Het enige resultaat dat hiermee bereikt is, is een marktverstoring want de meeste bankaandelen staan, ondanks het shortverbod, op hun allerlaagste punt ooit.

Op een bijeenkomst in Basel heeft de bancaire sector afgesproken dat een bank minimaal een Tier 1-ratio dient te hebben van 9,1%. Wanneer een bank hieronder komt dan dient het actie te ondernemen. Feitelijk zijn er dan twee mogelijkheden:

1.Hun eigen vermogen verhogen door:

• onderdelen te verkopen
• nieuw kapitaal aantrekken door bijvoorbeeld een emissie (nieuwe aandelen uitgeven)
• het uitschrijven van een (achtergestelde) obligatielening.

2. Het afstoten van uitstaande kredieten of ander risicodragende activa.

Dit laatste wordt ten stelligste ontkend door bankiers. Logisch want dat is eigenlijk hetzelfde als een bakker die zegt dat hij minder brood wil verkopen. Dat trekt geen klanten aan natuurlijk. De praktijk wijst uit dat banken hierover liegen. Het lenen van geld is sedert de kredietproblemen veel moeilijker geworden doordat de banken veel meer eisen stellen.

Ook de renteverlagingen door de centrale banken worden nauwelijks doorgerekend. Op zich is hier niets mis mee, maar dit kan wel een economische ramp worden voor zelfs goeddraaiende bedrijven die om geld verlegen zitten (onder andere door vertraagde betalingen van hun klanten). Op korte termijn wordt verwacht dat in een volgende bijeenkomst in Basel wordt besloten om de ratio nog verder op te trekken tot 11,5 procent.

Voorbeeld van het verhogen van de tier 1 ratio:

Stel dat een bank beschikt over een eigen vermogen van € 10 miljard en voor € 100 miljard aan risico gewogen activa uitstaan heeft. Op basis van deze gegevens heeft de bank een Tier-1-ratio van 10%.

Stel dat slechte leningen het eigen vermogen met € 5 miljard heeft aangetast naar € 5 miljard. Dan daalt de Tier-1-ratio naar 5%.

Om deze ratio te herstellen naar 10% kan de bank voor € 5 miljard aan nieuwe aandelen of kapitaalobligaties uitgeven ( de meeste banken hebben hiervoor een beroep gedaan op de overheid) of voor € 50 miljard naar risico gewogen activa afstoten (Tier 1 ratio is dan eveneens 10%: € 5 miljard van € 50 miljard).

Dit voorbeeld maakt ook duidelijk dat als deze bank 11% slechte kredieten heeft die het moet afschrijven, ze meteen failliet zijn (negatief eigen vermogen). Een bank is dan ook een reus op lemen voeten. Daarom ook dat de Basel akkoorden meer en meer de richting uitgaan van fors hogere ratio's want 4% is echt een lachtertje. Sommigen opperen zelfs een dekking van 100% (full reserve).

In Amerika zijn dit jaar (2009) opnieuw reeds 16 banken over kop gegaan. Dit brengt het totaal sinds de crisis op 41 banken. Het is duidelijk dat alle overheidsmaatregelen nog altijd niet voldoende zijn om de crisis te stoppen. Het is wachten op een volgend rondje kapitaalinjecties.

De Kredietcrisis: Een verhaal over sub-prime hypoteken, cdo's ( schuldobligaties met een rangorde), bevroren kredietmarkten en credit default swaps (overeenkomsten tussen 2 partijen waarbij het kredietrisico van een derde partij wordt overgedragen).

Vele jaren geleden zaten investeerders (pensioenfondsen, verzekeringsmaatschappijen,...) op een grote hoop geld die ze wilden investeren om de hoop nog groter te maken. Tot aan de internetbubble kochten ze vooral T-bonds omdat deze een stabiele en zekere inkomst gaven. Toen Greenspan met het lumineus idee kwam om de rente te laten zakken tot 1%, trokken de investeerders hiervoor hun neus op. Dit was wel zeer weinig "return on investment".

Bankiers daarentegen sprongen een gat in de lucht. Ze leenden dan ook gigantische bedragen tegen 1%. Door de hefboomwerking konden ze enorme winsten maken. Wie een deal maakt van 10 000€ met een marge erop van 10%, wint 1000€.

Wie 10 000€ heeft en 990 000€ daarbovenop leent à 1% en hierop een marge heeft van 10%, wint 90 000€ (na aftrek van zijn rentelast). Geef toe, een winst van 90 000€ op een investering van 10 000€, wie zou dat laten liggen. Op deze manier maakten de banken enorme winsten. De investeerders echter zaten daar met hun vele geld en konden er niets mee doen. Dit bracht de banken op een idee. Ze zouden de investeerders in contact brengen met de kopers van huizen via de hypotheekleningen.

Er was een grote vraag naar huizen. Via makelaars werd veel geld geleend door hypotheekbanken aan huiseigenaren met hypotheekleningen. Makelaars verdienden veel geld door de verkoop en huiseigenaars zagen de waarde van hun huis continue stijgen. Iedereen blij. Bijna iedereen, want de investeerders konden nog steeds weinig geld verdienen. Maar nu kwam er een fantastisch product op de markt: CDO of collateralized debt obligation. Het geniale was dat een CDO bestond uit een heleboel hypotheekleningen die in drie klassen werd verdeeld. Een superveilig, een gewoon en een riskant gedeelte. Toevallig bestond voor elk deel een markt:

Het superveilige werd gekocht door de investeerders (rendement 4%, is meer dan de 1% van de Fed), de gewone aan banken en bedrijven (7%) en de riskante aan vooral hedgefunds en speculanten (10% rendement). Daar er niets mis was met deze hypotheken en daar huizen alsmaar in waarde stegen, was er geen vuiltje aan de lucht. Zo kregen de superveilige een AAA rating, de gewone een BBB rating en enkel met de riskante kon het fout gaan, maar de hoge rente maakte veel goed. Door de goede ratings konden deze CDO's gemakkelijk worden doorverkocht zodat steeds meer banken en investeerders winsten erop maakten.

Maar zoals het altijd gaat is veel nooit genoeg. De investeerders hadden nog altijd geld op overschot en vonden de CDO's zo aantrekkelijk dat er een enorme vraag naar was. Om aan die vraag te voldoen, moesten er meer hypotheekleningen worden afgesloten. Maar zowel de hypotheekbanken als de makelaars vonden nog nauwelijks waardige kopers. De enige oplossing was het versoepelen van de voorwaarden: de nieuwe eigenaars moesten niet langer kredietwaardig zijn. De makelaars bleven hun winsten opstrijken en de hypotheekbanken konden zonder veel problemen hun minderwaardige leningen doorverkopen aan banken en investeerders.

Zo werden de subprime leningen geboren. Iedereen winst: de nieuwe eigenaars die het zelf niet konden geloven dat ze zomaar geld kregen voor een huis. De makelaars die gouden zaken deden. De hypotheekbanken die massa's leningen konden geven en deze konden doorverkopen aan investeerders, die ze op hun beurt met winst verder verkochten. Zo werd de hete aardappel van de ene naar de andere doorgegeven. Pas op, tijdens de eerste jaren waren er ook wel eigenaars die hun hypotheek niet konden terugbetalen, dit zonder erg. Het huis ging terug naar de bank, die kon het met winst opnieuw verkopen daar de huizenprijzen bleven stijgen.

Uiteindelijk gebeurde het onvermijdelijke. Meer en meer huiseigenaren konden de afbetaling niet meer aan. Ze gaven hun huis terug aan de bank waardoor er teveel huizen op de markt beschikbaar kwamen. Dit deed niet alleen de "te koop" staande huizen in prijs zakken, maar ook de huizen van de eigenaars die niet te koop stonden (eerst 1 huis, dan de ganse straat, wijk en tenslotte gans Amerika). Want waarom zou je nog bvb. 250 000$ afbetalen voor een huis die slechts de helft ervan waard is en zo kwamen er teveel huizen te koop te staan.

Het uiteindelijke resultaat is dat de CDO's niet meer de winstgevende toverdoos was, maar een bom met waardeloze hypotheken. De markt van CDO's droogde volledig op want niemand hoefde ze nog. Nu is het grote probleem dat deze slechte CDO's overal zitten en door velen gekocht werden met geleend geld. Nog erger is het feit dat deze CDO's volledig in waarde dalen. Niet alleen het riskant gedeelte maar ook het BBB gedeelte en zelfde het superveilige AAA gedeelte blijkt nu riskant te zijn. Maar ook de hypotheekbanken konden hun slechte leningen niet meer kwijt. Het hele financiële systeem kwam vast te zitten en het licht ging uit.

Het resultaat is: De huiseigenaren zijn hun huis kwijt, banken en investeerders gaan failliet en het geld van de investeerders is weg. Jammer want dat geld van de investeerders zou wel eens ...uw pensioen of uw levensverzekering kunnen zijn.

Bij het oprichten van het Europees Systeem (zie deel 2) werden er een aantal richtlijnen opgesteld in het Verdrag van Maastricht. De belangrijkste taak van de ECB is de prijsstabiliteit. De ECB heeft zichzelf opgelegd om de inflatie onder de 2% te houden. Hiertoe hielden ze 2 belangrijke parameters in het oog: de consumenteninflatie en de geldhoeveelheid (M3-inflatieindicator op langere termijn). Dit hadden ze geleerd van de Duitse bundesbank. Verder hadden ze uitgerekend dat een maximale geldgroei van 4,5% goed is om de inflatie onder de 2% te houden.

Je mag je al de vraag stellen of dit klopt? Kan het niet zijn dat er een evenredig verband is tussen de geldgroei en de inflatie? Laten we eerst de cijfers van de laatste jaren bekijken:

De geldhoeveelheid op 31/12/2008: (de drie opeenvolgende cijfers zijn de veranderingen in 2006,2007 en 2008)

chartaal geld= 711 miljard euro (+11%,+8,1%,+13,4%): oktober 2008 alleen was goed voor een stijging van 5%.

M3=9372 miljard euro (+10%,+11,5%,+7,3%)

Conclusies van deze cijfers:

1. Chartaal geld (munten en biljetten) maakt minder dan 10% uit van de totale liquiditeitenmassa (M3).
2. De stijging van de M3 is veel forser dan de gepubliceerde inflatie (zijn deze juist?)

Je mag meteen concluderen dat de ECB zich niet aan de afspraak van maximale groei van 4,5% gehouden heeft (de eerste jaren zaten ze gemiddeld aan 7%). Terwijl dit voor de Duitse bundesbank pijler nr.1 was, heeft de ECB blijkbaar (en zeker de laatste jaren) de andere kant opgekeken. De ECB heeft zich vooral gefocust op de consumenteninflatie, die laag is door vooral de goedkope import uit Azië. Je mag er echter vanuit gaan dat de hoge groei van de geldhoeveelheid zich ooit zal vertalen in inflatie. Het is nu éénmaal bewezen dat geldgroei leidt tot kredietgroei en inflatie.

De dollar:

Bovenstaande grafiek toont de groei van de geldhoeveelheid gepubliceerd van dollars. U ziet dat het blauw gebied eindigt in 2006. Dit betekent enkel dat de Fed gestopt is met het publiceren van de M3, wegens niet meer relevant. Zo los je natuurlijk ook een probleem op (geleerd van de struisvogels). Het is duidelijk dat het probleem in Amerika vele malen groter is dan in Europa. Het is juist de M3 die aantoont hoeveel krediet er verleend is en is dat nu niet het grote probleem in Amerika? Van zodra ook de ECB stopt met publicatie weet je hoe laat het is. (grafiek van de euro vindt u terug in deel 1)

In deel 1 werden 2 groepen voorgesteld: het publiek en de groep van de scheppers, deze laatste zijn best eens nader te onderzoeken. Zij bepalen immers hoeveel geld er in omloop is. Vooral omdat ze geld uit het niets kunnen scheppen, maakt hen verantwoordelijk voor de m3 (totale liquiditeitenmassa) of de hoeveelheid geld.

ECB Tower in Frankfurt

In het eerste deel kon u lezen dat men spreekt over primaire en secundaire banken.

De secundaire banken (veel spaar- en hypotheekbanken) kunnen nooit meer geld uitlenen dan dat zij zelf hebben gekregen van ander publiek via ingelegd spaargeld (spaarbanken) of via verkochte pandbrieven* (hypotheekbanken). Deze banken doen enkel aan kredietbemiddeling.

De primaire banken (b.v. KBC, DEXIA, ABN/AMRO, RABO, ING, SNS) zijn de geldscheppende banken, dat wil zeggen dat zij met een zekere kas een grotere girale geldhoeveelheid dan deze kas kunnen maken, via girale kredietverlening. Zij weten namelijk uit ervaring dat de rekeninghouders slechts een klein deel van hun geld in chartale (biljetten of munten) vorm komen opeisen en hebben dus geld ‘over’, waarmee ze een girale “zeepbel” kunnen opblazen, die echter ook niet te groot mag worden in verband met de vereiste liquiditeit ( een bank kan failliet gaan omdat zij niet aan de opvragingen van het publiek kan voldoen).

De primaire banken willen natuurlijk zoveel mogelijk giraal krediet verlenen om zoveel mogelijk rentewinst te maken. De Centrale Banken houden hen wel in de gaten (blijkbaar zitten er wel veel gaten in die gaten) dat ze niet teveel geld scheppen, in verband met inflatiegevaar. Dit systeem leidt tot fractioneel bankieren: door keer op keer verder uit te lenen op nieuw gecreëerd geld, kan men tot 9X meer geld scheppen dan er oorspronkelijk bestond. Dit geeft te denken hoe de m3 kan aangroeien en hoe onstabiel dit systeem is.

Een tweede schepper zijn de overheden. In de euro landen is overeengekomen dat elk land zelf zijn munten mag slaan (niet de centrale banken!). De hoeveelheid hangt af van de grootte van het land. Men mag dan ook verwachten dat in België en Nederland na verloop van tijd meer franse en duitse munten te vinden zullen zijn, gewoonweg omdat er van die laatste landen veel meer munten zijn. De totale waarde van deze munten schommelt rond de 20 miljard euro (2008). Munten maken slechts een heel klein gedeelte uit van de M3 en zijn te verwaarlozen.

De derde schepper zijn dan de centrale banken. De centrale banken drukken de bankbiljetten. De centrale banken beschikken ook over een strategische voorraad van biljetten die nog niet in omloop zijn, maar gebruikt kunnen worden in tijden van nood. Eind 2008 is er ongeveer 763 miljard euro aan biljetten in omloop. Dit lijkt veel maar is slechts een fractie van de M3.

Eigenlijk moeten we hier spreken over het Euro systeem. Die bestaat uit de ECB en alle centrale banken van de landen die de euro voeren. Die nationale centrale banken zijn niet onbelangrijk. Het zijn deze banken (en niet de ECB) die de bankbiljetten drukken, het geld transporteren, de voorraden beheren en de banken van hun land controleren. Zo is de de NBB (nationale bank van België) verantwoordelijk voor de belgische banken Dexia en Fortis. De NBB heeft Fortis van het faillissement gered door meer dan 100 miljard aan Fortis te lenen, toen in oktober 2008 alle andere banken hun geld uit Fortis terugtrokken. De DNB (de Nederlandse Bank) heeft dezelfde functie voor alle Nederlandse banken. De ECB geeft wel de richtlijnen voor de centrale banken en neemt de eindbeslissing bij de uitgifte van de biljetten. De voornaamste taak van het Euro Systeem is prijsstabiliteit.

Om u al een idee te geven van de hoeveelheid geld (M3) in de eurozone: het benadert de 10.000 miljard euro. Dat deze stijgend is, is een open deur intrappen. Wat dat voor gevolgen heeft ziet u in deel 3.

*Een pandbrief is een obligatie die door een hypotheekbank is uitgegeven. De door de hypotheekbank verstrekte hypotheken vormen het on derpandvan de obligatie. En die hypotheken zijn weer gedekt door hypothecair onderpand; vandaar de naam pandbrief.