Bij mijn bezoek aan de verschillende families werd mij steeds dezelfde vraag gesteld: “Wordt Blyweert geschreven met ij of y ?”.

In Frankrijk komt vandaag enkel de schrijfwijze Blyweert voor. Het zijn allen afstammelingen van uitwijkelingen uit Steendorp in de tweede helft van de 19^e eeuw.

In Vlaanderen, Brussel en Wallonië vinden we vandaag nog drie schrijfwijzen: Blijweert, Blyweert en Bleyweert.

Hoe is dit verschil te verklaren. 

Eenduidige regels wat betreft de schrijfwijze van de familienamen zijn er pas sinds de Franse bezetting van de Nederlanden.

De Franse “Code Civil” werd afgekondigd op 21 maart 1804.  Vanaf 1807 wordt de “Code Civil” de “Code Napoléon”. 

Deze bepaalt dat wat betreft de familienaam “il est défendu de le céder ou d’y faire le moindre changement, à moins d’avoir obtenu l’autorisation spéciale du chef de l’Etat, par exemple en raison de sa consonance ridicule ou des confusions déshonorantes auxquelles il prête”.

De wettelijke schrijfwijze van de familienaam is sindsdien deze die te vinden is in de geboorteakte. In de eerste jaren na de invoering van de Burgerlijk Stand wordt tegen deze regel nog veel gezondigd.  Laten zullen ambtenaren nog regelmatig voor misverstanden en vergissingen zorgen.

De invoering van de Burgerlijke Stand en de bepalingen van de “Code Napoléon” m.b.t. de “patronymes” verklaren de nog bestaande schrijfwijzen.  Bij de eerste geboorteaangiften na de invoering van de nieuwe richtlijnen noteerde de ambtenaar van de Burgerlijke stand nu eens de pasgeborene als Blyweert, dan eens als Blijweert en in de streek van Wachtebeke-Zelzate als Bleyweert.  Soms gebeurde dit op basis van de schrijfwijze die door de aangever werd medegedeeld verwijzend naar de notatie in de parochieregisters, soms op initiatief van de ambtenaar. In de Franse tijd en in de periode na de scheiding van Vlaanderen en Nederland : "La Belgique sera latine ou elle ne sera pas", wordt onder invloed van de verfransing de IJ nogal eens vervangen door de Y.

Sinds deze eerste geboorteaangiften zou de schrijfwijze van de familienaam bij de afstammelingen onveranderd moeten zijn doorgegeven, dus dezelfde als deze van vader, grootvader, overgrootvader, enz.

MET  HOEVELEN  ZIJN  WE?

     Visualisering spreiding
     Blyweert





Op 31.12.1997 woonden er in Vlaanderen, Wallonië en Brussel samen:

59 dragers van de familienaam BLIJWEERT, 189 van de familienaam
BLYWEERT en 26 van de familienaam BLEYWEERT.  Samen waren we dus

met 274. Allen zijn afstammelingen van het echtpaar Michiel Blijweert

 (+ Kruibeke 28 maart 1612) x Mertine Fermaijs (Vermuys) (+ Kruibeke oktober 1595).

Michiel Blijweert is onze stamvader.

(Bron: RR 1998).

Per provincie bekeken (de drie schrijfwijzen samen) leefden er per 21.12.1997
101 in de provincie Antwerpen, 70  in de provincie Brabant (Hoofdstedelijk gebied: 24, Vlaams Brabant: 44 en Waals-Brabant: 2), 65  in de provincie Oost-Vlaanderen,  18  in Limburg, 10  in West-Vlaanderen, 7  Henegouwen, 2  in Luik, en 1  in Namen.

De grootste concentratie met de schrijfwijze Blijweert woonde in het arrondissement Sint-Niklaas  (19),  Blyweert in het arrondissement Antwerpen (66) en Bleyweert in het arrondissement Maaseik (8).

Meest voorkomend per gemeente: Blijweert in Temse (10), Blyweert in Antwerpen (23) en Bleyweert in Tongeren (5).

De spreiding voor de schrijfwijze Blyweert is gevisualiseerd in het bovenstaande kaartje.

Op 11.03.2002 waren er nog 265: BLIJWEERT (56), BLYWEERT (183) en
BLEYWEERT (26).  Een vermindering van 9 op nog geen vijf jaar tijd.

(Bron: Sopres).

Eind 2005 woonden er 4 personen met de familienaam BLIJWEERT in Australië.

Eveneens in 2005 droegen 67 inwoners van Frankrijk de naam BLYWEERT.

Wereldwijd zijn we dus nog met ongeveer 336 naamdragers (drie schrijfwijzen).

Zoals de meeste familienamen verdwijnt ook de onze in snel tempo uit de bevolkingsregisters.
Over een tweetal eeuwen zal hij er niet meer in voorkomen.

Een verklaring voor het dalen van het aantal dragers van weinig voorkomende familienamen ligt voor de hand.  Bij elke groep van honderd dragers van een familienaam zijn er 50% meisjes die de naam niet overdragen.  Van de 50 jongens zullen er 5%  jongman blijven.  De 45 resterende jongens zullen een relatie aangaan maar ongeveer 25 % ervan  zal kinderloos blijven.  Er blijven aldus nog 34 naamdragers over.  20% van de relaties zullen slechts één kind hebben.  Van deze 9 kinderen zullen er 4 meisjes zijn die de naam niet verder zetten.  Na één generatie blijven er van de 100 naamdragers nog 30 over.

    




      Visualisering spreiding
      Blijweert.

     Visualisering spreiding
     Bleyweert

  

      Kaart van Zeeland van Christiaan Sgrooten
      omstreeks 1592.
      Bewaard in de Biblioteca Nacional te Madrid.




Het oudste document dat ik heb gevonden waarin onze familienaam voorkomt is een baljuwsrekening van 1374 (onder de vierschaar van Vracene), bewaard in het Stadsarchief te Gent. Het gaat om ene Jan Blideweert.

Mogelijke verklaringen:

1. Dr. Frans Debrabandere, Verklarend woordenboek van de Familienamen in
    België en Noord-Frankrijk, Gemeentekrediet Brussel, 1993, blz. 153.

    "Blyweert, Bl(e)ijweert, Bleyweert: BN (= bijnaam) voor een blije, vrolijke
    waard, lustige waard". 

    Gelijkluidende verklaring vinden we bij A. Maris (Wissekerke december
    1981, 6de jaargang, nr. 4, blz. 266.

    "Blideweert is een vervorming van de persoonsnaam Blitbert, waarvan de
    volkse humor eens Blideweert maakte, d.i. de blijdewaard of blijde
    herbergiersbaas.  De aldus vervormde persoonsnaam werd familienaam."

2. Een tweede verklaring (die door Dr. De Brabandere wordt verworpen)
    vewijst naar een aardrijkskundige oorsprong.

    Jozef Van Overstraeten.  Wat betekent mijn familienaam? (XLI VTB 1954).
    Jozef Van Overstraeten geeft twee mogelijke verklaringen met een
    voorkeur voor de aardrijkskundige.

    "Blijweert, Blyweert: pln. (= plaatsnaam) op -weert = laagliggend land enz.
    Of minder waarschijnlijk op -weert = waard, heer des huizes, enz.

    Johan Winkler.  De Nederlandsche Geslachtsnamen in oorsprong.
    Geschiedenis en betekenis, Regio Boek, Neeryen, 1885, geeft onder de titel
    "Algemeen Aardrijkskundige Geslachtsnamen", volgende verklaring:

    "Oort en weert, weide, veen en heide, bosch en loo, hout en woud, roode
    marsch en geest, donk en horst vormen eene andere groep van algemeen-
    aardrijkskundige namen, die grootendeels talrijk voorkomen in allerlei
    geslachtsnamen."

    "Zie hier eenige voorbeelden: Van Oort en Van Oorde, Op den Oort,
    Bredenoort, Hagoort, Kraayenoord, Schilperoort; Van de Weert, Blyweert,
    Duyvewaerdt en Flikweert; Lagerwey en Klaverweyden met Van der Weide,
    Van de Wey, Verwei, Verwey, enz.

    Op 23 juni 2000 vroeg ik aan Prof. Dr. F. De Brabandere of volgende
    argumenten niet pleitten voor de aardrijkskundige verklaring van Blyweert:

    - Een waard is een braakliggend, buitendijks stuk land langs onze grote
      rivieren (vgl. uiterwaard).  In sommige geslachtsnamen is dit tot weerd of
      weert verbasterd.

    - "Verschillende dezer namen komen weer voor in combinatie met een
      mansnaam, terwijl enkele ontleend zijn aan plaatsnamen. 
      De waard-namen zijn... Blijweert..."
      (Huizinga, Encyclopedie van namen, blz. 120).

    - Op de kaart van Christiaan Sgrooten, van omstreeks 1592, zien we een
      inham die zich uitstrekt tot voorbij Axel, genaamd Blijde.  De "Blijde"
      is niet meer terug te vinden op jongere kaarten.  Wel vinden we
      vandaag nog de vermelding "beoesten blijde, oostenblije of oostenblye

   - De oudste documenten die we konden raadplegen (Baljuwsrekeningen van
     1374, en 1376) situeren Jan Blideweert onder de Vierschaar van Vracene en
     Johannes Blidewaerdt in de prochie van Sint-Egidius (Sint-Gillis-Waas).

   - Het feit dat Vracene en Sint-Gillis toch wel kort bij de "blijde" zijn gelegen.

   - De naam Blideweert, Blijweert zou dan betekenen "afkomstig van ergens
     aan de blijde".

Het antwoord van Prof. Dr. F. De Brabandere luidde: "… Ik blijf evenwel bij de
verklaring 'blijde waard'. Zover ik weet hebt U geen plaatsnaam 'blijdewaard'
gevonden. Bovendien komt de familienaam altijd zonder voorzetsel 'van' voor
en dat zou toch wel erg vreemd zijn als het om een plaatsnaam ging. Een
familienaam < pln. zou 'Van Blijweert' zijn".

Dit wapen werd aangevraagd door Paul A. Blyweert en door het Heraldisch College goedgekeurd op 27 mei 2005 onder het nummer 318. Het wapen mag gevoerd worden door alle naamdragende nakomelingen (Blijweert - Blyweert - Bleyweert) van het echtpaar Michiel Blijweert (+ Kruibeke 28 maart 1612) en Mertine Fermaijs (+ Kruibeke oktober 1595).

Beschrijving: in zilver onder een liggend merkteken van keel een raap van natuurlijke kleur.

Wapenspreuk:  BLIDE  ENDE  ONVERDRUCT  in letters van keel op een lint van zilver.

Motivatie: 

a. de kleuren: de kleuren zijn overgenomen van het wapen van Kruibeke, woonplaats
                     van de stamvader.

b. de figuren: de raap verwijst naar het Land van Waas; het merkteken (sibbeteken) is
                     dit van stamvader Michiel Blijweert.

c. de wapenspreuk:  BLIDE verwijst naar de betekenis van de familienaam; 
                               ONVERDRUCT verwijst naar het verlangen van generaties
                               Vlamingen en cleine luden naar vrijheid en rechtvaardigheid.

In de komende weken worden volgende onderwerpen toegevoegd:

   
Wat schrijft de pers over ons ?

Hoeve "De Molenberg" te Kruibeke.

 Familienieuws.

 Onze "pioniers" versterken de forten in de 18e eeuw.

Judocus Blyweert, 25 jaar burgemeester van Kruibeke in de 18e eeuw.

In de nevels van de tijd .


Alle ideeën zijn welkom.

Vragen beantwoorden we graag.

 Redenen te over om regelmatig eens te komen kijken naar onze webstek.

     LAAT  OOK  EENS  JE  MENING  HOREN  IN  ONS  GASTENBOEK.