In het najaar van 2014 startten de vrijwilligers van de Musea & Erfgoed Mechelen met het registreren van meer dan 3.000 poppen die door de jaren heen te zien waren in figurentheater De Maan. Dit project kadert binnen de samenwerking tussen Musea & Erfgoed Mechelen en Het Firmament om Mechelse gezelschappen te ondersteunen in de zorg voor archieven en collecties.
De Mechelse Brusselpoort (huidige kantoorruimte van Het Firmament). fungeert als depotruimte voor de poppencollectie van het Mechelse figurentheater DE MAAN en de collectie uit de vroegere figurentheaterwerking van Het Firmament, met deelcollecties Jef Contryn,Theater Taptoe, voorlopers DE MAAN en Het Firmament.
Nu, 14 september 2016, zijn Mechelse vrijwilligsters, al bijna twee jaar bezig met het inventariseren. Vandaag hebben ze de 2222ste pop gefotografeerd en beschreven voor het nageslacht. Maker van de poppen en scénograaf Paul Contryn is blij dat zijn werk goed bewaard blijft.
Op zondag 11 september trokken 22 Schuttersgilden uit Vlaanderen, Duitsland en Nederland, prachtig uitgedost, door Mechelen. Na de optocht werden op het podium op de Grote Markt gedanst en vendelzwaaien en trommelen gedemonstreerd.
In de voorhal van het stadhuis werden gildebreuken en documenten van de Kolveniersgilde tentoongesteld. En wij, van de kantclub Etterjefke, mochten weer eens demonstreren hoe de Mechelse ijsgrond en het "Etterjefke" gemaakt worden.
Na het klokkenwerpen werden door de schepen van cultuur, de bronzen klokjes aan de winnaars uitgedeeld.
Een van mijn favoriete bezigheden is rondneuzen op rommelmarkten. Dikwijls heb ik er schatten ontdekt: waardeloos voor wie ze wegdoet, fantastisch voor wie ze vindt….
Zo kon ik onlangs weer mijn reeks boeken over Mechelen aanvullen. Dat boeiend fotoboek: ”Mechelen, over mensen en dingen, van Marcel Kocken (J.Stevens – Mechelen 1983), deed mij mijn jeugdjaren weer herbeleven. Al die oude foto’s over personen, feesten, oorlogen en rampen, handel en nijverheid, gebouwen en pleinen van ongeveer 1900 tot 1958 zijn uit de verzameling van Marcel Kocken en fotograaf Louis Van Zeil.
Tussen de vele foto’s ontdekte ik twee Mechelse kantwerksters.
De eerste foto situeert M. Kocken ergens in het Mechelse Begijnhof. Er staat geen datum bij, maar het was toen zeker in moeilijke omstandigheden hard werken om het dagelijks brood…
De tweede foto is een prentkaart uitgegeven in de reeks “Villes en pleurs” – Paris. De tekening is van R. Lesieur, mij onbekend. Waarschijnlijk is het een fransman. De tekst is duidelijk en wie goed kijkt ziet aan de rand rechts in het midden van de foto, de kantwerkster over haar kussen gebogen.
De wereld van Jef Rottiers, rondom de tuin der lusten.
Jef Rottiers werd in Mechelen geboren op 27 augustus 1904 en overleed in Mechelen op 22 april 1985
Bij het uitbreken van W.O. I vluchtten zijn ouders met hem naar Noord-Ierland. Na de oorlog keerden ze terug en volgde Jef de opleiding tot onderwijzer aan de Normaalschool in Mechelen. Hij werd onderwijzer in O.L.V. Waver en volgde in de Beiaardschool de opleiding tot beiaardier.
In 1938 won hij een tweede prijs met zijn beiaardcompositie “Preludium in F”, hij schreef hoorspelen voor de Belgische radio-omroep, werd schatbewaarder van de Beiaardschool, gaf pianolessen, publiceerde het standaardwerk “ Beiaarden in België” (1952), was een tiental jaren beiaardier van Meise, won verscheidene prijzen voor zijn composities, was mede-stichter van de Oudleerlingenbond van de Beiaardschool en jarenlang docent in de Beiaardschool.
Hij was ook een begenadigd tekenaar en schilder. De tentoonstelling “De wereld van Jef Rottiers, rondom de tuin der lusten” getuigt hiervan.
Tekeningen en schilderijen van hem zijn nog t/m 18 december 2016 te bewonderen in het “Museum Klok & Peel te Asten in Nederland.
links: Scenes uit opera's van Wagner
rechts: Spreekwoorden (versie 1), periode 1960 - 1980
De tuin der lusten, naar Jeroen Bosch, periode 1960 - 1980
uit het standaardwerk: Beiaarden in Belgiê, 1952
ontwerp van Martine Bruggeman, naar de tekening van beiaardier Jef Rottiers
Jacqueline Van Craenenbroeck uit Mechelen: een grote dame in de kantwereld!
Geboren te Zaventem op 25 februari 1935, overleden te Aarschot op 13 april 2016.
Zij leerde kantklossen in de S.T.I.M. te Mechelen bij Mieke Dupont en Nieke Vermant, en in ’t Spinneke te Boortmeerbeek bij Sonja Van Oosterwijck. Nadat ze de techniek onder de knie had begon ze zelf te ontwerpen. Ze nam deel aan de kantwedstrijd van het Folklorefestival in 1985 en won de tweede prijs met het werk “Zonder grenzen”. Daarna tekende ze cartons van enkele historische gebouwen van Mechelen en werkte in 1988 er vier uit in kloskant: het Hof van Busleyden, de Refugie van Sint-Truiden, de Sint-Romboutstoren en Margaretha van Oostenrijk. Het vijfde carton haar eigen “Zicht op Mechelen” werkte ze uit in naaldkant. Deze techniek leerde ze bij Irma Boone in Zele en Rosa De Wachter in Mechelen. Het Unicef-embleem werd door haar uitgewerkt in 1989. In mei 2000 kreeg ze t.g.v. 1200 jaar Zele de 1ste prijs bij de Internationale Wedstrijd voor Kunstnaaldkant van de gemeente. Ze ontving nog een eerste prijs in maart 2003 van “Jeu de dames” in de categorie kant, te Wavre. Ze blonk uit zowel in naaldkant als in kloskant. Na lange tijd in Mechelen gewoond te hebben, verhuisde ze naar Muizen. Haar laatste jaren bracht zij door in het WZC Oase te Arschot.
Mechelen in naaldkant
St. Romboutstoren en Margaretha van Oostenrijk, toen nog op de Grote Markt.
Volgens Wikepedia zijn “rituelen” een opeenvolging van handelingen in een bepaalde volgorde en op een welbepaalde plaats. Ook de kantwerksters hadden hun rituelen en gebruiken. Ze zongen samen liederen tijdens het kantklossen en hielden jaarlijks processies en misvieringen ter ere van hun patroonheiligen. In het leven van de kantwerksters nu, is hier niets meer van terug te vinden, spijtig…
Maar geschiedschrijvers en folkloristen die de waarde hiervan konden inschatten, hebben ze genoteerd en zo zijn ze bewaard voor het nageslacht. Dank zij hen hebben wij een idee van de gebruiken en rituelen bij de Mechelse kantwerksters. Voor Mechelen zijn dat:
- Herman Baccaert (Mechelen 1883 – 1921): letterkundige, folklorist, kunstcriticus en Vlaams voorman. Van hem verscheen in 1911 bij de Nederlandse Boekhandel – Antwerpen: “Aan den Waterkant”, een verhaal uit het leven der speldenwerksters. En in 1912 publiceerde hij zijn “Handleiding tot de Kantkennis” uitgegeven door Verbeke-Loys &Co, Brugge. Het was het eerste boek over kant in het Nederlands en werd bekroond door de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde.
- Jozef Van Balberghe: (Mechelen 1913 – 2000)schrijver over Mechelse geschiedenis en folklore. Zijn studie: “Kant: vervaardiging, nijverheid, soorten en motieven, benamingen” 1957, werd samengesteld naar het “Kantwoordenboek” van zijn vader, Emile J.O. Van Balberghe ( - 1941)
Zo weten we onder meer, dat de mechelse kantwerksters de H. Catharina als hun patroonheilige vereerden, van haar vinden we veel afbeeldingen in de Begijnhofkerk en in de St. Katelijnekerk.
Begijnhofkerk: nieuw beeld van de H. Catharina door R. Rosseel (Ndl), wordt na de restauratie van de kerk in de nis boven de ingang van de kerk geplaatst.
Begijnhofkerk: beeld van Sint Catharina in het hoogkoor rechts, toegeschreven aan J. van der Steen (1633-1723).
St Katelijnekerk: nis met neogotisch beeld van de H. Catharina boven de ingang.
St. Katelijnekerk: anoniem beeld van de H. Catharina in de middenbeuk; met haar symbolen: de kroon der heiligen, de palmtak der martelaren en een deel van het wiel.
Mechelen heeft er weer een aantal stadsambassadeurs bij.
Het zijn mensen uit o.a.de Horeca, museummedewerkers, taxichauffeurs en schippers die de ambassadeursdagen volgden. Sinds de start van het project in 2014 werden in totaal reeds 96 toeristische medewerkers opgeleid.
De officiële benoeming van de stadsambassadeurs had donderdagavond, 14 januari, plaats. De uitreiking van de eretekens gebeurde door schepen van Toerisme Björn Siffer.
36 deelnemers volgden voor het eerst een ambassadeursdag en ontvingen een bronzen pin. Daarnaast waren er drie die al vier of meer modules volgden. Zij ontvingen een zilveren pin, die dit jaar voor het eerst werd uitgereikt. Ik was een van hen en voelde mij zeer vereerd!..
Op 8 januari hielden we onze nieuwjaarsreceptie. Zoals gewoonlijk waren al onze "weldoeners" en leden van onze kantclub met hun partner uitgenodigd. Het was gezellig en buitenstaanders waren vol lof over de mooie kanten die er gemaakt worden. In een kleine toespraak dankte ik iedereen voor de steun aan en voor de samenwerking binnen onze groep. Ik maakte van de gelegenheid gebruik om aan de aanwezigen mijn beslissing om als voorzitster van de kantclub te stoppen, bekend te maken. Na meer dan 15 jaar de verantwoordelijkheid te hebben gedragen, vind ik dit een wijze en aanvaardbare beslissing. Tijd om de fakkel door te geven aan jongeren. Mijn beslissing zal zeker veranderingen binnen het bestuur meebrengen. Maar de opvolging is verzekerd en ik hoop dat ook zij op veel hulp van buitenaf kunnen rekenen.
Op 11 november vertrokken we met een grote groep leeraars, studenten en sympathisanten per bus op studiereis naar Amersfoort in Nederland.
In de Nederlandse Beiaardschool werd verbroederd met koffie en koek. De sfeer was gemoedelijk , maar gauw moesten we vertrekken voor een bezoek aan de O.L.Vrouwetoren. De twee beiaarden, van Hemony en Eijsbouts werden er door de leerlingen van onze Beiaardschool bespeeld. We kregen ook een demonstratie met de luidklokken door de “Amersfoorts Klokkenluider Gilde”. Zij hadden speciaal voor ons hun uniform aangetrokken. Machtig en prachtig klonk het in de toren en over de stad!
Na een smakelijk middagmaal vertrokken we met een gids voor een wandeling door de stad. Amersfoort heeft heel wat te bieden aan toeristen. We bezochten o.a. de Koppelpoort, het Mondriaanhuis en zagen vele pittoresque steegjes en pleintjes.
Daarna reden we naar de Belgenlaan om er het Belgenmonument te bewonderen. Dit is door België aan Nederland geschonken (1917-1919) als herinnering aan de internering daar van gevluchte Belgische militairen tijdens W.O. I. Het ontwerp is van Huib Hoste (B. 1881-1957), de friezen van Hildo Crop (N. 1884-1970). Enkele studenten bespeelden er de Eijsbouts-beiaard.
De laatste stop was voorzien aan de glazen carrillon, een kunstwerk van glaskunstenaar Bernard Heesen, te Vleuterweide – Utrecht. Weer mochten enkele studenten beiaard spelen.
Na deze prachtige afsluiting van een mooie dag, reden we moe, maar voldaan terug naar Mechelen…..
Het Figurentheater “De Maan” heet nu officieel “Beeldsmederij De Maan” . Het oude gebouw, het H. Geesthuis, heeft langs buiten nog dezelfde look, maar is van binnen helemaal vernieuwd. Het voldeed niet meer aan de huidige veiligheidsvoorschriften en bood onvoldoende mogelijkheden voor modern theater. Het nieuwe “gouden” gebouw wordt reeds algemeen Ferrero Rocher genoemd. Stef De Paepe, artistiek leider en algemeen directeur van de Maan, is naar het schijnt in de wolken met het resultaat.
Met de groep vrijwilligers, die werken aan de inventarisatie van de poppen van het Figurentheater, mochten wij gaan kijken naar de tentoonstelling rond 50 jaar De Maan en het openingsfestival "Goudkoorts". Het was echt de moeite waard: vele van de poppen die er tentoongesteld waren zijn oude bekenden: ze gingen door onze handen om geïnventariseerd te worden.
Het oorspronkelijke priorijcomplex van de zusters norbertinessen van het klooster Onze- Lieve-Vrouw van Leliëndaal in de Bruul, kende vele bestemmingen. Nu hoort het toe aan het OCMW en is o.a. Brasserie "De Margriet" er gehuisvest. In de verbruikzaal hangen nog steeds de panelen met de naam van de “Fondatrice”: 1677 Cathérine Peremans Béguine, en van de vele “Bienfaiteurs”.
Begijntje Catharina Peremans (º 1637 - † 1707) was begaan met verlaten en verwaarloosde kinderen. Ze richtte met de nalatenschap van haar zuster Anna (ook begijn) een armenschool op. Zo kwam in 1677 in de Ravenbergstraat de School van Onze-Lieve-Vrouw ter Engelen tot stand. In de stichtingsakte werd het aanleren van kantwerk genoemd omdat meisjes hiermee eerlijk de kost konden verdienen. Jongens kwamen niet in aanmerking....
Echt een locatie om met onze kantclub het etentje als afsluiting van de viering " 15 jaar kantclub" te laten doorgaan. Het ging er gezellig aan toe.
Het 15-jarig bestaan van de Kantclub Etterjefke Mechelen werd gevierd met een tentoonstelling in het Moreelshuis. Hartelijk dank aan iedereen die heeft meegewerkt tot het welslagen ervan.
Naast enkele oude mechelse kanten, was klassiek en modern werk van onze leden te zien.
In de zes halve dagen die de tentoonstelling geopend was telden wij ongeveer 500 bezoekers.
Afwezigen hadden ongelijk! Hier enkel van de vele reacties van bezoekers:
- Dank voor al die inspanningen. Jullie houden belangrijk mechels erfgoed in leven. Proficiat voor 15 jaar Etterjefke! (Bjorn Siffer, schepen van Cultuur).
- Van harte gefeliciteerd met 15 jaar Etterjefke. Hoe je Mechels erfgoed ook in de 21e nieuw leven inblaast. Doe zo voort. Frans De Wachter (vz. Cultuurraad Mechelen).
- jules, ik vont het leuk dat ik het mogt leren.
- Ik ben blij verrast met de prachtige tentoonstelling. Doe zo voort. We houden van Mechelen en de Mechelse kant. Rita Thienpont (kantlerares).
- We zijn erg blij dat jullie weer een mooie presentatie hebben neergezet ter ere van jullie jubileum.
- We hopen dat jullie nog lang kunnen doorgaan en kijken uit naar nieuwe samenwerking. Gefeliciteerd vanwege De collega’s van de Erfgoedcel
- Van harte proficiat voor het geweldige, super, fantastische werk i.v.m. de “Mechelse kant!”
- Een openbaring, de mooie tentoonstelling met prachtige werken en super gemotiveerde kantklossers! (m/v)
- Heel mooie herinneringen ! Dank je wel ! Veerle Dupont (dochter van Liesje Matheus die begin jaren 70 de kloskant terug tot leven bracht in Mechelen)
- Prachtige kunstwerken gezien. We staan versteld! zo mooi, genoten! Linda Celis
Het eersteweekend van onze tentoonstellingzit er al op. Tijdens deze 3 dagen mochten wij talrijke familieleden, vrienden en belangstellenden welkom heten. Vooral op zondag was het druk.
Vrijdagavond opende schepen van cultuur, Bjorn Siffer onze tentoonstelling in het Maurus Moreelshuis. Hij was vol bewondering voor wat wij presteren en prees ons om de gedrevenheid waarmee wij al 15 jaar werken aan het promoten en bekend maken van de techniek van de kloskant.
Ook de bezoekers waarderen onze inspanning en bewonderden volop de uitgewerkte stukken. Kinderen en volwassenen konden de basisslagen uitproberen. Enkelen gaven hun naam op om eventueel bij ons te leren klossen. Dat belooft voor de toekomst. Want het doel van onze vereniging is nog steeds de kant promoten en onze kennis doorgeven.
Op vrijdag 18, zaterdag 19 en zondag 20 september, kan iedereeen nog volop komen kennismaken met de verschillende soorten kloskant door onze leden uitgewerkt. In die reeks spant de Mechelse kant de kroon!.........
Op 1 september 2000 kwamen 16 enthousiaste kantwerksters voor het eerst samen: de kantclub was geboren en een naam vlug gekozen: “Etterjefke”. Dit woord verwijst naar een klein kantje, met gaatjes om een lint door te rijgen. Volgens een boek van Pierre Verhaegen in 1902 uitgegeven, werd het toen al in Mechelen geklost. Meestal waren het oude vrouwen of kinderen die zich hiermee bezig hielden. Deze laatste werden aangespoord met de woorden: “etter jefke”, wat in het Mechels dialect betekent “vlugger (harder) werken” .
15 Jaar later willen wij iedereen laten genieten van de resultaten van onze bijeenkomsten. Wij plannen een tentoonstelling met demonstraties:
- van vrijdag 11 t/m zondag 13 september 2015 van 13 tot 18 u.
- van vrijdag 18 t/m zondag 20 september 2015 van 13 tot 18 u.
In het Maurus Moreelshuis, Moreelsstraat 3, Groot Begijnhof Mechelen.
Op 16 juli werden alle vrijwilligers, die al sinds begin dit jaar meewerken aan het inpakken van de collectie in het Hof van Busleyden, uigenodigd voor een afscheidsdrink. De laatste weken waren het vooral schilderijen die nog veilig verpakt werden om naar het voorlopige depot Rato gebracht te worden. Daar werden ze in de rekken geplaatst. Wat nu nog rest is werk voor de gespecialiseerde firma. En dan maar wachten tot de restauratie van het Hof van Busleyden voltooid is. Volgens de planning is dat pas in 2018....
Het dankwoord werd uitgesproken door Sigrid Bosmans van de Erfgoedcel en Wim Hüsken leidde "zijn ploeg" daarna rond in het (bijna) lege museum. Er hing een speciale sfeer en er lag stof van eeuwen!
Op de Guldensporenviering van 11 juli ll. in Mechelen, werd Jo Haazen gevierd. Zijn verdiensten als musicus, stadsbeiaardier, directeur van de bekende Koninklijke Beiaardschool “Jef Denijn” van 1981 tot 2009, en wereldwijd promotor van de beiaardkunst, zijn enorm. Hiervoor werd hem door de Marnixring - Mechelen de 8ste Gaston Feremansprijs uitgereikt.
Deze tweejaarlijkse prijs wordt uitgereikt aan personen die zich verdienstelijk maken door het verspreiden van de Nederlandse taal en cultuur, of zorgen voor de uitstraling van Vlaanderen op cultureel, sociaal, politiek of wetenschappelijk vlak.
In de Keldermanszaal van het stadhuis bracht Toon Pans de inleiding. Luc Van den Brande, voormalig Minister-President van de Vlaamse Regering en voorzitter van de Raad van Bestuur van de VRT, sprak de “Laudatio” uit. Daarna volgde de uitreiking van de prijs en het dankwoord van Jo Haazen. De muzikale omlijsting werd verzorgd door de volksmuziekgroep "Arjuin".
Elke vrijdag tijdens de maanden juli en augustus kan je weer enkele leden van onze kantclub aan het werk zien bij de toeristische dienst van Mechelen. En op zondag 9 aug. gaan we demonstreren bij de heemkring "Het Molenijzer" in Putte. Wij geven informatie over het kantklossen in het algemeen en over de techniek van de Mechelse kant. Jong en oud kan de eenvoudige basisslagen uitproberen en eventueel aansluiten bij onze kantclub om verder te leren.
Nog tot 7 juli loopt in het kasteel D'Ursel in Hingene, de tentoonstelling "Sweet 18": hedendaagse kunst, mode en design geïspireerd door de 18e eeuw. Binnen en buitenlandse kunstenaars nemen er aan deel. Isabelle Copet, belgische, is een van hen. Haar werk: "Dentelle" (2013), een kantwerk in plastiek, drijft op de vijver... In de catalogus stelt zij: "... In de 18e eeuw werden natuurlijke motieven zoal bloemen, dieren en insecten verwerkt in het kantwerk. Ik maak nu een omgekeerde beweging en verwerk een industrieel vervaardigd product in een natuurlijke omgeving"....
Welke overeenkomst is er nog tussen dit product en het ragfijne werk van onze kantwerksters: in slecht verlichte ruimten, voor een karig loon en ten koste van hun gezondheid?
Texture in Kortrijk, is de opvolger van het vroegere "Nationaal Vlas- Kant en Linnen museum". De ontwikkeling van de Leievallei is er uitgebeeld, de evolutie van de vlasteelt, de bewerking en verwerking tot linnendraad en -weefsel. De collectie is ondergebracht in een oud pakhuis (1912) gelegen naast de Leie, de "Golden River" genoemd. Reeds eeuwenlang is Vlaanderen gekend om zijn textiel, vooral kant en damast, gegeerd bij adel en burgerij. Nog steeds is "Courtrai flax" een product van hoge kwaliteit, dat internationaal gekend is. Op de bovenste verdieping, onder de gouden kroon, ligt de "schatkamer" en is de kantcollectie te bewonderen. En daar vooral was het ons om te doen. Het is prachtige en wisselende collectie, dus teruggaan is de boodschap....
Mechelen in naaldkant
St. Romboutstoren en Margaretha van Oostenrijk, toen nog op de Grote Markt.
Begijnhofkerk: nieuw beeld van de H. Catharina door R. Rosseel (Ndl), wordt na de restauratie van de kerk in de nis boven de ingang van de kerk geplaatst.
Begijnhofkerk: beeld van Sint Catharina in het hoogkoor rechts, toegeschreven aan J. van der Steen (1633-1723).
St Katelijnekerk: nis met neogotisch beeld van de H. Catharina boven de ingang.
St. Katelijnekerk: 
De genodigden komen toe.
Kantwerksters aan het werk
Gelukwensen van en aan Jo Haazen.
De lokalen van de Nederlandse Beiaardschool.
In de O.L.Vrouwetoren.
De Boterhal.
Met de gids op stap.
Zicht op de grachten.
Het Belgenmonument.
De glazen Beiaard, in het donker... 
Foto's: Minneke
nog enkele sfeerbeelden....
toespraak door schepen van cultuur Bjorn Siffer
aandachtige toehoorders: de voorzitter van de Cultuurraad
en anderen....
de "on"volledige kantgroep
dankwoord door Sigrid Bosmans,
naar binnen in het lege museum...
met de rekken voor de schilderijen... 
zijn oude balken, oude muren...
en de afval, opruimen moet nog gebeuren...
Wim en zij 'bijna' voltallige ploeg.
Jo Haazen in gesprek met Luc Van den Brande...
...en bij zijn beiaard! 
Stalenkaarten
Vlasbewerking
Oude Mechelse kant
Verschillende kantsoorten
